1989

1989 - 1990

Januar 1989

04.januar 1989.

Američki vojni avioni oborili dva libijska lovca koji su navodno zapretili nosaču aviona „Džon F. Kenedi“. Lovci su oboreni u međunarodnim vodama Sredozemnog mora naspram libijske obale.

07.januar 1989.

Umro japanski car Hirohito, koji je vladao od 1921. kada je kao regent zamenjivao bolesnog oca, a 1926. je krunisan. (Rođen: Tokio/Japansko carstvo/Japan 29.april 1902. - Umro: Tokio/Japan 07.januar 1989.) Posle poraza Japana u Drugom svetskom ratu odrekao se 1946. „božanskog porekla“ koje je plod tradicionalnog japanskog shvatanja i religioznosti. Vladarska ovlašćenja su mu znatno sužena ustavom iz 1947.

1902-1989

11.januar 1989.

Rukovodstvo Socijalističke Republike Crne Gore podnosi ostavku nakon serije mitinga koji su se održavali tokom prethodna tri meseca. Kao što je uspeo da sruši vojvođansko predsedništvo masovnim okupljanjem svojih pristalica, Slobodan Milošević je isto činio i u Crnoj Gori, optužujući tamošnje čelnike vlasti da se nedovoljno zalažu za odbranu Kosova od albanskih šovinista i separatista. Mitingaši su se često sukobljavali sa milicijom da bi nakon incidenta kod « žute grede » bilo uvedeno vanredno stanje u republici. Miloševićev cilj je napokon bio pred ostvarenjem 10. januara kada se preko 100 000 mitingaša slilo u Titograd (Podgorica) među kojima su značajnu ulogu imali radnici iz preduzeća Radoje Dakić i studenti univerziteta Veljko Vlahović. Pod snažnim pritiskom Predsedništvo SR Crne Gore je podnelo kolektivnu ostavku sledećeg dana. U prvi plan potom izbijaju « mladi lavovi » i ljudi od Miloševićevog poverenja, Momir Bulatović, Svetozar Marović i Milo Đukanović. Ovaj trio će potom preimenovati Savez Komunista Crne Gore u Demokratsku Partiju Socijalista Crne Gore i preuzeti potpunu kontrolu nad tom tada jugoslovenskom republikom.

18.januar 1989.

Potpisana izjava o hrvatskom jeziku kao samostalnom jeziku hrvatskog naroda. Izjava je potpisana od strane okupljena 233 hrvatska intelektualca. Najrasprostranjeniji službeni jezik SFRJ bio je srpskohrvatski odnosno hrvatskosrpski pod kojim nazivom je korišćen u Hrvatskoj. Nacionalističke strasti jednog dela hrvatskog naroda i intelektualaca, pobornika ideje hrvatskog pomirenja, jedinstva i stvaranja samostalne hrvatske države su počele da se bude krajem osamdesetih godina XX veka nakon gušenja «hrvatskog proleća», «maspoka» početkom sedamdesetih godina. Ovaj period mnogi Hrvati su nazvali «hrvatskom šutnjom». Mnogi nosioci nacionalističkih ideja su emigrirali ili su stavljani u kućni pritvor. Među njima bio je i Franjo Tudjman kome je vraćen pasoš 1987. godine. On je bio jedan od inicijatora i pokretača ideje stvaranja hrvatskog nacionalnog pokreta i ideje opšteg hrvatskog pomirenja. Bitan događaj koji je doprinosio daljem jačanju i delovanju nacionalističkih snaga u Hrvatskoj bio je i potpisivanje ove izjave.

Održan sastanak tzv. nadnacionalista, Mihaila Gorbačova sa Trilateralnom komisijom na čijem čelu je bio Dejvid Rokfeler, u Moskvi. Pretpostavlja se da su vođeni razgovori u cilju preraspodele sfera uticaja zbog kojih je došlo do stvaranja novih granica na Balkanu. Ubrzo je u vrtlogu krvavog građanskog rata nestala SFRJ ali se raspao i SSSR a na kraju i poslednja socijalistička federacija ČSSR. Cilj nadnacionalista svakako jeste bio razbijanje SFRJ i stvaranje više manjih banana država koje bi bile podložne lakšoj kontroli.

19.januar 1989.

Sovjetske vlasti saopštile da će jednostarno povući iz Evrope deo nuklearnih raketa kratkog dometa.

20.januar 1989.

Na dužnost stupa 41 po redu predsednik SAD Džordž Buš.

23.januar 1989.

Umro španski slikar Salvador Dali, ekscentrik visokog stila, jedan od najvećih slikara XX veka, umetnik koji je uzdrmao temelje slikarstva. (Rođen: Figeras/Španija 11.maj 1904. - Umro: Figeras/Španija 23.januar 1989.) Prošao je kroz faze futurizma, kubizma i apstraktnog racionalizma da bi se priklonio nadrealizmu, uvek sa crtežom izvedenim do perfekcije. Slikao je iracionalan i fantastičan svet snova i halucinacija. Tridesetih godina je naslikao dela koja su izazvala šok („Veliki masturbator“, „Goruća žirafa“, „Predosećaj građanskog rata“). Radio je i kao kostimograf i scenograf u filmovima španskog režisera Luisa Bunjuela „Andalužanski pas“ i „Zlatno doba“ kao i uspele inscenacije i kostime za balet. Napisao je autobiografsko delo „Tajni život Salvadora Dalija“.

1904-1989

24.januar 1989.

Poginulo oko 100 rudara u rudniku zlata u južnom Peruu. Većinu je ugušio otrovni gas.

29.januar 1989.

Izrael vratio Egiptu grad Tabu na Crvenom moru, posle sedam godina nesporazuma i međunarodne arbitraže. Taj grad Izrael je držao od rata 1967. u kojem je „do nogu“ potukao arapske zemlje.

Februar 1989

03.februar 1989.

Umro američki filmski režiser i glumac Džon Kasavetes, vodeći predstavnik “njujorške škole“, nezavisne produkcije koja se kritički intoniranim filmovima suprostavljala holivudskim standardima. (Rođen: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 09.decembar 1929. - Umro: Los Anđeles/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 03.februar 1989.) Neki od filmova: “Zločin na ulicama“, “Ubice“,“Dvanaest žigosanih“, “Rozmarina beba“, “Senke“, “Lica“, “Muževi“, Glorija“, “Ljubavni potok“ itd.

1922-1989

04.februar 1989.

U oružanoj pobuni oboren diktator Paragvaja Alfredo Stresner, koji je vladao 35 godina, duže od bilo koga u XX veku u nekoj od južnoameričkih država. U pobuni je poginulo više od 300 ljudi, mahom vojnika. Predsednik Paragvaja postao je general Andres Rodrigez, blizak Stresnerov saradnik.

Ruski istoričar Roj Medvedev obelodanio procenu prema kojoj je pod Staljinovom vlašću ubijeno ili na drugi način izloženo represiji 40 miliona ljudi u Sovjetskom Savezu.

06.februar 1989.

Umro francuski filmski režiser Andre Žan Kajat, koji se bavio i advokaturom, novinarstvom i pisanjem scenarija, ali je ipak slavu stekao kao režiser. (Rođen: Karkason/Francuska 03.februar 1909. - Umro: Pariz/Francuska 06.februar 1989.) Neki do njegovih filmova: „Svi smo mi ubice“, „Ogledalo sa dva lica“, „Ljubavnici iz Verone, „Pravda je zadovoljena“, „Pre potopa“ itd.

1909-1989

08.februar 1989.

Poginulo 144 ljudi prilikom pada američkog putničkog aviona sa italijanskim turistima u blizini portugalskog arhipelaga Azori, u Atlantiku.

14.februar 1989.

Iranski verski vođa ajatolah Ruholah Homeini izrekao "fatvu" sa smrtnom presudom engleskom piscu indijskog porekla Salmanu Rušdiju, autoru "Satanskih stihova", ocenjujući da je tim delom hulio na islam.

17.februar 1989.

Umro francuski modni kreator Gi Laroš, jedan od najvećih „modnih diktarora“ XX veka. (Rođen: La Rošel/Francuska 16.jul 1921. - Umro: Pariz/Francuska 17.februar 1989.)

1921-1989

20.februar 1989.

Počeo štrajk albanskih rudara u rudniku Stari Trg nedaleko od Prištine. Istog dana je proglašen generalni štrajk skoro svih institucija, ustanova i preduzeća u pokrajini Kosovo. Videvši da je srušeno pokrajinsko rukovodstvo u Vojvodini a potom i vlast u Crnoj Gori, Albancima na Kosmetu bilo je jasno da je na redu i rušenje pokrajinske vlasti u toj pokrajini. Proglašenje generalnog štrajka bio je pokušaj da se preduhitre najavljene promene. Svakako najznačajniji štrajk koji je izazvao i najveću pažnju u SFRJ bio je štrajk albanskih rudara u rudniku Stari Trg u blizini Prištine. Oni su se zabarikadirali u rudarska okna zahtevajući obustavu ustavnih i političkih promena kao i najavljene smene pokrajinskog rukovodstva.

25.februar 1989.

Pokrenuta inicijativa o stvaranju Hrvatske Demokratske Zajednice na tribini održanoj u prostorijama Društva književnika Hrvatske na kojoj se okupilo izmedju 300 i 400 ljudi. Tribina je poslužila kao pokretački skup HDZ-a. Prednacrt programske deklaracije ove političke stranke izložio je njen budući predsednik Franjo Tudjman. Tribina je označena u medijima kao nacionalistička i maspokovska.

27.februar 1989.

Slovenački državni vrh pružio punu podršku štrajku albanskih rudara u Starom Trgu. U Ljubljani u Cankarovoj dvorani održan je skup podrške albanskim rudarima u Starom Trgu nakon nedelju dana od početka njihovog štrajka. Podršku je pružio i slovenački državni vrh na čelu sa Milanom Kučanom koji je na skupu izjavio da se u Starom Trgu brani avnojevska Jugoslavija. Njegova izjava je izazvala pravu buru u Srbiji. Iste večeri grupa studenata Beogradskog Univerziteta krenula je u znak protesta ka zgradi savezne skupštine. Njima su se pridružili i građani Beograda da bi sutradan bio održan veliki miting.

Prvo «dogadjanje naroda» u Kninu - protesti Srba koji su optužili hrvatske vlasti da sarađuju sa albanskim separatistima na Kosovu. Masa je uzvikivala ime Slobodana Miloševića i parole bratstva i jedinstva naroda i narodnosti SFRJ.

28.februar 1989.

Održan veliki protestni miting u Beogradu zbog slovenačke podrške albanskim rudarima ispred zgrade saveznog parlamenta. Miting je proizašao iz reakcije na podršku slovenačkog komunističkog vrha štrajku albanskih rudara u Starom Trgu. Prema zvaničnim podacima okupilo se oko milion ljudi kojima su se obraćali mnogobrojni govornici u bezuspešnom pokušaju da umire uzavrelu masu naroda. Mitingaši su tražili da im se obrati Slobodan Milošević koji se na kraju pojavio u večernjim satima. Glavna poruka mitinga bila je da se napokon sredi situacija na Kosovu i da se uhapsi predsednik Kosovskog pokrajinskog rukovodstva Azem Vlasi. Miting se završio Miloševićevim govorom i obećanjem da će ispuniti zahteve okupljenih. Tri dana kasnije Vlasi je uhapšen, uslediće i nasilno prekidanje štrajka.

Mart 1989

03.mart 1989.

Predsedništvo SFRJ uvodi vanredno stanje na Kosovu. Ovim putem Slobodan Milošević dobija podršku jugoslovenskog partijskog i državnog vrha i odrešene ruke za akciju u pokrajini. Istog dana srpske policijske snage ulaze u rudnik Stari Trg prekidajući silom štrajk rudara. Čitavu pokrajinu zahvatio je talas hapšenja. Na stotine Albanaca je pohapšeno. Smenjeni su članovi pokrajinskog rukovodstva i na nihova mesta postavljeni ljudi lojalni državnom vrhu Srbije odnosno Slobodanu Miloševiću.

Osnovan Bitef teatar, beogradsko pozorište, s ciljem popularizacije Bitef festivala, kao i otkrivanja novih pozorišnih tendencija. Pozorište smešteno u prostoru rekonstruisane evangelističke crkve na Dorćolu pokrenula je Mira Trailović, režiser i osnivač Bitefa s ciljem da se pruži prilika umetnicima čiji rad predstavlja iskorak iz tradicionalnih granica scenskog izraza.

07.mart 1989.

Iran je prekinuo diplomatske odnose s Velikom Britanijom zbog objavljivanja knjige britanskog pisca indijskog porekla Salmana Ruždija "Satanski stihovi", u kojoj je islam, prema iranskom tumačenju, izvrgnut poruzi.

Kina objavila vanredno stanje u Tibetu posle trodnevnih antikineskih nereda u toj kineskoj pokrajini.

09.mart 1989.

Vlasti u Varšavi zvanično optužile sovjetske službe bezbednosti za likvidaciju više od 4.200 poljskih oficira u Katinskoj šumi u proleće 1940.

17.mart 1989.

Ante Marković postaje predsednik Saveznog izvršnog veća odnosno Savezne vlade SFRJ. Ovaj ekonomista iskreni Jugosloven, hrvatskog porekla je iskreno prišao rešavanju nagomilanih privrednih problema koji su pored nabujalog nacionalizma pretili da rasture saveznu državu. Marković je uspešno sprovodio reforme zaustavivši nabujalu inflaciju, izvršivši denominaciju dinara. Plate radnika su bile prilično uvećane dok je životni standard stanovništva makar i na kratko vreme bio prilično poboljšan. Ipak će vreme koje dolazi pokazati da su nacionalistička stremljenja bila jača.

28.mart 1989.

Proglašen ustav Srbije kojim je uspostavljen državno - pravni suverenitet Srbije na celoj njenoj teritoriji. Skupština SR Srbije usvojila amandmane na ustav republike iz 1974. godine. Pošto su na čelne pozicije u pokrajinama dovedeni lojalni ljudi Slobodanu Miloševiću, bilo je potrebno izvršiti promene ustava iz 1974. godine. Ovim ustavom je pokrajinama u federaciji praktično priznat status državnosti. Republika Srbija je na teritorijama pokrajina imala jedino ovlašćenja koja su se ticala odbrane i tokova novca. Pokrajine su imale ravnopravan status u Predsedništvu SFRJ, odnosno svaka je imala po jedan glas prilikom odlučivanja poput ostalih republika. Usvojenim amandmanima pokrajinama se ukidaju odlike državnosti. One su imale i dalje svoje predstavnike u saveznim institucijama ali unutar Srbije su im smanjena ovlašćenja u priličnoj meri. Ovim činom Slobodan Milošević je dobio kontrolu nad polovinom glasova potrebnih prilikom odlučivanja u Predsedništvu SFRJ. Tri su dolazila iz od tada celovite Srbije i jedan iz Crne Gore na čijim čelnim pozicijama su takođe od početka 1989. godine ljudi lojalni srpskom vođi. Ovakav razvoj situacije je samo pogoršavao odnose u jugoslovenskoj federaciji jer su čelnici ostalih republika smatrali da će Milošević završivši «antibirokratsku revoluciju» u Srbiji i Crnoj Gori pokušati nastaviti primenu istog scenarija na ostale republike kako bi postao neprikosnoveni vladar SFRJ. Amandmanima na ustav, Srbiji je vraćen ustavni i državni suverenitet na celoj njenoj teritoriji. Ovaj dan je označen kao dan donošenja novog ustava i proglašen je državnim praznikom.

29.mart 1989.

Izašao prvi broj lista "Novosti oglasi", prvih oglasnih novina u bivšoj SFRJ.

April 1989

04.april 1989.

Okončana komunistička vlast u Poljskoj sporazumom potpisanim nakon održanog okruglog stola između do tada vladajuće Poljske ujedinjene radničke partije i pokreta Solidarnost. Sporazumom je stvarna politička moć data dvodomnom zakonodavnom telu (Sejmu i rekonstruisanom Senatu) i ponovo je uspostavljena funkcija predsednika. U junu 1989. održani su izbori za zakonodavno telo.

05.april 1989.

Umro srpski (jugoslovenski) lekar Vojislav Arnovljević, osnivač kardiološke škole u Srbiji i Jugoslaviji, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu i član Srpske akademije nauka i umetnosti. (Rođen: Razgrad/Bugarska 15.septembar 1895. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 05.april 1989.) Školovao se u Beogradu i u Francuskoj u koju je upućen posle prelaska Albanije sa srpskom vojskom u Prvom svetskom ratu. Organizovao je prve kurseve iz kardiologije za lekare iz cele zemlje i objavio je oko 90 studija iz kardiologije i drugih oblasti interne medicine. Od 1932. do 1934. izdavao je "Medicinski godišnjak", a od 1948. do 1963. uređivao je "Lekarski priručnik".

Poljska vlada legalizovala opozicioni radnički sindikat "Solidarnost".

Vijetnam saopštio da će do 30. septembra 1989. povući sve trupe iz Kambodže.

1895-1989

15.april 1989.

Umro kineski političar Hu Jaobang, šef Komunističke partije Kine od 1981. do januara 1987. kada je smenjen pod optužbom da je dopustio prodor ideja "buržoaskog liberalizma". (Rođen: Liujang/Republika Kina/NR Kina 20.novembar 1915. - Umro: Peking/NR Kina 15.april 1989.) Na dan njegove smrti studenti u Pekingu i Šangaju ispunili su ulice da bi izrazili žalost, što je označilo početak velikih protesta okončanih krvoprolićem početkom juna 1989. na centralnom pekinškom trgu Tjenanmen.

Prilikom rušenja tribine na fudbalskom stadionu "Hilsborou" u engleskom gradu Šefild poginulo 108 i povređeno više od 200 ljudi, zato što su na već krcat stadion puštene nove hiljade navijača.

1915-1989

17.april 1989.

Vrhovni sud Poljske registrovao sindikat "Solidarnost"kao legalnu političku partiju.

19.april 1989.

U eksploziji tokom pomorskih manevara u Atlantiku na američkom vojnom brodu "Ajova" poginulo 47 ljudi.

21.april 1989.

Umro srpski (jugoslovenski) frulaš Sava Jeremić, legenda srpske narodne muzike. (Rođen: Poslon, Ražanj/Kraljevina Srbija/Srbija 13.januar 1904. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 21.april 1989.) Iz rodnog sela Poslon kod Stalaća, stigao u Beograd, 1936. Na audiciji u Radio Beogradu zapazio ga je Vlastimir Pavlović Carevac. Sledila su javna snimanja u kafanama "Imperijal" i "Tri lista duvana", kao i nastupi na radiju. Godine 1948, došao je ponovo u Radio Beograd kao solista zavidne reputacije. Predstavljao je našu zemlju na svetskom takmičenju folklora u Langolenu, u Engleskoj, 1953. godine, gde je, sa Radojkom i Tinetom Živkovićem, osvojio prvo mesto. Hroničari su tada zapisali: "Kolom "Paraćinka" Sava Jeremić nadsvirao je čuvenog violinistu Jehudija Menjuhina i bacio u zasenak opersku divu Veroniku Kuzmin". Njegovim imenom nazvana je nagrada koja se, od 1989, dodeljuje najboljem frulašu na manifestaciji "Sabor trubača" pod Kosmajem.

1904-1989

30.april 1989.

Umro italijanski filmski režiser Serđo Leone, tvorac „špageti vesterna“. (Rođen: Rim/Kraljevina Italija/Italija 03.januar 1929. - Umro: Rim/Italija 30.april 1989). Neki od filmova: „Kolos sa Rodosa“, „Za šaku dolara“, „Dobar, loš, zao“, „Zovem se Niko“, „Bilo jednom na Divljem zapadu“, „Dogodilo se u Americi“ itd.

1929-1989

Maj 1989

03.maj 1989.

Počeo sa radom “Radio 101“ Radio Beograda, prestao sa emitovanjem 2006. godine

08.maj 1989.

Slobodan Milošević izabran za Predsednika Predsedništva SR Srbije. Kao vršilac dužnosti na ovoj poziciji je od 20. marta 1989. godine bio Ljubiša Igić. Pre njega od ostavke Ivana Stambolića 14. decembra 1987. do 20.marta 1989. godine ovu funkciju je vršio Petar Gračanin. Međutim stvarna vlast je sve vreme od pada Stambolića bila u rukama Miloševića.

14.maj 1989.

Vođa peronista Karlos Menem postao predsednik Argentine, pobedivši na izborima kandidata vladajuće Radikalne partije Eduarda Angelosa.

15.maj 1989.

Konstituisano novo Predsedništvo SFRJ.

Osnovan “Radio B92“.

Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov objavio u Pekingu otvaranje nove ere kinesko-sovjetskih odnosa.

19.maj 1989.

Tokom studentskih demonstracija u Pekingu smenjen generalni sekretar Komunističke partije Kine Džao Cijang, jer se usprotivio vanrednim merama i primeni sile protiv studenata. Tada je stavljen u kućni pritvor u kome je bio do smrti 17. januara 2005.

20.maj 1989.

Skupština Srbije donela odluku o raspisivanju Zajma za privredni preporod Srbije.

21.maj 1989.

Kineski studenti, koji su zaposeli centralni pekinški trg Tjenanmen, odbacili zahtev vlade da napuste taj centralni pekinški trg.

22.maj 1989.

Indija uspešno isprobala prvu raketu zemlja-zemlja srednjeg dometa, postavši jedna od malobrojnih država koje raspolažu balističkim raketama.

29.maj 1989.

Japanski sud odlučio da lekari u Japanu nisu dužni da pacijentima obolelim od kancera saopšte istinu.

Jun 1989

03.jun 1989.

Umro iranski verski vođa ajatolah Ruholah Homeini, koji je preuzeo vlast u Iranu 1979. posle zbacivanja šaha (cara) Mohameda Reze Pahlavija. (Rođen: Homein/Kadžarska monarhija/Iran 24.septembar 1902. - Umro: Teheran/Iran 03.jun 1989). Homeini se nalazio u izbeglištvu pre dolaska na vlast. Uspostavio je neku vrstu teokratske autokratije. Proklamovao je ideju izvoza islamske revolucije, što je dovelo do podrške raznim oružanim grupacijama širom sveta, pa i terorističkim.

1902-1989

04.jun 1989.

Oštrom vojno policijskom akcijom skršeni protesti hiljada građana na Tjenanmenu, centralnom pekinškom trgu, koji su trajali nedeljama unazad. Na Tjenanmenu su nedeljama trajali protesti studenata i građana koji su zahtevali političke promene. Brutalnom primenom sile vojska i policija su skršile demonstracije. Prema tadašnjim izjavama zapadnih medija tokom akcije bilo je, po jednima stotine a po drugima hiljade žrtava. Zvanični Peking je takve informacije demantovao. Dve decenije kasnije obelodanjena diplomatska prepiska potvrdila je tvrdnje kineskih vlasti.

Poginulo 575 ljudi u dva putnička voza zahvaćena plamenom eksplozije gasovoda koji prolazi pored Transibirske pruge.

10.jun 1989.

Narodna republika Kina i Tajvan uspostavili direktne telefonske veze.

17.jun 1989.

Održana konstitutivna skupština Hrvatske Demokratske Zajednice. Skupština je javno zabranjena s obzirom da je na snazi još uvek bila vladavina jedne i jedine partije saveza komunista, ali je ipak tajno održana. Inicijativa o stvaranju ove nacionalistički orjentisane stranke je potekla sa političke tribine održane 25. februara 1989. godine.

24.jun 1989.

Smenjen generalni sekretar Komunističke partije Kine Džao Ci Jang jer se protivio upotrebi sile protiv studenata na trgu Tjenanmen 4.juna. Na njegovo mesto izabran je Dži Jang Ce Min.

26.jun 1989.

Obeleženo je podizanje velike kupole hrama Svetog Save na Vračaru sa velikim pozlaćenim krstom sa četiri stilizovana slova S. Krst je pozlaćen zlatnim listićima i raspona je 4 metra, visine 12 dok je težak 4 tone. Proces podizanja kupole trajao je 20 dana i uspešno ga je izvelo beogradsko građevinsko preduzeće Trudbenik na prelazu iz maja u juni mesec 1989. godine.

27.jun 1989.

Umro engleski filozof Džuls Alfred Ejer, čija je knjiga "Jezik, istina i logika" svojevrstan manifest logičkog pozitivizma. (Rođen: London/Ujedinjeno Kraljevstvo 29.oktobar 1910. - Umro: London/Ujedinjeno Kraljevstvo 27.jun 1989). Ostala dela: "Zasnivanje empirijskog znanja", "Problem saznanja", "Pojam osobe".

1910-1989

28.jun 1989.

Proslavljena 600-godišnjica Kosovske bitke na Gazimestanu. Skupu je prisustvovalo po različitim procenama između pola i dva miliona ljudi. Na kraju je preovladala procena da je bilo prisutno oko milion posetilaca. Na proslavi je bilo 50 diplomatskih predstavnika među kojima nije bilo onih iz Evropske Zajednice i SAD koji su proslavu smatrali manifestacijom pregrejanog srpskog nacionalizma. Govor Slobodana Miloševića mu je definitivno potvrdio status srpskog vođe u očima njegovih protivnika i čitavog sveta. Njegov nastup je praktično najavio buđenje i reakciju srpskog nacionalizma kako bi bile ispravljene nepravde koje je trpeo srpski narod tokom svoje istorije. Pozivanje na bratstvo i jedinstvo svih naroda i narodnosti u SFRJ bilo je samo formalnog istrošenog karaktera, providna maska koja je jasno uočena od strane nacionalistički nastrojenih i u dobroj meri već nabujalih snaga upravo tih naroda u ostalim republikama federacije. «Šest vekova kasnije, danas, opet smo u bitkama. One nisu oružane, mada i takve još nisu isključene» rekao je izmeu ostalog Milošević. Rukavica je bačena...

29.jun 1989.

Španija pristupa Evropskom monetarnom sistemu (EMS).

30.jun 1989.

Državni udar u Sudanu u kojem je general Omar Hasan al-Bašir oborio vladu Sadeka al-Mahdija.

Jul 1989

01.jul 1989.

Počeo sa radom Treći kanal RTB-a, prestao sa emitovanjem programa 2006. godine.

02.jul 1989.

Umro ruski (sovjetski) političar Andrej Andrejevič Gromiko, 28 godina sovjetski ministar inostranih poslova. (Rođen: Starija Gramiki kod Gomelja/Ruska imperija/Belorusija 18.jul 1909. - Umro: Moskva/Sovjetski Savez/Rusija 02.jul 1989.) Tokom Drugog svetskog rata bio je sovjetski ambasador u SAD, a zatim u UN, gde je bio poznat kao „mister njet“. Sovjetsku diplomatiju predvodio je od 1957. do 1985. Na članstvo u Politbirou vladajuće Komunističke partije podneo je ostavku 30.septembra 1988, a sutradan i na položaj predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza na kom je bio od 1985.

1909-1989

06.jul 1989.

Umro mađarski državnik Janoš Kadar, komunistički lider Mađarske od 1956. do 1988. (Rođen: Rijeka/Austro-Ugarska monarhija/Hrvatska 26.maj 1912. - Umro: Budimpešta/Mađarska 06.jul 1989). U Drugom svetskom ratu je kao sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Mađarske učestvovao u organizovanju slabašnog pokreta otpora snagama nacističke Nemačke. Tokom vladavine Maćaša Rakošija postavljen je za ministra unutrašnjih poslova, ali je uhapšen 1951, u vreme čistki u političkom vrhu posle rezolucije Informbiroa 1948. i optužbi protiv Jugoslavije, nakon čega je u koncentracionom logoru proveo nepune tri godine. Posle pobune protiv Rakošijevog režima 1956. i intervencije sovjetskih trupa, vratio se u politički vrh i zaslužan je za izvlačenje Mađarske iz velike društvene krize.

1912-1989

09.jul 1989.

Umro srpski (jugoslovenski) istoriograf Fedor Nikić, osnivač Muzeja fruškogorskih manastira. (Rođen: Grgetek kod Iriga/Austro-Ugarska monarhija/Srbija 20.februar 1894. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 09.jul 1989.) Univerzitetsku karijeru počeo je u Beogradu pod okriljem profesora Slobodana Jovanovića, a nastavio u Subotici na Pravnom fakultetu. Bavio se ustavnim pravom, manjinskim pitanjima i crkvenom reformom. Napisao je više dela, uključujući „Lokalne uprave Srbije u XIX i XX veku“. Kao veliki bibliograf sakupio je veliku i posebno vrednu biblioteku i zaveštao je važnim nacionalnim institucijama.

1894-1989

11.jul 1989.

Umro engleski pozorišni i filmski glumac, režiser i producent Lorens Olivije, jedan od najvećih tumača likova iz dela Vilijema Šekspira, prvi glumac kojem je za života dodeljena plemićka titula. (Rođen: Dorking/Ujedinjeno Kraljevstvo 22.maj 1907. - Umro: Stening/Ujedinjeno Kraljevstvo 11.jul 1989). Dobitnik je najvećeg broja nagrada „Emi“ za TV stvaralaštvo, nagrađen je na festivalu u Kanu, dobio je Oskara za film „Hamlet“. Neki od ostalih filmova: „Henri V“, „Ričard III“, „Orkanski visovi“, „Rebeka“, „Keri“, „Otelo“, „Spartak“, „Maratonac“ itd.

1907-1989

16.jul 1989.

Umro austrijski dirigent Herbert fon Karajan, jedan od najvećih dirigenata XX veka, koji je decenijama dominirao svetskom muzičkom scenom, izvodeći žestokom emotivnošću i preciznošću veliki operski i koncertni repertoar. (Rođen: Salcburg/Austro-Ugarska monarhija/Austrija 05.april 1908. - Umro: Anif kod Salcburga/Austrija 16.jul 1989). Vrhunski nivo je postigao dirigujući Berlinskom filharmonijom i orkestrom Bečke državne opere. Po majčinoj liniji bio je srpskog porekla.

1908-1989

17.jul 1989.

Austrija podnosi zahtev za prijem u članstvo Evropske zajednice.

20.jul 1989.

Burmanska vojna hunta stavila u kućni pritvor vođu opozicije Aung San Su Ći, potonju dobitnicu Nobelove nagrade za mir, zbog njene kritike načina vladavine vojnog vrha.

30.jul 1989.

General Vojćeh Jaruzelski napustio posle osam godina položaj šefa vladajuće komunističke partije, a novi lider poljskih komunista postao je njegov prijatelj i štićenik Mječislav Rakovski.

Avgust 1989

02.avgust 1989.

Ukinuta trgovinska ograničenja između Velike Britanije i Argentine, uvedena posle Folklandskog rata 1982.

03.avgust 1989.

Ali Akbar Hašemi Rafsandžani preuzeo dužnost predsednika Irana.

07.avgust 1989.

Umrla Mira Trailović, srpski (jugoslovenski) pozorišni režiser, godinama jedna od najdominantnijih ličnosti srpskog, ali i teatra uopšte. (Rođena: Kraljevo/Kraljevina SHS/Srbija 22.januar 1924. - Umrla: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 07.avgust 1989.) Izuzetna ličnost jugoslovenskog i svetskog pozorišta, Mira Trailović je počela karijeru kao spiker, a zatim i urednik Dramskog programa Radio Beograda. Diplomirala je na Dramskom odseku Muzičke akademije u Beogradu i na Visokoj filmskoj školi. Asistirala je kao reditelj u Jugoslovenskom dramskom pozorištu. Njen veliki iskorak u svet teatra započeo je 1956, kada je grupa pozorišnih entuzijasta, u potrazi za novim prostorom i repertoarom, u galeriji "Borbe", koja je imala 212 stolica, osnovala Atelje 212. Iako je Mira uvek isticala da je pravi život Ateljea 212 počeo premijerom Beketovog "Godoa", nova pozornica je promovisana njenom režijom koncertnog izvođenja Geteovog "Fausta". Na čelu ove kuće nalazila se od 1961. usmerivši je u pravcu avangarde. Režirala je dela Joneska, Kamija, Olbija, Vajsa, ali je pravu buru u pozorišnom životu izazvala njena postavka mjuzikla "Kosa". U nameri da pozorišnoj publici pruži uvid u tokove svetske avangarde pokrenula je 1967. jednu od najeminentnijih pozorišnih manifestacija u svetu – BITEF - Beogradski internacionalni teatarski festival, čiji je umetnički direktor bila od osnivanja do smrti. Beogradu je 1989. podarila Bitef teatar, u staroj adaptiranoj crkvi na skveru, koji danas nosi njeno ime. Predavala je režiju na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu. Bila je selektor i umetnički direktor festivala u Nansiju i dobitnik francuske "Legije časti".

1924-1989

23.avgust 1989.

Umro srpski (jugoslovenski) vajar Nebojša Mitrić. (Rođen: Beograd/Kraljevina Jugoslavija/Srbija 07.jul 1931. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 23.avgust 1989.) U prvo vreme pretežno je radio u tehnici kovanja, dekorativne kompozicije, a kasnije je skulptorski jezik zasnivao na spoju figuralnih i apstraktnih elemenata, inspirišući se srpskom srednjovekovnom istorijom. Beogradu je poklonio skulpture despota Stefana Lazarevića i Milutina Bojića, Kruševcu cara Lazara a na reljefima je ovekovečio mnoge glumce i znamenite ličnosti srpske kulture i umetnosti. Poslednje njegovo delo je krst na hramu Svetog Save na Vračaru.

1931-1989

25.avgust 1989.

Američki vasionski brod bez ljudske posade „Vojadžer II“ dospeo do planete Neptun i njenog satelita Triton, posle 12 godina putovanja i šest milijardi pređeneih kilometara, da bi poslao na Zemlju fotografije tih nebeskih tela.

Septembar 1989

04.septembar 1989.

Umro belgijski pisac Žorž Simenon, autor 84 kriminalistička romana čija je glavna ličnost imaginarni inspektor Megre. (Rođen: Lijež/Belgija 13.februar 1903. - Umro: Lozana/Švajcarska 04.septembar 1989.) Simenon je jedan od najtiražnijih autora kriminalističkog žanra uopšte. Neka od dela: romani „Lađar“, „Noć na raskršću“, „Mali doktor“, „Megre postavlja zamku“ itd.

1903-1989

06.septembar 1989.

Poginulo 170 ljudi prilikom pada kubanskog putničkog aviona na jedno predgrađe Havane, neposredno posle poletanja.

10.septembar 1989.

Mađarska otvorila granicu prema Zapadu i dopustila odlazak hiljadama građana Istočne Nemačke, čiji je masovni egzodus izazvao pad Berlinskog zida i kasnije ujedinjenje Nemačke.

13.septembar 1989.

Održane najveće ikada demonstracije protiv aparthejda u Južnoj Africi, u Kejptaunu, predvođene nadbiskupom Dezmondom Tutuom.

15.septembar 1989.

Umro američki pisac Robert Pen Voren. (Rođen: Gatri/Kentaki/Sjedinjene Američke Države 24.april 1905. - Umro: Straton/Vermont/Sjedinjene Američke Države 15.septembar 1989.) U njegovom najpoznatijem delu - romanu "Svi kraljevi ljudi" naslikan je uspon i pad političara kod kojeg su istovremeno prisutni i porok i vrlina. Bio je suptilan pesnik i pouzdan tumač moderne književnosti. Ostala dela: romani "Noćni jahač", "Na vratima neba", "Bujica", "Pećina", "Mesto gde valja doći", "Brat zmajevima", zbirke pesama "Jedanaest pesama na istu temu", "Obećanja", "Inkarnacije", "Odabrane pesme", eseji "Razumevanje proze", "Razumevanje poezije", "Ko govori za crnca?", "Demokratija i poezija".

1905-1989

19.septembar 1989.

U eksploziji aviona DC-10 francuske kompanije UTA poginuli svi putnici i članovi posade, ukupno 171 osoba. Avion koji je saobraćao na liniji Brazavil – Pariz eksplodirao je iznad Nigera. Za ovaj teroristički akt kasnije je optužena Libija.

20.septembar 1989.

Frederik Vilhelm de Klerk preuzeo dužnost predsednika Južne Afrike.

22.septembar 1989.

Umro američki kompozitor Irving Izrael Berlin. (Rođen: Talačin/Ruska Imperija/Belorusija 11.maj 1888. - Umro: Menhetn, Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 22.septembar 1989.) Proslavio se kao autor zabavne muzike, a njegova pesma "Vajt Krismes" ubraja se i danas u bestselere američkog tržišta ploča.

1888-1989

101

26.septembar 1989.

Vijetnam povukao trupe iz Kambodže, koje su u toj zemlji bile od kraja 1978. ostavivši snage vlade Hun Sena da se same bore protiv maoističke gerilske organizacije „Crvenih Kmera“.

28.septembar 1989.

Umro filipinski diktator Ferdinand Edralin Markos, koji je 22 godine vladao Filipinima. (Rođen: Sarat/Filipini 11.septembar 1917. - Umro: Honolulu/Havaji/Sjedinjene Američke Države 28.septembar 1989.) U Drugom svetskom ratu bio je gerilac antijapanskog pokreta otpora, 1959. postao je predsednik Senata, a 1965. nadmoćnom većinom izabran je za šefa države. Bio je u početku veoma popularan, jer je podstakao razvoj privrede, pa je ponovo izabran za predsednika 1969, ali je tokom njegovog drugog mandata ekonomija počela da posrće, zemlju su uzdrmali prokomunistički i muslimanski gerilski pokreti. Na kraju drugog mandata trebalo je da se povuče s vlasti, ali je u septembru 1972, pre isteka mandata, uveo vanredno stanje i uz američku podršku ostao na vlasti. Zbačen je 1986. na talasu narodnog revolta, posle čega je pobegao iz zemlje i 1989. je umro u izbeglištvu na Havajima.

1917-1989

30.septembar 1989.

Umro srpski (jugoslovenski) pisac Oskar Davičo, koji je između dva svetska rata pripadao grupi pisaca nadrealista izrazito leve orjentacije. (Rođen: Šabac/Kraljevina Srbija/Srbija 18.januar 1909. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 30.septembar 1989.) U vreme nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu interniran je u Italiju, odakle je 1943. pobegao i priključio se partizanima. Davičo je još kao dečak pisao pesme, a 1928. objavio je svoj prvi poetski tekst "Tragovi". Dve godine kasnije pojavila se njegova antologija pesama, koja je nagovestila tok jedne moderne poetske misli. Napisao je neke od najpotresnijih i najlepših pesama o Srbiji, ljubavi, tamnovanju, ratovanju... Paralelno s poezijom, pisao je romane: "Pesma", "Šutnje", "Gladi", "Tajne"... Objavio je veliki broj eseja, kritika, studija i polemika. Ostao je dosledan svom književnom i političkom temperamentu, nikada nije pristajao na kompromise. Dobitnik je mnogih književnih i državnih priznanja i nagrada. Za života su objavljena Davičova sabrana dela u 20 tomova. Neka od dela: zbirke pesama „Višnja za zidom“, „Nastanjene oči“, „Flora“, „Tropi“, romani „Pesma“, „Beton i svici“, „Ćutanje“, „Tajne“, „Bekstva“ itd.

1909-1989

Prestala da postoji Senegambija - Konfederacija Senegambija nastala je udruživanjem zapadnoafričkih država Senegal i Gambija 1. februara 1982.

Oktobar 1989

01.oktobar 1989.

Danska dozvolila brakove homoseksualaca - postala prva zemlja u kojoj je takva mogućnost legalizovana.

06.oktobar 1989.

Umrla američka filmska glumica Rut Elizabet Dejvis, poznata kao Bet Dejvis, koja je snimila više od 80 filmova i ostvarila niz velikih dramskih uloga, uglavnom tumačeći nesrećne i zle žene. (Rođena: Louel/Masačausets/ Sjedinjene Američke Države 05.april 1908. - Umrla: Nei sir Sen/Francuska 06.oktobar 1989.) Filmovi: "Opasna" (Oskar), "Džezabel" (Oskar), "Male lisice", "Elizabeta i Eseks", "Huarez", "Šta se dogodilo sa Bebi Džejn", "Sve o Evi", "Svadbeni ručak".

Tajfun "Anđela" usmrtio najmanje 108 ljudi na filipinskom ostrvu Luzon.

1908-1989

07.oktobar 1989.

Kongres Mađarske socijalističke radničke partije ukinuo partiju koja je vladala tom zemljom 33 godine i umesto nje formirana Socijalistička partija Mađarske.

15.oktobar 1989.

Umro srpski (jugoslovenski) pisac Danilo Kiš član SANU - jedan od najvećih pisaca novije srpske književnosti čije je delo značajno doprinelo njegovoj afirmaciji u svetu. (Rođen: Subotica/Kraljevina Jugoslavija/Srbija 22.februar 1935. - Umro: Pariz/Francuska 15.oktobar 1989.) Pisao je negovanim stilom, sa moderno shvaćenom fabulom. Diplomirao je svetsku književnost u Beogradu. Preveden je na mnoge svetske jezike i dobitnik je mnogobrojnih priznanja i nagrada. Bio je dramaturg pozorišta „Atelje 212“ i lektor za srpski jezik u Strazburu, Bordou i Lilu. Dela: romani „Psalam 44“, „Mansarda“, „ Bašta i pepeo“, „Peščanik“, „Grobnica za Borisa Davidoviča“, pripovetke „Rani jadi“, „Enciklopedija mrtvih“, drama „Elektra 70“, polemički spis „Čas anatomije“.

1935-1989

Otvoreno obnovljeno Narodno pozorište u Beogradu.

17.oktobar 1989.

U zemljotresu južno od američkog grada San Francisko poginulo 67 i povređeno više od 600 ljudi.

18.oktobar 1989.

Generalni sekretar Jedinstvene socijalističke partije Nemačke Erih Honeker podneo ostavku odmah nakon posete sovjetskog lidera Mihaila Gorbačova Berlinu. Ostavku je podneo iz „zdravstvenih razloga“. Za novog šefa partije postavljen je Egon Krenc. Antivladine demonstracije su nastavljene.

Novembar 1989

05.novembar 1989.

Umro američko-ruski pijanista jevrejskog porekla Vladimir Horovic, jedan od najvećih majstora klavira u istoriji. (Rođen: Kijev/Ruska Imperija/Ukrajina 01.oktobar 1903. - Umro: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 05.novembar 1989.) Sovjetski Savez je napustio 1925. a kada se prvi put vratio 1986. održao je trijumfalne koncerte u Moskvi i Lenjingradu (danas Sankt-Peterburg).

1903-1989

08.novembar 1989.

Prvi put u istoriji SAD dva Afro-Amerikanca su zauzela visoke političke funkcije. Dejvid Dinkis koji je obavljao funkciju predsednika opštine Menhetn izabran je za gradonačelnika najvećeg grada u SAD Njujorka, dok se u Virdžiniji podnamesnik Daglas Vajlder izborio za položaj guvernera te države. Iako je Vajlder prvi Afro-Amerikanac u istoriji SAD koji je izabran za guvernera, tu funkciju je pre njega obavljao tokom decembra 1872.godine izvesni Pinkni Benton Stjuart general pukovnik u Luizijani menjajući guvernera Henri Kleja Vormuta koji je bio podvrgnut procesu impičmenta. Daglas Vajlder je obavljao funkciju guvernera Virdžinije do 1993.godine kada se povukao jer prema zakonima te države nije dozvoljeno biti na tom položaju u dva mandata uzastopno. Iste godine na izborima za gradonačelnika Njujorka šansu da izbori svoj drugi mandat propustio je Dejvid Dinkis koji je bio poražen od Rudolfa Đulijanija.

09.novembar 1989.

Počelo rušenje Berlinskog zida, koji je 28 godina bio simbol nemačke i evropske podvojenosti. Tim potezom novog rukovodstva Istočne Nemačke započet je lanac događaja koji su u oktobru 1990. omogućili ujedinjenje Nemačke. Gradnja zida započeta je 13. avgusta 1961. prema ideji sovjetskog lidera Nikite Hruščova.

10.novembar 1989.

Generalni sekretar Komunističke partije Bugarske Todor Živkov posle 35 godina na čelu vladajuće stranke podneo ostavku, a zamenio ga je Petar Mladenov. Sedam dana kasnije smenjen je i s položaja predsednika Državnog saveta Bugarske, na kojem ga je takođe nasledio Mladenov, a ubrzo je isključen i iz partije.

12.novembar 1989.

Umrla španska revolucionarka Dolores Ibaruri, nazvana La Pasionarija, predsednica Komunističke partije Španije, jedno od najslavnijih imena Španskog građanskog rata. (Rođena: Galarta/Španija 09.decembar 1895. - Umrla: Madrid/Španija 12.novembar 1989.) Pripisana joj je parola "No pasaran" (neće proći) - parola koja je nastala prilikom napada na Madrid od strane frankista. Posle pada Republike provela je 38 godina u inostranstvu, najviše u Sovjetskom Savezu. Vratila se u svoju zemlju 1977. i postala član kortesa (španska skupština).

1895-1989

13.novembar 1989.

Istočnonemačka skupština izabrala za predsednika vlade komunističkog reformistu Egona Krenca.

14.novembar 1989.

Oslobodilački pokret SWAPO izvojevao ubedljivu pobedu na prvim slobodnim izborima u Namibiji.

17.novembar 1989.

Bugarska skupština smenila Todora Živkova sa položaja šefa države.

U Pragu počela "Plišana revolucija", studentske demonstracije protiv komunističkih režima Istočne Evrope.

U nesreći u jami "Morava" Aleksinačkih rudnika uglja poginulo 90 rudara.

22.novembar 1989.

Jugoslavija priznala Republiku Koreju (Južna Koreja) i odlučila da sa njom uspostavi diplomatske odnose.

libanski građanski rat

Predsednik Libana Rene Muavad ubijen u bombaškom napadu, u kojem je poginulo još 16 ljudi.

24.novembar 1989.

Celo rukovodstvo Komunističke partije Čehoslovačke podnelo ostavke, uključujući i generalnog sekretara Miloša Jakeša, posle masovnih demonstracija u Pragu. Tim ostavkama sa vlasti su sišli svi političari koji su sarađivali u vojnoj intervenciji Varšavskog pakta protiv Čehoslovačke 1968.

27.novembar 1989.

U eksploziji u vazduhu kolumbijskog aviona "Boing 727", najverovatnije kao posledica podmetnute bombe, poginulo svih 107 putnika i članova posade. Avion je leteo na relaciji Bogota-Kali.

28.novembar 1989.

Indijski predsednik vlade Radživ Gandi dao ostavku posle poraza na izborima.

Decembar 1989

01.decembar 1989.

Mihail Gorbačov kao prvi sovjetski lider posetio Vatikan i dogovorio se sa papom Jovanom Pavlom II o uspostavljanju diplomatskih odnosa Sovjetskog Saveza i Vatikana.

03.decembar 1989.

Nakon pada Berlinskog zida u Istočnoj Nemačkoj ostavke podneli lider Jedinstvene radničke partije Nemačke (komunisti) Egon Krenc i svi članovi partijskog Politbiroa i Centralnog komiteta vladajuće partije.

04.decembar 1989.

Članice Varšavskog pakta koje su učestvovale u okupaciji Čehoslovačke 1968. osudile tu vojnu intervenciju. Bugarska, Mađarska, Nemačka DR, Poljska i Sovjetski Savez - koje su okupirale Čehoslovačku 1968. - na sastanku u Moskvi osudile su vojnu intervenciju i saopštile da je to bilo "mešanje u unutrašnje poslove suverene Čehoslovačke".

06.decembar 1989.

U najgorem masovnom zločinu u istoriji Kanade, ubica usmrtio 14 studentkinja Univerziteta u Montrealu da bi se potom ubio.

09.decembar 1989.

Umro srpski (jugoslovenski) pravnik Jovan Đorđević, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti, stručnjak za ustavno pravo. (Rođen: Beograd/Kraljevina Srbija/Srbija 10.mart 1908. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 09.decembar 1989.) Od 1945. učestvovao je u pisanju ustava i zakona u bivšoj SFRJ i bio jedan od glavnih urednika "Arhiva za pravne i društvene nauke". Jedan je od tvoraca ustava SFRJ iz 1974. Neka od dela: "Državno uređenje FNRJ", "Narodni odbori", "Ustavno pravo SFRJ", "Osnovna pitanja federalne države", "Novo ustavno pravo" itd.

1908-1989

10.decembar 1989.

U Čehoslovačkoj vlast preuzela prva nekomunistička vlada od 1948. – predsednik Gustav Husek podneo ostavku.

11.decembar 1989.

Obnovljena Demokratska stranka.

14.decembar 1989.

Umro ruski (sovjetski) nuklearni fizičar Andrej Dimitrijevič Saharov, dugogodišnji borac za političke slobode i ljudska prava i protivnik režima Leonida Brežnjeva, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1975. (Rođen: Moskva/Sovjetska Rusija/Rusija 21.maj 1921. - Umro: Moskva/Sovjetski Savez/Rusija 14.decembar 1989.) Tvorac je sovjetske hidrogenske bombe, ali je kasnije bio nepomirljivi protivnik nuklearnog naoružanja.

1921-1989

Opozicioni lider Patrisio Ajlvin izabran za predsednika Čilea na prvim slobodnim izborima u toj zemlji od 1970. Prethodni demokratski izabrani šef države socijalista Salvador Aljende ubijen je u vojnom puču 1973. koji su inspirisale i potpomogle SAD.

15.decembar 1989.

Samoproklamovani genaral Manuel Noriega, naimenovan za predsednika vlade Paname od strane Skupštine, objavljuje rat SAD. Još 1987. godine pukovnik Roberto Diaz Herero iznosi niz optužbi na račun Manuela Norijege. Optužbe su se odnosile na trgovinu drogom, na proganjanje i ubistva političkih oponenata i lažiranje izbora. Tadašnji predsednik Paname Delval pokušava da smeni Norijegu ali bezuspešno. Delval je prinuđen na povlačenje i beži u vojnu bazu SAD stacioniranu pri kanalu dok Norijega za predsednika postavlja svog kandidata. Odnosi vlasti SAD i Norijege su se pogoršali. Norijega je u SAD osumnjičen za trgovinu drogom, pranje novca i reketiranje. Američki predsednik Ronald Regan odbija da prizna predsednika kojeg je ustoličio Norijega i marta 1988. godine zavodi sankcije Panami. Na Norijegu je 16. marta izvršen neuspeo atentat nakon kojeg on pooštrava progone i ubistva svojih političkih protivnika. Pošto je na predsedničkim izborima maja 1989. godine pobedio kandidat koji opet nije bio po Norijeginoj volji, on sprovodi teror nad svojim neistomišljenicima, poništava rezultate izbora da bi prvog septembra za predsednika postavio svog školskog druga. U oktobru je opet izvršen neuspeo atentat na Norijegu. Veliku ulogu u borbi protiv Norijege su imale vlasti SAD. Norijega se odlučuje na očajnički potez tako što u parlamentu u kome su većinu činile njegove pristalice proglašava da je Panama u ratu sa SAD.

17.decembar 1989.

Američki predsednik Džordž Buš naređuje početak vojne akcije protiv Norijege. Dva dana od objave rata predsednik SAD Buš izdaje naređenje vojnim snagama stacioniranim u Panami da zarobe Norijegu optuženog za trgovinu drogom, zaštite živote i imovinu građana SAD u Panami i donesu slobodu građanima Paname.

Počelo prikazivanje američke TV serije "Simpsonovi".

U Rumuniji izbile masovne demonstracije protiv režima Nikolae Čaušeskua. Nemiri koji su počeli u Temišvaru i Aradu ubrzo su preneti u Bukurešt i na celu zemlju. Vojska i politička policija „Sekuritate“ su u početku krvavo gušili nerede, zavedeno je i vanredno stanje, ali je posle višednevnih demonstracija i sukoba, pošto je vojska stala na stranu pobunjenika, svrgnut režim Čaušeskua. Njemu je zatim ubrzano suđeno i zajedno sa suprugom Elenom je streljan u dvorištu jedne vojne kasarne u Trgovištu. Prvobitno je procenjeno da je u nemirima poginulo više od 5.000 ljudi, ali je naknadnim proverama brojka svedena na oko 150.

Prve direktne predsedničke izbore održane u Brazilu posle 29 godina dobio Fernando Korlor de Melo.

20.decembar 1989.

Početak vojne akcije SAD protiv diktatora Manuela Norijege – američka invazija na Panamu. Američka vojska je invaziju izvršila sa 12.000 vojnika kojima se pridružilo još toliko od ranije stacioniranih američkih vojnika u toj zemlji Srednje Amerike. Vojna akcija je započela u rano jutro po mraku i pretežno je bila usmerena ka štabu Manuela Norijege. Američki vojnici su bili suočeni sa jačim organizovanim otporom Norijeginih vojnika i paramilitarnih snaga. Narednih dana taj otpor je bio sve slabiji. Veliki broj vojnika i civila je započeo sa masovnim pljačkama prodavnica širom gradova Paname i Kolona. Zbog toga su Amerikanci dobili pojačanje od 2000 vojnika sa ciljem da zavedu red i mir u pomenutim gradovima. U borbama je prema zvaničnim podacima stradalo izmedju 200 i 300 vojnika i paramilitaraca i oko 300 civila dok su poginula 23 američka vojnika. Na stotine ljudi na obe strane je bilo ranjeno. Međutim po nezvaničnim podacima broj poginulih civila u ovim borbama je iznosio između 3000 i 5000.

21.decembar 1989.

Predsednik Rumunije Nikolae Čaušesku proglasio vanredno stanje u županiji Timiš, u čijem su glavnom gradu Temišvaru dva dana pre toga izbile masovne demonstracije protiv njegovog režima. Nemiri su se ubrzo preneli u Bukurešt i celu zemlju, pa je posle višednevnih demonstracija i sukoba, pošto je vojska stala na stranu pobunjenika, svrgnut njegov režim. Nakon ubrzanog suđenja on je sa suprugom Elenom streljan u dvorištu kasarne u Trgovištu.

22.decembar 1989.

Umro irski pisac Samjuel Beket, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1969. koji je 1953. dramom "Čekajući Godoa" otvorio eru "drame apsurda". (Rođen: Dablin/Ujedinjeno Kraljevstvo/Irska 13.april 1906. - Umro: Pariz/Francuska 22.decembar 1989.) Bio je zaokupljen temom raspadanja građanskog društva, dehumanizujućom slikom čoveka i beznadežnom situacijom neobičnih bića na kraju sveta i vremena, što simboliše apsurdnost ljudske egzistencije. Živeo je u Francuskoj i pisao na francuskom, smatrajući da se na stranom jeziku može pisati bez stila, što je bio njegov ideal. Uz Joneska i Ženea, Beket je glavni predstavnik "teatra apsurda", koji počiva na sintezi nihilizma i pesimizma. Beketovi junaci psihološki su depersonalizovani, a radnja dela lišena svake odredbe mesta i prostora. Beketov filozofski nihilizam povezan je sa negacijom tradicionalne dramske forme, te je njegov teatar ujedno i svojevrsni antiteatar. Sve je to učinilo da Beket dugo, sve do 1952, kada je francuski režiser Rože Blen postavio komad "Čekajući Godoa", bude poznat samo najužem krugu intelektualne elite. Od tada, njegova dela: "Kraj igre", "Bezimeni", "Marfi", "Poslednja vrpca" i "Divni dani", prevođena su na mnoge jezike i izvođena na pozorišnim scenama širom sveta. Nobelovu nagradu za književnost Beket je dobio 1969.

1906-1989

Rumunski predsednik Nikolae Čaušesku pobegao helikopterom iz Bukurešta sa suprugom Elenom, čime je posle 24 godine okončana njegova vladavina. Tri dana docnije, nakon suđenja, bračni par Čaušesku je streljan u Trgovištu.

23.decembar 1989.

SAD ojačale okupacione snage u Panami sa još 2.000 vojnika, tako da je u gušenju neočekivano jakog otpora pristalica nekadašnjeg štićenika Vašingtona, panamskog lidera generala Manuela Antonija Norijege, učestvovalo 26.000 vojnika. Kasnije je otkriveno da su oni počinili brojne zločine nad panamskim civilima.

24.decembar 1989.

Predsednik vlade Paname general Manuel Norijega, sklonio se pred američkim okupacionim trupama u diplomatsko predstavništvo Vatikana.

25.decembar 1989.

Zbačeni rumunski predsednički par Nikolae i Elena Čaušesku streljan u Trgovištu posle tajnog brzog suđenja.

Streljan rumunski diktator Nikolae Čaušesku. (Rođen: Skroničešti/Kraljevina Rumunija/Rumunija 26.januar 1918. - Umro: Trgovište/Rumunija 25.decembar 1989.) Čaušesku je vlast u socijalističkoj Rumuniji preuzeo 1965.godine kada je postao generalni sekretar vladajuće Komunističke partije Rumunije. Svoju vlast je učvrstio 1967. kada je izabran za predsednika državnog Saveta, da bi 1975. postao predsednik Rumunije. Ubrzo je izgradio snažan kult ličnosti, oslanjajući se na političku policiju. Posle decembarske pobune građana 1989.godine kojima se priključila i vojska, Čaušesku je zbačen sa vlasti da bi 25.decembra bio streljan zajedno sa suprugom Elenom, nakon održanog tajnog suđenja.

1918-1989

26.decembar 1989.

Rumunski Front nacionalnog spasa naimenovao novu vladu s Jonom Ilijeskuom na čelu, dan posle streljanja Nikolae Čaušeskua.

27.decembar 1989.

Egipat i Sirija nakon 12 godina obnovili pune diplomatske odnose.

28.decembar 1989.

Aleksandar Dubček izabran za predsednika Saveznog (čehoslovačkog) parlamenta. Tim činom Dubček je vraćen na političku scenu sa koje je uklonjen vojnom intervencijom zemalja Varšavskog pakta u Čehoslovačkoj, avgusta 1968.

29.decembar 1989.

Skupština Čehoslovačke izabrala za šefa države češkog pisca Vaclava Havela, dugogodišnjeg disidenta pod komunističkim režimom, koji je kao "državni neprijatelj" proveo pet godina u zatvoru. Nasledio je Gustava Husaka koji je prethodno pod pritiskom javnosti podneo ostavku.

30.decembar 1989.

Poljska skupština – Sejm, uspostavila višepartijski politički sistem, nakon višedecenijske vladavine komunističkog režima.

1990

Januar 1990

03.januar 1990.

Manuel Noriega se predao američkim vojnim snagama. Tokom američke invazije usmerene protiv režima i diktature panamskog samoproklamovanog generala Noriege, isti je pobegao u nuncijat odnosno ambasadu Vatikana u Panama Sitiju gde mu je garantovan egzil. U tom egzilu Norijega je proveo deset dana odbijajući da se preda. Sjedinjene Države su poštovale međunarodno pravo i nisu povredile eksteritorijalni status nuncijata ali su pribegle psihološkom pritisku na Norijegu. Ekipa vojske SAD za psihološki rat je danima puštala Norijegi veoma glasnu hard rok muziku ne bi li ovaj popustio i predao se. Vatikan se međutim žalio američkom predsedniku Bušu zbog takve akcije te je ova obustavljena. Nekoliko dana potom na hiljade ljudi je demonstriralo Panama Sitijem zahtevajući da se Norijegi sudi zbog kršenja ljudskih prava. Norijega se napokon predao Amerikancima koji su ga transportovali u Majami na Floridu gde je čekao suđenje zbog optužbi za kriminalna dela. Federalni sud SAD ga je osudio 1992. godine na 40 godina zatvora zbog trgovine kokainom, pranja novca i reketiranja.

Poginulo 307 ljudi na jugu Pakistana kada je ekspresni voz udario u kompoziciju teretnog voza.

07.januar 1990.

Prvi put nakon 800 godina za posetioce zatvoren krivi toranj u Pizi, jedna od najvećih svetskih turističkih atrakcija, zbog neophodne rekonstrukcije.

12.januar 1990.

Rumunski predsednik Jon Ilijesku saopštio da je Komunistička partija Rumunije stavljena van zakona.

14.januar 1990.

U napadima Azera ubijeno najmanje 20 jermenskih civila u glavnom gradu Azerbejdžana Bakuu.

19.januar 1990.

Generalštab JNA zaključuje da je na sceni raspad SFRJ. U svom saopštenju za javnost Generalštab JNA iznosi ocenu da je stanje u Jugoslaviji svakim danom sve gore i da je na delu raspad države. Raspoloženje u Hrvatskoj i u Sloveniji je ocenjeno kao izrazito protiv Jugoslavije i da je u tim republikama sve više antisocijalističkih snaga. U oceni se kaže da tome pogoduje stanje u Sovjetskom Savezu, gde su Gorbačov i "perestrojka" na udaru. Na osnovu ove ocene mnogi su smatrali da se komunističko vođstvo u armiji jasno opredelio za očuvanje komunizma i Jugoslavije. Svako ko je drugačije mislio bio je i bez izričitog naglašavanja označen kao neprijatelj. Iznošenje ocene o stanju u zemlji bila je posledica neprekidnih kriza koje su pogotovo poslednjih godina osamdesetih XX veka snažno potresale socijalističku federaciju. Pored sukoba komunističkih birokratija federalnih jedinica i privredna kriza u zemlji bila je na svom vrhuncu. Prethodne 1989. godine širom Jugoslavije bilo je organizovano oko 1 900 štrajkova u kojima je učestvovalo oko 470 000 radnika. Svemu ovome treba dodati i veoma česte demonstracije desetina hiljada Albanaca na Kosovu.

20.januar 1990.

Umrla američka filmska glumica, Barbara Stenvik (Rubi Stivens), dobitnica "Oskar"-a. (Rođena: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 16.jul 1907. - Umrla: Santa Monika/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 20.januar 1990.)

1908-1990

20-22.januar 1990.

Održan 14. vanredni i poslednji kongres Saveza Komunista Jugoslavije u beogradskom centru «Sava». Kongresu su prisustvovali delegati iz svih republika i pokrajina federacije kao i pratijska delegacija iz JNA. Predsednik Predsedništva CK SKJ bio je Milan Pančevski iz SR Makedonije. Kongres je ostao pre svega upamćen po sukobu delegacija iz Srbije i Slovenije. Sukobila su se dva stava koja su se direktno ticala budućeg uređenja zajedničke države. Srpska delegacija na čelu sa Slobodanom Miloševićem je zastupala predlog po kojem bi bilo uspostavljano unitarno, centralističko uređenje zemlje i sistem po principu «jedan čovek , jedan glas». Slovenci, koje je predvodio Milan Kučan, zastupali su stav o konfederalizaciji partije i države i uvođenju višestranačkog odnosno pluralističkog sistema u Jugoslaviji. Milošević je tražio da ustav SFRJ iz 1974. bude ukinut. Slovenačka delegacija je predlagala davanje veće autonomije republikama i sprečavanje međusobnog nadglasavanja. Takodje je tražila da se iz zakonodavstva izbaci odredba o verbalnom deliktu, da se zabrani mučenje političkih zatvorenika i uvede zabrana političkih suđenja. Predlozi srpske delegacije su bili redom prihvatani a slovenački odbijani većinom glasova. U takvoj atmosferi oštrih verbalnih sukoba, slovenački delegati na čelu sa Milanom Kučanom su napustili kongres 22. januara uveče praćeni aplauzima delegata iz Srbije. Milošević je tražio da se kongres nastavi. Nakon toga su i delegati iz Hrvatske na čelu sa Ivicom Račanom napustili salu. Ni delegati iz Makedonije i Bosne i Hercegovine nisu želeli da se kongres nastavi nakon takvog sleda zbivanja. Predsedavajući kongresa Momir Bulatović je u 22:45 odredio petnaestominutnu pauzu do nastavka kongresa kojeg nije bilo, bar ne u punom sastavu. Na ovaj način je prestala 45-godišnja vladavina SKJ u SFRJ. Nesloga i razlaz jugoslovenskih komunista na ovom poslednjem kongresu označili su siguran početak urušavanja zajedničke države.

25.januar 1990.

Umrla američka filmska glumica Ava Gardner, koja je nesvakidašnjom pojavom izmenila tip filmske lepotice i ostvarila niz uloga tajanstvenih i ineteligentnih žena. (Rođena: Smitfild/Severna Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 24.decembar 1922. - Umrla: Vestminister,London/Ujedinjeno Kraljevstvo 25.januar 1990.) Legenda Holivuda, Ava Gardner, svoj prvi ugovor potpisala je sa "Metro Goldvin Majerom" 1941. godine i debitovala u filmu “Mi plešemo“. Snimila je oko 60 filmova. Umetnički vrhunac i popularnost doživela je pedesetih godina XX veka. Njen raskošni glumački talenat došao je do izražaja u filmovima “Snegovi Kilimandžara“, “Sunce se ponovo rađa“, “Mogambo“, “Bosonoga kontesa“, “Noć iguane“, “Majerling“... Poslednju veću ulogu imala je u filmu “Kidnapovanje predsednika“, a 1985. godine igrala je u TV seriji “Anno Domini“. Pred kraj života napisala je knjigu "Moja priča". Mnoge stranice posvetila je Džonu Hjustonu, reditelju sa kojim je najviše sarađivala i Ernestu Hemingveju, čiji su ekranizovani romani, zahvaljujući Avi Gardner, ušli u istoriju svetske kinematografije. U spomen na jednu od najlepših žena sveta, holivudsku boginju ljubavi, u Smitfildu, u Severnoj Karolini, 2000. godine otvoren je muzej koji nosi njeno ime. Neki od filmova u kojima je ostvarila uloge: „Ploveće pozorište“, „Snegovi Kilimandžara“, „Usamljena zvezda“, „Sudija za vešanje“ itd.

1922-1990

Pakistanska premijerka Benazir Buto rodila devojčicu i tako postala prva predsednica vlade neke države u istoriji koja je postala majka vršeći ovu dužnost.

28.januar 1990.

Poljska ujedinjena radnička partija (komunisti) rasformirana - osnovana Socijaldemokratija republike Poljske se opredelila za tržišnu privredu i demokratsku državu. Lider nove stranke Aleksandar Kvašnjevski postao je 1995. šef države, pobedivši na izborima Leha Valensu.

31.januar 1990.

Promenom Ustava SFRJ dozvoljeno uspostavljanje višepartijskog političkog sistema u Jugoslaviji. Predsedništvo SFRJ je usvojilo predlog o promeni Ustava SFRJ. Najveća novina ovih promena jeste pravo na slobodu političkog organizovanja i delovanja. Ovom odlukom otvorena su vrata za uspostavljanje višestranačkih sistema u republikama federacije. Ozakoniće se stvaranje političkih stranaka da bi usledilo održavanje prvih slobodnih višestranačkih izbora širom zemlje.

Februar 1990

02.februar 1990.

Južnoafrički predsednik Ferdinand de Klerk ukinuo zabranu Afričkog nacionalnog kongresa Nelsona Mandele.

04.februar 1990.

U Egiptu poginulo devet izraelaca i dvojica egipatskih policajaca, a ranjeno 20 ljudi u napadu iz zasede islamskih terorista na autobus sa izraelskim turistima.

05.februar 1990.

Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov na partijskom plenumu rekao da Komunistička partija mora da se odrekne monopola na vlast.

07.februar 1990.

Plenum Centralnog komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza se odrekao političkog monopola posle više od 70 godina pošto je odlučio da iz ustava bude izbrisana odredba kojom joj je garantovana "rukovodeća i usmeravajuća" uloga u društvu.

11.februar 1990.

Lider Afričkog nacionalnog kongresa Nelson Mandela oslobođen posle 27 godina provedenih u južnoafričkim zatvorima.

12.februar 1990.

Karmen Lorens postala premijer Zapadne Australije, kao prva žena šef vlade neke od australijskih država.

13.februar 1990.

Sovjetski Savez, Velika Britanija, Francuska, SAD i dve nemačke države objavili su plan o ujedinjenju Nemačke.

14-15.februar 1990.

Uvođenje višepartijskog političkog sistema u SR Hrvatskoj. Sabor Republike Hrvatske donosi amandmane na Republički Ustav kojima se stvaraju uslovi za uvođenje višestranačke parlamentarne demokratije. Donesen je i novi izborni zakon kojim su ozakonjeni višestranački izbori u Hrvatskoj. Izmenjen je i Zakon o informisanju kojim se može pokrenuti izdavanje novina u privatnom vlasništvu. Na izborni zakon reagovale su novoosnovane stranke kojih je do 8.marta bilo registrovano ukupno 25.

15.februar 1990.

Zvanični London i Buenos Aires obnovili pune diplomatske odnose prekinute 1982. nakon Folklandskog rata u kojem je Argentina bezuspešno pokušala pripojiti britanski posed Folklandska (Malvinska) ostrva u južnom Atlantiku, nasuprot argentinske obale.

17.februar 1990.

Osnovana Srpska Demokratska Stranka u Kninu. Na osnivačkoj skupštini pod vedrim nebom okupilo se oko 7 000 ljudi iz Knina, sa Banije, Korduna iz Like i Dalmacije. Za prvog predsednika stranke izabran je akademik Jovan Rašković. Glavni razlog osnivanja SDS-a za mnoge Srbe bio je odgovor na izrazito nacionalističko delovanje HDZ-a Franje Tuđmana, odnosno kao potreba organizovanja srpskog naroda u Hrvatskoj kako bi se odbranio od nabujalog hrvatskog šovinizma koji je budio gorke uspomene na genocid ustaških vlasti u NDH tokom Drugog svetskog rata. Pored ostalih jedan od ciljeva stranke koji bi ona pokušala realizovati kroz novi uspostavljeni višestranački sistem bio je zalaganje za novu administrativnu podelu Hrvatske koja će voditi računa o modernim principima političke egzistencije i istorijskim interesima srpskog naroda. Pojedini srpski politički analitičari su navodili pored ostalog da je i SDS stranka sa nacionalističkim predznakom poput HDZ-a ali za razliku od ove bez šovinističke isključivosti jer je na samom početku svog delovanja zagovarala ideju života Srba u Hrvatskoj zajedno sa Hrvatima uz novu administrativnu organizaciju države koja bi uvažavala autonomiju srpskog naroda i zajednički život u Jugoslaviji.

23.februar 1990.

Posle 11 godina u izbeglištvu, u Kambodžu se vratio princ Norodom Sihanuk.

24.februar 1990.

Umro italijanski državnik Alesandro Pertini, bivši predsednik Italije, najpopularniji italijanski političar posle Drugog svetskog rata. (Rođen: Stela/Kraljevina Italija/Italija 25.septembar 1896. - Umro: Rima/Italija 24.februar 1990.) Član italijanske Socijalističke partije postao je 1918, niz godina proveo je u fašističkim zatvorima, u Drugom svetskom ratu učestvovao je u pokretu otpora, a potom je bio poslanik i senator. Za šefa države izabran je 1978. i tu dužnost obavljao je do 1985. kada se povukao iz javnog života.

1896-1990

Održan prvi opšti Sabor HDZ – NDH istorijska težnja hrvatskog naroda. Ovaj sabor je prema mišljenju mnogih analitičara toga vremena pokazao u kom smeru će se kretati politika HDZ ukoliko ova stranka dobije vlast u Hrvatskoj na prvim demokratskim parlamentarnim izborima. Prvi predsednik Hrvatske Demokratske Zajednice Franjo Tuđman je dobrom delu domaće javnosti otklonio sve dileme rečima: «Nezavisna Država Hrvatska nije bila samo puka kvislinška tvorba i fašistički zločin, već i izraz povijesnih težnji hrvatskog naroda.»

26.februar 1990.

Pod vođstvom Violete Barios de Čamoro, udružena lista 14 opozicionih partija Nikaragve dobila izbore pobedivši sandiniste predsednika Danijela Ortege.

27.februar 1990.

Nelson Mandela doputovao u Zambiju, otpočevši tako prvo putovanje u inostranstvo posle 27 godina provedenih u južnoafričkim zatvorima.

Mart 1990

10.mart 1990.

Britanskom novinaru Farzadu Bazoftu irački sud je, zbog navodne špijunaže, izrekao smrtnu kaznu izvršenu pet dana docnije, uprkos talasu protesta u inostranstvu i apela Bagdadu da mu poštedi život.

11.mart 1990.

Skupština Litvanije objavila nezavisnost od Moskve, kao prva sovjetska republika koja je to učinila.

Čileanski diktator general Augusto Pinoče posle više od 16 godina prepustio predsednički položaj Patrisiju Ajlvinu, ali je zadržao komandu nad oružanim snagama.

13.mart 1990.

Sovjetska skupština izglasala okončanje 72-godišnjeg monopola na vlast Komunističke partije.

15.mart 1990.

Mihail Gorbačov izabran za prvog i poslednjeg predsednika Sovjetskog Saveza. Kao jedini kandidat za taj položaj, dobio je 59,2 % glasova u Kongresu deputata.

U Iraku obešen dopisnik britanskog lista „Obzerver“ Farzad Bazoft zbog špijunske aktivnosti, uprkos brojnim apelima iz sveta da mu život bude pošteđen.

21.mart 1990.

Namibija (bivša Jugozapadna Afrika) posle 75 godina stekla nezavisnost od Južne Afrike.

U etničkim sukobima između Rumuna i Mađara u rumunskom gradu Tirgu Mureš poginulo šest ljudi.

24.mart 1990.

Šri Lanku napustilo 2.000 indijskih vojnika. Bila je to poslednja grupa od prvobitnih 50.000, koji su dve i po godine bezuspešno pokušavali da savladaju oružanu pobunu tamilskih gerilaca (Tamilski tigrovi) protiv centralnih vlasti u Kolombu.

25.mart 1990.

U požaru u ilegalnom noćnom klubu u Njujorku poginulo 87 ljudi.

28.mart 1990.

Počelo emitovanje programa Televizije Studio B.

29.mart 1990.

Premijer Australije Bob Houk dobio izbore, postavši prvi laburista koji je četiri puta uzastopno osvojio položaj šefa vlade.

30.mart 1990.

Skupština Estonije proglasila Sovjetski Savez okupatorskom silom i zatražila punu nezavisnost.

April 1990

06.april 1990.

Ubijeno najmanje 50 ljudi, kada su nepalski vojnici i policajci otvorili vatru na demonstrante u blizini palate kralja Birendre u Katmanduu.

07.april 1990.

Feribot "Skandinavska zvezda" zahvaćen je plamenom tokom krstarenja u Severnom moru između Norveške i Danske i u nesreći je poginulo 158 ljudi.

08.april 1990.

Održani prvi parlamentarni višestranački demokratski izbori u Sloveniji na kojima su komunisti poraženi od strane udružene opozicije DEMOS. Opozicija je osvojila 55% poslaničkih mesta u slovenačkom parlamentu.

Nepalski kralj Birendra ukinuo zabranu rada političkih partija, koja je bila na snazi 30 godina.

13.april 1990.

Zvanična Moskva uputila pretnju Litvaniji ekonomskim embargom ukoliko za dva dana ne povuče Deklaraciju o nezavisnosti. U uzaludnom pokušaju da spreči otcepljenje Litvanije, predsednik Sovjetskog Saveza Mihail Gorbačov zapretio toj baltičkoj republici ekonomskim embargom ukoliko za dva dana ne povuče Deklaraciju o nezavisnosti.

15.april 1990.

Umrla američka glumica švedskog porekla Greta Garbo (Greta Gustafson), najpopularnija zvezda svetskog filma. (Rođena: Stokholm/Švedska 18.septembar 1905 - Umrla: Njujork/Njujor/Sjedinjene Američke Države 15.april 1990.) Spontana i veoma inteligentna, bila je simbol ženstvenosti i igrala je od 1921. do 1941. kad se povukla. Legendarna heroina nemog i zvučnog filma između dva rata, Greta Gustafson je završila Kraljevsku dramsku akademiju u Stokholmu, gde je njen glumački dar i lepotu otkrio švedski reditelj svetskog glasa Moric Stiler. Sa njim je stigla do Holivuda, noseći umetničko ime Garbo, koje joj je on dao. Tamo je "Švedska Sfinga" snimila čuvene filmove: "Grand hotel", "Kraljica Kristina", "Ana Karenjina", "Mata Hari", "Dama sa kamelijama", "Ninočka", "Marija Valevska" i druge. Tri puta je nominovana za prestižnu nagradu "Oskar"", ali bez uspeha. Sa velikim zakašnjenjem, Američka filmska akademija joj je 1954. dodelila specijalnog "Oskar"-a , ali ga Greta, ostajući dosledna odluci da se potpuno povuče iz javnog života, nikada nije primila.

1905-1990

22-23.april 1990.

Održan prvi krug parlamentarnih višestranačkih demokratskih izbora u Hrvatskoj. Prvog dana izbora 22. aprila birani su izaslanici za opštinska veća i saborske poslanike, a sledećeg 23. aprila za Veća udruženog rada opština i Sabora, pri čemu su pravo glasa imali samo zaposleni. U prvom izbornom krugu rezultati su objavljeni 27. aprila, kada će biti poznata imena 116 poslanika, kojih je najviše bilo iz Hrvatske Demokratske Zajednice, stranke nacionalističke orjentacije. Drugi krug izbora održan je 5. maja donevši ubedljivu pobedu HDZ u većini opština u Hrvatskoj kao i za poslanike u hrvatskom Saboru. HDZ Franje Tuđmana osvojiće ukupno 197 poslaničkih mesta odnosno 60% od ukupnog broja u hrvatskom parlamentu pobedivši reformisane komuniste Ivice Račana SDP koji je na izbore izašao u koaliciji sa manjim strankama u kojima su bili i učesnici pokreta «hrvatsko proleće» aktivnog od početka sedamdesetih godina. Hrvatski Sabor će 30.maja kada je i konstituisan, izabrati Tuđmana za predsednika Predsedništva još uvek Socijalističke Republike Hrvatske u skladu sa tada važećim socijalističkim ustavom iz 1974. godine.

23.april 1990.

Kineski premijer Li Peng doputovao u Moskvu, u prvu posetu Sovjetskom Savezu u svojstvu predsednika vlade Kine posle 26 godina.

24.april 1990.

Istočna i Zapadna Nemačka odredile su 2. jul kao datum ekonomskog ujedinjenja, kao uvod u potpuno ujedinjenje dveju nemačkih država 3. oktobra 1990.

25.april 1990.

Postavljen u orbitu Hablov svemirski teleskop.

Maj 1990

02.maj 1990.

Afrički nacionalni kongres Nelsona Mandele i vlada Južne Afrike otpočeli trodnevne razgovore u Kejptaunu o postepenom okončanju vlasti bele manjine u toj zemlji.

03.maj 1990.

Umro patrijarh moskovski i sve Rusije Pimen (Sergej Mihajlovič). (Rođen: selo Kobilino, Kaluga/Ruska Imperija/Rusija 10.jul 1910. - Umro: Moskva/Sovjetski Savez/Rusija 03.maj 1990.)

1910-1990

05.maj 1990.

Održan drugi krug parlamentarnih višestranačkih demokratskih izbora u Hrvatskoj. Pobednik prvih slobodnih demokratskih izbora nakon 45-godišnje vladavine komunista bila je stranka Franje Tuđmana HDZ koja je osvojila 197 poslaničkih mesta u Saboru odnosno oko 60% od njihovog ukupnog broja.

U Bonu su počeli razgovori o ujedinjenju Nemačke između predstavnika Sovjetskog Saveza, SAD, Velike Britanije, Francuske i dveju nemačkih država.

07.maj 1990.

Umro Andrej Karađorđević, princ, najmlađi sin kralja Aleksandra Karađorđevića. (Rođen: Bled, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca/ Slovenija 28.jun 1929. - Umro: Ervajn/Klifornija/Sjedinjene Američke Države 07.maj 1990.)

1929-1990

10.maj 1990.

Osnovana Evropska komisija za demokratiju kroz pravo («Venecijanska komisija») pod okriljem saveta Evrope.

13.maj 1990.

Šovinističko divljanje navijača Dinama i Crvene Zvezde u Zagrebu. Koliko su uzavrele srpske i hrvatske šovinističke strasti u Jugoslaviji najbolje je pokazalo divljanje i huligansko ponašanje navijača ova dva fudbalska kluba. Tog dana je trebalo da se odigra redovna utakmica, derbi fudbalskog prvenstva Jugoslavije. Prema hrvatskim izvorima navijači Crvene Zvezde «Delije» su još u prepodnevnim satima stigle u Zagreb gde su počele sa izazivanjem nereda, paljenjem automobila i radnji. Navijači srpskog kluba su tvrdili da su bili izazivani na nacionalnoj osnovi od strane suparničkog tabora. Sukob sa dinamovim navijačima se preneo i na stadion Maksimir. Policija je intervenisala protiv podivljalih navijača koji su sišli na teren stadiona. Utakmica je prekinuta bez nastavljanja. «Delije» su sprovedene policijskom pratnjom na železničku stanicu a potom vozovima ka Beogradu. Medijska kampanja usmerena ka podgrevanju šovinističkih strasti i širenju mržnje je stručno vođena i u Zagrebu i u Beogradu. Jedna od ružnih strana takve kuhinje bila su i vulgarna šovinistička skandiranja uz izazivanje nasilja i korišćenje sportskih takmičenja u svrhu ostvarivanja političkih ciljeva.

15.maj 1990.

Na položaj predsednika Predsedništva SFRJ stupa Borisav Jović predstavnik iz SR Srbije dok se na potpredsedničkom mestu našao Stipe Šuvar iz SR Hrvatske.

16.maj 1990.

Umro američki pevač, igrač i glumac afričkog porekla Semi Dejvis, jedan od najvećih zabavljača XX veka. (Rođen: Harlem, Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 08.decembar 1925. - Umro: Beverli Hils/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 16.maj 1990.)

1925-1990

17.maj 1990.

Objavljen prvi broj lista Sportski žurnal.

Svetska zdravstvena organizacija zvanično skinula homoseksualnost sa liste mentalnih oboljenja, tim povodom, 17. maj se obeležava kao Svetski dan borbe protiv homofobije.

18.maj 1990.

Potpisan sporazum o monetarnoj uniji između Zapadne i Istočne Nemačke – prvi korak ka ujedinjenju Nemačke. Sporazum je potpisan u Beču od strane zapadnonemačkog kancelara Helmuta Kola i istočnonemačkog premijera Lotara de Mezijera.

20.maj 1990.

U Rumuniji na prvim demokratskim slobodnim izborima posle 45 godina pobedio Front nacionalnog spasa.

29.maj 1990.

Boris Jelcin izabran za predsednika Rusije od strane Parlamenta Ruske Sovjetske Socijalističke Republike uprkos protivljenju tada aktuelnog predsednika SSSR-a Mihaila Gorbačova. Boris je započeo borbu za veću autonomiju Rusije kao i ostalih republika u okviru SSSR-a. Takođe je počeo da se zalaže za uvođenje tržišne privrede i parlamentarne demokratije.

30.maj 1990.

Konstituisan Sabor Republike Hrvatske čiji su poslanici izabrani na demokratskim izborima prvi put nakon Drugog svetskog rata. Za predsednika Sabora izabran je Žarko Domljan dok je za predsednika Predsedništva SR Hrvatske izabran lider pobedničke stranke na prvim višestranačkim izborima Franjo Tuđman. Sledećeg dana će za mandatara Izvršnog veća odnosno vlade biti izabran Stipe Mesić. Ovaj datum se u Hrvatskoj obeležava kao Dan državnosti. HDZ preuzima vlast od komunista, od pred izbore reformisanog SDP-a Ivice Račana. Skoro poluvekovna komunistička vlast u Hrvatskoj prestaje funkcionisati.

31.maj 1990.

Umro srpski (jugoslovenski) pozorišni, filmski i TV glumac, pevač Dragan Laković. (Rođen: Skoplje/Kraljevina Jugoslavija/Severna Makedonija 28.mart 1929. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 31.maj 1990.)

1929-1990

Jun 1990

01.jun 1990.

Potpisan sporazum između SSSR-a i SAD o okončanju proizvodnje hemijskog oružja i uništavanju stokova tog oružja do kraja 1992. Sporazum su potpisali predsednici Sovjetskog Saveza i Sjedinjenih Država Mihail Gorbačov i Džordž Buš.

03.jun 1990.

Umro američki inženjer Robert Nojs, pionir digitalne revolucije, tvorac mikročipa, osnivač kompanije "Intel"- dao ime "Silikonskoj dolini" (Rođen: Berlington/Ajova/Sjedinjene Američke Države 12.decembar 1927. - Umro: Ostin/Teksas/Sjedinjene Američke Države 03.jun 1990.)

1927-1990

07.jun 1990.

Predstavnički dom parlamenta SAD izglasao zabranu prodaje računara i telekomunikacione opreme Sovjetskom Savezu, dok Moskva ne otpočne pregovore o nezavisnosti Litvanije.

08.jun 1990.

Počelo četrnaesto Svestko prvenstvo u fudbalu, popularni Mondijal, održan u Italiji. Titulu svetskog šampiona su osvojili reprezentativci ujedinjene SR Nemačke koji su savladali u finalu tada aktuelnog svetskog šampiona Argentinu sa 1:0.

10.jun 1990.

Na prvim višestranačkim parlamentarnim izborima u Čehoslovačkoj od 1946.godine pobedio Građanski forum Vaclava Havela.

Na prvim slobodnim izborima u Bugarskoj posle Drugog svetskog rata pobedila Bugarska socijalistička partija (bivša Komunistička partija) koja je dobila 47 odsto glasova, dok je desničarski Savez demokratskih snaga osvojio 36 odsto.

Predsedničke izbore u Peruu dobio peruanski političar japanskog porekla Alberto Fudžimori, porazivši na njima pisca Marija Vargasa Ljosu.

11.jun 1990.

Umro srpski (jugoslovenski) istoričar Vasa Čubrilović, akademik, profesor Beogradskog univerziteta. (Rođen: Gradiška/Austro-Ugarska monarhija/Republika Srpska/Bosna i Hercegovina 14.januar 1897. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 11.jun 1990.) Kao đak pristupio je nacionalno-revolucionarnoj organizaciji „Mlada Bosna“, a zbog učešća u Sarajevskom atentatu osuđen je na 16 godina robije i do sloma Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu bio je u zatvoru. Tokom Drugog svetskog rata izvesno vreme proveo je u logoru na Banjici. Studirao je filozofiju na Beogradskom univerzitetu, gde je doktorirao 1927. Između dva svetska rata pripadao je levom krilu Zemljoradničke stranke, a posle 1945. bio je direktor Balkanološkog instituta, neko vreme i ministar. Neka od dela: „Bosanski ustanak 1875-1878.“, „Poreklo muslimanskog plemstva u Bosni i Hercegovini“, „Prvi srpski ustanak i bosanski Srbi“, „Politička prošlost Hrvata“, „Istorija političke misli u Srbiji XIX veka“ itd.

1897-1990

13.jun 1990.

U Bukureštu prilikom napada rumunske policije na studente, poginulo četvoro dok je povređeno oko 200 ljudi. Policija je napala improvizovano studentsko šatorsko naselje.

14.jun 1990.

U Bukureštu je oko 10 000 rudara fizički nasrnulo na studente i opoziciju uz podršku vlasti, prema tvrdnjama opozicije. Rudari su rasturili najpre šatorsko naselje studenata u centru grada koji su demonstrirali protiv vlasti a potom demolirali sedišta opozicionih stranaka i redakcije pojedinih listova.

Predsedništvo Republike Hrvatske donosi odluku o preimenovanju milicije u redarstvo. Donete su odluke i o promeni uniformi i obeležija budućih redarstvenika i puštanju svih političkih zatvorenika na slobodu. Dozvoljen je povratak svim iseljenicima i političkim emigrantima u Hrvatsku. Ukinuta je dotadašnja Služba državne bezbednosti.

17.jun 1990.

Antivladini demonstranti se vratili na ulice Bukurešta, nekoliko dana posle sukoba sa policijom u kojima je poginulo 5 ljudi i obračuna sa rudarima koji su došli u glavni grad Rumunije da izraze podršku vladi.

19.jun 1990.

Potpisan drugi Šengenski sporazum Evropske zajednice u Luksemburgu. Šengenski međudržavni sporazum sklopljen je u luksemburškom gradu Šengenu 1985. godine. Sporazum je predviđao postepeno ukidanje kontrola na unutrašnjim granicama država članica Evropske zajednice. Drugi, odnosno dodatni Šengenski sporazum, sporazum o primeni koji je potpisan pet godina kasnije, reguliše tretiranje zahteva za priznavanje statusa azilanata i prekograničnu saradnju policijskih organa. Prvobitno utvrđeni termin za otvaranje granica za putnički saobraćaj predviđen za 1990. godinu je morao u više navrata biti pomeran. Šengenski sporazum je stupio na snagu 1993. godine.

21.jun 1990.

U Mađarskoj zvanično ponovo otvorena berza zatvorena od strane komunističkih vlasti 1948.godine.

U zemljotresu na severu Irana poginulo oko 100 000 ljudi.

27.jun 1990.

Formirana Zajednica opština severne Dalmacije i Like u Kninu. Zajednicu su činile opštine Knin, Obrovac, Benkovac, Donji Lapac, Gračac i Titova Korenica. Bio je to prvi značajniji korak u objedinjavanju teritorija u Hrvatskoj pretežno naseljenim Srbima koji su stvaranje ove zajednice opština smatrali odgovorom na šovinističku politiku novih hrvatskih vlasti koja je prizivala aveti prošlosti iz fašističke zloglasne tvorevine NDH.

Ceremonijalnom predajom oružja kontraškog pokreta predsednici Violeti Barios de Čamoro, u Nikaragvi okončan građanski rat.

30.jun 1990.

Sovjetska vlada obnovila snabdevanje naftom Litvaniju, dan pošto je Skupština pobunjene baltičke republike objavila stodnevni moratorijum na deklaraciju o nezavisnosti.

Jul 1990

01.jul 1990.

U Srbiji je, na referendumu, odlučeno da se donese novi ustav i raspišu višestranački izbori. Na referendum je izašlo 75,2% birača od kojih je 96,8% glasalo „za“.

Na snagu stupa prva faza Ekonomske i monetarne unije EZ. Delorov izveštaj predstavljen 1989. godine je predviđao prelazak na Ekonomsku i monetranu uniju (EMU) u tri faze. Izveštaj je izrađen prema zamislima predsednika Komisije EZ Žaka Delora. Ciljevi ove prve faze bili su, u suštini liberalizacija prometa kapitala, jačanje monetarno-političke koordinacije kao i započinjanje radova na daljim neophodnim izmenama odredaba Ugovora iz Mastrihta o ekonomskoj i monetarnoj uniji. EMU je uspostavljena 1. januara 1999. godine.

Stupila na snagu monetarna i ekonomska unija Savezne Republike Nemačke i Demokratske Republike Nemačke.

02.jul 1990.

U stampedu poginulo oko 1 400 hodočasnika u saudijskom gradu Meka, u pešačkom tunelu blizu islamskog svetilišta.

Albanski delegati pokrajinske Skupštine Kosova proglasili odvajanje Kosova od Srbije i usvojili Ustavnu deklaraciju, ne prihvatajući ustavne promene u Srbiji. Skupština Srbije je 5.jula raspustila pokrajinsku Skupštinu, nakon čega su usledili štrajkovi i protesti kosovskih Albanaca.

04.jul 1990.

Kipar podnosi zahtev za pristupanje Evropskoj zajednici.

05.jul 1990.

Skupština Srbije usvojila Zakon o prestanku rada Skupštine i Izvršnog veća Kosova i Metohije zbog secesionističkog delovanja i nastojanja da se stvori "Republika Kosovo".

08.jul 1990.

Fudbalska reprezentacija ujedninjene SR Nemačke osvaja treću titulu svetskog šampiona na četrnaestom Svetskom prvenstvu u fudbalu koje se održalo u Italiji od 8.juna do 8.jula. U finalu su snage odmerile reprezentacije i to po drugi put uzastopno, Argentine i tada već ujedinjene Nemačke. Za razliku od Mondijala iz Meksika 1986. godine kada je Argentina po drugi put slavila titulu svetskog šampiona, ujedinjena Nemačka je pobedila rezultatom 1:0 i po treći put ponela naslov svetskog šampiona i na taj način proslavila ujedinjenje iz prethodne godine. Reprezentacija SFRJ je nastupila na ovom šampionatu po poslednji put i stigla do četvrtfinala kada je poražena upravo od finaliste Argentine posle penala sa 3:2 a u regularnom delu je bilo 0:0.

16.jul 1990.

Malta podnosi zahtev za prijem u članstvo Evropske zajednice.

Na Filipinima u zemljotresu poginulo više od 1.600 ljudi.

17.jul 1990.

Osnovana Socijalistička partija Srbije.

25.jul 1990.

Hrvatski grb, šahovnica, smenjuje crvenu petokraku na zastavi Republike Hrvatske. Predsedništvo Republike Hrvatske donosi odluku po kojoj je novo službeno ime Socijalističke Republike Hrvatske, Republika Hrvatska. Na crveno,belo, plavoj zastavi će biti zamenjena dotadašnja crvena petokraka starim grbom Hrvatske, crveno-belom šahovnicom.

Doneta Deklaracija o suverenosti i autonomiji srpskog naroda u Hrvatskoj – osnovano Srpsko nacionalno veće. Reforme koje su sprovodile nove, prve nekomunističke vlasti u Hrvatskoj nakon Drugog svetskog rata, podsećale su dobar deo srpskog stanovništva u toj republici kao uostalom i većinu Srba na zločinačku tvorevinu Ante Pavelića, Nezavisnu Državu Hrvatsku u kojoj se sprovodila ustaška politika ubijanja, proterivanja i pokrštavanja Srba. Šahovnica pod kojom su nemilosrdno istrebljivani Srbi tokom Drugog svetskog rata je vraćena mada modifikovana, dozvoljen je povratak političkih emigranata tj. proustaških elemenata u Hrvatsku, redarstvenici su zamenili milicionere, u pitanju su policajci istog naziva koji su održavali krvavi red u NDH, nazivi ulica i trgova su uveliko menjani pa je na primer Trg žrtava fašizma postao Trg hrvatskih vladara. Takođe je najavljivano donošenje novog ustava u kojem Srbi više neće biti konstitutivan narod u Hrvatskoj dok će biti održan i referendum o nezavisnosti Hrvatske od SFRJ. Ovakav razvoj situacije Srbi su okarakterisali vraćanjem u prošlost i pritiskom na njih što će voditi ka njihovom samoorganizovanju uz veliku podršku vlasti iz Srbije. Istog dana kada je Predsedništvo Republike Hrvatske pored ostalog donelo odluku o zameni crvene petokrake šahovnicom, održan je Sabor Srba u Srbu na kojem je doneta pomenuta deklaracija i osnovano Srpsko nacionalno veće. Srpska Demokratska Stranka ( SDS ) je okarakterisala ovaj skup kao sastanak Srba bez oružija. Nacionalistička euforija oba naroda je neprestano potpirivana kako iz Zagreba tako i iz Beograda. Televizije i brojni drugi mediji Hrvatske i Srbije su svojim sadržajima revnosno doprinosile širenju međunacionalne mržnje. Beograd je pored ostalog podsećao na sudbinu Srba u NDH tokom Drugog svetskog rata i indirektno pozivao ovaj narod na otpor i organizaciju kako opet ne bi doživeo istu sudbinu dok je Zagreb ukazivao da Srbi svojim buntom ugrožavaju priliku za ostvarenje hiljadugodišnjeg sna o obnovi državnosti Hrvatske i da žele srušiti novouspostavljenu demokratsku vlast.

27.jul 1990.

Beloruski parlament proglasio suverenitet te zemlje u odnosu na Sovjetski Savez.

30.jul 1990.

Član britanskog parlamenta, konzervativac Ian Gau, blizak saradnik Margaret Tačer, poginuo u eksploziji bombe koju je u automobil podmetnula Irska republikanska armija.

Avgust 1990

02.avgust 1990.

Iračka vojska okupirala Kuvajt, što je Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija istog dana jednoglasno osudio, zahtevajući od Bagdada da povuče trupe.

06.avgust 1990.

Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija jednoglasno izglasao rezoluciju o zabrani trgovine sa Irakom posle invazije iračkih trupa na Kuvajt.

07.avgust 1990.

Afrički nacionalni kongres Nelsona Mendele odustao je posle 29 godina od oružane borbe protiv vlasti bele manjine i režima aparthejda, a zauzvrat je vlada Južne Afrike prihvatila razgovore o okončanju sistema aparthejda.

08.avgust 1990.

U SFRJ zvanično uveden višestranački politički sistem. Skupština SFRJ je donela amandmane na Ustav kojima se u Jugoslaviji uvodi višestranački sistem.

Sedam dana posle okupacije Kuvajta, Irak saopštio da je anektirao tu susednu zemlju kao svoju 19. provinciju. Istog dana predsednik SAD Džordž Buš poslao je vojna pojačanja u Saudijsku Arabiju u okviru priprema za napad na Irak. Iračani tradicionalno Kuvajt smatraju kao istorijsku iračku teritoriju.

10.avgust 1990.

Šefovi arapskih država su većinom glasova (12 za, osam protiv) osudili iračku okupaciju Kuvajta, koji je Irak smatrao, istorijski, sastavnim delom svoje zemlje. Istog dana irački predsednik Sadam Husein pozvao je sve muslimane da otpočnu "džihad" odnosno sveti rat, protiv stranih trupa i, kako je rekao, korumpiranih arapskih vlada.

15.avgust 1990.

Predsednik SSSR-a Mihail Gorbačov obnovio sovjetsko državljanstvo dobitniku Nobelove nagrade za književnost ruskom piscu Aleksandru Solženjicinu, koji je 1974. pod pritiskom vlasti prinuđen da emigrira na Zapad.

17.avgust 1990.

Prvi sukobi Srba sa policijom novih hrvatskih vlasti – Počela pobuna Srba u Kninskoj krajini - barikade na putevima. Prilikom osnivanja Srpskog nacionalnog veća 25. jula u Srbu doneta je i odluka o održavanju plebiscita o autonomiji srpskog naroda na teritoriji avnojevske Hrvatske. Dva dana pred održavanje plebiscita hrvatske vlasti šalju pripadnike MUP-a da razoružaju rezerviste milicije u opštinama sa većinskim srpskim stanovništvom severne Dalmacije i Like i onemoguće pripreme za sprovođenje prvog srpskog plebiscita u Hrvatskoj. Zvanični Zagreb nije priznavao legitimnost kako SNV-a tako ni pravo na održavanje plebiscita o autonomiji. Srpski policajci nisu želeli da nose nove uniforme i obeležija tj. šahovnicu koju su smatrali ustaškim obeležijem. Srbi su na potez hrvatskih vlasti odgovorili formiranjem barikada na prilaznim putevima ovih opština. Hrvatski MUP je poslao tri helikoptera prevozeći pripadnike specijalne policije kako bi ovi intervenisali. Međutim helikopteri su presretnuti od strane aviona ratnog vazduhoplovstva JNA i prinuđeni da se vrate u Zagreb. Plebiscit o autonomiji Srba u Hrvatskoj je ipak održan u roku od 19. avgusta do 2. septembra uz mnogobrojne smetnje. Demokratsko pravo Srba da se izjasne o autonomiji u Hrvatskoj je smatrano od strane novih zvaničnih vlasti i većine hrvatskog naroda neprihvatljivim. Prema mnogobrojnim informacijama koje su dolazile iz srpskih izvora Srbi su u mnogim gradovima u Hrvatskoj gde su se izjašnjavali na plebiscitu, nailazili na raznovrsne prepreke kako od strane opštinskih vlasti i policije tako i od građana hrvatske nacionalnosti. Navođena su fizička maltretiranja, otpuštanja sa posla, skrnavljenja crkvenih objekata, pretnje smrću i drugi nečasni postupci onih koji sebe nazivaju demokratama. Lideri Srba u Hrvatskoj su na kraju istakli da svi ti pritisci nisu uspeli da spreče srpsko stanovništvo da se na plebiscitu prema dobijenim rezultatima gotovo stoprocentno izjasni za autonomiju.

Irak dramatično zaoštrio zalivsku krizu saopštenjem da će zapadne civile smestiti u vojne baze i ostale ključne objekte dok ne prođe ratna opasnost.

19.avgust 1990.

Jugoslavija treći put postala svetski prvak u košarci na 11. svetskom šampionatu u Argentini. Prvi put tu titulu je osvojila 1970. u Ljubljani, a drugi put 1978. Na 11. svetskom prvenstvu u košarci u Argentini koje se održavalo od 8. do 20 avgusta, u finalu su igrale reprezentacije Jugoslavije i Sovjetskog Saveza. Jugoslavija je pobedila rezultatom 92:75. U borbi za treće mesto, snage su odmerile reprezentacije SAD-a i Portorika. Pobedile su SAD sa minimalnom razlikom 107:105.

23.avgust 1990.

Sovjetska republika Jermenija proglasila nezavisnost, a Estonija počela pregovore o odvajanju od Sovjetskog Saveza.

Istočna i Zapadna Nemačka najavile ujedinjenje 3.oktobra i okončanje podele zemlje uspostavljene posle Drugog svetskog rata i poraza nacističke Nemačke.

25.avgust 1990.

Savet bezbednosti UN odobrio vojnu akciju protiv Iraka zbog napada te zemlje na susedni Kuvajt.

26.avgust 1990.

U eksploziji u jami "Dobrnja-jug" rudnika Kreka, koja je izazvala najveću katastrofu u jugoslovenskom rudarstvu, poginulo 180 rudara.

27.avgust 1990.

SAD proterale 36 od 55 članova osoblja ambasade Iraka u Vašingtonu.

Septembar 1990

02.septembar 1990.

Iz Bagdada otputovalo oko 700 državljana zapadnih zemalja, među kojima mnoštvo žena i dece, koje je Irak, prema tumačenjima Zapada, držao kao taoce pre izbijanja Zalivskog rata. Istog dana saudijski ministar odbrane je izjavio da njegova zemlja, koja je u Zalivskom ratu bila glavna baza armije SAD i njenih saveznika u ratu protiv Iraka, ne može biti upotrebljena za napade na Irak.

05.septembar 1990.

U Seulu održani razgovori između predsednika vlada Severne i Južne Koreje na do tada najvišem nivou posle Korejskog rata 1953.

16.septembar 1990.

Specijalne jedinice secesionističkog režima u Zagrebu sprečile odavanje pošte žrtvama ustaškog genocida u Jasenovcu počinjenog tokom Drugog svetskog rata. Naoružani specijalci blokirali su sve prilaze Jasenovcu i onemogućili prelazak građana iz Bosne i Hercegovine u Hrvatsku.

20.septembar 1990.

Skupštine Istočne (Demokratska republika Nemačka) i Zapadne Nemačke (Savezna republika Nemačka) potvrdile ugovor o ujedinjenju dveju država.

Umro srpski (jugoslovenski) konstruktor aviona Slobodan Zrnić, dekan Mašinskog fakulteta Novosadskog univerziteta, jedan od konstruktora letilica IK-3 i S-49. (Rođen: Valjevo/Kraljevina Srbija/Srbija 18.avgust 1906. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 20.septembar 1990.) Avion IK-3 je 6. aprila 1941. u aprilskom ratu učestvovao u odbrani Beograda od napada nemačke ratne avijacije, kada se pokazao kao neobično efikasan. Završio je Mašinski fakultet u Beogradu i usavršavao vazduhoplovnu tehniku u Francuskoj, a kao ekspert UN nekoliko godina je proveo u Africi.

1906-1990

22.septembar 1990.

Saudijska Arabija proterala jemenske i jordanske diplomate i prekinula snabdevanje Jordana naftom, optužujući te dve države da podržavaju Irak.

U Sremskim Karlovcima uz učešće oko 100.000 ljudi održana centralna svečanost 300. godišnjice velike seobe Srba pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem.

24.septembar 1990.

Predsednik Zapadne Nemačke Rihard fon Vajceker potpisao sporazum kojim će 3. oktobra 1990. dve nemačke države ponovo biti ujedinjene, a istog dana je Istočna Nemačka formalno napustila Varšavski pakt.

26.septembar 1990.

Umro italijanski pisac Alberto Moravija - stekao slavu delima o moralnoj degeneraciji italijanske buržoazije. (Rođen: Rim/Kraljevina Italija/Italija 28.novembar 1907. - Umro: Rim/Italija 26.septembar 1990.) Pisao je romane, pozorišne komade, priče, eseje, putopise, filmsku i pozorišnu kritiku. Dela: romani "Ravnodušni ljudi", "Prezir", "Rimljanka", "Dosada", "Konformist", "Čočara", "Ja i on", "Pažnja", "Godina 1934", "Unutrašnji život", priče "Automat", "Rimske priče", "Drugi život".

1907-1990

27.septembar 1990.

Iran i Velika Britanija obnovili diplomatske odnose, koje je Teheran prekinuo 1989. zbog knjige "Satanski stihovi" britanskog pisca indijskog porekla Salmana Ruždija, ali su oni podignuti na ambasadorski nivo tek 1998. kad su iranske vlasti odustale od "fatve" - smrtne kazne zaprećene Ruždiju.

27-30.septembar 1990.

Sukob srpskog stanovništva sa pripadnicima MUP-a Hrvatske na Baniji. Nove hrvatske vlasti na čelu sa HDZ-om i Franjom Tuđmanom su isticale da su Hrvati bili obespravljeni u komunističkoj Hrvatskoj, odnosno da su Srbi zauzeli sve ključne pozicije pa i držale vlast u toj republici. Takvo stanje koje je postojalo i u policiji je moralo biti promenjeno zapošljavanjem Hrvata što bi uslovilo i povećanje brojnosti pripadnika MUP-a. U skladu sa ovom politikom proizašlo je i saopštenje MUP-a Hrvatske, u kojem se između ostalog kaže: «Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Hrvatske.....naredilo je svim sekretarijatima unutrašnjih poslova i stanicama javne sigurnosti u Republici Hrvatskoj izuzimanje 60% naoružanja rezervnog sastava zbog potreba opremanja povećanog broja aktivnog sastava službe unutrašnjih poslova.» Prilikom akcije oduzimanja oružija u stanicama milicije u gradovima Banije dolazi do nemira u kojima se Srbi protive aktivnostima pripadnika MUP-a. Oduzimanje oružija u opštinama sa većinskim srpskim stanovništvom smatrano je politikom agresije i državnog terora prema srpskom narodu u Hrvatskoj. Dotadašnja politika HDZ-a Srbima nikako nije ulivala poverenje već samo strah koji je još više potpirivan medijskom kampanjom iz Beograda tako da je oduzimanje oružija teritorijalne odbrane stvaralo još veću nesigurnost koju su koristili političari za svoje ciljeve. Opet su nove hrvatske vlasti bile upoređivane sa ustaškim iz Drugog svetskog rata koje su takođe kupile oružije od srpskog stanovništva po uspostavljanju fašističke vlasti da bi potom započele sa vršenjem genocida nad njim.

28.septembar 1990.

Proglašen novi Ustav Republike Srbije koji je u potpunosti zamenio onaj iz 1974. godine potvrdivši usvojene amandmane iz marta 1989. kojima su ukinuta obeležija državnosti pokrajinama, smanjena njihova ovlašćenja i kojima su one vraćene pod ustavni i državni suverenitet Srbije. Pored ostalog novim ustavom je iz naziva Srbije izbačen prefiks «socijalistička» a pokrajini Kosovo vraćen stari naziv Kosovo i Metohija. Nadležnost Skupštine se nije bitnije promenila. Ukinut je delegatski sistem i vraćen poslanički. Skupštinu po novom ustavu čine 250 poslanika koji se poput predsednika Republike biraju na neposrednim i tajnim izborima. Predsednik Republike i Skupština su najviši organi vlasti u zemlji. Predsednik predlaže mandatara za sastav Vlade Skupštini koja potvrđuje izbor. Predsednički mandat traje pet godina a izabrane Skupštine četiri. Predsednik Skupštine raspisuje izbore za narodne poslanike i predsednika Republike. Predsednik Republike ukazom proglašava zakone izglasane u Narodnoj skupštini.

29.septembar 1990.

Održan susret visokih zvaničnika SAD i Vijetnama koji će doprineti normalizaciji odnosa bivših neprijatelja iz dugogodišnjeg rata. U susretu na najvišem nivou od Vijetnamskog rata, sastali su se državni sekretar SAD Džejms Bejker i šef vijetnamske diplomatije Ngujen Ko Tak, što je ubrzalo normalizaciju odnosa bivših neprijatelja.

30.septembar 1990.

Srpsko nacionalno veće proglasilo srpsku autonomiju u Hrvatskoj, kao federalnoj jedinici SFRJ, na osnovu rezultata održanog plebiscita. Srpsko nacionalno veće je potom pozvalo srpski narod da se svim sredstvima odupre teroru, kako je navedeno, ustašoidne vlasti i zaštiti svoje ljudsko dostojanstvo i svoja građanska i nacionalna prava. Proglas je potpisan od strane predsednika SNV-a Milana Babića. Pregrejani nacionalizam obeju strana je prouzrokovao mnogobrojne incidente u kojima su najekstremniji među Srbima i Hrvatima činili nasilja i napade nad onima koji nisu pripadali njihovom narodu. Vremenom, kako se situacija u Hrvatskoj sve više zaoštravala, incidenti su postajali sve učestaliji intenzivno podsticani huškačkim medijskim kampanjama da bi na kraju prerasli u prve oružane sukobe koji su vodile u rat.

Sovjetski Savez i Izrael postigli sporazum o uspostavljanju konzularnih odnosa. Moskva je prekinula diplomatske odnose zbog šestodnevnog Izraelsko-arapskog rata 1967.

Uspostavljeni puni diplomatski odnosi između Sovjetskog Saveza i Južne Koreje.

Oktobar 1990

02.oktobar 1990.

Prekinut saobraćaj putničkih vozova iz Beograda i Zagreba ka Splitu, Šibeniku i Zadru i između Bihaća i Splita, blokadom pruge od strane Srba u Kninskoj krajini, kako bi sprečili ulazak policije Hrvatske u Knin i sukobe koji su iz toga dalje mogli da se izrode.

Poginulo 127 ljudi na aerodromu u kineskom gradu Guangdžou pošto je oteti kineski avion udario u dva aviona koja su stajala na aerodromskoj pisti.

03.oktobar 1990.

Ujedinjenje dve nemačke države – Ujedinjena Nemačka. Stupanjem na snagu državnog Ugovora između Savezne Republike Nemačke i Nemačke Demokratske Republike dolazi do ujedinjenja dve nemačke države. Ujedinjenjem je istovremeno izvršeno proširenje Evropske zajednice nakon ulaska Španije i Portugla 1986. godine. Pet novih saveznih pokrajina tada već bivše DR Nemačke postaju članice Evropske zajednice. Nemačka je bila podeljena 45 godina nakon poraza u Drugom svetskom ratu.

06.oktobar 1990.

Umrla prva žena ratni pilot kod nas Marija Draženović-Đorđević, koja je u sastavu 113. lovačkog puka učestvovala u Drugom svetskom ratu u borbama na Sremskom frontu 1945. Letački ispit položila je 1939. sa samo 15 godina. (Rođena: Osijek/Kraljevina SHS/Hrvatska 10.april 1924. - Umrla: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 06. oktobar 1990.)

1924-1990

08.oktobar 1990.

Velika Britanija postaje deseta članica Evropskog monetarnog sistema.

10.oktobar 1990.

Sovjetski Savez i Nemačka potpisali ugovor o povlačenju sovjetskih trupa iz Nemačke do kraja 1994.godine. U Istočnoj Nemačkoj bilo je stacionirno 380 000 sovjetskih vojnika i 240 000 članova njihovih porodica.

11.oktobar 1990.

Istorijskom prijateljskom fudbalskom meču između dveju Koreja prisustvovalo čak 150.000 gledalaca na severnokorejskom stadionu “1. maj“ u Pjongjangu. Na stadionu "1. maj" u severnokorejskom glavnom gradu Pjongjang oko 150.000 gledalaca oduševljeno je pozdravilo pobedu fudbalske reprezentacije Severne Koreje nad Južnom Korejom rezultatom 2:1 u istorijskom prijateljskom meču, prvom sportskom nadmetanju na domaćem tlu ekipa podeljene zemlje.

12.oktobar 1990.

Islamski teroristi na motociklima u Kairu iz zasede ubili predsednika egipatske skupštine Rifata Mahdžuba i trojicu njegovih telohranitelja.

13.oktobar 1990.

U moskovskoj crkvi Svetog Vasilija Blaženog na Crvenom trgu, održana prva liturgija 73 godine nakon Oktobarske revolucije.

Vođa hrišćanskih snaga u Libanu general Mišel Aun zatražio azil u francuskoj ambasadi u Bejrutu nakon napada sirijske armije na njegovo uporište.

14.oktobar 1990.

Nemačka i Poljska potpisale sporazum o granici na reci Odri.

Umro Leonard Bernštajn, američki pijanista, dirigent Njujorške filharmonije i kompozitor čuvenog mjuzikla „Priča sa zapadne strane“. (Rođen: Lorens/Masačusets/Sjedinjene Američke Države 25.avgust 1918. - Umro: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 14.oktobar 1990.) Komponovao je u neoklasicističkom i postromantičarskom stilu. Dirigovao je u gotovo svim američkim orkestrima. Njujoršku filharmoniju je vodio od 1958. do 1969. Neka od njegovih dela: simfonije „Džeremaja“, „Doba strepnje“, balet „Slobodna mašta“, opera „Nevolja na Tahitiju“, mjuzikl „Priča sa zapadne strane“.

1918-1990

15.oktobar 1990.

Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov dobio Nobelovu nagradu za mir.

21.oktobar 1990.

Islamski teroristi u Bejrutu ubili jednog od lidera hrišćanske zajednice u Libanu Denija Šamuna zajedno sa više članova njegove porodice. Šamun je bio vođa libanske Nacionalne liberalne partije.

23.oktobar 1990.

Ukrajinski predsednik vlade Vitalij Masol prinuđen da podnese ostavku posle masovnih studentskih protesta, postavši prvi sovjetski funkcioner tog ranga koji je otišao s vlasti pod pritiskom javnosti.

24.oktobar 1990.

U Tirani počeo sastanak ministara inostranih poslova balkanskih zemalja na kojem je razmatrano unapređenje saradnje Albanije, Bugarske, Grčke, Jugoslavije, Rumunije i Turske. Stvorena je povoljnija atmosfera za razvoj odnosa i rešavanje sporova i problema na jugoistoku Evrope, ali nikakav konkretan dogovor nije postignut.

Novembar 1990

02.novembar 1990.

Skupština Mozambika usvojila novi ustav kojim je u toj afričkoj zemlji uspostavljena višepartijska demokratija.

05.novembar 1990.

U Njujorku ubijen jevrejski rabin Meir Kahane, koji se zalagao za izbacivanje svih Arapa iz Izraela.

07.novembar 1990.

Meri Robinson postala prva žena predsednik Irske.

08.novembar 1990.

U Strazburu potpisana Konvencija Saveta Evrope o borbi protiv kriminala.

12.novembar 1990.

Princ Akihito krunisan za cara (mikado) Japana.

15.novembar 1990.

Varšavski pakt i NATO se u principu dogovorili da drastično smanje količinukonvencionalnog oružja. Bio je to prvi sporazum od Drugog svetskog rata koji se odnosio na konvencionalno naoružanje.

19.novembar 1990.

Lideri NATO i Varšavskog pakta objavili da je okončan hladni rat dvaju vojnih blokova, potpisivanjem sporazuma o konvencionalnim snagama u Evropi i o uništavanju dela naoružanja.

22.novembar 1990.

Margaret Tačer, prva žena premijer u istoriji Velike Britanije, podnela ostavku nakon 11,5 godina obavljanja te funkcije.

26.novembar 1990.

Savet bezbednosti UN odobrio mirovni plan za Kambodžu.

27.novembar 1990.

Ministar finansija Džon Mejdžor izabran za premijera i šefa Konzervativne stranke Velike Britanije, posle ostavke Margaret Tačer.

28.novembar 1990.

Singapurski predsednik vlade i tvorac svojevrsnog privrednog čuda te nevelike zemlje, Li Kuan Ju sišao sa vlasti posle 31 godine. I docnije zadržao ključni uticaj na političke prilike u Singapuru.

29.novembar 1990.

Savet bezbednosti UN usvojio rezoluciju o upotrebi svih neophodnih mera kako bi Irak bio izbačen iz Kuvajta, koji je prethodno okupirao, ukoliko se iračke trupe ne povuku do 15. januara 1991.

Decembar 1990

02.decembar 1990.

Posle ujedinjenja Nemačke, koalicija kancelara Helmuta Kola nadmoćno dobila prve svenemačke izbore od 1932.

03.decembar 1990.

Patrijarh Pavle izabran za 44. poglavara Srpske pravoslavne crkve.

09.decembar 1990.

U Poljskoj prve slobodne izbore za predsednika dobio bivši vođa sindikata "Solidarnost" Leh Valensa.

11.decembar 1990.

U Albaniji dopušteno formiranje opozicionih političkih stranaka.

12.decembar 1990.

Zbačeni predsednik Bangladeša Husein Muhamed Eršad stavljen u kućni pritvor.

13.decembar 1990.

Predsednik Afričkog nacionalnog kongresa Oliver Tambo došao u Južnu Afriku, prvi put posle 30 godina izbeglištva.

17.decembar 1990.

Na prvim demokratskim izborima u Haitiju populistički sveštenik Žan Bertran Aristid izabran za predsednika.

20.decembar 1990.

Šef sovjetske diplomatije Eduard Ševardnadze iznenada podneo ostavku, upozorivši parlament na opasnost uspostavljanja diktatorskog poretka u zemlji.

21.decembar 1990.

Proglašena Srpska autonomna oblast Krajina na teritoriji Hrvatske, nepriznata od strane hrvatskih vlasti. Proglašenje zajednički izvršili Srpsko nacionalno veće i Zajednica opština severne Dalmacije i Like kada je usvojen i statut SAO Krajine koji je 26. decembra prihvaćen od strane skupština opština Knina, Donjeg Lapca, Gračaca, Obrovca, Benkovca, Korenice i Vojnića.

22.decembar 1990.

Proglašen novi ustav Republike Hrvatske – Božićni ustav, kojim je ona proglašena nacionalnom državom, državom hrvatskog naroda. Iz ustava je isključen srpski narod kao konstitutivni, državotvorni. Poništen mu je status koji je uživao zejedno sa hrvatskim narodom preko odredbi prethodnog ustava iz 1974. godine. Preko noći Srbi su postali manjina u Hrvatskoj. Takav razvoj situacije je samo dolio ulje na vatru i rasplamsao još više nacionalističke strasti. Hrvati su novim ustavom težili da potvrde nacionalni suverenitet i da definišu svoju državu kao jedinstvenu, nedeljivu demokratsku i socijalnu državu. Srbi kojih je do tada u Hrvatskoj bilo oko 12% od ukupnog broja stanovnika su sa druge strane isticali da su obespravljeni, da su postali građani drugoga reda strahujući za svoje živote s obzirom da su smatrali novu vlast HDZ-a nacionalističkom i proustaškom pošto je ova započela svoju vladavinu donoseći takve odluke i koristeći neke od simbola i druga obeležija koja su asocirala većinu srpskog naroda na fašističku tvorevinu iz Drugog svetskog rata, NDH čijim terorom je ubijeno na stotine hiljada Srba.

23.decembar 1990.

Na referendumu u Sloveniji 88,2% građana te republike se izjasnilo za nezavisnost od SFRJ i uspostavljanje punog suvereniteta nad svojom teritorijom.

30.decembar 1990.

Vlasti Albanije dozvolile Jevrejima iseljavanje u Izrael.