VREMEPLOV
1973 - 1974
1973
Januar 1973
01.januar 1973.
Velika Britanija, Irska i Danska zvanično postaju članice Evropske zajednice. Evropska šestorka prerasta u evropsku devetoricu. Pregovori EZ o pristupanju ove tri zemlje vođeni su od 30. juna 1970. godine da bi bili uspešno okončani 22. januara 1972. godine potpisivanjem ugovora o pristupanju. Pregovori su istovremeno vođeni i sa Norveškom sa kojom je takođe potpisan ugovor o pristupanju ali su se građani ove zemlje na referendumu izjasnili protiv ulaska u EZ. Britanski Donji dom se većinski izjasnio za ulazak Velike Britanije u EZ dok su se građani Irske i Danske takođe pozitivno izjasnili referendumom. Pristupom ovih zemalja EZ izvršeno je proširenje na sever Evrope. Istog dana EZ je istakla svoju isključivu nadležnost za vođenje zajedničke trgovinske politike.
08.januar 1973.
VIJETNAMSKI RAT
U Parizu obnovljeni pregovori o okončanju Vijetnamskog rata. Pregovore su obnovili američki i severnovijetnamski pregovarači Henri Kisindžer i Le Duk To.
15.januar 1973.
Održan istorijski, prvi susret predsednika vlade Izraela i rimokatoličkog pape u Vatikanu. Izraelski premijer Golda Mejer razgovarala je u Vatikanu sa papom Pavlom VI i tako postala prvi predsednik vlade jevrejske države koji se susreo sa poglavarom rimokatoličke crkve.
20.januar 1973.
Ubijen Amilkar Kabral u Konakriju u Gvineji, jedan od vođa borbe protiv portugalskog kolonijalizma u Africi i generalni sekretar Afričke partije za nezavisnost Gvineje Bisao (Portugalska Gvineja) i Zelenortskih ostrva (Kejp Verde). (Rođen: Bafata/Gvineja Bisao 12.septembar 1924. - Umro: Konakri/Gvineja 20.januar 1973.) Bio je poznat i pod ratnim imenom Abel Džasi. Inženjer agronomije po struci, pisac, mislilac i političar u Gvineji Bisao i Zelenortskim Ostrvima. Bio je vođa gerilske borbe protiv portugalskih snaga u ratu za nezavisnost. Ubio ga je politički protivnik 1973. godine.
.jpg)
1924-1973
48
22.januar 1973.
Poginulo 176 ljudi u udesu jordanskog „Boinga 707“ sa muslimanskim hodočasnicima na povratku iz Meke. Avion se srušio u plamenu na aerodromu u nigerijskom gradu Kano.
Umro američki državnik Lindon Bejns Džonson, predsednik SAD od 1963. do 1969. (Rođen: Stounvol/Teksas/SAD 27.avgust 1908. - Umro: Stounvol/Teksas/SAD 22.januar 1973.) Bio je potpredsednik od 1960. za vreme mandata Džona Kenedija. Kad je Kenedi ubijen u Dalasu 1963. postao je predsednik, što je ostao do 1969, posle pobede na izborima 1964. Nastavio je Vijetnamski rat, koji su započeli njegovi prethodnici, okončan 1975. ponižavajućim porazom SAD.
1908-1973
64
24.januar 1973.
VIJETNAMSKI RAT
Pregovarač SAD Henri Kisindžer izjavio da će Vijetnamski mirovni sporazum značiti i kraj borbi u Laosu i Kamboži - „velika pobeda za vijetnamski narod“, ovim rečima je dokument opisao pregovarač Hanoja Le Duk To. Borbe u Vijetnamu su okončane tek krajem aprila 1975. oslobađanjem Sajgona i američkom vojnom katastrofom.
26.januar 1973.
Umro američki glumac Edvard Robinson. (Rođen: Bukurešt/Rumunija 12.decembar 1893. - Umro: Los Anđeles/Kalifornija/SAD 26.januar 1973.) Rođen je u Bukureštu u rumunsko-jevrejskoj porodici. Proslavio se igrajući uloge gangstera u kriminalističkim filmovima ali je takođe ispoljio talenat komičara. Igrao je u sledećim filmovima: „Mali cezar“, „Tigrova čeljust“, „Kid Kalabed“, „Čitav grad priča“, „Dvostruka odšteta“ itd.
1893-1973
79
27.januar 1973.
VIJETNAMSKI RAT
.png){kind=small}
U Parizu je potpisan mirovni sporazum kojim je završena četvrta faza Vijetnamskog rata koja je trajala od 1968. do 1973. godine. Uspešne vojne akcije komunističkih snaga su primorale južnovijetnamske vlasti i njihove američke saveznike na pregovore koji su rezultirali Pariskim mirovnim sporazumom. Ugovor je potpisan od strane ministara inostranih poslova SAD, Severnog Vijetnama, privremene revolucionarne vlade Južnog Vijetnama i Južnog Vijetnama. Po ovom ugovoru, pored ostalog, američke snage su se obavezale da moraju napustiti teritoriju Južnog Vijetnama u roku od 60 dana dok zemlja i dalje ostaje podeljena po 17 paraleli ali sa mogućnošću ujedinjenja nakon održavanja izbora u Južnom Vijetnamu. Rat je ipak potrajao do kraja aprila 1975. i okončan porazom SAD.
Februar 1973
03.februar 1973.
VIJETNAMSKI RAT
U Južnom Vijetnamu na osnovu mirovnog ugovora potpisanog u Parizu stupio na snagu prekid vatre. Sporazum je nalagao povlačenje trupa SAD, a sajgonskoj vladi i Frontu nacionalnog oslobođenja Južnog Vijetnama formiranje “Nacionalnog komiteta nacionalnog izmirenja i sloge“. U konačnom obračunu, snage Fronta su, uz pomoć severnovijetnamske armije, u aprilu 1975. do nogu potukle trupe vlade u Sajgonu i američku vojsku. Vijetnam je 1976. ujedinjen i izbrisana je granica duž 17. paralele koja je tu zemlju delila ranije.
12.februar 1973.
VIJETNAMSKI RAT
Severni Vijetnam oslobodio prvu grupu američkih ratnih zarobljenika.
21.februar 1973.
Libanski "Boing 727" oboren iznad jednog izraelskog vojnog aerodroma, što nije preživeo niko od 104 putnika i člana posade.
Mart 1973
06.mart 1973.
Umrla američka književnica Perl Bak, dobitnica Nobelove nagrade za književnost 1938. (Rođena: Hilsboro/Zapadna Virdžinija/SAD 26.jun 1892. - Umrla: Danbi/Pensilvanija /SAD 06.mart 1973.) Autor je serije dela iz života Kine. Pisala je i knjige za decu kao i eseje. Kao ćerka misionara dugo je živela u Kini. Posle Drugog svetskog rata osnovala je fondaciju "Perl Bak" za pomoć deci američkih vojnika koji su služili u Aziji. Fondaciji je 1967. zaveštala najveći deo prihoda od knjiga - više od sedam miliona dolara. Neka od dela: romani "Dobra zemlja", "Sinovi", "Zmajevo seme", "Rastureni dom", "Majka", "Izgnanstvo", "To ponosno srce", "Obećanje", "Paviljon žena", "Božur", "Skriveni cvet" itd .
1892-1973
80
11.mart 1973.
Uveden «plivajući» kurs valuta zemalja Evropske zajednice u odnosu na američki dolar od strane ministara finansija EZ dok će istovremeno njihovi medjusobni devizni kursevi ostati fiksni. Članice EZ, Velika Britanija, Italija i Irska se nisu priključili tkz. «monetarnoj zmiji» koja je uvedena marta 1972. godine po kojoj devizni kursevi valuta članica EZ mogu medjusobno da odstupaju najviše do 2,5%.
21.mart 1973.
SAD stavile veto na rezoluciju kojom je zahtevano da Vašington vrati Panami suverenitet nad zonom Panamskog kanala. Veto su SAD stavile na vanrednom zasedanju Saveta bezbednosti UN o Panami.
25.mart 1973.
Osnovano Udruženje TV reditelja SFRJ i ustanovljena nagrada za TV režiju, prvi dobitnik Branko Pleša za TV dramu "Prokletinja".
26.mart 1973.
Rođen srpski fudbalski golman Ivica Kralj. (Rođen: Kotor/SFR Jugoslavija/Crna Gora)
Umro engleski pisac, glumac i pevač Noel Kauard, veoma popularan između Prvog i Drugog svetskog rata u Velikoj Britaniji i SAD. (Rođen: Tedington/London/Ujedinjeno Kraljevstvo 16.decembar 1899. - Umro: Port Maria/Jamajka 26.mart 1973.) Pisao je i režirao drame, komedije i muzičke revije koje se odlikuju duhovitim dijalozima, neočekivanim obrtima i scenskim efektima i po većini njegovih komedija snimljeni su filmovi. Dela: "Vrtlog", "Pali anđeli", "Laka vrlina", "Reč i muzika", "Privatni život", "Nestašni duh".
1899-1973
73
28.mart 1973.
Američki glumac Marlon Brando odbio da primi Oskara za glavnu ulogu u filmu "Kum", poslavši na ceremoniju dodele nagrade indijansku glumicu Sačin Litlfeder - Sačin "Malo pero" - kako bi ona prikazala tragično stanje američkih Indijanaca.
30.mart 1973.
S glavne železničke stanice u Beogradu ispraćena poslednja kompozicija s lokomotivom na parnu vuču.
VIJETNAMSKI RAT
Poslednji kontigent trupa SAD napustio Južni Vijetnam, okončavajući direktno vojno uplitanje Vašingtona u Vijetnamski rat, tokom kojeg je poginulo više od 58.000 američkih vojnika. Uz smanjenu pomoć pokrovitelja s druge strane Tihog okeana, marionetski sajgonski režim srušen je 1975. posle čega su ujedinjeni Severni i Južni Vijetnam.
April 1973
01.april 1973.
Otvorena renovirana zgrada lutkarskog pozorišta "Pinokio" u Zemunu, u spomen na ovaj događaj, 1. april se obeležava kao dan tog pozorišta
06.april 1973.
Otvorena nova zgrada Narodne biblioteke Srbije u Beogradu. Stara zgrada je izgorela do temelja u požaru istog datuma 6.aprila 1941. prilikom nemačkog bombardovanja Beograda. Fondovi biblioteke obnavljani su postupno još tokom trajanja rata da bi se taj posao nastavio decenijama kasnije. Narodna biblioteka Srbije osnovana je 27. februara 1832. godine, u kući njenog pokretača i osnivača Grigorija Vozarevića. Septembra 1832. godine, Novozavedena biblioteka varoši beogradske, kako se onda zvala, imala je oko 800 knjiga. Godine 1833, preseljena je u Kragujevac, da bi dve godine kasnije, bila vraćena u Beograd. Današnji naziv nosi od 1858. godine, na predlog bibliotekara Đure Daničića. U bombardovanju 6. aprila 1941. godine, zgrada Narodne biblioteke na Kosančićevom vencu izgorela je do temelja sa svih 510 hiljada naslova bibliotečkog materijala, oko pola miliona knjiga i preko hiljadu rukopisa i povelja. Obnovljena je 1946. godine i dobila prostor u Knez Mihailovoj, na mestu nekadašnjeg hotela "Srpska kruna". Zgrada u Skerlićevoj ulici, u kojoj se Biblioteka danas nalazi, svečano je otvorena 06.aprila 1973. godine. Narodna biblioteka Srbije danas je jedna od najvećih i najznačajnijih na Balkanu i neodvojivi deo evropske i svetske kulturne baštine.
08.april 1973.
Umro španski slikar, vajar, keramičar i dekorater Pablo Ruis Pikaso, osnivač kubizma, jedan od najznačajnijih slikara XX veka. (Rođen: Malaga/Španija 25.oktobar 1881. - Umro: Mužin/Francuska 08.april 1973.) Slikarstvo je učio u rodnoj Španiji, a od 1904. je stalno živeo u Parizu. Naslikao je više od 18.000 slika koje su likovni kritičari podelili na nekoliko faza: plavu, ružičastu, crnu, kubističku i nadrealističku. Revolucionarne kubističke slike, počev od "Gospođica iz Avinjona" iz 1907, su mu donele svetsku slavu. Naslikao je "Gerniku", sliku na kojoj je potresno prikazao tragičnu sudbinu svoje otadžbine u ratu i zakleo se da se neće vratitu u Španiju dok je na vlasti Franko, koji je umro dve godine posle Pikasa. Bavio se sa istim zanosom i skulpturom. Značajne su njegove konstrukcije u drvetu i metalu, kubističke mrtve prirode, a najpoznatije delo iz te oblasti mu je "Čovek i jagnje".
1881-1973
91
10.april 1973.
Poginulo 108 ljudi nakon pada putničkog aviona kompanije "Invikta", na bazelski aerodrom u Švajcarskoj. Avion koji je poleteo iz Bristola u Engleskoj se srušio pri pokušaju prizemljenja.
18.april 1973.
Osnovana Akademija nauka i umetnosti Kosova. Ugledni srpski intelektualci kao što su Dobrica Ćosić i Jovan Marijanović su po prvi put nakon završetka Drugog svetskog rata 1968. godine upozoravali na opasnost koju sa sobom nosi albanski nacionalizam kada je u pitanju stabilnost i budućnost SFRJ. Osnivanje pomenute akademije na Kosovu je smatrano vrhuncem tog nacionalizma izazvavši među srpskim intelektualnim krugovima pravu buru negodovanja. Osnivanje ove akademije bila je samo jedna od mnogobrojnih dobro smišljenih faza albanskih intelektualca na njihovom putu koji su im zaveštali preci, na stvaranju Velike Albanije čiji bi sastavni deo trebalo biti i Kosovo. Komunisti ili ne Albanci su uvek bili i ostali privrženi ovom svom cilju koji je postavila Prizrenska liga još 1878. godine. Decenijama od tada a vekovima ranije u Otomanskom carstvu silazeći sa svojih planina iz Albanije na prostore Kosova i Metohije, Albanci su sa najvećom surovošću terorisali većinsko srpsko stanovništvo na Kosovu i Metohiji, ubijajući ga, proterujući ga i otimajući mu svu imovinu najpre pod blagoslovom Porte iz Istanbula a potom i komunističke Jugoslavije. U toj Jugoslaviji su čak imali iscrtane granice Kosova nakon što je podeljena Srbija na tri dela pa im je potom data i suverena vlast u toj pokrajini da nastave sa ostvarivanjem svoga cilja. Nasilje nad Srbima je nesmetano nastavljeno. Zato nije ni čudo da je prvi nacionalizam koji je tresao SFRJ bio upravo albanski koji je tražio republiku Kosovo u skladu sa svojim ciljem i da su prve nasilničke demonstracije u SFRJ održali upravo Albanci. Jasno je bilo da bez razbijanja Jugoslavije i izlaska Kosova iz nje neće biti ni velike Albanije.
Maj 1973
06.maj 1973.
Rođen srpski košarkaš i reprezentativac Dejan Tomašević. (Rođen: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija)
11.maj 1973.
Okončano dugogodišnje otvoreno neprijateljstvo i međusobno nepriznavanje SR Nemačke i DR Nemačke. Donji dom skupštine Savezne Republike Nemačke potvrdio sporazum o uspostavljanju odnosa dveju nemačkih država, priznavši Demokratsku Republiku Nemačku kao suverenu državu.
14.maj 1973.
Evropska zajednica potpisala Sporazum o slobodnoj trgovini sa Norveškom. Norveška je zajedno sa Velikom Britanijom, Danskom i Irskom vodila pregovore o prijemu u EZ. Nakon što su pregovori uspešno okončani potpisani su ugovori o pristupanju ovih zemalja EZ. Dok su se građani Danske i Irske na referendumu izjasnili da su voljni da njihove zemlje budu punopravne članice EZ i britanski Donji dom dao zeleno svetlo za pristupanje Velike Britanije, Norvežani su se referendumom izjasnili protiv ulaska njihove zemlje u EZ. Nakon što je Sporazum o slobodnoj trgovini EZ potpisala sa zemljama EFTA isti je potom potpisan i sa Norveškom.
Lansirana prva američka vasionska laboratorija "Skajlab I".
18.maj 1973.
Umrla američka pacifistkinja Dženet Renkin, prva žena koja je postala član Kongresa SAD. (Rođena: Misula/Montana/SAD 11.jun 1880. - Umrla: Karmel/Kalifornija/SAD 18.maj 1973.) Kao ubeđeni antimilitarista, u američkom parlamentu jedina je glasala protiv objave rata Japanu posle bombardovanja Perl Harbura 1941.
1880-1973
92
22.maj 1973.
SAD i Velika Britanija stavile veto u Savetu bezbednosti UN na rezoluciju o proširenju trgovinskih sankcija protiv Rodezije koje bi uključivale i Južnu Afriku i portugalske kolonije u Africi.
29.maj 1973.
Objavljena prva LP ploča srpskog roka, "YU grupa", istoimenog beogradskog sastava.
30.maj 1973.
Zapadna Nemačka i Čehoslovačka postigle dogovor o normalizaciji odnosa, okončavši 32-godišnje neprijateljstvo.
Jun 1973
01.jun 1973.
Grčki predsednik vlade Georgios Papadopulos proglasio je i formalno republiku. Poslednji grčki kralj Konstantin II, koji se nalazio na čelu Grčke od 1964. do 1967, napustio je zemlju 1967, nekoliko meseci posle uvođenja vojne uprave. Proglašenje republike 1973. je više bio formalni čin. Vojna vlada u Grčkoj smatrala je kralja odgovornim za veliku krizu u kojoj se nalazila zemlja, tako da je monarhiju u Grčkoj ukinula jedna izrazito desna vojna uprava.
Britanski Honduras promenio naziv u Belize.
03.jun 1973.
Poginulo svih šest članova posade prilikom pada sovjetskog supersoničnog aviona „Tupoljev 144“ i sedam francuskih seljaka na mestu pada u blizini Pariza tokom vazduhoplovne izložbe.
07.jun 1973.
Kancelar Zapadne Nemačke Vili Brant doputovao u Izrael, kao prvi zapadnonemački lider koji je posetio jevrejsku državu.
08.jun 1973.
Francisko Franko predao položaj predsednika vlade Španije admiralu Luisu Kareru Blanku, zadržavši funkciju šefa države. Karero Blanko, za kojeg se verovalo da će biti Frankov naslednik, ubrzo je stradao u spektakularnom atentatu koji je izvela ETA.
13.jun 1973.
VIJETNAMSKI RAT
U Parizu potpisan sporazum o prekidu vatre od strane predstavnika SAD, Severnog Vijetnama, Južnog Vijetnama i Vijetkonga oslobodilačkog pokreta.
20.jun 1973.
U Argentinu se posle 18 godina izbeglištva vratio bivši predsednik Huan Peron, šef države od 1946. do 1955, kada je oboren pobunom delova kopnene vojske i mornarice. Za predsednika Argentine ponovo je izabran u septembru 1973. a 1974. je umro.
24.jun 1973.
Najstariji svetski državnik Emon de Valera dao je ostavku u 90-toj godini života na funkciju predsednika Irske na kojoj je bio od 1959.godine
28.jun 1973.
U Beogradu osnovano Društvo za informatiku Srbije, s ciljem širenja informatičke pismenosti, praćenja stanja i trendova kao i predlaganja korisnih mera.
Jul 1973
10.jul 1973.
Bahamska ostrva stekla nezavisnost u okviru Britanskog komonvelta, posle 190 godina britanske kolonijalne vladavine.
17.jul 1973.
U Avganistanu izvršen državni udar bez prolivanja krvi - stvorena Republika Avganistan. Bivši premijer vlade Avganistana (1953-63.) Mohamad Daud Kan sa vlasti svrgava svog rođaka kralja Zahira Šaha u državnom udaru sprovedenom bez prolivanja krvi. U svrgavanju šaha su učestvovale levo orijentisani oficiri armije i službenici partije Parcham ( Zastava ). Daud Kan poništava ustav monarhije iz 1964. godine i proglašava Republiku Avganistan postavši prvi premijer nove republike. Kralj Zahir je bio na tronu monarhije Avganistan od 1933. godine. Pokušao je da uspostavi ustavnu monarhiju 1964. godine kada je donet novi ustav zemlje. U Avganistanu potom dolazi do velikih tenzija i sukoba polarizovanih političkih struja među kojima je bilo i ekstremnih islamista i levičara. Zahir odbija da proglasi akte garantovane ustavom a koji se tiču dalje institucionalizacije političkog procesa u monarhiji. Taj stav će ga koštati kraljevskog trona sa kojeg će sići nakon 40 godina vladavine.
20.jul 1973.
Umro američki filmski glumac Brus Li. (Rođen: San Francisko/Kalifornija/SAD 27.novembar 1940. - Umro: Hong Kong/Ujedinjeno Kraljevstvo/danas Kina 20.jul 1973.)
1940-1973
32
Avgust 1973
01.avgust 1973.
Umro nemački komunistički vođa Valter Ulbriht, koji je pred nacistima izbegao iz zemlje, ali se posle Drugog svetskog rata vratio i 1950. postao prvi sekretar vladajuće Jedinstvene radničke partije Nemačke u novostvorenoj Nemačkoj demokratskoj republici. (Rođen: Lajpcig/Nemačko carstvo/Nemačka 30.jun 1893. - Umro: Templin/Istočna Nemačka/Nemačka 01.avgust 1973.)
1893-1973
80
06.avgust 1973.
U egzilu umro negdašnji kubanski diktator Fulhensio Batista i Saldivar, koji je vladao Kubom od 1952. do 1959, kada je zbačen u revoluciji pod vođstvom Fidela Kastra. (Rođen: Banes/Kuba 16.januar 1901. - Umro: Marbelja/Španija 06.avgust 1973.)
1901-1973
72
16.avgust 1973.
Umro američki mikrobiolog ruskog porekla Selman Ejbraham Vaksman, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1952. (Rođen: Priluki/Ruska Imperija/Ukrajina 12.jun 1888. - Umro: Vuds Houl/Masačusets/SAD 16.avgust 1973.) Nagradu je dobio za pronalazak streptomicina, prvog antibiotika koji uspešno suzbija tuberkulozu. Pronašao je i neomicin. Napisao je autobiografiju „Moj život sa mikrobima“.
1888-1973
85
23.avgust 1973.
“Stokholsmki sindrom“ – pljačkaš banke u Stokholmu uzeo četvoro ljudi za taoce s kojima se sprijateljio tokom šestodnevne talačke krize. Tokom šest dramatičnih dana između pljačkaša i zarobljenika razvilo se prijateljstvo koje je kasnije opisano i analizirano kao „Stokholmski sindrom“.
28.avgust 1973.
U zemljotresu jugozapadno od Siudad Meksika poginulo više od 500 ljudi.
30.avgust 1973.
Kenija zabranila lov na slonove kao i trgovinu slonovačom.
31.avgust 1973.
Umro američki filmski režiser irskog porekla Džon Ford, autor više od 200 filmova. (Rođen: Kejp Elizabet/Mejn/SAD 01.februar 1894. - Umro: Palm Dezert/Kalifornija/SAD 31.avgust 1973.) Najpoznatiji je po klasičnim vestern filmovima punim lirike, sete i humora. Filmovi: "Potkazivač" (Oskar), "Poštanska kočija", "Mladi Linkoln", "Plodovi gneva" (Oskar), "Dugo putovanje", "Kako je bila zelena moja dolina" (Oskar), "Moja draga Klementina", "Begunac", "Cena slave", "Miran čovek" (Oskar), "Čovek koji je ubio Liberti Valansa", "Crni narednik", "Jesen Čejena".
1894-1973
79
Septembar 1973
02.septembar 1973.
Umro engleski pisac Džon Ronald Ruel Tolkin, profesor anglosaksonskog (staroengleskog) i engleskog jezika i književnosti na Oksfordskom univerzitetu. (Rođen: Blumfontejn/Slobodna država Oranje/ Južna Afrika 03.januar 1892. - Umro: Oksford/Ujedinjeno Kraljevstvo 02.septembar 1973.) U trilogiji „Gospodar prstenova“ stvorio je sopstveni mitski svet (i jezik), služeći se prozom u kojoj se osećaju uzori nordijskih saga i stare anglosaksonske poezije, sa centralnim temama sukoba dobra i zla. Istom imaginarnom svetu pripadaju i romani „Hobit“ i „Silmarion“. Neka od ostalih dela: kritičke studije „Beovulf: čudovišta i kritičari“, „Bajke, kritička studija“, „Čoser kao filolog“ itd.
1892-1973
81
11.septembar 1973.
Izvršen državni udar u Čileu od strane vojne hunte na čelu sa generalom Augustom Pinočeom. Vojska je napala oružijem legalno izabranu vlast ubivši pri tome predsednika Salvadora Aljendea. Salvador Aljende je izabran za predsednika 1970. godine i otvoreno je sebe predstavljao marksistom i komunistom težeći da zemlju vodi ka socijalizmu što se nije dopalo desničarima. Kratak period privrednog oporavka je prekinut, vojna hunta na čelu sa Pinočeom je vladala zemljom zavodeći teror sve do referenduma 5. oktobra 1988. godine kada je rečeno «ne» njegovoj vladavini.
Ubijen čileanski državnik Salvador Aljende Gosens, lekar psihijatar po profesiji, osnivač Socijalističke partije Čilea. (Rođen: Valparaiso/Čile 26.jun 1908. - Umro: Santijago de Čile/Čilej 11.septembar 1973.) Bio je uvereni marksista. Izborio se za mesto predsednika države demokratskim putem na izborima u septembru 1970, ali je državnim udarom srušen a zatim i ubijen (postoje indicije da je izvršio samoubistvo) septembra 1973. Državni udar protiv njega izveo je general Augusto Pinoče, nesumnjivo pod uticajem administracije SAD, tačnije korporacija koje stoje iza njih.
1908-1973
65
15.septembar 1973.
Umro švedski kralj Gustav VI Adolf, kojeg je nasledio unuk Karl XVI Gustav. (Rođen: Stokholm/Švedska 11.novembar 1882. - Umro: Helsinborg/Švedska 15.septembar 1973.)
1882-1973
90
18.septembar 1973.
U Ujedinjene nacije primljeni Bahami, Zapadna i Istočna Nemačka.
21.septembar 1973.
Jugoslavija prekinula diplomatske odnose s Čileom, 10 dana posle puča generala Augusta Pinočea, izvedenog uz pomoć SAD, u kojem je ubijen socijalistički predsednik Salvador Aljende.
23.septembar 1973.
Na vanrednim izborima treći put za predsednika Argentine izabran Huan Peron, a za potpredsednika njegova supruga Izabela.
Umro čileanski pisac i diplomata Neftali Rikardo Rejes Basoalto, poznat kao Pablo Neruda, najveći liričar Latinske Amerike, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1971. (Rođen: Peral/Čile 12.jul 1904. - Umro: Santijago de Čile/Čile 23.septembar 1973.) U početku je bio pod uticajem modernista i postromantičara, da bi kasnije prihvatio i slobodnije forme. Kao diplomata je službovao u Burmi, Argentini i Meksiku. Dela: pesničke zbirke "Praznična pesma", "Suton", "Dvadeset ljubavnih i jedna očajna pesma", "Pokušaj beskonačnog čoveka", "Boravak na Zemlji", "Španija u srcu", "Treći boravak 1935-1945", "Opšta pesma", "Grožđe i vetar", "Elementarne ode".
1904-1973
69
25.septembar 1973.
Američki vasionski brod "Skajlab 2" spustio se u Pacifik s tri člana posade, koji su proveli 59 dana u orbiti oko Zemlje.
29.septembar 1973.
Umro engleski pisac Visten Hju Odn, duhovni vođa kruga levičarskih pesnika koji su uoči Španskog građanskog rata obnovili englesku poeziju i pisali pod uticajem Tomasa Eliota. (Rođen: Jork/Ujedinjeno Kraljevstvo 21.februar 1907. - Umro: Beč/Austrija 29.septembar 1973.) Podržavao je republikance u Španiji, a otadžbinu je napustio 1939. u znak protesta zbog potpisivanja Minhenskog sporazuma sa Hitlerom i do 1972. živeo je u SAD. Neka od dela: zbirke pesama "Pesme", "Govornici", "Ples smrti", "Gle, stranče", "Drugo vreme", "Novogodišnje pismo", "Ahilov štit", "Oko kuće", "Grad bez zidova", "Za sada", drame - pisane s Kristoferom Išervudom - "Pas ispod kože", "Uspon F6", "Na granici", eseji "Sporedni svetovi" itd.
60
1907-1973
Oktobar 1973
02.oktobar 1973.
Umro finski atletičar-dugoprugaš, svetski i olimpijski rekorder Pavo Nurmi koji je svetske rekorde obarao 29 puta i osvojio devet zlatnih medalja na Olimpijskim igrama 1920, 1924. i 1928. na dugim stazama. (Rođen: Turku/Ruska Imperija/Finska 13.jun 1897. - Umro: Helsinki/Finska 02.oktobar 1973.) Ostao je poznat u istoriji sporta kao "leteći Finac" i najveći dugoprugaš svih vremena. Od 1922. do 1931. Pavo Nurmi poboljšao je sve svetske rekorde na stazama od 1.500 do 20.000 metara, ukupno je 25 puta rušio svetske rekorde! Prvi je sportista kome je za života podignut spomenik. Bio je specifična ličnost, ćutljiv, povučen, ničim se nije previše isticao, osim svojom veličinom na atletskoj stazi. Trenirao je trčeći sam, a zvali su ga čovek sa štopericom, jer je, i na treninzima i na trci, njegov glavni protivnik najčešće bilo - vreme.
1897-1973
76
05.oktobar 1973.
Evropska zajednica potpisala Sporazum o slobodnoj trgovini sa Finskom.
06.oktobar 1973.
četvrti arapsko-izraelski rat
Započeo četvrti arapsko-izrealski rat. Egipatske i sirijske vojne snage napale Izrael na jevrejski sveti dan Jom-Kipur. Ovoga puta su imali mnogo više uspeha no ranije Egipat i Sirija, nanevši teške gubitke Izraelcima. Ipak Izrael uspostavlja kakvu takvu ravnotežu te ratne operacije prestaju 22. oktobra.
10.oktobar 1973.
Potpredsednik SAD Spiro Egnju morao da podnese ostavku zbog optužbi za izbegavanje plaćanja poreza.
14.oktobar 1973.
Tajlandska vlada premijera Tanoma Kitikačorna primorana da podnese ostavku pošto je armija odbacila njegov zahtev da silom uguši studentske demonstracije.
16.oktobar 1973.
Nobelova nagrada za mir dodeljena državnom sekretaru SAD Henriju Kisindžeru i njegovom severnovijetnamskom partneru u pregovorima Le Duk Tou koji je nagradu odbio.
22.oktobar 1973.
četvrti arapsko-izraelski rat
Završen četvrti arapsko-izrealski rat. Od ovog datuma počinju pregovori izmedju dveju zaraćenih strana pod okriljem OUN-a. Egipat je zadržao osvojene teritorije sa obe strane Sueckog kanala dok je izvršena korekcija izraelsko-sirijske granice u korist Sirije.
Umro španski (katalonski) violončelista, dirigent, kompozitor i muzički pedagog Pablo Kazals. (Rođen: Vendrel/Španija 29.decembar 1876. - Umro: San Huan/Portoriko/SAD 22.oktobar 1973.) Bio je profesor Konzervatorijuma u Barseloni i potom u Parizu, pošto je od 1938. kao protivnik Frankovog režima u Španiji, živeo van otadžbine.
1876-1973
96
23.oktobar 1973.
Glavni severnovijetnamski pregovarač sa Amerikancima u Vijetnamskom ratu Le Duk To odbio Nobelovu nagradu za mir, komentarom da u njegovoj zemlji nije mir.
27.oktobar 1973.
Mirovne snage UN stigle u Kairo da bi obezbedile liniju razdvajanja između egipatskih i izraelskih snaga.
30.oktobar 1973.
Pušten u saobraćaj most na Bosforu koji povezuje evropski i azijski deo Istanbula.
Novembar 1973
03.novembar 1973.
Kosmički brod "Mariner 10" lansiran ka planeti Merkur.
07.novembar 1973.
SAD i Egipat uspostavili pune diplomatske odnose, prekinute posle šestodnevnog rata 1967. u kojem je izraelska armija do nogu potukla egipatske snage i zauzela Sinaj (uključujući i Gazu), Zapadnu Obalu, Golan.
10.novembar 1973.
SAD odlučne da normalizuju odnose s Kinom što je pre moguće, kineskim liderima preneo državni sekretar SAD Henri Kisindžer nakon što je doputovao u Peking.
11.novembar 1973.
Sporazumom o prekidu vatre između Izraela i Egipta zvanično okončan "Oktobarski rat".
22.novembar 1973.
Otvoren Centar za sport i rekreaciju "25. maj"- od 2006. godine nosi ime "Milan Gale Muškatirović".
25.novembar 1973.
U Grčkoj zbačen vojni diktator pukovnik Georg Papadopulos, vlast preuzela nova vojna uprava generala Fedona Gizikisa. Nova vojna garnitura, suočena sa izolacijom, jula 1974. prinuđena da je preda vlast. Konstantin Karamanlis formirao je vladu "Narodnog spasa".
29.novembar 1973.
U požaru u robnoj kući u japanskom gradu Kumamoto poginulo više od 100 ljudi.
Decembar 1973
01.decembar 1973.
Umro izraelski državnik David Ben Gurion, vođa borbe za stvaranje Izraela i prvi predsednik vlade te države od 1948. do 1953. i ponovo od 1955. do 1963. (Rođen: Plonjsk/Ruska Imperija/Poljska 16.oktobar 1886. - Umro: Ramat Gan/Izrael 01.decembar 1973.) Iz rodne Poljske otišao je 1906. u Palestinu i bio je među pionirima seljačkog kolektivizma i radničkog pokreta. Osnovao je 1920. Histadrut (Savez sindikata), a 1930. Izraelsku radničku partiju (MAPAI), stranku laburističkog tipa. Kao predsednik vlade, od različitih gerilskih grupa stvorio je izraelsku armiju.
