1991

1991 - 1992

Januar 1991

03.januar 1991.

U australijskom gradu Pert počelo šesto po redu svetsko prvenstvo u vaterpolu koje je trajalo do 13.januara. Na prvenstvu je učestvovalo 16 reprezentacija.

04.januar 1991.

Srbi u Hrvatskoj formirali Sekretarijat unutrašnjih poslova Krajine koji će delovati nezavisno u odnosu na vlasti u Zagrebu. Odluku o formiranju SUP-a Krajine donelo Izvršno veće SAO Krajine. Za sekretara SUP-a je imenovan Milan Martić.

Osnovano Veće za narodnu odbranu i zaštitu ustavnog poretka u Hrvatskoj na osnovu odluke predsednika Hrvatske Franje Tuđmana. Ovaj potez hrvatskih vlasti je proistekao nezadovoljstvom zbog takvog organizovanja Srba u Krajini koje je vodilo dezintegraciji Hrvatske.

05.januar 1991.

Umro srpski (jugoslovenski) pisac Vasile Vasko Popa, rumunskog etničkog porekla, najprevođeniji srpski pesnik u drugoj polovini XX veka, član SANU. (Rođen: Grebenac, Bela Crkva/Kraljevina SHS/Srbija 29.jun 1922. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 05.januar 1991.) Bio je jedan od najznačajnijih stvaralaca savremene srpske poezije, jezički čudotvorac i prema opštoj oceni retko veliki pesnik, posebno samosvojnog izraza. Bio je učesnik NOB-a u Drugom svetskom ratu. Nakon rata studira u Beču, Bukureštu i Beogradu gde je diplomirao na Filozofskom fakultetu. Bavio se profesionalno novinarstvom i bio urednik izdavačkog preduzeća "Nolit". Srpska poezija u drugoj polovini XX veka nema značajnijeg pesnika od Vaska Pope, niti je ijedan drugi srpski pesnik, koliko on, prevođen na druge jezike. Još za života, Popa je stekao ugled ne samo nacionalnog, već i evropskog pesnika, čije delo ulazi u probranu svetsku književnu riznicu. Od prve objavljene pesme "Branim" (1950) i prve štampane knjige, "Kora" (1953), preko zbirke pesama "Nepočin polje", Popa je intrigirao ne samo kritičare, već i ljubitelje poezije, izazivao polemike o smislu poezije u savremenom svetu. Njegov pesnički izraz je naklonjen aforizmu, eliptičan je i jezgrovit. Nema antologije moderne srpske poezije u kojoj nije zastupljen. Popina dela nastoje da u novom svetlu prikažu poetski svet narodnih umotvorina ("Od zlata jabuka"), pesničkog humora ("Urnebesnik") i pesničkih snoviđenja ("Ponoćno sunce"). Knjiga poezije "Nepočin polje" Vaska Pope proglašena je 1995 najboljim poetskim ostvarenjem na srpskom jeziku posle Drugog svetskog rata.

1922-1991

Izvršni komitet SEV-a (Savet za uzajamnu ekonomsku pomoć) ocenio da je ta organizacija, osnovana 1949, „iscrpela svoje mogučnosti“. Nekoliko sedmica kasnije lideri zemalja članica su i formalno potvrdili gašenje SEV-a.

Sovjetski Savez i Kuba potpisali sporazum kojim je okončana povlašćena međusobna trgovina i ukinute veštački niske cene.

08.januar 1991.

Bankrotirala jedna od najvećih svetskih aviokompanija, američki „Pan Ameriken“.

09.januar 1991.

Predsedništvo SFRJ izdalo naredbu o razoružavanju svih paravojnih formacija u Jugoslaviji. Po ovoj odluci oružije paravojnih formacija se mora predati najbližim kasarnama JNA. Naredbu su odbile sprovoditi Slovenija i Hrvatska. Ovaj potez predsedništva je usledio nakon ubrzanog naoružavanja pripadnika Teritorijalne odbrane uglavnom ovih republika. Prema ovoj odluci naoružanje u SFRJ jedino mogu imati pripadnici JNA i policije. Vlasti dveju republika su smatrale da je naredba predsedništva u suprotnosti sa Ustavom SFRJ prema kojem republike imaju prava držati naoružanje jedinica TO koje se i inače nalaze pod nadležnošću republika. Hrvatske vlasti su posebno bile nezadovoljne ovom odlukom smatrajući da predsedništvo smatra legalnom a ne paravojnom uspostavljenu policiju, za zvanični Zagreb neprihvatljive i nepriznate SAO Krajine. Nezadovoljstvo je produbljeno jer je dva dana ranije, prema tvrdnji zapadnih republika SFRJ, Srbija nezakonito upala u monetarni sistem federacije.

10.januar 1991.

Generalni sekretar UN Peres de Kueljar otputovao u Bagdad pokušavši da spreči Zalivski rat. U Zalivskom ratu, zapadne zemlje su pod vođstvom SAD, nanele težak poraz iračkoj armiji, koja je prethodno okupirala Kuvajt.

12.januar 1991.

Kongres SAD odobrio predsedniku Džordžu Bušu da vojnom silom izbaci iračku armiju iz Kuvajta.

13.januar 1991.

Na svetskom prvenstvu u australijskom gradu Pert jugoslovenski vaterpolisti osvojili zlatnu medalju. U finalnoj utakmici reprezentacija Jugoslavije savladala je selekciju Španije rezultatom 8:7. Ovo je bila druga zlatna medelja, drugo osvajanje svetskog šampionata u vaterpolu. Jugoslavija je prvi put postala prvak sveta u vaterpolu u Madridu 1987.

14.januar 1991.

Umro srpski (jugoslovenski) filolog Mihailo Stevanović, profesor Beogradskog univerziteta – član Srpske akademije nauka i umetnosti. (Rođen: Stijena Piperska, Podgorica/Kneževina Crna Gora/Crna Gora 03.april 1903. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 14.januar 1991.) Objavio je više od 600 radova. Uređivao je „Srpski dijalektološki zbornik“, „Južnoslovenski filolog“, „Naš jezik“, „Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika SANU“, „Rečnik srpskohrvatskog jezika Matice srpske“. Neka od dela: „Savremeni srpskohrvatski jezik“, „Đakovački govor“, „Gramatika srpskohrvatskog jezika“ itd.

1903-1991

U Tunisu ubijena tri bliska saradnika Jasera Arafata, uključujući Abu Ijada, jednog od osnivača PLO (Palestinska oslobodilačka organizacija), što je nanelo ogromnu štetu toj organizaciji, jer je bilo očito da je atentator blizak vrhu iste.

16.januar 1991.

zalivski rat

Snage predvođene SAD započele u Zalivskom ratu operaciju „Pustinjska oluja“, masovnim vazdušnim udarima po vojnim i industrijskim ciljevima u Iraku i Kuvajtu, 19 časova posle isteka ultimatuma UN Bagdadu.

17.januar 1991.

zalivski rat

Vazduhoplovstvo SAD i zapadnih saveznika, izvelo drugi i treći talas masovnog bombardovanja ciljeva u Iraku i Kuvajtu pod okupacijom iračke armije.

18.januar 1991.

zalivski rat

Irak ispalio osam raketa tipa „skad“ na Izrael.

zalivski rat

Skupština Jordana osudila vazdušne napade na Irak u operaciji „Pustinjska oluja“ i pozvala arapske i islamske zemlje na akciju protiv SAD i država koje učestvuju u masovnom bombardovanju iračkih ciljeva.

25.januar 1991.

Predsedništvo SFRJ naredilo demobilizaciju rezervnog sastava milicije u Hrvatskoj. Čitav mesec januar je proticao u natezanju između saveznih i hrvatskih vlasti oko rasformiranja i predaje oružija paravojnih formacija u Hrvatskoj jedinicama JNA. Hrvatske vlasti su odbijale da izvrše ovu naredbu smatrajući je protivustavnom. Njihov sledeći potez bio je priključivanje spornih naoružanih formacija TO rezervnom sastavu milicije. Predsednik Hrvatske Franjo Tuđman i ostali visoki funkcioneri su isticali da su uzrok celokupne krize pobunjeni Srbi Krajine koji su barikadama sačinjenim od balvana na putevima i oružanim otporom sprečili funkcionisanje ustavnog poretka Republike Hrvatske ugrozivši mladu hrvatsku demokratiju. Optužena je JNA zbog njenog sprečavanja hrvatske policije da uspostavi ustavni poredak, red i mir na teritorijama pod kontrolom pobunjenika. Prema srpskim izvorima informacija MUP Hrvatske je 17. januara naredio svim policajcima da ukoliko žele ostati u službi potpišu izjavu o lojalnosti novim vlastima Hrvatske. Izjava je bila sredstvo kojim će mnogi Srbi ne želeći da je potpišu ostati bez posla i plate. Do pogoršanja situacije u zemlji, odnosno u Hrvatskoj dolazi 23. januara kada Savezni sekretarijat za narodnu odbranu iznosi saopštenje da će JNA razoružati sve paravojne formacije u skladu sa naredbom Predsedništva SFRJ od 9. januara ukoliko to ne učine hrvatske vlasti. Bezbednosne službe JNA su izvršile 24. januara, hapšenja osumnjičenih civila u Hrvatskoj za nelegalni uvoz oružija u tu republiku kojim su naoružavane sporne jedinice TO pod kontrolom hrvatske vlade. Istog dana je povećana borbena gotovost JNA u petoj armijskoj oblasti kojoj je pripadala i Hrvatska dok je prema hrvatskim izvorima informacija primećena povećana koncentracija jedinica JNA oko Zagreba i pokret tenkovskih jedinica ka tom gradu. Sve je ukazivalo na neizbežni sukob JNA i milicije Hrvatske u čijem sastavu su bili naoružani pripadnici TO naknadno priključeni rezervnom sastavu milicije.

Početak afere Špegelj. U večernjim satima na beogradskoj televiziji prikazan je dokumentarni film Kontraobaveštajne službe o nelegalnom uvozu oružija u Hrvatsku koji je organizovan od strane ministra odbrane Republike Hrvatske generala JNA u penziji Martina Špegelja. Prikazana je prostorija u kojoj su sedeli Špegelj i dvojica ljudi od kojih je jedan očito pripadnik KOS-a postavio tajno kameru snimajući celokupan razgovor. Pored ostalog na snimku se moglo čuti kako Špegelj najavljuje organizovanje likvidacija oficira JNA i njihovih porodica bez milosti kao i napade na kasarne, objekte i vojnike JNA. Javnost je mogla saznati i da su u Hrvatsku preko graničnog prelaza sa Mađarskom ka Virovitici prešli šleperi natovareni hiljadama automatskih pušaka «kalašnjikov» namenjenih MUP-u Hrvatske koji se neprestano uvećavao novim ljudstvom. Snimak je predsedništvu SFRJ i JNA poslužio kao dokaz nelegalnog naoružavanja rezervista MUP-a i opravdanosti akcije sprovođenja demobilizacije i razoružanja paravojnih formacija kojima su pripadali i ti rezervisti mahom članovi HDZ-a. Hrvatske vlasti su očekivano negirale autentičnost snimka ističući da je po sredi montaža te da je to potvrdjeno i od strane najeminentnijih stručnjaka. Martin Špegelj je ceo film okarakterisao kao falsifikat, konstrukciju koja ga podseća na staljinističke metode iz prošlosti. Bez obzira na demante efekat koji je prouzrokovao dokumentarni film bio je šokantan za celokupnu javnost. Ministar unutrašnjih poslova Hrvatske Josip Boljkovac je sledećeg dana 26. januara izjavio:” Mi ćemo upotrijebiti sva sredstva i oružje i Srbi više nikada u Hrvatskoj neće biti ono što su bili dok bude nas.” Potom je Martin Špegelj 28. januara istakao da Hrvatska neće sprovesti odluku Predsedništva SFRJ od 9. januara o rasformiranju paravojnih formacija. Vojni sud u Zagrebu je izdao 31. januara naređenje o privođenju Martina Špegelja koje nikada nije izvršeno. U Borovu Naselju 26. januara pronađen je ubijen Zvonko Ostojić ključni svedok iz dokumentarnog filma o nelegalnom uvozu oružija u Hrvatsku.

Postignuto kompromisno rešenje u predsedništvu SFRJ – sprečen oružani sukob JNA sa hrvatskim MUP-om. U večernjim satima u Beogradu održana je sednica predsedništva SFRJ u proširenom sastavu kojoj su prisustvovali predsednici predsedništava svih jugoslovenskih republika kako bi se pronašlo rešenje za nastalu kriznu situaciju. Na kraju je postignuto kompromisno rešenje po kojem će JNA u petoj armijskoj oblasti ukinuti povišenu borbenu gotovost i vratiti jedinice u kasarne dok će MUP Hrvatske narediti demobilizaciju rezervnog sastava milicije ali ne i njegovo razoružanje. Odluke su sprovedene narednog dana. Predsedništvo SFRJ je uspelo sprovesti svoju odluku o demobilizaciji rezervnog sastava MUP-a Hrvatske. Ipak do njegovog razoružanja nije došlo ka čemu se težilo naredbom od 9. januara s obzirom da su nelegalno naoružane formacije TO Hrvatske priključene rezervnom sastavu MUP-a, smatrane paravojnim.

Skupština (Sobranje) Makedonije usvojila deklaraciju o nezavisnosti i platformu za pregovore o budućnosti Jugoslavije.

27.januar 1991.

zalivski rat

Američka avijacija otpočela masovno bombardovanje drugog po veličini iračkog grada Basre.

31.januar 1991.

Umro američki fizičar Džon Bardin, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1956. i 1972. (Rođen: Medison/Viskonsin/Sjedinjene Američke Države 23.maj 1908. - Umro: Boston/Masačusets/Sjedinjene Američke Države 31.januar 1991.) Istraživao je poluprovodnike i superprovodljivost, a s Vilijamom Šoklijem pronašao je tranzistor.

1908-1991

Februar 1991

01.februar 1991.

Poginulo više od 1.200 ljudi u zemljotresu koji je pogodio pogranične oblasti Avganistana i Pakistana.

07.februar 1991.

Sveštenik Žan Bertran Aristid proglašen predsednikom Haitija, kao prvi demokratski izabrani šef te karipske države.

09.februar 1991.

Na referendumu u Litvaniji više od 90 odsto birača te baltičke zemlje glasalo za otcepljenje od Sovjetskog Saveza. Iz referenduma su bili isključeni građani ruske nacionalnosti.

13.februar 1991.

zalivski rat

Prema iračkim izvorima, poginulo oko 500 ljudi, među kojima mnoštvo dece i žena kada su američki bombarderi razorili sklonište u Bagdadu identifikovano kao vojni cilj u kojem su civili potražili spas od napada iz vazduha.

19.februar 1991.

Boris Jeljcin zatražio ostavku predsednika Sovjetskog Saveza Mihaila Gorbačova, tvrdeći da je on žrtvovao reforme da bi povećao ličnu vlast.

21.februar 1991.

Zakoni savezne države SFRJ proglašeni nevažećim u Hrvatskoj. Vlada Republike Hrvatske je prethodnog dana podnela Saboru dopunjeni Ustavni zakon po kojem u Hrvatskoj važe samo zakoni Republike Hrvatske. Sabor potom donosi odluku po kojoj u Hrvatskoj savezni zakoni ne važe uz obrazloženje da su u suprotnosti sa Ustavom Republike Hrvatske. Sabor je usvojio i Deklaraciju o razdruživanju Republike Hrvatske od SFRJ.

Umrla engleska balerina Margaret Hukam, poznatija kao Margot Fontejn, jedna od najvećih u XX veku, koja je svakom liku davala posebnu dramsku snagu. (Rođena: Rajgejt/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 18.maj 1919. - Umrla: Pnama/Panama 21.januar 1991.) Sa izvanrednim uspehom širom sveta igrala je niz uloga u klasičnim baletima poput „Žizele“, „Labudovog jezera“, „Začarane lepotice“ itd.

1919-1991

23.februar 1991.

U Tajlandu pučem bez prolivanja krvi vlast preuzela vojna hunta, koja je oborila vladu Čatičaja Čunavana.

24.februar 1991.

zalivski rat

Počela ofanziva američkih snaga i njihovih saveznika protiv Iraka u kojem je sa obe strane učestvovalo više od 1,3 miliona vojnika, nekoliko časova posle poslednjeg pokušaja sovjetske diplomatije da spreči sukob. Kako je navedeno, cilj ofanzive bilo je prisiljavanje Iraka da napusti Kuvajt, koji je okupiran 1. avgusta 1990.

25.februar 1991.

zalivski rat

Iračka raketa "skad" pogodila kasarnu američkih marinaca kod saudijskog grada Dahran i usmrtila 28 vojnika.

27.februar 1991.

zalivski rat

Porazom Iraka završen Zalivski rat SAD i savezničkih zemalja protiv te arapske zemlje. Iračani su morali da se povuku iz Kuvajta, koji su okupirali 1. avgusta 1990.

28.februar 1991.

Doneta rezolucija o razdruživanju SAO Krajine od Hrvatske. Srpsko nacionalno veće i Izvršno veće Samoupravne Autonomne Oblasti Krajine donosi Rezoluciju o razdruživanju SAO Krajine od Hrvatske sa naglaskom da SAO Krajina ostaje u sastavu SFRJ. Protekli period je pokazao u kom pravcu ide svaka od sukobljenih strana u Jugoslaviji, hrvatska odnosno srpska. Nakon pat pozicije po pitanju kako bi trebalo u budućnosti urediti zajedničku državu, kao federaciju ili konfederaciju svaka od suprostavljenih strana je krenula svojim putem tj. u pravcu ostvarivanja sopstvenih ciljeva. Hrvatska je pod vođstvom nacionalističke stranke Franje Tuđmana HDZ-a, ukoliko već nije moglo biti konfederacije koja bi je potom vodila ka nezavisnosti, odlučno krenula putem ka ostvarenju svog «tisućljetnog sna», nezavisne države. Sa druge strane tada već jedinstvena Srbija pod vođstvom Slobodana Miloševića, pošto nije prošao koncept očuvanja i jačanja savezne države, krenula je u ostvarivanje koncepta stvaranja nove Jugoslavije u kojoj će svi Srbi biti u jednoj državi. Obe strane su primenjivale pored ostalih metoda medijsku kampanju, propagandu, kojom su uspešno pobuđivali bujanje ekstremnog nacionalizma i mržnju između srpskog i hrvatskog naroda. Srbi u Hrvatskoj podržani od strane režima Slobodana Miloševića su u skladu sa pomenutim konceptom objedinjavali teritorije u okviru administrativnih granica Hrvatske na kojima su bili većinsko stanovništvo, stvorivši SAO Krajinu. Nakon što je Hrvatska proglasila razdruživanje od SFRJ na svom putu ka nezavisnosti i Srbi su SAO Krajinu razdružili od Hrvatske izražavajući želju da ostanu u SFRJ. Na pozornicu je stupio sukob dva priznata i važeća koncepta u međunarodnom pravu, pravo na samoopredeljenje naroda i pravo na očuvanje teritorijalne celovitosti i suvereniteta države.

Mart 1991

01-02.mart 1991.

Oružani sukob policajaca srpske nacionalnosti sa pripadnicima MUP-a Hrvatske u Pakracu. Skupština opštine Pakrac u kojoj su Srbi činili veliku većinu, je donela na sednici održanoj 22. februara, odluku o stavljanju policijske stanice ovog grada pod nadležnost SUP-a Krajine. Prema saopštenju za javnost MUP-a Hrvatske, izvršena je nelegalna mobilizacija rezervnog sastava policije u Pakracu čiji su pripadnici razoružali i zadržali u pritvoru 16 policiajaca hrvatske nacionalnosti. U noći između 1. i 2. marta u Pakrac su stigle specijalne jedinice MUP-a Hrvatske koje su uspostavile kontrolu nad policijskom stanicom ovog grada. Oslobodili su 16 svojih kolega pri čemu su uhapsili jedan broj policajaca srpske nacionalnosti. Ostali policajci Srbi su se povukli zauzevši položaje nedaleko od stanice da bi potom došlo do oružanog sukoba suprostavljenih strana. Iz bjelovarskog i drugih bližih garnizona JNA, 2. marta su upućene oklopno-mehanizovane jedinice u Pakrac kako bi napravile tampon-zonu između sukobljenih strana i prekinule neprijateljstva. Vlasti Hrvatske su ovakav potez JNA smatrale pristrasnim, odnosno da se JNA uvek stavlja na stranu Srba kada se ovi nađu u nepovoljnoj situaciji sprečavajući MUP Hrvatske da uspostavi ustavno-pravni poredak u oblastima izbijanja pobuna u republici. Predsedništvo SFRJ 3. marta donosi odluku da se u roku od 24 sata u Pakracu uspostavi stanje kakvo je bilo pre izbijanja incidentnih događaja. Narednih dana situacija je stabilizovana.

03.mart 1991.

Umro engleski atomski fizičar i matematičar Vilijam Džorž Peni, otac britanske atomske bombe. (Rođen: Gibraltar/Ujedinjeno Kraljevstvo 24.jun 1909. - Umro: Ist Hendred/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 03.mart 1991.) Pod njegovom kontrolom isprobana je prva britanska atomska bomba 1952. na ostrvima Monte Belo u zapadnoj Australiji.

1909-1991

07.mart 1991.

Prema zapadnim izvorima informisanja, snage lojalne iračkom predsedniku Sadamu Huseinu u Basri i drugim gradovima na jugu Iraka pogubile najmanje 400 učesnika pobune protiv centralnih vlasti.

09.mart 1991.

Održan prvi veliki miting opozicionih stranaka protiv režima Slobodana Miloševića u Beogradu - demonstracije su se pretvorile u masovne nerede u kojima su poginuli učenik Branivoje Milinović i policajac Nedeljko Kosović.

14.mart 1991.

"Birmingemska šestorka" - šest Iraca pogrešno optuženih da su 1974. podmetnuli eksplozije u pabove u engleskom gradu Birmingem - oslobođena je iz zatvora posle 16 godina.

15.mart 1991.

Umro srpski (jugoslovenski) pisac Miroslav Bulatović, pripovedač osobenog stila. (Rođen: Okladi, Bijelo Polje/Kraljevina Jugoslavija/Crna Gora 20.februar 1930. - Umro: Igalo/SFR Jugoslavija/Crna Gora 15.mart 1991.) Samosvojna ličnost srpske literature, kontroverzan pisac koji je jednako plenio i pisanom i izgvorenom rečju, briljantan stilista. Na svetlo dana izneo je tamnu stranu života - nastrano, zloćudno i opako. Pažnju čitalaca, ali i ideoloških čistunaca, privukao je već prvom zbirkom pripovedaka "Đavoli dolaze", objavljenom 1955. kojom je ušao u sam vrh posleratne jugoslovenske proze. Jedan je od najprevođenijih srpskih pisaca. Bez državnih nagrada, Bulatović je nosilac, za pisca najvrednijeg priznanja, "NIN-ove" nagrade za roman 1975. godine. Neka od ostalih dela: romani "Crveni petao leti prema nebu", "Heroj na magarcu", "Rat je bio bolji", "Ljudi sa četiri prsta", "Peti prst", "Gullo, gullo", novele "Vuk i zvono", drama "Godo je došao" itd.

1930-1991

Predsednik Predsedništva SFRJ i predstavnik Srbije u tom telu, Borisav Jović podneo ostavku, pošto je Predsedništvo odbilo da objavi vanredno stanje u zemlji, sučenoj sa otvorenom pobunom secesionista i opasnošću od rata.

17.mart 1991.

Na referendumu većina sovjetskih glasača pokazala da želi očuvanje Sovjetskog Saveza, ali su ubrzo nadjačale centrifugalne sile predvođene najuticajnijim političarima sovjetskih republika, pa se država raspala formiranjem suverenih država od republika dotadašnjeg Sovjetskog Saveza.

18.mart 1991.

Doneta odluka o odvajanju SAO Krajine od Republike Hrvatske. Na zasedanju SO Knin na osnovu rezolucije o razdruživanju SAO Krajine od Hrvatske od 28. februara, doneta odluka da na područiju SAO Krajine važe zakoni i propisi savezne države, odnosno SFRJ i SAO Krajine. Potom je doneta i odluka o odvajanju SAO Krajine od Republike Hrvatske. Narednog dana, 19. marta sve opštine SAO Krajine su potvrdile odluke sa ovog zasedanja. Ove odluke su proizašle iz želje srpskog naroda u Hrvatskoj da ostane u Jugoslaviji, odnosno da one teritorije u Hrvatskoj sa većinskim srpskim stanovništvom od kojih je i formirana SAO Krajina i dalje bude sastavni deo SFRJ i nakon istupanja Hrvatske iz nje ka čemu su uporno težile vlasti ove republike.

20.mart 1991.

Kaleda Zija izabrana za predsednika vlade Bangladeša, u prvom mirnom demokratskom prenosu vlasti od nastanka te zemlje 1971.

21.mart 1991.

Pad saudijskog transportnog aviona u Kuvajtu nije preživeo niko od 92 senegalska vojnika i šest saudijskih članova posade.

25.mart 1991.

Umro srpski (jugoslovenski) pozorišni, filmski i TV glumac Milutin-Mića Tatić. (Rođen: Niš/Kraljevina SHS/Srbija 29.maj 1923. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 25.mart 1991.) Posebno je upamćen kao junak TV serije za decu „Na slovo, na slovo“, kao i po glasu pozajmljenom Peri detliću, Popaju, patku Dači. Najmlađe slušaoce Radio Beograda godinama je budio emisijom „Dobro jutro, deco“.

1923-1991

Održan sastanak predsednika Srbije i Hrvatske, Slobodana Miloševića i Franje Tuđmana u Karađorđevu

26.mart 1991.

« Ujedinjena demokratska Jugoslavija ima najbolje šanse da se integriše u Evropu» , reči su koje predstavljaju suštinu deklaracije Evropske Zajednice objavljene u Briselu.

28.mart 1991.

Desetine hiljada Moskovljana demonstriralo ulicama u znak podrške Borisu Jeljcinu, najvećem rivalu sovjetskog predsednika Mihaila Gorbačova, prkoseći zabrani javnog okupljanja.

31.mart 1991.

rat u hrvatskoj

Početak rata u Hrvatskoj - «Krvavi Uskrs na Plitvicama» - Pale prve žrtve građanskog rata u Hrvatskoj, odnosno SFR Jugoslaviji. Do oružanog sukoba između specijalnih jedinica MUP-a Hrvatske i pripadnika srpske milicije iz Knina je došlo nakon težnje rukovodstva SAO Krajine da nacionalni park Plitvička jezera koji se nalazi nadomak Titove Korenice bude pripojen formiranoj SAO Krajini koja se 18. marta odvojila od Hrvatske. Na područiju Plitvica većinsko stanovništvo su činili Srbi pa su se ovom činjenicom rukovodile vođe Srba iz Knina u težnji da ostvare svoj cilj. Autobus i nekoliko terenskih vozila koja su prevozila milicionere SUP-a Knin su stigla na područije Plitvičkih jezera kod Koranskog mosta na putu Plitvice – Grabovac 28. marta. Na jednoj strani mosta su podigli zastave SFRJ i SAO Krajine kako bi bilo stavljeno do znanja da je tu ustanovljena granica prema Hrvatskoj. Sledećeg dana 29. marta, milicioneri su zauzeli obe upravne zgrade preduzeća «Plitvice» čiji su radnici, pretežno hrvatske nacionalnosti, protestvovali protiveći se prisajedinjenju čitavog područija nacionalnog parka SAO Krajini. Hrvatske vlasti su ovakav potez kninskih Srba okarakterisali kao teroristički akt uperen protiv ustavnog poretka republike uputivši na Uskrs 31. marta na desetine pripadnika MUP-a Hrvatske kako bi ovi uspostavili kontrolu nad ovim područijem. Istog dana dolazi do oružanog okršaja dveju strana u kojem padaju i prve žrtve krize u Jugoslaviji. Kasnije će se ispostaviti da će to biti prve žrtve krvavog građanskog rata u Hrvatskoj odnosno SFRJ. Pored većeg broja ranjenih poginule su i dve osobe, po jedna na svakoj sukobljenoj strani. Na srpskoj Rajko Vukadinović a na hrvatskoj Josip Jović. Sukob se odvijao u prisustvu stotina uglavnom stranih gostiju hotela ovog turističkog kompleksa. Brojčano nadjačani srpski milicioneri su bili prinuđeni da se povuku. Hrvatski MUP je uspostavio kontrolu na ovom područiju uhapsivši i devetoricu Srba među kojima je bio i Goran Hadžić poslednji predsednik kasnije ustanovljene Republike Srpske Krajine. Ovaj sukob na Plitvicama mnogi analitičari smatraju početkom srpsko-hrvatskog odnosno građanskog rata u Hrvatskoj i SFRJ.

Prema popisu stanovništva Bosna i Hercegovina godinu dana pred rat ima 4 354 911 stanovnika. Od tog broja 1.902.869 stanovnika (43.7%) činili su Muslimani, pod tim nazivom poznati kao nacija u SFRJ, 1993. godine su sebe nazvali Bošnjacima. Srbi su činili 31.3% od ukupnog broja stanovnika odnosno bilo ih je 1.364.363 dok je broj Hrvata iznosio 752.068 (17.3%). Oko 7,7% stanovništva činili su Jugosloveni i pripadnici ostalih manjinskih naroda. Bošnjaci su činili većinu u 45 opština, Srbi u 34 i Hrvati u 20.

Na prvim slobodnim izborima u Albaniji, Albanska partija rada (komunisti) osvojila 176 od 250 poslaničkih mesta i zadržala vlast, ali je predsednik partije Ramiz Aljija izgubio u svojoj izbornoj jedinici.

April 1991

01.april 1991.

Doneta odluka o pripajanju SAO Krajine Republici Srbiji. Izvršni savet Nacionalnog veća SAO Krajine donosi odluku o pripajanju SAO Krajine Republici Srbiji kao i da na njenoj teritoriji važe zakoni Republike Srbije i Ustav SFRJ. Narednog dana 2. aprila, Skupština Republike Srbije odbija prihvatiti odluku o prisajedinjenju SAO Krajine i AO Slavonije, Baranje i Zapadni Srem Srbiji, usvojivši Deklaraciju o mirnom razrešenju jugoslovenske krize.

02.april 1991.

Skupština Republike Srbije odbija prihvatiti odluku o prisajedinjenju SAO Krajine i AO Slavonije, Baranje i Zapadni Srem Srbiji, usvojivši Deklaraciju o mirnom razrešenju jugoslovenske krize.

Srbi postavljaju prve barikade na puteve istočne Slavonije. Nakon što je u Borovu Selu 31. marta prihvaćena odluka o pripajanju AO Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema Srbiji, većinsko srpsko stanovništvo na ovom područiju započinje sa postavljanjem barikada na puteve koji povezuju Vukovar i Vinkovce odnosno Osijek i Dalj. U Borovo Selo stiže, kako je sebe predstavljao, četnički vojvoda koji je bio i poslanik u skupštini Srbije Vojislav Šešelj. On će u narednom periodu sa svojim istomišljenicima aktivno propagirati ekstremno nacionalističku i velikosrpsku ideologiju koja je sebi postavila za cilj stvaranje zapadne granice Srbije linijom Karlobag – Ogulin - Karlovac – Virovitica, naravno ratom. Ovim putem srpski ekstremisti iz Srbije još više raspaljuju šovinističke strasti i mržnju dajući podstrek i opravdanje svojim kolegama na hrvatskoj strani da i oni nastave u istom ritmu. Međunacionalni odnosi i u ovom područiju su ekstremno narušeni. Sve ukazuje na još veće zaoštravanje odnosa i izbijanje, tačnije rasplamsavanje rata.

03.april 1991.

Umro engleski pisac Grejem Grin, suptilan analitičar psihe. (Rođen: Berkhamster/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 02.oktobar 1904. - Umro: Veve/Švajcarska 03.april 1991.) Neka od njegovih dela: romani „Brajtonska stena“, „Moć i slava“, „Suština stvari“, „Kraj ljubavi“, memoari „Neka vrsta života“, „Načini bekstva“, drame, eseji, putopisi.

1904-1991

Savet bezbednosti UN izglasao rezoluciju o prekidu vatre u Zalivskom ratu, naložio razmeštaj mirovnih snaga u regionu i zatražio od Iraka da uništi oružje za masovno uništavanje.

04.april 1991.

Umro švajcarski pisac Maks Rudolf Friš, liberalni intelektualac, skeptik koji je analizirao duhovne tendencije i protivrečnosti savremenog sveta, ne opredeljujući se za doktrine koje se nude kao univerzalne istine. (Rođen: Cirih/Švajcarska 15.maj 1911. - Umro: Cirih/Švajcarska 04.april 1991.) Neka od njegovih dela: romani “Štiler“, „Homo faber“, „Neka mi ime bude Gantenbajn“, pripovetka „Montok“, drame „Kineski zid“, „Grof Ederland“, knjige dnevnika „Dnevnici 1946-1949“, „Dnevnici 1966-1971“ itd.

1911-1991

09.april 1991.

Policijske snage MUP-a Hrvatske prerastaju u oružane formacije ZNG (Zbor narodne garde). Predsednik Hrvatske Franjo Tuđman donosi ovakvu odluku koja će označiti početak stvaranja posebne hrvatske vojske. Hrvatske vlasti su označile JNA kao glavnu smetnju u njihovom nastojanju da spreče dalje pobune srpskog stanovništva na njenoj teritoriji. Pokušaji MUP-a Hrvatske da povrate kontrolu nad gradovima koji su se priključili SAO Krajini bi prema hrvatskim izvorima informacija uvek propadali usled nailaženja na oklopne jedinice JNA koje bi se postavile između pripadnika MUP-a Hrvatske i naoružanih srpskih formacija. Sa druge strane JNA je svoje akcije smatrala potrebom sprečavanja oružanih sukoba suprostavljenih strana u cilju održavanja reda i mira. Pošto su uvedene mere predsedništva SFRJ praktično razoružale TO Hrvatske, nove nekomunističke vlasti ove republike su najpre pribegle uvećanju brojnosti postojećih policijskih snaga, zapošljavanjem Hrvata za koje je uvoženo oružije pretežno iz Mađarske. Zvanični Zagreb je optužio JNA da neprekidno dostavlja naoružanje pobunjenim Srbima i da je vremenom prešla na njihovu stranu. U cilju očuvanja svog teritorijalnog integriteta i suvereniteta koji je bio narušen stvaranjem SAO Krajine koja je proglasila i otcepljenje od Hrvatske, osnovano je Vrhovno državno veće kao i veliki broj kriznih štabova. Prvi potez ovog veća jeste potvrda odluke predsednika Franje Tumana o prerastanju redarstvenih, odnosno policijskih snaga MUP-a Hrvatske u ZNG ( Zbor narodne garde ) kao začetak stvaranja posebne vojske.

Skupština Gruzije jednoglasno usvojila Deklaraciju o nezavisnosti od Sovjetskog Saveza, posle referenduma na kojem se 97 odsto građana izjasnilo za nezavisnu Gruziju.

14.april 1991.

Osnovana Evropska banka za obnovu i razvoj ( Banka za Istočnu Evropu) sa sedištem u Londonu. Osnovni cilj ove banke, kako je zvanično objavljeno, jeste "da potrebnim kreditima omogući zemljama Srednje i Istočne Evrope lakši prelazak na otvorenu tržišnu privredu". EU i njene države članice su kao osnivači sa 51% kapitala, većinski vlasnici ove banke.

16.april 1991.

Umro engleski filmski režiser Dejvid Lin, autor spektakularnih i izvrsno tehnički urađenih filmova o osnovnim ljudskim emocijama u pozadini velikih istorijskih zbivanja. (Rođen: Krojdon/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 25.mart 1909. - Umro: Lajmhaus, London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 16.april 1991.) Filmovi: "Kratak susret", "Veliko iščekivanje", "Oliver Tvist", "Madlena", "Hobsonov izbor", "Most na reci Kvaj" (Oskar), "Lorens od Arabije" (Oskar), "Doktor Živago" (Oskar), "Rajanova kći", "Put u Indiju".

1909-1991

24.april 1991.

Vlada Južne Afrike saopštila da je postigla dogovor sa Afričkim nacionalnim kongresom Nelsona Mandele da do 30. aprila 1991. oslobodi sve političke zatvorenike.

25.april 1991.

Plenum Komunističke partije Sovjetskog Saveza odlučio da Mihail Gorbačov i dalje predvodi partiju, uprkos višečasovnih oštrih kritika posle kojih je ponudio ostavku.

29.april 1991.

Radio Politika počela sa emitovanjem programa.

U zemljotresu u Gruziji poginulo više od 140 ljudi.

30.april 1991.

Ciklon u Bangladešu usmrtio najmanje 125.000 ljudi.

Maj 1991

02.maj 1991.

rat u hrvatskoj

Poginulo 12 pripadnika MUP-a Hrvatske u oružanom sukobu u Borovu Selu u Hrvatskoj – otpor srpskog stanovništva hrvatskim vlastima. Prema hrvatskoj verziji ovog događaja, dva vozila hrvatske policije u kojima su bila po dvojica policajaca su se prilikom patroliranja na putu Dalj - Borovo Selo, zaustavili u noći između 1. i 2. maja na ulazu u Borovo Selo zarad međusobnih konsultacija o daljem toku vršenja redovnih aktivnosti. Tada je na njih otvorena paljba iz vatrenog oružija iz pravca obližnjih neosvetljenih kuća. Tom prilikom su svi policajaci bili lakše ranjeni. Dvojica su uspela svojim vozilom da se povuku sa mesta sukoba dok su druga dvojica bila zarobljena od strane napadača. Sutradan je u Borovo Selo na mesto gde se dogodio incident izašla policijska ekipa kako bi izvršila uviđaj. Međutim i ona je bila izložena paljbi iz vatrenog oružija iz obližnjih kuća. Napadnuti policajci su organizovali odbranu tražeći pomoć. Već tada je među njima bilo poginulih i ranjenih. Pomoć od po jedne policijske jedinice krenula je iz Osijeka i Vinkovaca. Osiječka jedinica koja je krenula iz pravca Dalja je zaustavljena na barikadama dok je vinkovačka uspela da uđe u Borovo Selo gde je došlo do žestokog oružanog obračuna. Sukob je trajao do 14:30 h kada je prekinut od strane oklopnih jedinica JNA. Prema izvorima hrvatskog MUP-a poginulo je 12 hrvatskih policajaca dok ih je 21 bio ranjen. Hrvati su tvrdili da su videli paljbu iz jednog oklopnog vozila JNA prema pripadnicima hrvatskog MUP-a i da su tela ubijenih policajaca bila masakrirana. Sa druge strane prema srpskoj verziji, ono što je povećalo međunacionalnu napetost i netrpeljivost i što je prethodilo oružanom sukobu jeste ubistvo Srbina Stevana Inića, koji je ujedno bio i prva civilna žrtva u srpsko-hrvatskom sukobu. Njega je ubio izvesni Djuro Gelenčir član hadezeovske paravojne formacije kada se ovaj vraćao sa prvomajskog uranka. Pripadnici pomenutih policijskih patrola u alkoholisanom stanju su pokušali u noći između 1. i 2. maja skinuti jugoslovensku zastavu sa jedne kuće istaknutu u čast prvomajskih praznika i staviti novu hrvatsku sa šahovnicom. Stražari to nisu dozvolili pucajući u policajce ranivši ih dok su dvojicu zarobili. Sutradan je oko 50 hrvatskih policajaca upalo u Borovo Selo kako bi oslobodili dvojicu kolega. Došlo je do oružanog sukoba u kojima je poginulo 12 policajaca MUP-a Hrvatske. Broj žrtava na srpskoj strani nije tačno utvrđen ali se prema nekim izvorima pominje minimum trojica poginulih. Zarobljeni policajci su nešto kasnije vraćeni u Osijek.

03.maj 1991.

Umro američki pisac poljsko-jevrejskog porekla Jerži Kosinski, u čijim delima preovlađuju teme nasilja, surovosti i požude. (Rođen: Lođ/Poljska 14.jun 1933. - Umro: Menhetn, Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 03.maj 1991.) U prvom i najboljem romanu "Obojena ptica" groteskno je opisao zaostalost istočnoevropskog sela u vreme Drugog svetskog rata. Bilo je pokušaja osporavanja autorstva nekih romana objavljenih pod njegovim imenom. Ostala dela: romani "Koraci", "Prisutnosti", "Đavolje drvo", "Pilotska kabina".

1933-1991

U rodno selo Lelić kod Valjeva preneti posmrtni ostaci episkopa Srpske pravoslavne crkve Nikolaja Velimirovića, izuzetnog besednika, doktora teologije i filozofije, koji je 1956. umro u jednom ruskom manastiru u SAD. Prvi svetski rat proveo je na Zapadu kao izaslanik srpske vlade, a u Drugom svetskom ratu Nemci su ga zatočili u koncentracioni logor. Posle oslobođenja Jugoslavije ostao je u emigraciji kao politički emigrant.

06.maj 1991.

rat u hrvatskoj

Na poziv lidera HDZ-a Franje Tuđmana, u Splitu su izbile žestoke demonstracije protiv JNA, u kojima je ubijen vojnik Saško Gešovski, a slika davljenja vojnika Svetlanča Nakova obišla je svet.

09.maj 1991.

rat u hrvatskoj

Odluku da jedinice JNA formiraju liniju razgraničenja između teritorija sa većinskim srpskim stanovništvom i ostalih delova Hrvatske donelo Predsedništvo SFRJ.

14.maj 1991.

Samoubistvo izvršila Đang Ćing, udovica kineskog lidera Mao Cedunga, jedan od vođa "Kulturne revolucije" od 1966. do 1976. koja je Kinu unazadila u svakom pogledu i u kojoj su represalijama izložene stotine hiljada ljudi optuženih za "buržoaska skretanja". (Rođena: Džučeng/Šandung/Republika Kina/NR Kina 05.mart 1914. - Umrla: Peking/NR Kina 14.maj 1991.) Torturi su podvrgnuti i neki najviši državni i partijski rukovodioci, uključujući nominalnog šefa države Liu Šaočija i potonjeg oca kineskih reformi Deng Sjaopinga.

1914-1991

15.maj 1991.

Predsednik Fransoa Miteran poverio mandat za sastav vlade Edit Kreson, prvoj ženi u istoriji te zemlje na mestu premijera. Miteran je izneo saopštenje kojim je posle ostavke premijera Mišela Rokara mandat za sastav vlade poverio Edit Kreson, koja je sutradan kao prva žena u istoriji Francuske preuzela dužnost premijera.

16.maj 1991.

Prva žena predsednik vlade, u istoriji Francuske, socijalista Edit Kreson, stupila na dužnost.

Britanska kraljica Elizabeta II postala prvi monarh koji je govorio u Kongresu SAD.

17.maj 1991.

Ruska federacija nezavisnih sindikata odbacila odluku sovjetskog predsednika Mihaila Gorbačova o zabrani štrajkova.

19.maj 1991.

U Hrvatskoj održan referendum o budućem statusu Hrvatske. Na referendum izašlo 83,56% biračkog tela te republike od kojih je 94,17% glasalo za samostalnu i suverenu Hrvatsku. Nakon građana Slovenije koji su takvu odluku za Sloveniju doneli na referendumu u decembru 1990. godine i građani Hrvatske su se opredelili za nezavisnost i život van Jugoslavije.

21.maj 1991.

Bivši premijer Indije Radživ Gandi ubijen bombom skrivenom u buket cveća, u toku predizbornog mitinga u južnoj indijskoj državi Tamil Nadu, blizu grada Madras.

Ubijen indijski državnik Radživ Gandi, predsednik vlade Indije od 1984. do novembra 1989, kada je poražen na izborima. (Rođen: Bombaj/Britanska Indija/Indija 20.avgust 1944. - Umro: Šriperumbudur,Madras/Indija 21.maj 1991.) Ubijen je u atentatu tokom predizborne kampanje, podelivši tako sudbinu majke Indire koja je tokom obavljanja funkcije predsednika vlade ubijena u atentatu 1984.

1944-1991

Etiopski diktator Mengistu Haile Marijam oboren posle 14 godina brutalne vladavine i otišao je u izbeglištvo.

25.maj 1991.

Tokom dvodnevnog „vazdušnog mosta“, Izraelci prebacili oko 15 000 etiopskih Jevreja iz Adis Abebe u Izrael.

26.maj 1991.

Austrijski putnički avion "Boing 767", kompanije bivšeg automobilskog asa Nikija Laude, pao je oko 160 kilometara severno od Bangkoka, što nije preživeo niko od 223 člana posade i putnika, uključujući troje Jugoslovena. Javnost je bila šokirana bestijalnim prizorima pljačke poginulih, u kojoj su učestvovale hiljade Tajlanđana, uključujući pojedine policajce i članove spasilačkih ekipa.

Zvijad Gamsahurdija izabran za predsednika Gruzije.

27.maj 1991.

Posle Zalivskog rata, vođe opozicije Kuvajta tražile demokratizaciju zemlje. Vođe opozicije sastale su se s emirom šeikom Džaberom el Ahmadom el Sabahom, zahtevajući demokratizaciju, vraćanje na snagu ustava i okončanje vanrednog stanja.

29.maj 1991.

Skupština SAO Krajine izabrala prvu vladu na čijem čelu se našao Milan Babić dok je za ministra unutrašnjih poslova izabran Milan Martić. Ovom prilikom je donet i Ustavni zakon SAO Krajine.

Crvena zvezda postala šampion Evrope u fudbalu pobedivši marsejski Olimpik u finalu Kupa šampiona u Bariju. Pobedom nad Olimpikom iz Marseja rezultatom 5:3 penalima (u regularnom vremenu 0:0), Crvena zvezda je ostvarila najveći uspeh u istoriji jugoslovenskog i srpskog klupskog fudbala.

31.maj 1991.

U Lisabonu potpisan mirovni sporazum o Angoli, kojim je posle skoro 16 godina okončan građanski rat u toj afričkoj zemlji.

Jun 1991

08.jun 1991.

zalivski rat

Zvanično saopšteno da je u Zalivskom ratu poginulo 100.000 Iračana i 203 vojnika međunarodnih snaga, od kojih 144 Amerikanca.

09.jun 1991.

Amerikanci počeli evakuaciju vazduhoplovne baze na Filipinima, koja je bila ugrožena silovitom erupcijom vulkana na obližnjoj planini Pinatubo, koji je mirovao 600 godina. Samo zahvaljujući blagovremenom upozorenju, broj poginulih Filipinaca nije bio veći od stotinak, ali je četvrt miliona ljudi ostalo bez krova nad glavom.

12.jun 1991.

Na prvim predsedničkim demokratskim izborima u Rusiji za predsednika izabran Boris Jelcin. Jelcin je dobio 57% glasova biračkog tela.

17.jun 1991.

Skupština Južne Afrike ukinula poslednji značajniji zakon na kojem je od 1950. bila zasnovana politika aparthejda, odnosno dominacije manjinskih belaca nad većinskim „obojenim“ crnačkim stanovništvom u toj zemlji.

20.jun 1991.

Nemačka Skupština tesnom većinom izglasala da prestonicu treba premestiti iz Bona u Berlin, staru prestonicu Kraljevine Pruske i ujedinjene Nemačke (od 1871.).

21.jun 1991.

«SAD podržavaju demokratsku i celovitu Jugoslaviju i neće priznati jednostrane akte otcepljenja.» Reči su državnog sekretara ove države Džejmsa Bejkera prilikom posete SFRJ.

25.jun 1991.

Slovenija i Hrvatska proglašavaju nezavisnost od SFRJ. Na osnovu izjašnjavanja gradjana ovih republika za nezavisnost na referendumima održanih u Sloveniji u decembru 1990. godine i Hrvatskoj u maju 1991. parlamenti dveju republika proglašavaju istoga dana državnu nezavisnost. Gledano sa druge strane obe ove republike su, suprotno ustavu SFRJ, jednostrano proglasile nezavisnost od jugoslovenske federacije. Pokazalo se da je to značilo uvod u građanski rat, za šta ogromnu odgovornost - zbog povlađivanja secesionističkim težnjama – snose i vodeće zapadne zemlje, u prvom redu SAD i Nemačka. Prva država koja je priznala secesiju bio je Vatikan.

Poslednje sovjetske jedinice stacionirane u Čehoslovačkoj napustile tu zemlju, 23 godine posle vojne intervencije Varšavskog pakta kojom je oborena vlast reformističkog rukovodstva pod vođstvom Aleksandra Dubčeka.

Španija i Portugal pristupaju Šengenskom sporazumu koji je pored ostalog predviđao ukidanje kontrola na unutrašnjim granicama Evropske zajednice.

26.jun 1991.

Savezno Izvršno Veće proglašava odluke o osamostaljenju Slovenije i Hrvatske nelegalnim. SIV odnosno vlada savezne države Jugoslavije na čijem čelu se nalazio Ante Marković, ocenjuje odluke o osamostaljenju Slovenije i Hrvatske donete dan ranije 25. juna nelegalnim. SIV donosi naredbu kojom zabranjuje uspostavljanje graničnih prelaza unutar teritorije SFRJ i daje puno ovlašćenje Saveznom Sekretarijatu Unutrašnjih Poslova (SSUP) odnosno saveznoj policiji i Jugoslovenskoj Narodnoj Armiji (JNA) da uspostave punu kontrolu nad državnim granicama SFRJ. Odluka se prevashodno odnosila na granice Slovenije pošto su pogranični organi te republike preuzeli kontrolu nad postojećim graničnim prelazima SFRJ prema Austriji i Italiji formiravši i granične prelaze i prema Hrvatskoj. Slovenci su zamenili pogranične table koje su nosile naziv savezne države SFRJ novim na kojima je pisalo Republika Slovenija.

U Kuvajtu ukinuto vanredno stanje a smrtna kazna za 29 ljudi, osuđenih zbog navodne saradnje s Iračanima, zamenjena doživotnom robijom.

27.jun 1991.

rat u sloveniji

Počeo desetodnevni rat u Sloveniji napadom slovenačke TO na vojnike JNA – rat Slovenije za osamostaljenje od SFRJ. Nakon proglašenja nezavisnosti 25. juna, vlasti Slovenije su preduzele prve akcije koje bi pokazale i u praksi njenu odlučnost na putu osamostaljenja. Jedan od ciljeva bio je preuzimanje kontrole nad graničnim prelazima i carinom. Službenici su velikom većinom bili slovenačke nacionalnosti tako da je promena uniformi i oznaka na njima kao i graničnih tabli na kojima je bio naziv nove nezavisne države Slovenije umesto SFRJ bio jednostavan zadatak koji je brzo izvršen. Takođe su formirani i novi granični prelazi prema Hrvatskoj, dakle unutar teritorije SFRJ. Sledio je očekivani odgovor organa savezne države. JNA i SSUP su dobili zadatak od SIV-a da uspostave punu kontrolu nad državnim granicama odnosno graničnim prelazima i onemoguće stvaranje novih između Slovenije i Hrvatske.

Da bi se odvratile vlasti Slovenije od sprovođenja akcija koje su vodile ka nezavisnosti u JNA su postojala dva stava. Jedan ekstremniji je zastupao general-pukovnik Blagoje Adžić koji je predlagao opsežne i snažne vojne operacije koje bi dovele do rušenja separatističkih slovenačkih vlasti i dovođenje na vlast «zdravih snaga», misleći na one koje bi bile lojalne saveznoj državi. Drugi blaži stav na osnovu kojeg su i sprovedene vojne operacije JNA je zastupao ministar odbrane SFRJ general-pukovnik Veljko Kadijević, po kojem bi bilo dovoljno pokazati slovenačkim vlastima vojnu silu kako bi ove odustale od nezavisnosti. Postojalo je mišljenje da Slovenci neće ići ka rasplamsavanju ratnog sukoba. Do ponoći 27. juna JNA je izvršila postavljene zadatke preuzevši kontrolu nad svim graničnim prelazima i aerodromom Brnik koji je takođe bio meta slovenačkih vlasti. Međutim prilikom sprovođenja naredbe saveznih organa, istoga dana mnoge motorizovane kolone i jedinice JNA bile su meta oružanog napada TO Slovenije. Kasarne JNA kojima je isključena struja i voda na teritoriji Slovenije su takođe bile opkoljene i napadnute. Počeo je rat između Davida i Golijata. Između Slovenije i JNA. Slovenci su bili odlučni u želji da njihova država postane nezavisna pa su krenuli u oružani napad na do juče i njihovu armiju u kojoj su svoj vojni rok služili golobradi mladići iz čitave SFRJ pa i Slovenije. Napali su armiju čija je vojna strategija decenijama izgrađivana tako da je bila prevashodno usmerena na odbranu granica SFRJ od spoljnog neprijatelja zajedno sa teritorijalnim odbranama svih republika a ne rat protiv TO u ovom slučaju Slovenije i njenih naoružanih građana. JNA je dobila unutrašnjeg neprijatelja, trojanskog konja protiv kojeg je najteže voditi rat. Ratni sukob je trajao do 6.jula. Narednog dana potpisana je Brionska deklaracija kojom je i zvanično prekinut rat u Sloveniji.

Jul 1991

01.jul 1991.

Izabran poslednji predsednik Predsedništva SFRJ, Stjepan Mesić iz Hrvatske. Mesić je trebao biti izabran za predsednika Predsedništva SFRJ još 15. maja 1991. godine kada je istekao jednogodišnji mandat Borisavu Joviću. Od smrti Josipa Broza Tita 1980. godine ulogu predsednika Predsedništva tokom jednogodišnjeg mandata je obavljao izabrani kandidat iz određene republike ili pokrajine koji bi po rotacionom sistemu ustupio to mesto sledećem iz neke druge federalne jedinice po unapred utvrđenom redosledu. Na taj način ovu funkciju su bar po jednom u osam godina obavljali kandidati iz svih šest republika i dveju pokrajina. Borisav Jović koji je tu funkciju obavljao ispred Srbije u periodu od maja 1990. do maja 1991. godine se prema važećim pravilima povukao sa dužnosti tražeći da članovi Predsedništva glasaju o izboru Mesića za predsednika iako je on bio izabrani kandidat iz Hrvatske. Četiri glasa su bila za a četiri protiv izbora Mesića. Ovakav razvoj situacije je proistekao zbog sve veće krize koja je zahvatala zajedničku državu i srpsko-hrvatskog sukoba koji se razbuktavao.

Nakon proglašenja nezavisnosti Slovenije i Hrvatske i otpočinjanja ratnog sukoba na tlu Slovenije i Evropska Zajednica je morala intervenisati. U EZ je odlučeno da se u Jugoslaviju uputi mirovna trojka u sastavu Žak Pos, Djani de Mikelis i Hans Van den Bruk i da se zamrzne svaka ekonomska pomoć SFRJ. Pod pritiskom EZ za predsednika Predsedništva SFRJ je ipak izabran Stjepan Mesić a za podpredsednika Branko Kostić. Izboru predsednika i podpredsednika prisustvovala je i trojka EZ. Četiri člana Predsedništva iz Srbije, Kosova i Metohije, Vojvodine i Crne Gore su tražila garancije od EZ da će Slovenija i Hrvatska poštovati tromesečni moratorijum na sprovođenje zakona o razdruživanju od SFRJ. Za vreme mandata Stjepana Mesića SFRJ je prestala da postoji. Poslednji predsednik Predsedništva SFRJ se posebno ponosio time ističući da je on svoj zadatak obavio radosnim rečima «Jugoslavije više nema».

Raspušten vojni savez socijalističkih država, Varšavski Pakt. Na poslednjem samitu država članica vojnopolitičkog saveza Varšavskog pakta održanom u Pragu glavnom gradu tadašnje Čehoslovačke, lideri istočnoevropskih zemalja doneli odluku o formalnom raspuštanju ovog saveza, ustanovljenom 14.maja 1955. od strane Sovjetskog Saveza, Bugarske, Rumunije, Mađarske, Poljske i Čehoslovačke, kao odgovor na stvaranje NATO.

Švedska podnosi zahtev za prijem u članstvo Evropske zajednice.

07.jul 1991.

Potpisana Brionska deklaracija na Brionskim ostrvima nedaleko od Pule u Hrvatskoj, poznatoj i pod nazivom Zajednička deklaracija o mirovnom rešavanju jugoslovenske krize. Pod pokroviteljstvom Evropske Zajednice sastanku su pored zvaničnika EZ prisustvovali predstavnici Slovenije, Hrvatske i SFRJ. Deklaracijom je zaustavljen oružani sukob na teritoriji Slovenije. Slovenija i Hrvatska su se obavezale na zamrzavanje svih aktivnosti vezanih za uspostavljanje nezavisnosti u periodu od tri meseca. Desetodnevni rat u Sloveniji je ovom deklaracijom i formalno bio prekinut. Nakon uspešno obavljenog zadatka JNA, uspostavljanja kontrole nad svim graničnim prelazima, slovenačke vlasti su se opredelile za ratnu opciju. Naoružane jedinice Teritorijalne odbrane Slovenije su na čitavoj teritoriji Slovenije napale pripadnike JNA. Usledile su blokade i napadi na kasarne JNA kojima je obustavljeno snabdevanje vodom i strujom. Jedinice JNA na terenu koje su bile upućene na zadatke su napadane iz zaseda. Vojska zemlje koja je bila u procesu raspadanja, mešovitog nacionalnog sastava, počela je da puca po šavovima.

Golobradi mladići iz svih krajeva SFRJ došli su da pošteno odsluže svoj vojni rok kao što su to pre njih činili i njihovi očevi a potom da se kao i oni vrate živi i zdravi kućama. Umesto toga doživeli su da ih napadaju, maltretiraju i ubijaju očevi njihovih drugova vojnika Slovenaca. Konfuzno stanje koje je nastupilo najbolje opisuju cinične reči jednog vojnika JNA negde na položaju u Sloveniji tokom pucnjave koje je izgovorio dok su ga snimale kamere televizije Yutel: « Oni se kao otcepljuju a mi im eto kao nedamo». Cilj skoro svakog vojnika JNA bio je da se što pre vrati kući a ne da ratuje sa narodom koji je odlučio da ide putem nezavisnosti. Većina pripadnika JNA slovenačke nacionalnosti su tokom ovog sukoba dezertirali prešavši na stranu svojih sunarodnika okrenuvši se protiv svojih dojučerašnjih drugova. Jedan deo jedinica JNA se predao. Dobar deo ratne tehnike i naoružanja je pao u ruke slovenačkim teritorijalcima. Nakon nepovoljnog razvoja situacije za JNA njen generalštab je bio spreman da pokrene opštu ofanzivu na Sloveniju i skrši svaki otpor teritorijalaca. Na sreću Slovenaca autoritarni režim Srbije pod vođstvom Slobodana Miloševića nije bio zainteresovan za dalje ratovanje u Sloveniji pa je član predsedništva iz Srbije Borisav Jović bio protiv ovakvih planova najviših generala. Predsedništvo SFRJ nije dozvolilo dalju eskalaciju sukoba u Sloveniji nastavkom angažovanja većih snaga JNA. Stanje na terenu je išlo u pravcu smirivanja sukoba što je na kraju krunisano Brionskom deklaracijom. U desetodnevnim sukobima poginulo je 44 pripadnika JNA dok ih je 146 bilo ranjeno. Slovenci su imali 19 mrtvih i 182 ranjena dok je poginulo i 12 stranih državljana.

10.jul 1991.

Boris Jelcin zvanično preuzima dužnost predsednika Rusije, kao prvi šef te države koji je to postao zahvaljujući pobedi na izborima. Jelcin je pobedio svoje suparnike u prvom krugu predsedničkih izbora održanih 12. juna. Rusija je pre ovih izbora imala period parlamentarizma jedino u doba carske Rusije u periodu posle 1905. godine.

11.jul 1991.

Avion sa muslimanskim hodočasnicima iz Nigerije se srušio u plamenu u gradu Džeda u Saudijskoj Arabiji, što nije preživeo ni jedan od 261 putnika i člana posade.

12.jul 1991.

Predsedništvo SFRJ prihvatilo Brionsku deklaraciju. Doneta je i odluka da se do 18. jula demobilišu sve naoružane grupe osim JNA i redovne policije odosno mirnodoposkog sastava policije. Takođe je odlučeno da se na granicama SFRJ uspostavi stanje kakvo je postojalo pre 25. juna i da se deblokiraju sve kasarne i vojni objekti JNA.

18.jul 1991.

Predsedništvo SFRJ donelo odluku o povlačenju JNA iz Slovenije u roku od tri meseca. Poslednje jedinice JNA su se povukle iz Slovenije 26. oktobra 1991. godine.

22.jul 1991.

Predsedništvo SFRJ na osnovu ustavnih ovlašćenja naredilo razoružanje i demobilizaciju svih paravojnih jedinica u Hrvatskoj. Ova naredba nije donela nikakve rezultate pošto je rukovodstvo Hrvatske na čelu sa Tuđmanom, uz prikrivenu saglasnost niza zapadnih zemalja, bilo odlučno da izdvoji Hrvatsku iz Jugoslavije svim sredstvima, što će izazvati građanski rat.

23.jul 1991.

Komunistička partija Sovjetskog Saveza objavila nacrt platforme kojom je prihvatila privatnu svojinu, integraciju ekonomije u svetsko tržište i slobodu religije.

24.jul 1991.

Umro američki pisac poljsko-jevrejskog porekla Isak Biševis Singer, rođen u Poljskoj, američki državljanin, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1978, čija su dela inspirisana tradicijom i folklorom Jevreja u Istočnoj Evropi, preciznije Galiciji. (Rođen: Leonćin/Ruska Imperija/Poljska 14.jul 1904. - Umro: Serfsajd/Florida/Sjedinjene Američke Države 24.jul 1991.) Galicija je istorijski pripadala Poljskoj, sa čestim smenama kroz istoriju. Danas je podeljena između Poljske i Ukrajine. Jevrejska zajednica u toj oblasti imala je brojne specifičnosti, a one su upravo najčešća tema njegovih dela. Preselio se u SAD 1935. Neka od dela: romani „Satana u Goraju“, Moskatovi“, „Mađioničar iz Lublina“, „Rob“, „Imanje“, zbirke priča „Gimpel luda“, „Kratki petak“, „Seansa i druge priče“, „Strasti“memoarske knjige „U sudnici mog oca“, „Dečak u traganju za Bogom“, „Izgubljen u Americi“itd.

1904-1991

25.jul 1991.

Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov izjavio da više nije realna izgradnja komunizma u Sovjetskom Savezu i da vladajuća Komunistička partija mora da odbaci „zastarele ideološke dogme“.

31.jul 1991.

Potpisan START I ugovor koji se odnosio na redukciju strateškog nuklearnog naoružanja dveju supersila SAD i SSSR-a. Ugovor su potpisali američki predsednik Džordž Buš i sovjetski Mihail Gorbačov. START (Strategic Arms Reduction Treaty) ugovorom dve supersile su se složile da svaka od njih smanji sopstveno strateško nuklearno naoružanje za 25-30%. Smanjenje se prevashodno odnosilo na interkontinentalne balističke nuklearne projektile.

Avgust 1991

04.avgust 1991.

U Prebilovcima kod Čapljine, posle 50 godina, sahranjeni posmrtni ostaci hercegovačkih Srba, žrtava zločina koje su nad njima sprovele hrvatske ustaše. U Drugom svetskom ratu selo je izraslo u simbol stradanja srpskog naroda u takozvanoj Pavelićevoj NDH. Bacanjem žive dece i njihovih majki u jamu Golubinku kod Šurmanca ubijeno je oko 600 stanovnika ovog sela. Dogodilo se to 6. avgusta 1941. godine. U istom mesecu na više od 40 mesta ubijeno je više od 200 ljudi iz ovog sela koje je pred Drugi svetski rat imalo oko hiljadu stanovnika. U Prebilovcima su, tada, potpuno uništene 52 porodice a 36 ognjišta je ugašeno. Stradanje su preživela samo 172 stanovnika Prebilovaca. Većina jama u kojima su stradali Srbi je 1961. godine zabetonirano, a pored njih je Savez boraca podigao spomenike, u vidu belih, granitnih stubova, sa natpisima na latinici, na kojima su pominjane ubijene žrtve fašista ili ustaša u leto 1941. godine, ali bez pominjanja broja i nacionalnosti žrtava, čak ni sela iz kojih potiču. Prebilovci su obnovljeni, ali žrtve nisu vađene iz jama. Do 1990. godine, sveštenicima nije dozvoljavano da na jamama služe parastose. Tek 1990. godine, pred pedesetu godišnjicu od stradanja u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, srpski narod je počeo da skida betonske oklope iz 13 hercegovačkih jama (uključujući i Golubinku), sa tri velika stratišta. Izvađene su kosti oko 4000 Srba, stradalih u ustaškim pogromima 1941-1945. Pored kostura i predmeta žrtava pronađeni su tada dokazi mučenja: bodljikavom žicom, lancima sa katancima, ekserima i dr. Dana 24. novembra 1990. godine u Prebilovcima pred školom bili su preneseni kosturni ostaci, koji su 4. avgusta 1991. godine sahranjeni u kripti crkve. Parastos je tada držao Patrijarh Pavle. Iste godine objavljen je i dokumentarni film „Evo naše dece”, Zdravka Šotre o mučeničkom stradanju Srba u Prebilovcima, otvaranju jame, sahrani i svedočanstvima potomaka.

Prebilovci su stradali i u poslednjem ratu, u junu 1992. godine, u ofanzivi „Čagalj“, koja se danas u Hrvatskoj proslavlja kao „Lipanjske zore“, kada su pripadnici HOS-a, HVO-a, kao i redovne hrvatske vojske, pod komandom generala Janka Bobetka, upale u prazno selo i spalile ga. Narod je izbegao i spasao se, ali je selo kompletno uništeno, oskrnavljeno je i groblje, a spomen crkva i kosti žrtava iz 1941. su minirani eksplozivom tri puta, dok su u kriptu ubacivane avionske bombe, takozvane „krmače“. Eksplozija je bila tako snažna da su se kosti i zubi utisnuli u kamen temelja crkve, a kamen, cigle i malter leteli više od 150 metara.

rat u hrvatskoj

Kod većinski srpskog sela Budačka Rijeka u blizini Karlovaca u Hrvatskoj, iz zasede ubijena trojica pripadnika MUP-a Hrvatske dok je jedan teško ranjen. Prema kasnijem svedočenju na sudu ministra u tadašnjoj vladi Hrvatske Josipa Boljkovca, neko je iz hrvatske obaveštajne službe namerno poslao hrvatske policajce prema srpskom selu Budačka Rijeka nebili se dobile žrtve koje će biti upotrebljene u psihološko-propagandnom ratu i izgovor za revanš Srbima i pripadnicima JNA na Kordunu. Ovaj događaj je zaista poslužio kao izgovor za zločin na Koranskom mostu 21.septembra 1991. kada su pripadnici jedinice hrvatske specijalne policije nakon zarobljavanja 25 rezervista JNA srpskog porekla, na svirep način ubile trinaestoricu.

U najtežoj drumskoj saobraćajnoj nesreći u istoriji Zimbabvea poginulo 80 dece i sedmoro odraslih kad je autobus sleteo s puta u provaliju.

06.avgust 1991.

Čečenski lider Džohar Dudajev izvršio državni udar svrgnuvši komuniste sa vlasti. Nekadašnji general sovjetskog ratnog vazduhoplovstva podržan od strane čečenskih militarista je upao na zasedanje komunista glavnog grada Groznog ubivši predsednika Vitalija Kutsenka i terorišući ostale članove komunističke partije. Na ovaj način je raspuštena komunistička vlast u Čečeniji.

19.avgust 1991.

Pokušan državni udar (okončan neuspešno dva dana kasnije) protiv sovjetskog predsednika Mihaila Gorbačova. Ukazom potpredsednika Sovjetskog Saveza Genadija Janajeva, sa vlasti je uklonjen Gorbačov, s obrazloženjem da "iz zdravstvenih razloga" nije u mogućnosti da izvršava obaveze predsednika Sovjetskog Saveza.

20.avgust 1991.

Skupština sovjetske baltičke republike Estonije objavila punu nezavisnost od Moskve.

21.avgust 1991.

U Moskvi slomljen puč komunističkih snaga – tvrde linije komunista. Slomom puča srušena je svaka nada komunista da će se očuvati komunistička vlast u Sovjetskom Savezu koji se raspadao. Delegacija koju su činili pobornici očuvanja dotadašnje centralne komunističke vlasti i SSSR-a je 18. avgusta posetila predsednika SSSR-a Mihaila Gorbačova u njegovoj letnjoj dači u Forosu na Krimu tražeći od njega da podnese ostavku. Njega bi zamenio vice predsednik Genadij Janjev. Pošto je Gorbačov odbio zahteve ove delegacije, zadržan je u kućnom pritvoru. Vanredna Komisija pod vođstvom šefa KGB Vladimira Kričkova je objavila da je Gorbačov podneo ostavku zbog zdravstvenih razloga. Cilj je bio da tvrda komunistička linija preuzme kontrolu nad Sovjetskim Savezom. Boris Jelcin stigavši u zgradu ruskog parlamenta 19. avgusta, izjavljuje da je cilj puča uništenje Rusije. Pozvao je da se Gorbačov vrati na funkciju predsednika SSSR-a tražeći podršku ruske javnosti. Ubrzo su mu se pridružli visoki oficiri vojske i mnogobrojni vojnici braneći tenkovima zgradu parlamenta. Do sloma puča poginulo je po zvaničnim podacima troje ljudi.

Sovjetska baltička republika Letonija proglasila nezavisnost od Moskve.

22.avgust 1991.

Predsednik Sovjetskog Saveza Mihail Gorbačov ukinuo vanredno stanje i smenio članove pučističkog komiteta. Ministar unutrašnjih poslova Boris Pugo izvršio je samoubistvo. Predsednik Rusije Boris Jelcin dobio je dopunska punomoćja od vanredne sednice Vrhovnog Sovjeta Ruske Federacije.

Predsednik Hrvatske Franjo Tuđman uputio je pismeni zahtev Predsedništvu SFR Jugoslavije da se JNA povuče u kasarne najkasnije do 31. avgusta.

24.avgust 1991.

Predsednik Sovjetskog Saveza Mihail Gorbačov dao ostavku na mesto šefa Komunističke partije i zatražio da Centralni komitet vladajuće i više od 70 godina jedine političke partije u zemlji donese odluku o samoraspuštanju te političke organizacije osnovane 93 godine ranije. U tom trenutku Komunistička partija Sovjetskog Saveza imala je 16 miliona članova.

Skupština Ukrajine proglasila nezavisnost od Moskve.

25.avgust 1991.

rat u hrvatskoj

Započeo napad JNA i srpskih paravojnih formacija na Vukovar. Opsada Vukovara trajala je 87 dana. Završila se osvajanjem grada 18. novembra 1991. godine od strane JNA i paravojnih srpskih formacija odnosno porazom lokalnog Zbora narodne garde. Grad je bio potpuno razrušen kao ni jedan na svetu nakon Drugog svetskog rata. Nakon proglašenja nezavisnosti Hrvatske od SFRJ 25.juna 1991. i izbacivanja Srba kao konstitutivnog naroda Hrvatske iz novog Ustava, srpski narod se oštro pobunio protiv ovog čina prihvativši se oružja. Njegovom strahu doprineli su i povampireni elementi ustaštva iz 1941.godine koje su uporno i rado obnavljale nove hrvatske vlasti na čelu sa Franjom Tuđmanom. Srbi su podržani u svojoj borbi od strane srpskog lidera Slobodana Miloševića i vođstva JNA sa pretežno srpskim kadrovima. Smatra se da je Milošević želeo da podrži napore pobunjenih srpskih zajednica da se otcepe od Hrvatske i pripoje Jugoslaviji dok je vođstvo JNA takođe podržavalo pobunjene Srbe ali je imalo za cilj da onesposobi i ukine novu Hrvatsku državu i održi Jugoslaviju. Prema izjavama tadašnjeg načelnika JNA Veljka Kadijevića, cilj JNA bio je da duboko uđe u Hrvatsku, zauzme Zagreb i uništi njene oružane snage. Ako bi taj zadatak bio ostvaren Jugoslavija bi mogla da određuje svoje nove zapadne granice.

Na srpskoj strani u borbama za Vukovar pored jedinica JNA učestvovale su i paravojne dobrovoljačke jedinice, Srpska dobrovoljačka garda Željka Ražnjatovića Arkana, dobrovoljci Srpske radikalne stranke Vojislava Šešelja i Beli orlovi Dragoslava Bokana. Brojnost ovih snaga iznosila je u zavisnosti od faza bitke od 16.000 do 32.000 boraca. Na hrvatskoj strani su se pored paravojnih snaga borili i pripadnici Zbora narodne garde i MUP-a Hrvatske. Oko 2.000 hrvatskih boraca se nalazilo pod opsadom u Vukovaru dok ih je još oko 6.700 bilo raspoređeno u širem područiju oko grada. Nakon žestokih okršaja i borbi za svaku ulicu grada, hrvatski vojnici su se predali JNA 18.novembra 1991.godine.

Belorusija proglasila nezavisnost od Sovjetskog Saveza

27.avgust 1991.

Umro patrijarh srpski arhiepiskop pećki i mitropolit beogradsko-karlovački German (svetovno ime Hranislav Đorić). (Rođen: Jošanička Banja/Kraljevina Srbija/Srbija 19.avgust 1899. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 27.avgust 1991.) Zamonašio se 1951. u Studenici, prethodno je bio sveštenik. Bogoslovski fakultet studirao je u Beogradu, a prava u Parizu. Posle smrti patrijarha Vikentija, 1958. izabran je za poglavara Srpske pravoslavne crkve. Vodio je Srpsku pravoslavnu crkvu u veoma teškim vremenima neobično vešto i mudro. Pošto je teško oboleo, 2. decembra 1990. za patrijarha srpskog izabran je Pavle, dotadašnji episkop raško-prizrenski.

1899-1991

Moldavija proglasila nezavisnost od Sovjetskog Saveza.

29.avgust 1991.

Sovjetska skupština suspendovala Komunističku partiju i zamrznula njene bankovne račune, pod optužbom da je bila umešana u pokušaj državnog udara.

30.avgust 1991.

Sovjetska republika Azerbejdžan objavila nezavisnost od Moskve i započela je formiranje sopstvene armije.

Septembar 1991

01.septembar 1991.

rat u hrvatskoj

Zaplenjen avion koji je prevozio oružije za Hrvatsku. Ratni avioni JNA su prisilno spustili avion ugandske aviokompanije na beogradski aerodrom. U avionu je pronađena veća količina naoružanja namenjenog hrvatskoj vladi. Uhapšen je Anton Kikaš kanadski biznismen hrvatskog porekla, organizator čitavog poduhvata. Kikaš će biti predat hrvatskim vlastima 25. novembra 1991. godine u drugoj razmeni zarobljenika srpsko-hrvatskog rata u Hrvatskoj. Tom prilikom Kikaš će biti razmenjen za generala JNA Milana Aksentijevića koga su sa nekolicinom oficira zarobile hrvatske oružane snage kod Karlovca 13. septembra 1991.godine .

03.septembar 1991.

Umro američki filmski režiser italijanskog porekla Frenk Kapra, autor sjajnih komedija sa satiričnom notom. (Rođen: Bizakvino/Sicilija/Kraljevina Italija/Italija 18.maj 1897. - Umro: La Kinta/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 03.septembar 1991.) Napisao je memoare "Ime iznad naslova". Filmovi: "Donovanova afera", "Mlada generacija", "Zabranjeno", "Američka ludost", "Gorak čaj generala Jena", "Dogodilo se jedne noći" (Oskar), "Gospodin Dids ide u grad" (Oskar), "Izgubljeni horizonti", "Upoznajte Džona Doa", "Arsenik i stare čipke", "Ne možete to poneti sa sobom" (Oskar), "Ovo je divan život", "Država Unije", "Džep pun čuda".

1897-1991

06.septembar 1991.

Sovjetski Savez priznao nezavisnost baltičkih republika Litvanije, Letonije i Estonije.

Lenjingradu vraćeno prvobitno ime Sankt Petersburg. Građani su se na referendumu izjasnili za prvobitni naziv. Treća ponuđena mogućnost bila je Petrograd, kako se grad zvao od 1914. do 1924. ali je ova opcija takođe odbačena kao i naziv Lenjingrad.

07.septembar 1991.

Počela sa radom Mirovna konferencija o Jugoslaviji u Hagu. Kordinator mirovne konferencije bio je lord Piter Karington izabran od strane dvanaest država članica Evropske zajednice. Konferenciji su prisustvovali svi članovi Predsedništva SFRJ, predsednici šest jugoslovenskih republika, predsednik Saveznog izvršnog veća odnosno vlade SFRJ i savezni sekretar inostranih poslova SFRJ. Nakon smirivanja situacije u Sloveniji i donesene Brionske deklaracije 7. jula 1991. godine kojom je uveden tromesečni moratorijum na sprovođenje odluka o sticanju nezavisnosti Slovenije i Hrvatske, počeo je rat u Hrvatskoj. Oružani sukobi su postajali sve intenzivniji nakon proglašenja nezavisnosti Hrvatske 25. juna da bi se rasplamsali tokom jula i narednih meseci. Tokom rata u Sloveniji iz JNA su masovno istupili Slovenci i većina Hrvata da bi otpočinjanjem operacija JNA u Hrvatskoj iz nje istupili i pripadnici ostalih naroda i narodnosti SFRJ tako da je armija praktično postala većinski srpska. Takva JNA se otvoreno umešala u srpsko-hrvatski sukob na teritoriji Hrvatske.

Prve intervencije JNA su pravdane potrebom stvaranja tampon-zona između zaraćenih strana kako bi se uspostavio mir. Potom su se jedinice JNA otvoreno stavile na stranu Srba braneći njihovo pravo da delovi teritorija Hrvatske sa većinskim srpskim stanovništvom ostanu u budućoj Jugoslaviji pošto je Hrvatska izabrala put nezavisnosti. Ovakav razvoj situacije dovodi do sve žešćih ratnih sukoba u kojima po običaju najviše stradaju nevini civili kako hrvatski tako i srpski. Sa obe strane dolaze strašne vesti o progonima i ubistvima nezaštićenog civilnog stanovništva. Hrvatske naoružane formacije sprovode progon i čine zločine nad srpskim stanovništvom u nekim krajevima Hrvatske koje nisu u sastavu SAO Krajine dok to isto rade i Srbi hrvatskom stanovništvu na teritorijama gde su formirali SAO Krajinu. Krvavi rat nije mogao ostaviti ravnodušnim svetsku javnost a posebno Evropsku zajednicu koja je preduzela prve korake ka smirivanju situacije organizovanjem ove mirovne konferencije.

08.septembar 1991.

Makedonija je postala nezavisna republika. Na referendumu u Makedoniji doneta je odluka da se Makedonija proglasi nezavisnom republikom taj dan se slavi kao praznik nezavisnosti ove bivše republike SFRJ.

09.septembar 1991.

Sovjetska republika Tadžikistan proglasila nezavisnost.

10.septembar 1991.

Hrvatske secesionističke vlasti zatvorile zajednički jugoslovenski naftovod (Rijeka-Pančevo) i zaplenile naftu namenjenu rafinerijama u Pančevu i Novom Sadu, koje su ubrzo morale da prekinu rad.

11.septembar 1991.

Predsednik Sovjetskog Saveza Mihail Gorbačov najavio odlazak sovjetskih vojnika sa Kube.

13.septembar 1991.

Sovjetski Savez i SAD postigle sporazum o obustavi doturanja naoružanja zaraćenim stranama u Avganistanu.

14-19.septembar 1991.

rat u hrvatskoj

Veći broj kasarni i objekata JNA palo pod kontrolu hrvatskih vlasti. Prema hrvatskim izvorima informacija u tom periodu od šest dana 36 kasarni i vojnih skladišta kao i 26 drugih vojnih lokacija JNA je bilo zarobljeno ili se predalo.

19.septembar 1991.

rat u hrvatskoj

Kolone tenkova JNA krenule iz Beograda prema Hrvatskoj gde su počeli sukobi između srpskih noružanih formacija i hrvatske policije. Hrvatska je proglasila nezavisnost od SFRJ 25.juna 1991.godine.

21.septembar 1991.

rat u hrvatskoj

Zločin na Koranskom mostu - Na Koranskom mostu kod Karlovca, pripadnici hrvatskih oružanih snaga, nakon predaje, ubili 13 i teško ranili dvojicu srpskih vojnika, rezervista JNA. Zločin su počinili pripadnici hrvatske specijalne jedinice policije predvođene Mihajlom Hrastovim. Pobijeni pripadnici JNA su nakon predaje prvo bili izloženi strahovitom iživljavanju a potom su pobijeni. 21.septembra oko 19h, na mostu preko reke Korane, pripadnici specijalne jedinice MUP-a Hrvatske i ZNG zaustavila su dva kamiona u kojima su se prevozili vojnici na redovnom odsluženju vojnog roka i rezervisti JNA. Uz pogrdne psovke i izraze, naređeno im je da odmah predaju oružje što su ovi i učinili misleći da će tako izbeći sukobe i ubijanja. Po predaji oružja 17 vojnika JNA je odvedeno sa mosta na Korani a ostalima je naređeno da legnu na asfalt puta sa licem okrenutim ka zemlji i rukama na potiljku. Usledilo je fizičko iživljavanje nad zarobljenima. Jednom vojniku je polomljena ruka, drugi je uboden dva puta u leđa a potom ubijen rafalnom paljbom iz automatske puške dok je zastavnik koji se usprotivio maltretiranju vojnika zaklan nožem. Ostalim vojnicima je potom naređeno da ustanu i poređaju se uz ogradu mosta. Videvši da će i oni biti likvidirani, trojica vojnika su skočila s mosta u reku Koranu i tako sebi spasili živote. Ostalim vojnicima su najpre pucali u noge a onda dok su ležali na zemlji, jednog po jednog ubijali na najstrašnije načine, uglavnom nožem.

Ubijanjem zarobljenih vojnika JNA, od strane pripadnika MUP-a Hrvatske i ZNG, učinjena je teška povreda Ženevske konvencije. Na suđenju maja 1992.godine, pomenuti Mihajlo Hrastov je priznao da je ubio 13 vojnika JNA iako su sudsko-medicinski nalazi ukazali da su u zločinu učestvovala najmanje još tri lica. Hrastov je umesto da bude kažnjen 1995, od strane Franje Tuđmana odlikovan i proglašen počasnim građaninom Karlovačke županije. Kao opravdanje pred hrvatskom javnošću za ovaj zločin, poslužila je likvidacija trojice i teško ranjavanje jednog pripadnika MUP-a Hrvatske kod srpskog sela Budačka Rijeka u blizini Karlovca 04.avgusta 1991.godine. I zaista prema kasnijem svedočenju na sudu ministra u tadašnjoj vladi Hrvatske Josipa Boljkovca, neko je iz hrvatske obaveštajne službe namerno poslao hrvatske policajce prema srpskom selu Budačka Rijeka nebili se dobile žrtve koje će biti upotrebljene u psihološko-propagandnom ratu i izgovor za revanš Srbima i pripadnicima JNA na Kordunu.

22.septembar 1991.

rat u hrvatskoj

Varaždinski granizon JNA se predao hrvatskim vlastima nakon nedelju dana sporadičnih borbi. Uz Zagreb grad Varaždin je imao najveću koncentraciju vojnih snaga JNA u Hrvatskoj. U njemu je bilo sedište 32. Korpusa JNA i stecište elitne 32. Oklopno-Mehanizovane brigade. Kasarna je blokirana od strane hrvatskih oružanih formacija u noći između 13. i 14. septembra kada joj je prekinut dovod struje, vode i zaliha. Sporadične borbe između pripadnika JNA i hrvatskih snaga su započele 15. septembra. Neki od pripadnika JNA su tom prilikom dezertirali dok je došlo i do međusobnih sukoba unutar kasarne. Tenkovi i artiljerija JNA su prilikom borbi sa uglavnom lako i slabo naoružanim hrvatskim snagama, dejstvovali po nekim civilnim objektima u gradu oštetivši ili uništivši ih. Da bi poštedeo živote svojih golobradih vojnika na odsluženju vojnog roka u JNA, zapovednik kasarne general Vladimir Trifunović je predao garnizon 22. septembra. Ironijom sudbine general Trifunović je potom pao u nemilost i Srbije i Hrvatske. U Srbiji je zbog izdaje bio osuđen na 11 godina zatvora dok ga je Hrvatska osudila u odsutnosti na 15 godina zbog uništavanja grada Varaždina. U sporadičnim borbama oko kasarne poginulo je 6 ljudi, tri civila, dvojica pripadnika JNA i jedan hrvatskih oružanih formacija. Predajom varaždinskog garnizona bogati arsenal teškog naoružanja pao je u ruke hrvatskoj vojsci.

23.septembar 1991.

Jermenija proglasila nezavisnost od Sovjetskog Saveza.

25.septembar 1991.

Savet Bezbednosti UN uvodi embargo na isporuku oružija za područije SFRJ. SB je izglasao Rezoluciju broj 713 kojom se zabranjuje izvoz oružija na područije SFRJ.

28.septembar 1991.

Umro američki džez – trubač Majls Dejvis, kompozitor i jedan od napoznatijih i najuticajnijih džezista. (Rođen: Olton/Ilinois/Sjedinjene Američke Države 26.maj 1926. - Umro: Santa Monika/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 28.septembar 1991.) Začetnik je mnogih džez stilova i fanka. Primljen je 2006.godine u Kuću slavnih rokenrola čime je prepoznat kao jedna od ključnih figura u istoriji džeza.

1926-1991

29.septembar 1991.

rat u hrvatskoj

Major JNA Milan Tepić digao u vazduh skladište eksplozivnih sredstava u šumi u blizini sela Bedenik kod Bjelovara u Hrvatskoj. Prema dogovoru koji je postignut između JNA i hrvatskih vlasti kasarna i drugi vojni objekti u Bjelovaru su trebali biti evakuisani 1. oktobra 1991. godine. Međutim, prebeg iz JNA potpukovnik Josip Tomšić koji je u međuvremenu postao komandant odbrane Bjelovara je na svoju ruku organizovao napad na kasarnu koja danima nije imala struju i vodu i u kojoj su ostali vojnici i oficiri JNA sa članovima svojih familija koji nisu prebegli. Oko 1.000 hrvatskih boraca je napalo malobrojne ali hrabre vojnike JNA. Tokom napada na kasarnu major Tepić se sa svojim vojnicima povukao u centralno skladište borbenih sredstava Barutana kod sela Bedenik nedaleko od Bjelovara gde je organizovao odbranu od hrvatskih paravojnih formacija koje su ih opkolile.

Prilazi skladištu bili su pokriveni vatrom oklopnih transportera. Pošto je jedan oklopni transporter uništen protivoklopnim projektilom i kada je postalo jasno da se skladište ne može odbraniti pred višestruko brojnijim neprijateljem, major Tepić je naredio svojim vojnicima da se povuku na bezbednu razdaljinu od skladišta dok je on ostao u njemu. Dvadesetak minuta nakon deset časova pre podne, pripadnici paravojnih hrvatskih formacija su krenuli da ulaze u objekat. Tada je došlo do veoma snažne eksplozije. Major Tepić je po uzoru na vojvodu Sinđelića digao u vazduh skladište u kome se nalazilo oko 170 tona eksplozivnih sredstava. Prema zvaničnim podacima pored majora Tepića poginulo je i 11 pripadnika hrvatskih paravojnih formacija. Eksplozija je bila toliko silna da se mogla čuti u radijusu od oko 50 km. Naređenje majora Tepića da se povuče sa ostalim vojnicima nije poslušao vojnik na odsluženju vojnog roka Stojadin Mirković koji je ostao pucajući iz oklopnog transportera na napadače sve dok i njegov transporter nije pogođen protivoklopnim projektilom. Preživelo je ukupno devetoro vojnika i starešina JNA. U znak odmazde hrvatski paramilitarci su streljali komandira straže Ranka Stefanovića. Za iskazanu neopisivu hrabrost major Milan Tepić je proglašen za, kako će se ispostaviti, poslednjeg narodnog heroja SFRJ.

rat u hrvatskoj

Nakon 12-časovnog otpora vojnika JNA mnogobrojnijim hrvatskim paravojnim snagama Bjelovaski garnizon se predao hrvatskim vlastima. U svim gradovima tadašnje SR Hrvatske gde su postojale kasarne JNA, naročito u drugoj polovini 1991.godine, učestali su slučajevi provokacija i maltretiranja vojnika i oficira JNA od strane, naročito ostrašćenog mržnjom i šovinizmom, dela hrvatskog stanovništva. Dešavalo se da gradske vlasti namerno isključuju struju i vodu i nedozvoljavaju snabdevanje hranom. U tim kasarnama uglavnom su boravili vojnici na odsluženju vojnog roka. Vojnici slovenačke i hrvatske nacionalnosti učestalo su dezertirali iz JNA od maja 1991. U Bjelovaru je postojala kasarna JNA "Božidar Adžija" pod komandom Pete vojne oblasti sa sedištem u Zagrebu. Napad hrvatskog Zbora narodne garde i pripadnika MUP-a Hrvatske na kasarnu otpočeo u ranim jutarnjim časovima od 7 sati i trajao do 18:30 naveče kada je komandant brigade pukovnik Rajko Kovačević naredio obustavu odbrane i polaganje oružja. Paralelno sa napadom na kasarnu, izvršeni su i napadi i zauzimanje bez borbi doma JNA koji se nalazio u centru grada, vojnog skladišta "Logor" i radarske stanice protivvazdušne odbrane. Takođe je napadnuto skladište eksplozivnih sredstava koje se nalazilo u blizini sela Bedenik čiju odbranu je organizovao major Milan Tepić i koji ga je prethodno miniranog, digao u vazduh ubivši sebe i 11 pripadnika hrvatskih paramilitaraca. Jedini preostali otpor napadačima do večernjih sati, pružali su vojnici iz bjelovarske kasarne.

Po predaji hrvatski paravojnici su ušetali u kasarnu i zarobili 60 oficira, podoficira i građanskih lica u službi JNA i oko 160 vojnika, mahom onih na odsluženju vojnog roka. Po ulasku u kasarnu, Jure Šimić, u svojstvu predsednika Kriznog štaba Bjelovara, naredio je da se zarobljeni vojnici i starešine skinu do pojasa, a potom je iz stroja izveo komandanta Kovačevića i njegove pomoćnike, potpukovnika Miljka Vasića i kapetana I klase Dragišu Jovanovića, odveo ih pedesetak metara dalje od stroja i u svakoga ispalio po dva metka iz pištolja, usmrtivši ih na licu mesta. Pored trojice pomenutih oficira u bjelovarskoj kasarni poginula su još trojica pripadnika JNA. Sutradan su, po Šimićevoj naredbi, građani Bjelovara obilazili zauzetu kasarnu, u kojoj su bili izloženi leševi ubijenih oficira, koje su u mimohodu skrnavili pljuvanjem i mokrenjem po njima. Šestorica zarobljenih rezervista JNA (Radovan Barberić, Zdravko Dokman, Radovan Gredeljević, Ivan Hosjak, Boško Radonjić i jedna NN osoba), uglavnom sa područja Bjelovara, među kojima i dvojica Hrvata, izdvojena su i zatvorena u policijsku stanicu, odakle su ih noću 3. oktobra izvela uniformisana lica sa fantomkama na glavama i streljali ih iste noći u šumi “Česma”, nedaleko od mesta Malo Korenovo. Sa njima je bio i civil Savo Kovač iz Bjelovara, kojeg su dan ranije uhapsili u njegovom stanu pod optužbom da je “snajperista”, koji je, igrom slučaja, iako je zadobio tri prostrelne rane, preživeo streljanje.

Poginuo major JNA i poslednji narodni heroj SFRJ Milan Tepić koji je svesno žrtvovao svoj život podigavši u vazduh skladište naoružanja i eksplozivnih sredstava nedaleko od bjelovarskog sela Bedenik kako bi sprečio paravojne oružane hrvatske formacije da se dočepaju oružja koje su planirali upotrebiti protiv srpskog naroda. (Rođen: Komlenac kod Bosanske Dubice/SFR Jugoslavija/Republika Srpska/B i H 26.januar 1957 - Umro: Bedenik kod Bjelovara/SFR Jugoslavija/Hrvatska 29.septembar 1991.) Rođen je u potkozarskom srpskom selu Komlenac u kojem je tokom Drugog svetskog rata 258 žitelja stradalo od fašističkog ustaškog terora dok ih je 58 poginulo boreći se u partizanima. U fašističkim zločinima predvođenim ustašama iz obližnjeg sela Baćin stradali su brojni članovi familije Tepić. Ovo selo je bilo ustaško uporište poznato po lokalitetu "Baćinske krečane" gde je vršena proizvodnja kreča za potrebe zloglasnog ustaškog koncentracionog logora Jasenovac i gde su vršene likvidacije civilnog srpskog stanovništva sa područja Potkozarja, Banije kao i okoline Sremske Mitrovice. Procenjuje se da je ovde ubijeno oko 10.000 nevinih civilnih žrtava. Tokom svog odrastanja Milan je od starijih rođaka i prijatelja slušao priče o prošlosti svog kraja kao i o tragičnoj sudbini svojih predaka.

Veoma uzornom oficiru JNA, Tepiću su njegov trud i zalaganje krunisani vanrednim unapređenjem u čin majora 22.decembra 1990.godine. Bio je jedan od najmlađih oficira JNA sa činom majora. Tokom svog službovanja u Hrvatskoj, pre svega u Varaždinu, kao oficir JNA, bio je svedok početaka raspada zemlje Jugoslavije kojoj je zakletvu dao služeći joj u JNA. Bio je svedok i povampirenja ustaštva koje je vaskrsao izabrani predsednik Hrvatske Franjo Tuđman održavavši kontakte i razvijajući saradnju sa ustaškom emigracijom. Dovoljne su bile njegove reči da je Hrvatska i bez rata mogla dobiti nezavisnost ali da joj je rat bio potreban kako bi se otarasila srpskog stanovništva. Prvi korak ka tom cilju bio je izbacivanje Srba kao konstitutivnog naroda iz novog Ustava Hrvatske a konačni cilj konačno proterivanje, etničko čišćenje srpskog naroda iz Hrvatske, izvršeno je avgusta 1995.godine uz svesrdnu pomoć i podršku Vatikana, ujedinjene Nemačke, SAD-a i ostalog Zapadnog sveta. I nakon postignutog dogovora o predaji kasarne JNA u Bjelovaru novim hrvatskim vlastima, bivši potpukovnik JNA, izvesni Tomšić, koji je tako lako pogazio svoju zakletvu vojsci i zemlji kojoj je služio, pobegavši i postavši komandant odbrane Bjelovara je opet tako lako pogazio postignuti dogovor i krenuo silom na malobrojne i golobrade vojnike JNA sa dobro naoružanim paravojnim formacijama brojnosti oko 1.000 pripadnika. U takvoj atmosferi prožetoj prevarom, izdajom, kukavičlukom i nečojstvom i uz sve slike stradanja Srba u potkozarju tokom Drugog svetskog rata od strane predaka onih koji opet atakuju na njegov narod, major Tepić je svesno, najpre sklonivši svoje vojnike na sigurno, poput nekada Sinđelića pre skoro dva veka, digao u vazduh skladište JNA sa 170 tona eksplozivnih sredstava, poginuvši zajedno sa 11 pripadnika paravojnih hrvatskih formacija koji su se zatekli u trenutku eksplozije u neposrednoj blizini skladišta. Milan Tepić se u srpskom narodu poštuje kao heroj, novi Sinđelić, po kome su mnoge ulice dobile nazive, dok se u Hrvatskoj smatra "bezumnim ubicom" koji je u smrt odveo 11 "hrvatskih branitelja".

1957-1991

30.septembar 1991.

Umro srpski (jugoslovenski) kompozitor, pesnik i pevač folk muzike Toma Zdravković. (Rođen: Aleksinac/Kraljevina Jugoslavija/Srbija 20.novembar 1938. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 30.septembar 1991.) Uglavnom je pisao autobiografske pesme koje govore o neuzvraćenoj ljubavi, patnjama i kafani. Pokojni pevač Kemal Monteno mu je napisao numeru „Pesme moje“, a Novica Zdravković hit „Umoran sam od života“.

1938-1991

Oktobar 1991

01.oktobar 1991.

rat u hrvatskoj

Počela opsada Dubrovnika od strane JNA, rezervista TO i specijalne policije Crne Gore. U vreme postojanja komunističke Jugoslavije Dubrovnik je bio poznat kao svetska turistička destinacija, grad sa bogatim istorijskim nasledjem pod zaštitom UNESCO. U skladu sa tom činjenicom ovaj grad bio je jedan od retkih u kome nije bila stacionirana kasarna ili neki drugi objekat JNA. Po mišljenju komunističkih vlasti turizam i vojska nisu mogli zajedno. Većinu napadača na Dubrovnik i njegovo šire područije činili su rezervisti i dobrovoljci iz Crne Gore. Kao opravdanje za opsadu Dubrovnika crnogorskoj javnosti je predstavljena priča o mogućem napadu hiljada ustaša i plaćenika na Crnu Goru pa je zbog te opasnosti bila potrebna preventivna akcija. Granatiranje grada sa kopna i mora trajalo je do kraja 1991. godine kada je stupio na snagu zadnji prekid vatre na dubrovačkom ratištu dok se blokada odužila do 26.maja 1992. godine. Granatriranje istorijskog jezgra starog grada naišlo je na oštar protest i osudu širom sveta pa ipak bombe su padale na ovaj grad gotovo tri meseca. Napadači su osvojili Cavtat, Konavle, Prevlaku i čitavu okolinu Dubrovnika sa međunarodnim aerodromom. Prva žrtva granatiranja dana 5.oktobra bio je pesnik i to baš srpske nacionalnosti Milan Milišić. Najžešće granatiranje dogodilo se 6. decembra kada je poginulo 13 civila dok je bilo 60 ranjenih. Grad je i pored svih napada ostao neosvojen.

Osnovano Javno preduzeće "Srbijašume".

03.oktobar 1991.

«Krnje» Predsedništvo SFRJ proglašava neposrednu ratnu opasnost. Predsedništvo je održalo sednicu u nepotpunom sastavu pa se ustalio naziv «krnje». Sednici su prisustvovala četiri člana od ukupno osam iz Srbije, dveju pokrajina i Crne Gore i sva četiri su praktično bila pod neposrednim uticajem Slobodana Miloševića. Ovakvo predsedništvo je konstatovalo da su se stekli svi uslovi za rad i delovanje u skladu sa ustavom SFRJ i da situacija u zemlji iziskuje proglašavanje neposredne ratne opasnosti. Od ove sednice Predsedništvo će zasedati u ovom sastavu bez prisustva članova iz preostale četiri republike. Predsedništvo će narednog dana unaprediti generala Ratka Mladića u čin general-majora.

05.oktobar 1991.

rat u hrvatskoj

Hrvatska započinje opštu mobilizaciju. Predsednik Hrvatske Franjo Tuđman poziva čitav hrvatski narod na odbranu domovine u rat koji je kako je rekao organizovala Srbija uz pomoć JNA i dela srpske manjine u Hrvatskoj.

06.oktobar 1991.

Indonežanski vojni avion udario u Džakarti u zgradu vlade, usmrtivši 102 i povredivši više od 5.000 ljudi.

07.oktobar 1991.

rat u hrvatskoj

Dva aviona ratnog vazduhoplovstva JNA raketirala Banske Dvore u Zagrebu, jednu od glavnih zgrada državnih vlasti Hrvatske. U tom trenutku su se u zgradi pored redovnog osoblja nalazili i hrvatski predsednik Franjo Tuđaman i Stipe Mesić još uvek predsednik Predsedništva SFRJ. Projektili nisu nikog povredili ali su prouzrokovali veću materijalnu štetu na zgradi.

08.oktobar 1991.

Po isteku tromesečnog brionskog moratorijuma Slovenija i Hrvatska su protivno važećem ustavu tadašnje SFRJ, proglasile otcepljenje od Jugoslavije, nezavisnost i punu državnu samostalnost izazvavši tako građanski rat, uz očiglednu, nezvaničnu, saglasnost niza zapadnih zemalja i tadašnje Evropske Zajednice. Nakon isteka moratorijuma od tri meseca na sprovođenje odluke o postizanju pune nezavisnosti, utvrđenog Brionskom deklaracijom pod pokroviteljstvom Evropske zajednice 7. jula 1991. godine, Sabor Republike Hrvatske donosi odluku o raskidu svih državnopravnih veza sa ostalim republikama SFRJ. Hrvatska je ovom odlukom postala samostalna, nezavisna država koja je preuzela punu ustavnu vlast. Parlamenti i vlade svih država pozvani su da prihvate i priznaju taj čin slobodne volje hrvatskog naroda. Istog dana kada je Hrvatska proglasila svoju punu državnu samostalnost i Slovenija je učinila isto nakon isteka moratorijuma na postizanje pune nezavisnosti utvrđenog Brionskom deklaracijom.

09.oktobar 1991.

rat u hrvatskoj

Hrvatske snage na putu Petrinja-Glina iz zasede pucale na propisno obeleženo vozilo i ubile četiri člana ekipe TV Beograd. Mučki, iz zasede, sa 200 metaka ispaljenih u automobil u kojem su bili, ubijeni su Zoran Amidžić, urednik Dopisništva RTB-a Šabac, Bora Petrović, snimatelj, Dejan Milićević, asistent snimatelja, i Sretan Ilić, urednik Radio Šapca. Za njihovu smrt još niko nije odgovarao.

10.oktobar 1991.

Skupština Srbije odlučila da republička zastava bude tradicionalna srpska trobojka bez zvezde petokrake koja se na zastavi nalazila od Drugog svetskog rata.

rat u hrvatskoj

Počinjen masakr u istočnoslavonskom selu Lovas nad hrvatskim stanovništvom u Hrvatskoj od strane paravojnih srpskih formacija među kojima se pored ostalih pominju «Beli Orlovi» i «Dušan Silni». U ranim jutarnjim satima 10.oktobra paravojne formacije su najpre izvršile artiljerijski napad na nezaštićeno selo pri čemu su ubili jednu osobu. Nakon ulaska paramilitaraca u selo počinje golgota građana hrvatske nacionalnosti koja će praktično trajati do kraja 1991. godine. Istog dana ubijeno je 12 civila. Paramilitarci će 18. oktobra počiniti masakar na minskom polju. Nateraće 51-og meštanina Lovasa hrvatske nacionalnosti da kako su cinično naglasili «očiste» minsko polje nedaleko od sela hodajući po njemu. Tom prilikom poginula je 21 osoba, 14 ih je bilo ranjeno dok su ostali ubijeni pri povratku u Lovas. Do kraja 1991.godine ukupno će biti ubijeno 75 ljudi u selu Lovas i susednom Opatovcu. Od ukupnog broja žrtava 12 su bile žene. Kompletno je uništena 261 kuća u Lovasu dok su ostale teško oštećene. U manjem Opatovcu 15 kuća je uništeno dok ih je 55 bilo oštećeno.

14.oktobar 1991.

Nobelovu nagradu za mir dobila lider burmanske opozicije Aung San Su Ći, koja je do dobijanja nagrade bila dve godine u kućnom pritvoru pod režimom vojne hunte.

15.oktobar 1991.

Skupština B i H u krnjem sastavu donela odluku da se njeni predstavnici povuku iz saveznih organa – usvojen „Memorandum o suverenoj B i H“ . Odluka skupštine pod nazivom "Akt o reafirmaciji suverenosti Republike Bosne i Hercegovine", doneta je bez učešća Srba u njenom radu. Odsustvo predstavnika Bosne i Hercegovine u organima SFRJ bi trajalo dok sve republike ne postignu zajednički dogovor o budućoj sudbini zemlje. Odluka je bila posledica opšteg stanja u zemlji odnosno pogoršanja situacije koja je vodila daljim ratnim sukobima nakon proglašenja ratnog stanja od strane krnjeg Predsedništva SFRJ 3.oktobra 1991. a potom i donošenje odluke o opštoj mobilizaciji u Hrvatskoj dva dana kasnije. Odluku su prihvatile nacionalne stranke Muslimana SDA i Hrvata HDZ dok je odbijena od strane SDS-a bosanskih Srba. Ovakav razvoj situacije pogoršao je međunacionalne odnose u B i H i predstavljao početak sigurnog srljanja u rat.

Doneta odluka o formiranju Skupštine srpskog naroda u Bosni i Hercegovini. Odluka je doneta na sastanku kluba poslanika Srpske demokratske stranke sa ciljem da zaštiti interese srpskog naroda u toj republici.

16.oktobar 1991.

JNA prestala da koristi crvenu petokraku kao svoje višedecenijsko obeležije. Petokraka je zamenjena značkom sa jugoslovenskom trobojkom bez ikakvog obeležja.

16-18.oktobar 1991.

rat u hrvatskoj

Počinjen masakr u ličkom gradu Gospiću nad srpskim stanovništvom u Hrvatskoj od strane hrvatske paravojne formacije HOS (Hrvatske odbrambene snage) pod zapovedništvom Mirka Norca. Tačan broj ubijenih Srba nije poznat ali se pretpostavlja da su hrvatski paramilitarci u noći između 16. i 17. oktobra uhapsili oko 250 ljudi među kojima je bilo 48 žena. Odvedeni su u nepoznatom pravcu. Od tog broja na srpsku stranu vraćeno je 26 ugljenisanih tela među kojima je bilo 9 ženskih leševa. Sudbina ostalih ljudi ostala je nepoznata. Prema kasnijem svedočenju jednog od pripadnika ove zločinačke formacije Miroslava Bajramovića na gospićkom područiju, grupa kojoj je pripadao ubila je između 90 i 100 nedužnih ljudi za manje od mesec dana. Naređenje koje su dobili bilo je izvršiti etničko čišćenje, tačnije u gradu Gospiću i njegovoj okolini ubiti što više Srba kako bi značajno smanjili njihov broj u celokupnom stanovništvu. Ubili su direktore pošte i bolnice ovog grada, vlasnike ugostiteljskih objekata i ostale viđenije Srbe. Kasnije je utvrđeno da su Norac i izvesni Tihomir Orešković naredili i egzekuciju najmanje deset srpskih civila u mestu Pazarište od kojih je jednu ženu lično likvidirao Norac.

18.oktobar 1991.

Televizija Beograd počela sa emitovanjem programa preko satelita.

Lord Karington ponudio Jugoslovenima stvaranje suverenih i nezavisnih republika – predlog odbio Slobodan Milošević. Na drugom plenarnom zasedanju Konferencije o Jugoslaviji u Hagu, predvodeći grupu stručnjaka ispred Evropske zajednice lord Piter Karington ponudio vlastima jugoslovenskih republika nacrt opšteg sporazuma u kojem je predložio stvaranje suverenih i nezavisnih republika sa međunarodnim identitetom, za one koje to žele. Dokument je odbijen od strane vlasti Srbije, odnosno Slobodana Miloševića koji je kasnije odbio i sve ostale verzije Sporazuma za opšte rešenje krize u SFRJ koje su nudili međunarodni posrednici .

19.oktobar 1991.

Kod Gamzigrada otkrivena grobnica rimskog cara Gaja Galerija Valerija Maksimijana i njegove majke Romule.

20.oktobar 1991.

U zemljotresu na indijskoj strani Himalaja poginulo više od 340 ljudi i razoreno desetine hiljada kuća.

21.oktobar 1991.

Na osnovu odluke Predsedništva SFRJ, jedinice JNA napustile Sloveniju, koja se prethodno protivpravno otcepila od Jugoslavije.

rat u hrvatskoj

Počinjen masakr kod Baćina sela u okolini Hrvatske Dubice nad Hrvatima mahom starijim meštanima od strane milicije Republike Srpske Krajine pod zapovedništvom Milana Martića i nekih jedinica JNA. Godinama nakon ovog počinjenog zlodela na suđenju optuženima za ratne zločine u Haškom tribunalu svedoci su opisali dešavanja tih oktobarskih dana. Srpske snage su zauzele šire područije Hrvatske Kostajnice 7. oktobra 1991. godine. I pored toga oko 120 seljana hrvatske nacionalnosti starijeg životnog doba, ostalo je živeti u selima oko Hrvatske Dubice, Cerovljanima i Baćinu. U ranim jutarnjim satima 20. oktobra, srpske vojne formacije su zatvorile 53 meštanina Dubice u lokalni vatrogasni dom. Potom su pustili 10 ljudi za koje su utvrdili da su Srbi. Preostala 43 zatočenika su narednog dana 21.oktobra, dovedena u neposrednu blizinu sela Baćin. Iz sela Cerovljani na isto mesto dovedeno je još 13 meštana . Svih 56 zatočenih ljudi je potom ubijeno. Tela ubijenih su ekshumirana 1997. godine, 37 njih je identifikovano. Većinom su to bili stariji ljudi između 60 i 90 godine života. Zločinci su potom zarobili još 30 meštana sela Baćin i 24 iz Dubice i Cerovljana. Njih su odveli na nepoznatu lokaciju gde su ih takođe pobili. U Baćinskom masakru je ubijeno 110 meštana.

23.oktobar 1991.

Predstavnici 19 zemalja potpisali na međunarodnoj konferenciji u Parizu, u organizaciji UN, mirovni sporazum s ciljem okončanja 13-godišnjeg građanskog rata u Kambodži.

24.oktobar 1991.

Na prvoj Skupštini srpskog naroda u Sarajevu naglašeno njegovo pravo na samoopredeljenje kao i potreba da odlučuje o svojoj sudbini. To je bila posledica preglasavanja Srba od strane Muslimana i Hrvata u skupštini B i H, protivno ustavu te republike. Skupština je imenovala komisiju za plebiscit održan dvadesetak dana kasnije, a za prvog predsednika Skupštine izabran je Momčilo Krajišnik.

27.oktobar 1991.

Sovjetska republika Turkmenistan proglasila nezavisnost od Moskve.

Za predsednika ruske republike Čečenije na izborima izabran Džohar Dudajev, čečenski vođa, nekadašnji general ratnog vazduhoplovstva SSSR-a.

29.oktobar 1991.

Ministri Evropske zajednice su u Briselu odlučili da uvedu ekonomske sankcije Srbiji ukoliko Slobodan Milošević ne prihvati predlog Lorda Karingtona do 4. novembra.

31.oktobar 1991.

Na prvim višepartijskim izborima u Zambiji, lidera borbe za nezavisnost i prvog predsednika Keneta Kaundu pobedio Frederik Čiluba.

Novembar 1991

01.novembar 1991.

Džohar Dudajev jednostrano proglasio nezavisnost republike Čečenije od Rusije nakon dobijanja predsedničke pozicije na izborima.

03.novembar 1991.

Zbor narodne garde (ZNG) formalno preimenovan u Hrvatsku vojsku ( HV ).

04.novembar 1991.

rat u hrvatskoj

Završena vojna operacija Hrvatske vojske šifrovanog naziva «Otkos 10» kojom je proterano srpsko nstanovništvo iz 18 sela bjelovarskog i virovitičkog kraja u zapadnoj Slavoniji. Uz pomoć JNA, Srbi ovih krajeva su dobili oružije pridruživši se Srbima iz SAO Krajine u njihovoj borbi protiv hrvatskih vlasti. Za Hrvatsku je postojala opasnost da se neke jedinice bjelovarskog korpusa koje su se uspešno povukle iz Bjelovara, spoje sa banjalučkim korpusom JNA koji je prešao na teritoriju Hrvatske osvojivši posavski deo Nove Gradiške sve do Novske pa da zajednički preseku podravsku magistralu koja spaja Slavoniju sa ostalim delom Hrvatske. Do spajanja dva korpusa došlo je 16. oktobra 1991. godine. Zajednički oni dopiru na samo 3 km od podravske magistrale. Pored presecanja ove magistrale cilj JNA bio je da izbije na mađarsku granicu i tako potpuno odseče Slavoniju od Hrvatske. U tom poduhvatu bi im pomogli Srbi bjelovarskog i virovitičkog kraja organizovani u takozvanu 28. partizansku diviziju koja bi delovala na područiju Bilogore i Papuka. Zbog toga Hrvatska vojska organizuje vojnu operaciju šifrovanog naziva «Otkos 10» koja započinje 31. oktobra i kojom će se obračunati sa divizijom sastavljenom od lokalnih Srba. Nakon pet dana borbi HV uz pomoć ostalih paravojnih i dobrovoljačkih formacija uspeva potisnuti Srbe. Kako to obično biva nakon bitke, Srbi ističu da su proterani iz dvadesetak sela ovog kraja a Hrvati da su oslobodili 300 kvadratnih kilometara teritorije, značajno smanjivši liniju fronta i otklonivši opasnost od stradanja gradova i stanovništva Virovitice, Grubišnog Polja, Bjelovara, Daruvara i drugih okolnih mesta. Proterano je oko 4.000 žitelja srpske nacionalnosti a živote je izgubilo oko 30 uglavnom starijih ljudi od 50 godina. Nakon što je srpsko stanovništvo izbeglo ka Bosni, usledilo je pljačkanje i uništavanje srpskih kuća s ciljem onemogućivanja povratka Srba svojim ognjištima. Pre izvršenja ove operacije na području Bilogore ubijeno je tokom jeseni 1991.godine 17 srpskih civila.

05.novembar 1991.

Srbija i Crna Gora odbacile četvrtu verziju sporazuma opšteg rešenja jugoslovenske krize. Na Međunarodnoj konferenciji o Jugoslaviji održanoj u Hagu, predsednici Srbije i Crne Gore Slobodan Milošević i Momir Bulatović odbacili četvrtu po redu verziju Sporazuma za opšte rešenje jugoslovenske krize koju su ponudili međunarodni posrednici.

rat u hrvatskoj

Hrvatska artriljerija izvršila prvi napad na teritoriju Srbije gađavši Šid, a sutradan i Apatin. Prilikom napada u Šidu poginula su četiri i ranjeno 15 civila. Tokom napada gađani su isključivo civilni objekti. Napad su haubicama počinile hrvatske paravojne snage zvane "Hrvatske obrambene snage". Pripadnici jedinica JNA koje su bile stacionirane u okolini Šida, iako iznenađeni u prvom trenutku, reagovali su relativno brzo i protivničkoj artiljeriji onemogućili dalja dejstva, tom prilikom zarobivši jednu haubicu.

Britanski medijski magnat češkog porekla Jan Robert Maksvel pronađen mrtav u vodama Kanarskih ostrva, gde je krstario jahtom.

08.novembar 1991.

Evropska zajednica zavela sankcije protiv Jugoslavije, kojima je predviđen prekid sporazuma o trgovini i saradnji, brisanje sa spiska korisnika opšteg sistema preferencijala i ukidanje finansijske pomoći u okviru programa pomoći zemljama istočne Evrope. Sankcije su potom ukinute za četiri jugoslovenske republike i zadržane samo protiv Srbije i Crne Gore, s obrazloženjem da one ne sarađuju na miroljubiv način u rešavanju jugoslovenske krize.

09.novembar 1991.

Predsedništvo SFRJ traži upućivanje mirovnih snaga UN u Hrvatsku. Pismo sa ovim zahtevom poslato Savetu Bezbednosti Ujedinjenih Nacija.

Umro francuski glumac i pevač italijanskog porekla Ivo Livi, poznatiji kao Iv Montan. (Rođen: Monsumano Terme/Kraljevina Italija/Italija 13.oktobar 1921. - Umro: Senlis/Francuska 09.novembar 1991.) Rođen je u Toskani u siromašnoj italijanskoj porodici koja se pred naletom fašizma iz Italije preselila 1924. u Francusku u Marsej. Svetsku slavu postigao je filmom „Nadnica za strah“. Ostali filmovi: „Vrata noći“, „Heroji su umorni“, „Veštice iz Salema“, „Veliki plavi put“ itd.

1921-1991

09-10.novembar 1991.

Bosanski Srbi na plebiscitu odlučili da Bosna i Hercegovina ostane u Jugoslaviji. Novoformirana Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini donela je odluku 24. oktobra o sprovođenju plebiscita srpskog naroda u toj republici. Srpski narod bi se izjasnio da li je za nezavisnost B i H ili da ta republika ostane u zajednici koja bi tvorila novu Jugoslaviju nakon istupanja onih republika koje to žele. Velikom većinom građani srpske nacionalnosti su se izjasnili da B i H ostane u Jugoslaviji. Suprostavljeni stavovi među narodima Bosne i Hercegovine su vodili daljem podizanju tenzija. Nakon donošenja odluke o povlačenju predstavnika B i H iz saveznih organa bez saglasnosti predstavnika Srba, organi B i H takođe bez saglasnosti srpske strane donose odluku da se regruti i rezervni sastav više ne šalje u JNA. Potom su Muslimani i Hrvati mobilisali rezervni sastav MUP-a čije su odrede poslali ka Bosanskoj Gradišci i Bosanskoj Kostajnici kako bi sprečili dalje napade sa teritorije B i H na Hrvatsku. Taj poduhvat je sprečen od strane srpskih naoružanih formacija. Od sredine septembra do sredine novembra SDS je proglasio samoupravne oblasti u opštinama gde je osvojio vlast nezavisne od centralne vlasti u Sarajevu. Plebiscit je usledio kao odgovor na sve veću težnju muslimana i Hrvata da B i H bude nezavisna od SFRJ.

12.novembar 1991.

U Istočnom Timoru došlo do sukoba indonežanske vojske i pobunjenika - separatista, u kojem je bilo desetine žrtava. Do 1951. Istočni Timor bio je portugalska kolonija, potom prekomorska provincija kojoj je bivša metropola 1973. dala autonomiju, a 1974. pravo na samoopredeljenje, što je potvrdila i Generalna skupština UN. Indonezija je Istočni Timor pripojila u decembru 1975. a nezavisnost mu je priznata 2002.

14.novembar 1991.

Princ Norodom Sihanuk vratio se u Kambodžu posle 13 godina izbeglištva.

16.novembar 1991.

Ruski predsednik Boris Jeljcin potpisao seriju dekreta kojima je preneo vlast nad privredom sa sovjetske centralne vlade na vladu Rusije.

17.novembar 1991.

Skupština (Sobranje) Makedonije usvojila ustav koji je tu bivšu jugoslovensku republiku odredilo kao nezavisnu državu u postojećim administrativnim granicama. Od 120 poslanika za ustav su glasala 92.

18.novembar 1991.

rat u hrvatskoj

Počinjen masakr nad Hrvatima, meštanima sela Škabrnja u blizini Zadra od strane lokalnih srpskih vojnih i paravojnih formacija uz podršku jedinica JNA. Pešadijska jedinica JNA koja je brojala do 200 vojnika različitih nacionalnosti uz podršku 9 oklopnih transportera i 3 tenka krenula je iz pravca Smilčića prema Škabrnji u 6 sati ujutru 18. novembra 1991. U nameri da se izbegne oružana akcija, komandir tenkovske čete poručnik Miroslav Stefanović je ispred sela izašao iz oklopnog transportera i pozivao predstavnike hrvatske vlasti na razgovor. Umesto razgovora pripadnici ZNG su snajperom pogodili poručnika Stefanovića, koji je pao neposredno pored transportera. Zajedno sa njim je poginuo i vojnik koji mu je priskočio u pomoć. Njihova pogibija je izazvala veliki gnev pa je došlo do samoinicijativnog angažovanja jedinica protiv pripadnika ZNG. Borbe su trajale do mraka i do tada su poginula dva vojnika JNA i 15 hrvatskih vojnika, dok je nekoliko vojnika JNA ranjeno. Preostale hrvatske snage napustile su Škabrnju u 5 sati ujutro 19. novembra 1991.

Tokom borbi i osvajanja Škabrnje, na više lokacija u tom mestu naseljenom gotovo isključivo Hrvatima počinjeni su zločini od strane pripadnika lokalnih srpskih paravojnih jedinica nad meštanima. Ubijena su 43 civila na različite brutalne načine dok su uništene mnogobrojne kuće u selu. Narednih dana su nastavljena ubijanja meštana tako da se ukupan broj ubijenih ljudi, zajedno sa 15 poginulih vojnika ZNG-a tokom borbi, popeo na 80. Čitavo područje Škabrnje je potom minirano. Prilikom obnove mesta nakon rata, od posledica ranjavanja minama stradalo je još 6 ljudi. Za ovaj zločin su pored neposrednih egzekutora koji su kasnije identifikovani, sa vrha komandnog lanca srpskih snaga optuženi Milan Babić i Milan Martić. Narednog dana 19.novembra, iste jedinice su napale selo Nadin ubivši 14 hrvatskih civila. Preživeli meštani su izbegli a imovina je spaljena ili opljačkana.

rat u hrvatskoj

Okončana bitka za Vukovar koji pada u ruke srpskih oružanih snaga. Nakon 87 dana opsade grada Vukovara koja je započela poslednje nedelje avgusta 1991. skoro potpuno razrušeni grad su zauzele srpske snage. Opšti napad jedinica JNA, Teritorijalne odbrane Srbije, lokalne srpske milicije i paravojnih srpskih formacija na grad započeo je 25. avgusta 1991. godine. Napad je počeo snažnom artiljerijskom vatrom i napadima ratnog vazduhoplovstva na hrvatske oružane snage koje su se sastojale od jedinica Zbora narodne garde, policije, Hrvatskih odbrambenih snaga i nekih paravojnih formacija sastavljenih od dobrovoljaca. Prema tvrdnjama hrvatske strane grad je branilo samo oko 2000 naoružanih ljudi. Usledio je opšti tenkovsko-pešadijski napad nekoliko desetina hiljada vojnika JNA i ostalih navedenih formacija srpskih snaga koje su napadale sa nekoliko stotina tenkova i drugih oklopnih vozila. Nezvanično se pominje broj koji je dosegao do najviše 36 000 vojnika tokom opsade grada. I pored tolike sile koju su imali, napadači su ipak bili odbijeni. Najžešći napadi na grad usledili su u periodu od 14. do 20. septembra. U tom intervalu od sedam dana JNA je izgubila na desetine tenkova i oklopnih vozila. Zbog velikih gubitaka ratne tehnike i ljudstva napadači su promenili taktiku. Počinju neprekidna granatiranja iz artiljerijskog i oklopnog oružija kao i bombardovanje grada avionima ratnog vazduhoplovstva. Grad je svakim danom sve više podsećao na jednu veliku ruševinu. Njegovi stanovnici su normalnu svakodnevicu zamenili životom u podrumima ruiniranih stambenih objekata. Dva ključna datuma ove bitke jesu 1. oktobar kada su napadači osvojili strateški važne Marince i još više učvrstili obruč oko grada i 11. novembar kada su zauzeli Bogdanovce. Nakon zauzimanja Marinaca od strane napadača, Hrvatska vojska iz pravca Vinkovaca i Osijeka je pokušala da ih povrati i pomogne opkoljenim braniocima sredinom oktobra. Ta akcija je bila opozvana od strane predsednika Hrvatske Franje Tuđmana na koga su pritisak vršili posmatrači EZ u nameri da uspostave prekid vatre. Prilikom povlačenja HV je pretrpela velike gubitke.

Nakon 11. novembra usledili su poslednji dani bitke u kojima su jedinice JNA i srpskih paravojnih formacija zadale poslednji udarac hrvatskim braniteljima grada presekavši im linije odbrane na dva mesta i to od Lušca prema Dunavu i koritom reke Vuke ka centru grada. Preostali hrvatski borci su se podelili u manje grupe probivši se ka zapadu dok su opkoljeni i zarobljeni oni zaostali na Mitnici i u Borovu Naselju 18. novembra kada je grad konačno pao u ruke napadača koje Hrvati nazivaju agresorima a Srbi oslobodiocima. Gubitci ljudskih života u ovoj bitci su zaista bili veliki. Kao i u svakom takvom sukobu broj stradalih na jednoj ili drugoj strani nikada tačno neće biti utvrđen. Ostaju samo procene različitih izvora. Prema zvaničnim podacima Ministarstva odbrane Hrvatske na strani branilaca grada poginuo je 921 vojnik dok je ranjenih bilo 770. Prema podacima koje je izneo hrvatski general Anton Tus 1 100 branilaca grada je poginulo oko 2 600 branilaca i civila se vode kao nestali dok je još oko 1 000 hrvatskih vojnika poginulo prilikom njihovog pokušaja da pomognu braniocima grada iz pravca Vinkovaca i Osijeka. General Tus tvrdi da je na strani napadača poginulo čak 10 000 vojnika, da su izgubili 600 oklopnih vozila i 23 aviona. Hrvatski istoričar Ivo Goldštajn tvrdi da je ukupno stradalo 2 500 hrvatskih vojnika. Kao najrealniji podaci gubitaka na strani JNA i ostalih vojnih formacija srpske strane uzimaju se oni koje je izneo poznati beogradski vojni komentator i analitičar Miroslav Lazanjski koji ističe da je poginulo 1 103 vojnika i dobrovoljaca, ranjenih je bilo oko 2 500, 110 oklopnih vozila je uništeno dok su dva aviona oborena, ostali su pali usled neispravnosti.

Proglašena Hrvatska zajednica Herceg-Bosna u Grudama. Još 12. novembra HDZ B i H je proglasio Hrvatsku zajednicu Posavine u Bosanskom Brodu. Zbog sve veće međunacionalne napetosti i razilaženju tri najveća naroda B i H kada je u pitanju budući status B i H, odnosno hoće li ona i dalje biti u sastavu SFRJ ili nezavisna država, najpre Srbi a potom i Hrvati počinju sa stvaranjem svojih autonomnih teritorija u opštinama gde su njihove nacionalne stranke osvojile vlast. Od sredine septembra do sredine novembra Srbi odnosno njihova nacionalna stranka SDS od opština gde je osvojila vlast na prvim demokratskim izborima stvara samoupravne oblasti nezavisne od centralnih vlasti u Sarajevu koju su držali muslimani i Hrvati. Istim putem polaze i Hrvati stvarajući svoje zajednice u opštinama gde je HDZ B i H osvojila vlast.

Umro slovački i čehoslovački državnik Gustav Husak, koji je na čelo KP Čehoslovačke došao posle sovjetske vojne intervencije 1968. zamenivši Aleksandera Dubčeka, a 1975. postao je šef države. (Rođen: Dubravka, Bratislava/Austro-Ugarska monarhija/Slovačka 10.januar 1913. - Umro: Bratislava/Čehoslovačka/Slovačka 18.novembar 1991.) Bio je jedan od vođa Slovačkog ustanka u Drugom svetskom ratu 1944. a kao „slovački nacionalista“period od 1951. do 1960. proveo je u zatvoru. Pod pritiskom javnosti podneo je 1989. ostavku na funkciju predsednika Čehoslovačke.

1913-1991

20.novembar 1991.

rat u hrvatskoj

Počinjen masakr na Ovčari nad zarobljenicima uglavnom hrvatske nacionalnosti od strane paravojnih srpskih formacija. Nakon osvajanja grada Vukovara od strane JNA i srpskih paravojnih formacija 18. novembra, pobednicima se predao jedan bataljon Zbora narodne garde brojnosti od oko 170 «zengi», kako su sebe nazivali. Nakon noći provedenih u hangaru poljoprivrednog dobra «Ovčara», udaljenog 5 km istočno od Vukovara i koje je pretvoreno u zarobljenički logor od početka oktobra 1991. godine, ratni zarobljenici su sprovedeni u sremskomitrovački zatvor. Sledećeg dana 19. novembra iz podruma razrušenih vukovarskih kuća izlaze preživeli civili koji se transportuju autobusima obezbedjenim od strane JNA u Srbiju ili dalje u Hrvatsku.

Narednog dana 20. novembra takozvani organi bezbednosti JNA u vukovarskoj bolnici odvajaju ranjenike i osoblje bolnice za koje su smatrali da su učestvovali u borbama, njih 250 ili 260, među kojima su bile i dve žene od kojih je jedna bila u drugom stanju. Ovi ljudi najpre bivaju iz bolnice odvedeni u krug preduzeća Velepromet da bi nakon zlostavljanja bili transportovani u hangar logora Ovčare. Prilikom tog transporta, kako su tvrdili kasnije očevidci, gubi se svaki trag šezdesetorici zarobljenika prevoženim jednim autobusom za čiju sudbinu se nikada nije doznalo. U međuvremenu zapovednici srpskih paravojnih formacija među kojima je bio kasnije optuženi pred Haškim tribunalom Goran Hadžić i vođa «Tigrova» Željko Ražnjatović Arkan vrše žestok pritisak na JNA da im se prepuste kako su ih nazvali « najokoreliji ustaški zločinci » kojima narod Vukovara treba suditi. Uskoro dolazi naređenje sa viših instanci JNA da se udovolji njihovim zahtevima. Paramilitarci potom nakon maltretiranja zarobljenika u hangaru Ovčare mehanizacijom kopaju veliku jamu na mestu Grabovo koje je 1 km udaljeno od hangara, da bi u ranim večernjim satima 20. novembra po grupama dovodili zarobljenike streljajući na kraju njih 200, koliko ih je kasnije ekshumirano. Zločinci, egzekutori koji će kasnije biti identifikovani i izvedeni pred Specijalni sud za ratne zločine u Beogradu, pokazaće se da su pripadali tadašnjoj TO Vukovara i paravojnoj dobrovoljačkoj jedinici «Leva Supoderica » osnovanoj 1991. godine u Šidu od strane Srpske radikalne stranke takođe haškog optuženika Vojislava Šešelja. Pred Haški tribunal su kasnije izvedeni i oficiri JNA Veselin Šljivančanin, Mile Mrkšić i Miroslav Radić, optuženi da su krivi za predaju zarobljenika paramilitarcima znajući da će ovi biti zlostavljani a kasnije i ubijeni. Ubijeno je 200 ljudi dok se 61 lice vodi kao nestalo.

22.novembar 1991.

Egipatski diplomata Butros Butros Gali izabran za generalnog sekretara Ujedinjenih nacija.

23.novembar 1991.

Prihvaćen plan Sajrusa Vensa od strane sukobljenih strana u Hrvatskoj, Veljka Kadijevića u ime JNA, Slobodana Miloševića ispred Srbije i Franje Tuđmana ispred Hrvatske. Plan specijalnog izaslanika UN Sajrusa Vensa potpisan u Ženevi je pored ostalog predviđao da hrvatske snage prekinu sa blokadom kasarni JNA u Hrvatskoj te da se snage JNA povuku iz Hrvatske. Strane potpisnice Vensovog plana su se obavezale na momentalni prekid oružanih sukoba na celokupnoj teritoriji Hrvatske tako što će izvršiti svoj uticaj na vojne jedinice kojima komanduju ili nad kojima imaju kontrolu ili politički uticaj kao i da će se prekida vatre pridržavati sve paravojne formacije koje su u vezi sa njihovim oružanim snagama.

24.novembar 1991.

Umro britanski pevač, Fredi Merkjuri, član grupe "Kvin", rođen kao Farok Bulsara (Rođen: Zanzibar/Britanski protektorat/Tanzanija 05.septembar 1946. - Umro: Kensington, London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 24.novembar 1991.) Kao pevač, ostao je upamćen po svojim glasovnim mogućnostima i energičnim nastupima na koncertima. Merkjuri važi za jednog od najboljih vokala rok muzike. Takođe je bio veoma uspešan tekstopisac. Ostao je upamćen kao jedan od najuticajnijih i najharizmatičnijih frontmena rok bendova, takođe poznat po svom ekstravagantnom stilu života prožetom brojnim aferama. Fredi Merkjuri je jedna od najvećih ikona popularne muzike dvadesetog veka.

1946-1991

27.novembar 1991.

Savet bezbednosti UN-a prihvatio da pošalje mirovne snage u Jugoslaviju. SB je prihvatio rezoluciju 727 na osnovu zahteva vlade Jugoslavije da pošalje mirovne snage UN-a na područija zahvaćena ratom na teritoriji SFRJ odnosno Hrvatske u skladu sa prihvaćenim Vensovim planom.

Razbesnela masa napala u Pnom Penu nominalnog lidera "Crvenih Kmera" Kije Sampana, koji je evakuisan u Bangkok da ne bi bio linčovan. Komunistički (maoistički) pokret Crvenih Kmera, pod vođstvom Pola Pota, vladao je od aprila 1975. do decembra 1978. kada su zbačeni s vlasti vijetnamskom vojnom intervencijom.

28.novembar 1991.

Libijski lider Moamer Gadafi objavio da neće predati dvojicu Libijaca koji su optuženi za podmetanje bombe u američki putnički avion koji se srušio iznad mesta Lokerbi u Škotskoj.

Decembar 1991

01.decembar 1991.

Na referendumu u sovjetskoj republici Ukrajini nadmoćna većina birača izjasnila se za nezavisnost.

02.decembar 1991.

Savet ministara Evropske zajednice uvodi ekonomske sankcije prema Srbiji i Crnoj Gori.

05.decembar 1991.

Hrvatski Sabor doneo odluku o opozivu Stjepana Mesića iz Predsedništva SFRJ. Tom prilikom S. Mesić je izjavio poslanicima: “Hvala što ste mi iskazali povjerenje da se borim za interese Hrvatske u onom segmentu koji mi je bio dodijeljen. Mislim da sam obavio zadatak - Jugoslavije više nema”.

08.decembar 1991.

Tri slovenske republike SSSR-a formirale Zajednicu Nezavisnih Država. Iizabrani lideri tri republike SSSR-a, Rusije, Ukrajine i Belorusije su potpisali ugovor kojim se formira nova asocijacija država koja će zameniti SSSR koji se ubrzano raspada. Lideri ovih država su se složili da faktički SSSR više ne postoji.

FK Crvena zvezda u Tokiju osvojila titulu svetskog šampiona u fudbalu. Crvena zvezda je na Nacionalnom stadionu u Tokiju pobedila čileanski klub Kolo-Kolo rezultatom 3:0 i postala klupski prvak sveta, jer nije bilo drugog takmičenja koje bi objedinilo u to vreme najjače ekipe na svetu.

09.decembar 1991.

Lord Piter Karington u dogovoru sa predsednicima svih šest jugoslovenskih republika odlučio je da se Haška konferencija ("Konferencija o Jugoslaviji") - nastavi, pošto je prethodno Arbitražna komisija, kojom je rukovodio francuski pravnik Rober Badenter, ocenila je "da je Jugoslavija zemlja u nestajanju".

09-10.decembar 1991.

Postignut sporazum o tekstu Ugovora o stvaranju Evropske unije (EU). Ovaj sporazum je ustanovljen na samitu Evropskog saveta u Mastrihtu. Predsednici država i vlada dvanaest država članica EZ su usaglasili tekst Ugovora kojim će biti formirana EU.

11.decembar 1991.

Lideri 12 država Evropske zajednice odlučili da ustroje zajednicu sa zajedničkom spoljnom politikom i jedinstvenom valutom od 1999.

13.decembar 1991.

rat u hrvatskoj

Paravojne srpske formacije počinile masakr nad Hrvatima meštanima sela Voćin u zapadnoj Slavoniji, istog dana nakon njihovog povlačenja, HV počinila masakr nad Srbima meštanima tog mesta. Prema popisu stanovništva iz 1991. u Voćinu je živelo 1569 meštana, među kojima je bilo 1009 Srba, 426 Hrvata i 134 ostalih. Leta 1991.godine kontrolu nad ovim mestom i okolinom preuzele su srpske paravojne jedinice, a od septembra oblast prelazi pod kontrolu dobrovoljačkih jedinica iz Srbije, u pitanju su “Beli orlovi”, poznati i kao “Osvetnici”, koji su bili pod komandom Dragoslava Bokana i povezane jedinice samozvanih četnika pod kontrolom Vojislava Šešelja. Ove jedinice su u oktobru i novembru bile uključene u niz zločina nad hrvatskim stanovništvom, koji su uključivali pljačku, prisilni rad i druge oblike zlostavljanja i segregacije na osnovu nacionalnosti. Više otmica i likvidacija Hrvata zabeleženo je od avgusta do decembra. Najgori zločin, međutim, Bokanove i Šešeljeve jedinice počinile su prilikom povlačenja iz Voćina 12. i 13 decembra. Prilikom sprovođenja vojne operacije HV pod šifrovanim nazivom «Orkan» srpske vojne snage su bile primorane da se povuku iz jednog dela zapadne Slavonije. Povlačeći se iz sela Voćin paramilitarne srpske formacije počinili su gnusne zločine nad meštanima Voćina hrvatske nacionalnosti, uglavnom ženama i starcima. Prema izveštaju Međunarodnog suda za ratne zločine u Hagu, 42 meštanina Voćina je tada ubijeno. Uništen je i veliki broj kuća u vlasništvu Hrvata, kao i mesna katolička crkva.

Ovo malo slavonsko mesto poznato je i kao jedno od najvećih stratišta za vreme Drugog svetskog rata, kada su ustaše ubile više stotina civila srpske nacionalnosti. Najviše je stradalo selo Kometnik gde je 13-14. januara 1942. streljano 200 Srba. Nažalost, ovi zločini nad Srbima su ponovljeni ulaskom hrvatske vojske u Voćin 13.decembra 1991.godine kada su spaljena i razorena i brojna okolna srpska sela, stotine kuća je popaljeno i porušeno. Ubistva civila nastavila su se i narednih nekoliko dana, a miniran je i pravoslavni hram u Voćinu. Većina žrtava bila je starija od šezdeset godina. Gotovo celokupno civilno srpsko stanovništvo koje je ostalo u selu je ubijeno a tela mnogih do danas nisu pronađena. Prema podacima istraživačko-dokumentacionog centra „Veritas“ na području Voćina je ubijeno 40 srpskih civila. Podaci centra za suočavanje sa prošlošću „Documenta“ pokazuju da je samo 13. decembra 1991. stradalo 27 meštana srpske nacionalnosti. Za ove zločine nad srpskim civilima do danas niko nije odgovarao a brojni hrvatski mediji intenzivno već godinama rade na tome da ovaj stravičan masakr zataška i prikrije. S druge strane zločin nad Hrvatima bio je deo optužnice na Haškom sudu protiv Vojislava Šešelja i Slobodana Miloševića, ali nijedno od ovih suđenja nije privedeno kraju. Na zagrebačkom Općinskom sudu od 2018. traje proces protiv 29 optuženih za zločin nad Hrvatima, od kojih su svi nedostupni pravosuđu. Ni za jedno ubistvo civila srpske nacionalnosti nije pokrenut proces ni na jednom sudu.

Bivše sovjetske republike Kazahstan, Kirgizija, Tadžikistan, Turkmenistan i Uzbekistan odlučile da se priključe Zajednici Nezavisnih Država.

15.decembar 1991.

Poginulo 474 putnika feribota „Salem Ekspres“ koji je ispred egipatske luke Safaga udario u koralni greben i potonuo.

16.decembar 1991.

Predstavnici Čehoslovačke, Poljske i Mađarske potpisuju Evropske sporazume u Briselu. U pitanju su ugovori o pridruživanju koje potpisuje EU sa zemljama Srednje i Istočne Evrope i koji su nazvani Evropskim sporazumima. Cilj ovih sporazuma je da omoguće zemljama koje su u tranziciji nakon pada komunističkih režima, potpuno učešće u evropskom integracionom procesu u oblastima politke, ekonomije i trgovine. Između ostalog ovi sporazumi predviđaju da se u roku od deset godina stvori zona slobodne trgovine za industrijske proizvode. Na polju razmene dobara EU će pre svojih ugovornih partnera ukinuti mehanizme za zaštitu vlastite privrede. U poređenju sa drugim oblicima pridruživanja, evropski sporazumi, kao posebno obeležije , sadrže i opciju pristupanja Evropskoj uniji.

18.decembar 1991.

Ministarski savet EZ usvojio Deklaraciju o kriterijumima priznavanja novih država po principima garantovanja prava etničkim i nacionalnim grupama i manjinama u skladu sa obavezama propisanim u okviru Konferencije o evropskoj bezbednosti i saradnji, poštovanja nepovredivosti svih granica, koje mogu biti menjane samo miroljubivim putem i zajedničkim dogovorom. Evropska zajednica neće priznati one entitete koji su nastali kao rezultat agresije.

Vođa Inkata partije Mangosutu Butelezi saopštio da se povlači iz pregovora o okončanju aparthejda u Južnoj Africi. Butelezi je bio rival lidera Afričkog nacionalnog kongresa Nelsona Mandele.

19.decembar 1991.

Proglašena Republika Srpska Krajina i njen prvi Ustav. Ustavotvorna skupština proglasila Republiku Srpsku Krajinu (RSK) u čiji sastav ulaze SAO Krajina, SAO Slavonija, Baranja i Zapadni Srem a 5. januara 1992. godine RSK priključiće se i SAO Zapadna Slavonija. Donešen je i Ustav RSK a za prvog predsednika izabran je Milan Babić.

Nemačka priznala Sloveniju i Hrvatsku kao nezavisne države – priznanje stupilo na snagu 15.januara 1992. Nemačka se pri tom, nije osvrtala na brojna upozorenja da takav čin može da izazove krvoproliće, zbog nerešenog statusa Srba.

20.decembar 1991.

Predsednik vlade (SIV-a) SFRJ Ante Marković podnosi ostavku na svoju funkciju. Još 18. septembra na sednici SIV-a, Ante Marković postavlja pitanje o ulozi JNA u Hrvatskoj tražeći ostavke sekretara za narodnu odbranu Veljka Kadijevića i njegovog zamenika. Svoju ostavku Marković je obrazložio svojim protivljenjem da prihvati predlog budžeta SFRJ za 1992. godinu nazivajući ga ratnim budžetom.

21.decembar 1991.

Formalno je počela da funkcioniše Zajednica Nezavisnih Država sa administrativnim sedištem u glavnom gradu Belorusije Minsku. Ovoj novoj asocijaciji država stvorenoj 8. decembra su se pridružile sve republike bivšeg SSSR-a sem Gruzije i baltičkih republika Letonije, Litvanije i Estonije . Zajednica je imala 11 članica koje su u glavnom gradu Kazahstana Alma Ati potpisale protokol o formalnom stvaranju te nove asocijacije .

24.decembar 1991.

Ruska Federacija preuzima mesto SSSR-a u Ujedinjenim Nacijama.

Mihail Gorbačov predao Borisu Jelcinu komandu nad sovjetskim nuklearnim oružjem.

25.decembar 1991.

Poslednji predsednik SSSR-a Mihail Gorbačov podneo ostavku. To je bio logičan potez s obzirom da je doneta odluka o stvaranju nove asocijacije država bivšeg SSSR- a, Zajednice Nezavisnih Država. Od osnivanja Sovjetskog Saveza 1922. Gorbačov je bio sedmi, i poslednji, lider te države. Njegovi prethodnici bili su Lenjin, Staljin, Hruščov, Brežnjev, Andropov i Černjenko.

30.decembar 1991.

Svim bivšim sovjetskim republikama dopušteno da formiraju sopstvene oružane snage, pošto je izostao dogovor o formiranju jedinstvene vojske na održanom sastanku lidera Zajednice Nezavisnih Država u glavnom gradu Belorusije Minsku.

31.decembar 1991.

Sovjetski Savez i formalno prestao da postoji. Konačan raspad SSSR-a nakon skoro sedam i po decenija postojanja. Poslednje institucije sovjetske vlasti prestale da funkcionišu.

1992

Januar 1992

01.januar 1992.

Butros Butros Gali stupio na dužnost generalnog sekretara Ujedinjenih nacija. Egipatski diplomata Gali nasledio je na mestu generalnog sekretara UN peruanskog kolegu Havijera Peresa de Kueljara.

02.januar 1992.

Javnost je obaveštena da je postignuta saglasnost sukobljenih snaga u građanskom ratu u Hrvatskoj o raspoređivanju mirovnih snaga, od strane ličnog izaslanika generalnog sekretara UN Sajrusa Vensa.

03.januar 1992.

rat u hrvatskoj

Potpisan sporazum o prekidu oružanog sukoba u Hrvatskoj od strane predsednika Srbije i Hrvatske, Slobodana Miloševića i Franje Tuđmana. U skladu sa ranije prihvaćenim Vensovim planom od 23.11.1991. godine sporazumom je predviđeno slanje mirovnih snaga UN-a u takozvane UNPA zone ( UNProtected Areas ) odnosno u one delove Hrvatske gde su Srbi bili većina odnosno brojčano značajna manjina stanovništva i u kojima je napetost među nacionalnim zajednicama dovela do oružanog sukoba. Planirano je da se sve naoružane strane razoružaju i povuku iz ovih zona. Takođe je predviđeno da se JNA povuče iz Hrvatske kao i da se sva raseljena lica vrate u svoje domove u zaštićene UNPA zone. Realizaciju plana garantovale su mirovne snage UN-a, nazvane Zaštitnim snagama UN-a ( UNPROFOR – UN Protection Force ). Iz operativnih razloga zaštićena područija će kasnije biti podeljena u četiri UNPA zone: Istok, Zapad, Sever i Jug. Sve zone su bile pod kontrolom Srba sem zone Zapad koja je uglavnom bila pod kontrolom zvaničnog Zagreba.

07.januar 1992.

Srušen helikopter Evropske zajednice od strane aviona RV JNA. Tom prilikom poginulo je pet posmatrača EZ, četiri iz Italije i jedan iz Francuske. Helikopter je oborio pilot JNA Emir Šišić pošto se ovaj nenajavljeno kretao od Beograda preko Mađarske za Hrvatsku.

08.januar 1992.

Savezni sekretar za narodnu odbranu SFRJ, general Veljko Kadijević podnosi ostavku.

09.januar 1992.

SDS proglasio Srpsku Republiku B i H koju čine srpske autonomne oblasti. Muslimani i Hrvati Bosne i Hercegovine su od sredine oktobra 1991. godine sve jasnije iskazivali težnju da B i H postane nezavisna država odnosno da se otcepi od SFRJ čemu su se protivili Srbi u toj republici. Zbog te razlike Srbi preko svoje nacionalne stranke SDS formiraju autonomne oblasti u opštinama gde je ova stranka osvojila vlast, od sredine septembra do sredine novembra 1991. godine koje su delovale nezavisno od centralnih vlasti u Sarajevu koja je bila u rukama nacionalnih stranaka muslimana i Hrvata SDA i HDZ-a. Istog dana 15. oktobra 1991. godine, kada je Skupština B i H u Sarajevu donela odluku da predstavnici B i H budu povučeni iz rada saveznih organa, opet bez saglasnosti predstavnika Srba, SDS donosi odluku o stvaranju Skupštine srpskog naroda B i H. Kao odgovor na težnju muslimana i Hrvata B i H da se otcepe od SFRJ sledi sprovođenje plebiscita srpskog naroda B i H 9. i 10. novembra 1991. godine na kojem je iskazao svoj stav da B i H ostane u Jugoslaviji. Pre no što će Skupština B i H u Sarajevu bez učešća Srba 25. januara 1992. godine doneti odluku o sprovođenju referenduma o nezavisnosti B i H od SFRJ, Skupština srpskog naroda B i H 9. januara 1992. godine donosi odluku da se od formiranih samoupravnih oblasti tj. od opština gde je SDS osvojio vlast formira Srpska Republika B i H koja će kasnije biti preimenovana u Republiku Srpsku.

11.januar 1992.

Predsednik Alžira Bendžedid Šadli podneo ostavku usred političke krize posle uspona islamističkog Fronta nacionalnog spasa u prvom krugu parlamentarnih izbora.

12.januar 1992.

Vlada Alžira odložila drugu rundu parlamentarnih izbora – islamisti ubrzo odgovorili terorističkim napadima. Samo dan nakon ostavke predsednika Bendžedida Šadlija, alžirska vlada je odložila drugu rundu parlamentarnih izbora uz obrazloženje „da nije moguće nastaviti izborni proces“. Na izborima je vodio islamski Front nacionalnog spasa. Islamisti se nisu mirili sa tom odlukom tako da su ubrzo na potez vlade odgovorili terorističkim napadima.

13.januar 1992.

Slovenija i Hrvatska priznate od strane Vatikana kao nezavisne države.

14.januar 1992.

U okviru Vensovog plana za Krajinu, u Jugoslaviju stigla prva grupa pripadnika UN. Kasnije je na osnovu rezolucije Saveta bezbednosti UN raspoređeno oko 19.000 „plavih šlemova“ u Kninskoj krajini, Lici, Kordunu, Baniji, zapadnoj Slavoniji i u Sremsko-baranjskoj oblasti. Mirovne snage UN nisu reagovale prilikom agresije Hrvatske na Zapadnu Slavoniju 1.maja 1995. kao i na Kninsku krajinu, Liku, Kordun i Baniju 4.avgusta 1995.

15.januar 1992.

Države članice Evropske Zajednice odlučile da „otvore proces priznavanja Slovenije i Hrvatske“. Istog dana to su učinile Austrija, Belgija i Velika Britanija.

20.januar 1992.

Pad „Erbasa A-230“ u brdima južno od francuskog grada Strazbur preživelo samo devet od 96 ljudi u avionu.

23.januar 1992.

Predsednik vlade Estonije Edgar Savisar podneo ostavku zbog nestašice hrane i energije u novoj državi otcepljenoj od Sovjetskog Saveza.

25.januar 1992.

Muslimansko-hrvatski sastav skupštine B i H donela odluku o raspisivanju referenduma o nezavisnosti uprkos protivljenju bosanskih Srba. Muslimansko-hrvatski sastav skupštine raspisao referendum koji će se održavati tokom dva dana, poslednjeg dana februara i prvog dana marta 1992. godine.

27.januar 1992.

Proglašena Hrvatska zajednica Središnje Bosne. Nakon proglašenja Srpske Republike B i H i Hrvati nastavljaju sa proglašenjima svojih zajednica koje su bile slične srpskim autonomnim oblastima u B i H ali i onima od ranije u Hrvatskoj. Sva dešavanja su vodila ka daljem zaoštravanju međunacionalnih odnosa u B i H i neizbežnom ratu.

Februar 1992

01.februar 1992.

Objavljen Memorandum jugoslovenske vlade o zločinu genocida u Hrvatskoj i skrnavljenju spomen-područja Jasenovac – ignorisan od strane UN. Memorandumom je predloženo da UN utvrdi činjenice i na osnovu njih preduzmu mere prema hrvatskim vlastima, ali je zahtev ignorisan.

Vlada Republike Srpske Krajine odbacila plan Sajrusa Vensa, i ostala pri zahtevu da mirovne snage UN budu angažovane samo na liniji sukoba. Sledećeg dana Predsedništvo SFRJ prihvatilo je Vensov plan, a potpisao ga je i predsednik Skupštine RSK, što je dve sedmice potom potvrdila i Skupština RSK.

03.februar 1992.

Predsednik Argentine Karlos Menem potpisao dekret o otvaranju svih dokumenata o nacistima koji su posle Drugog svetskog rata dospeli u njegovu zemlju.

04.februar 1992.

Trupe lojalne predsedniku Venecuele Karlosu Andresu Peresu ugušile pokušaj vojnog udara.

07.februar 1992.

Potpisan ugovor o Evropskoj uniji – Ugovor iz Mastrihta. Ugovor koji je stupio na snagu 1. novembra 1993. godine uspostavlja Evropsku uniju koju čine tri stuba : Evropska zajednica (ranije Evropska ekonomska zajednica), Zajednička spoljna i bezbednosna politika (ZSBP) i saradnja pravosudnih i organa unutrašnjih poslova. Glavna inovacija Mastrihtskog ugovora predstavlja osnivanje Ekonomske i monetarne unije. Uvedeno je i EU državljanstvo sa pravom boravka na celoj teritoriji Evropske unije, pravo glasa na lokalnim i evropskim izborima. Ugovor sadrži i posebnu klauzulu o reviziji, po kojoj je 1996. godine trebalo da bude sazvana nova Međuvladina konferencija. Rezultat te revizije biće Ugovor iz Amsterdama koji će na snagu stupiti 1999. godine.

15.februar 1992.

Na crkveni praznik Sretenja Gospodnjeg svečano obeležen kraj dugogodišnjeg raskola u Srpskoj pravoslavnoj crkvi u Beogradu, svetom liturgijom Jovana Zlatoustog koju je služio patrijarh srpski Pavle. Činu izmirenja crkve u zemlji i njenog odvojenog dela (Novogračanička eparhija) u SAD, kanadi, Australiji i Zapadnoj Evropi, prisustvovali su najviši crkveni velikodostojnici iz otadžbine i inostranstva.

16.februar 1992.

Skupština Republike Srpske Krajine prihvatila plan Sajrusa Vensa o razmeštanju mirovnih snaga UN u RSK, na vanrednom zasedanju u Glini i poništila odluku vlade Milana Babića o raspisivanju referenduma o Vensovom Planu. Deset dana kasnije Milan Babić će biti smenjen sa mesta predsednika RSK.

Zairske snage (Demokratska Republika Kongo) bezbednosti ubile 32 demonstranta koji su protestovali protiv režima Mobutua Sese Sekua. Zairske snage bezbednosti su otvorile vatru na hiljade hrišćana koji su započeli mirne demonstracije.

17.februar 1992.

Generalni sekretar UN Butros Butros-Gali preporučio je razmeštanje 13 000 pripadnika mirovnih snaga UN u bivšoj Jugoslaviji.

19.februar 1992.

U Južnoj i Severnoj Koreji stupili na snagu sporazumi o zabrani nuklearnog oružja na korejskom poluostrvu.

21.februar 1992.

Početak razmeštaja mirovnih snaga UN-a, UNPROFOR-a u Hrvatskoj. Savet bezbednosti je Rezolucijom 743 prihvatio preporuku generalnog sekretara Butros Butrosa Galija da započne privremenu mirovnu misiju u trajanju od 12 meseci kako bi bile zaustavljene borbe zaraćenih strana u Hrvatskoj i bili stvoreni uslovi za uspostavljanje reda i mira.

22.februar 1992.

U Lisabonu postignut sporazum trojice lidera nacionalnih stranaka u B i H koji je kasnije odbio potpisati Alija Izetbegović (Karington-Kutiljerov odnosno Lisabonski plan). Postignut je dogovor da Bosna i Hercegovina ostane u granicama u kojima je bila u SFRJ, da se ustavno uređenje bazira na nekoliko entiteta i da pregovori budu nastavljeni. Sporazum je potpisan od strane predstavnika sva tri naroda B i H 18.marta 1992.godine. Deset dana kasnije 28.marta, vođa bosanskih muslimana Alija Izetbegović je na nagovor vlade SAD, odbio potpisati sporazum na koji je prethodno pristao i izrazio svoje protivljenje bilo kakvoj podeli B i H.

Umro vođa grčkih partizana Vafijadis Markos, komandant tzv. Demokratske armije Grčke u građanskom ratu od 1946. do 1949. (Rođen: Erzurum/Osmansko carstvo/Turska 28.januar 1906. - Umro: Atina/Grčka 22.februar 1992.) Emigrirao je 1923. iz Anadolije poput stotina hiljada Grka. Posle okupacije Grčke od strane nacističke Nemačke u Drugom svetskom ratu, pobegao je iz zatvora na ostrvu Gaudos i priključio se pokretu otpora. Bio je politički komesar Desete divizije ELAS-a i potom Makedonske grupe divizija ELAS. Kad je ELAS rasformiran posle kapitulacije vođa tzv. Narodnooslobodilačkog fronta (EAM) 12.februara 1945. s delom rukovodstva EAM organizovao je oružanu borbu protiv kraljevskog režima. Početkom 1947. postao je vrhovni komandant tzv. Demokratske armije Grčke, a posle izbora na teritoriji pod kontrolom njegovih snaga u avgustu 1947. proglasio republiku. Obrazovao je privremenu vladu 23.decembra 1947. koju je sam vodio i u kojoj je bio ministar vojske. Zbog sukoba u rukovodstvu, isključen je novembra 1948. iz Centralnog komiteta KP Grčke, posle čega je emigrirao u SSSR. Komunističku gerilu u Grčkoj likvidirala je legalna rojalistička vlast. U domovinu se vratio pred kraj života.

1906-1992

26.februar 1992.

Skupština Republike Srpske Krajine smenila Milana Babića sa mesta predsednika RSK i premijera Vladu Matkovića. Skupština je zasedala u Borovu Selu. Na mesto predsednika izabran Goran Hadžić po zanimanju magacioner Poljoprivredne zadruge u Pačetinu. Vlada Milana Babića se uporno opirala da potpiše Vensov plan. Time je Babić pokazao Miloševiću da ne želi biti njegov poslušnik. Milošević koji je bio za priznavanje Vensovog plana je potom vršio pritisak na organe vlasti u RSK kako bi ovi smenili Babića što se na kraju i dogodilo.

Umro srpski‚ (jugoslovenski) pozorišni, filmski i TV glumac Jovan Janićijević – Burduš. (Rođen: Maskare kod Varvarina/Kraljevina Jugoslavija/Srbija 18.maj 1932. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 26.februar 1992.) Nadimak Burduš dobio je zbog odlične glume romskog muzičara Burduša u televizijskoj seriji "Muzikanti".

1939-1992

28.februar 1992.

Donet Ustav Srpske Republike B i H. U ustavu je pored ostalog naglašeno da teritoriju republike čine srpske autonomne oblasti, opštine i drugi srpski etnički entiteti u B i H. Republika je proglašena sastavnim delom jugoslovenske federalne države.

Savet bezbednosti UN odobrio upućivanje 22.000 "plavih šlemova" u Kambodžu.

29.februar 1992.

Prvi dan održavanja referenduma o nezavisnosti B i H raspisan od strane Skupštine B i H muslimansko-hrvatskog sastava 25. januara 1991, uprkos protivljenju srpskog stanovništva ove republike. Referendum se održavao tokom dva dana 29. februara i 1. marta. Na referendum je izašlo između 64% i 67% biračkog tela B i H što se otprilike poklapa i sa procentualnim učešćem muslimana i Hrvata u ukupnom broju stanovnika. Od izašlog procenta birača za nezavisnost B i H glasalo je preko 98%. Kao odgovor na rezultat referenduma bosanski Srbi su organizovali postavljanje barikada u Sarajevu i drugim gradovima B i H. Međunacionalni odnosi su postajali sve zategnutiji sa sve većim brojem incidenata širom republike koji su počeli još u drugoj polovini 1991. godine.

Mart 1992

01.mart 1992.

rat u b i h

Napad na srpske svatove u Sarajevu na Baščaršiji. Napad vatrenim oružijem je izvela grupa ekstremnih muslimana kojima je zasmetala srpska zastava koju su svatovi nosili. Ubijen je otac mladoženje Nikola Gardović koji je, prema tvrdnjama srpske strane, bio prva žrtva rata u B i H dok je ranjen pravoslavni sveštenik Radenko Miković. Napadači su spalili srpsku zastavu. Napad na svatove se poklopio sa drugim danom održavanja referenduma o nezavisnosti B i H. Gardovića je ubio kriminalac Ramiz Delalić rodom iz Priboja a pod zaštitom muslimanske Stranke demokratske akcije SDA jer Delalić niti je uhapšen nakon počinjenog zločina niti sudski procesuiran a tokom rata je predvodio muslimansku miliciju koja je progonila i činila zločine nad Srbima a kasnije i ne Srbima. Ubistvo srpskog svata srpska strana smatra početkom rata u B i H a Nikolu Gardovića prvom žrtvom rata. Muslimani i Hrvati ovaj datum proslavljaju kao Dan nezavisnosti B i H jer su istog dana održali referendum (bez učešća Srba) kojim su proglasili nezavisnost B i H. Ujedno to je datum početka krvavog rata u kojem je poginulo oko 100.000 ljudi a raseljeno 2 miliona.

Drugog dana referenduma (održan bez učešća Srba) većina muslimana i Hrvata izjasnila se za otcepljenje od Jugoslavije. Bio je to uvod u građanski rat u toj bivšoj jugoslovenskoj republici.

U Crnoj Gori na referendumu većina građana se izjasnila za zajedničku državu sa Srbijom. Čelnici Demokratske partije socijalista i drugih političkih stranaka su tim povodom izjavili da narode Crne Gore i Srbije povezuju etničke, ekonomske, kulturne, istorijske i druge veze i da ih one upućuju na zajednički interes da žive u jednoj državi.

03.mart 1992.

Alija Izetbegović proglasio nezavisnost Bosne i Hercegovine od SFRJ na osnovu održanog referenduma o nezavisnosti koji su bojkotovali Srbi. Uveliko su počele pripreme sve tri strane za rat koji je postao neizbežan zbog nepomirljivih stavova o budućem statusu republike.

rat u b i h

Hrvatsko-muslimanske paravojne formacije uz podršku regularnih vojnih snaga Hrvatske ZNG zauzele bez otpora Bosanski Brod - Prvi akt agresije Republike Hrvatske na B i H pre zvaničnog datuma početka rata (početak aprila 1992) i stvaranja svojevrsnog grada logora za Srbe koji su prolazili kroz svirepa stradanja od marta do oktobra 1992.godine. Već početkom 1992.godine Srbi su doživljavali pretnje, provokacije i vređanja, od strane svojih komšija muslimana i Hrvata. Takva otrovna atmosfera je podsetila Srbe na stradanja, genocid koji su 1941.godine počinile ustaške horde monstruma, preci njihovih pojedinih komšija. Nekažnjen zločin se ponavlja. Do okupacije grada, Srbima je prećeno i ucenjivani su telefonskim pozivima, ograničena im je sloboda kretanja, izbacivani su sa posla. A tek nakon okupacije Broda je nastupila golgota srpskog naroda. Usledila su sistematska zastrašivanja, fizička maltretiranja, pljačkanja a potom i svirepa ubistva tokom višemesečne okupacije grada od strane vojnika republike Hrvatske i domaćih kriminalaca. Desetine Srba je odvođeno u logore u Hrvatskoj a sam grad Brod je postao jedan veliki logor za Srbe. Čak je i na mostu koji spaja Slavonski i Bosanski Brod početkom marta i okupacije postavljen natpis da je Srbima i psima zabranjen ulazak u grad. Pravoslavne crkve su srušene, sravnjeno je pravoslavno groblje, opljačkana sva crkvena imovina, uništeni spomenici žrtvama fašizma iz Drugog svetskog rata. Prema zvaničnim podacima identifikovano je 76 lica srpske nacionalnosti iz Broda i okolnih mesta koji su ubijeni od strane združenih muslimansko-hrvatskih formacija, desetine se vode kao nestala lica, dok je kroz logore prošlo 2000 srpskih civila. Okupacija grada započeta 03.marta okončana je 07.oktobra 1992.godine kada je Vojska Republike Srpske na čelu sa general-majorom Slavkom Lisicom posle desetodnevnih borbi iz grada isterala domaće muslimansko-hrvatske vojne formacije i jedinice regularne vojske Republike Hrvatske.

09.mart 1992.

Umro izraelski državnik Menahem Begin, predsednik vlade Izraela od 1977. do 1983, prvi izraelski državnik koji je potpisao ugovor sa nekom arapskom zemljom. (Rođen: Brest/Ruska Imperija/Belorusija 16.avgust 1913. - Umro: Tel Aviv/Izrael 09.mart 1992.) Posle razgovora u Kemp Dejvidu sa egipatskim predsednikom Anvarom el Sadatom i predsednikom SAD Džimijem Karterom, potpisao je 1977. u Vašingtonu mirovni ugovor sa Egiptom. Sa Sadatom je 1978. podelio Nobelovu nagradu za mir. U tek osnovanoj državi Izrael formirao je 1948. pokret “Herut” (sloboda), koji je kasnije prerastao u političku partiju “Likud” (jedinstvo). Ubrzo je postao član Kneseta (skupština) a u vladu je ušao 1967. Važio je za “čoveka najtvrđe linije koji je ipak imao viziju za kompromis”. Neka od njegovih dela: “Pobuna”, “Lična sećanja komandanta Irgun Cevai Leumija”, “Bele noći”, “U podzemlju” itd.

1913-1992

12.mart 1992.

Poginulo više od 300 ljudi indijskom gradu Bombaj u seriji eksplozija koje su podmetnuli islamski teroristi. Indija je za eksplozije optužila susedni Pakistan.

13.mart 1992.

Poginulo najmanje 570 ljudi u zemljotresu na istoku Turske.

17.mart 1992.

Na referendumu u Južnoj Africi belci nadmoćnom većinom podržali reforme za okončanje sistema aparthejda.

Poginulo 29 ljudi u eksploziji automobila-bombe ispred izraelske ambasade u Buenos Airesu, koju su aktivirali islamski teroristi.

18.mart 1992.

Finska podnosi zahtev za prijem u članstvo Evropske zajednice.

27.mart 1992.

Poslednje jedinice Jugoslovenske narodne armije napustile bivšu jugoslovensku republiku Makedoniju.

April 1992

03.april 1992.

rat u b i h

Srpske odbrambene snage preuzimaju kontrolu nad Banja Lukom.

rat u b i h

Početak ratnog sukoba u Mostaru nakon eksplozije cisterne ispunjene eksplozivom ispred kasarne JNA «Mostarski bataljon».

rat u b i h

Vojska Hrvatske (ZNG) počela napad na nenaoružane srpske civile u Kupresu počinivši etničko čišćenje i ratni zločin u srpskim selima kod Kupresa - samo u selu Malovan brutalno ubijeno 28 civila. Napad na srpske civile Kupresa, pored vojske Republike Hrvatske, izvele su lokalne paravojne formacije koje je organizovalo rukovodstvo HDZ-a Kupresa. Početkom aprila 1992.godine na području Kupresa nije bilo vojnika JNA. Napad teškom artiljerijom kojom su uništavani objekti koji su pripadali kupreškim Srbima izvršen je podneva 06.aprila. Sledećeg dana, 07.aprila u Kupres dolaze jedinice JNA koje ga oslobođaju zajedno sa svim njegovim selima dok se hrvatske vojne snage povlače u Hrvatsku. Sa sobom su povele nekoliko desetina kupreških Srba kao zarobljenike koje su smestili u zloglasni logor Lora. Na početku napada od 03.aprila, pripadnici hrvatskih naoružanih formacija su na razne svirepe načine pobile preko 50 srpskih civila sa područja Kupresa dok su prilikom povlačenja sa sobom poveli nekoliko desetina (najviše do 100) ljudi raspoređujući ih u brojne zloglasne logore među kojima je svakako najbrutalniji bio logor "Lora" u Splitu. Tokom transporta zarobljenih mnogima se gubi svaki trag i nikada nisu pronađeni dok su u logorima, posebno u Lori na najsvirepije načine bili mučeni i ubijani potpuno nedužni ljudi samo zbog toga što su bili Srbi. U logorima je ubijeno identifikovanih preko 30 civila. Sudbina 14 Srba koji su odvedeni u logore Lora, Zadar i Ljubuški ni danas nije poznata.

Na prostorima Kupresa Srbi su oduvek činili većinu stanovništva. I tokom Drugog svestkog rata na području ovog mesta ustaški zlikovci su pobili 1038 Srba a među njima 225 dece mlađe od 10 godina. Zločin su ponovili pola veka kasnije da bi danas Kupres bio u sastavu Muslimansko-hrvatske federacije u koji se vratilo veoma malo srpskih povratnika. Misija etničkog čišćenja je očito uspešno obaveljana a da je za zločine retko ko odgovarao.

04.april 1992.

rat u b i h

Paravojna formacija Srpska garda preuzima kontrolu nad Bijeljinom. Srpska garda pod komandom Željka Ražnjatovića Arkana je napala Bijeljinu 1.aprila sukobivši se u njoj sa paravojnom formacijom pod nazivoma Patriotska liga. Nakon tri dana borbe Arkanova jedinica preuzima potpunu kontrolu nad gradom Bijeljinom koji je imao važan vojno - strateški položaj na severoistoku Bosne jer je predstavljao početnu bazu za vojno napredovanje srpskih snaga i ovladavanje teritorijama duž reka Save ka zapadu i Drine ka jugu Bosne.

05.april 1992.

Skupština B i H muslimansko-hrvatskog sastava donosi deklaraciju nezavisnosti B i H.

U Sarajevu održan antiratni protest građana u prilikom kojeg su ubijene dve osobe. Na dan donošenja deklaracije nezavisnosti B i H nekoliko hiljada ljudi je održalo antiratne demonstracije u Sarajevu. Najveća grupa protestanata je krenula ka zgradi skupštine B i H kada su se čuli pucnji iz vatrenog oružija. Paljba je dolazila iz hotela Holidej In u kojem je bilo sedište Srpske demokratske stranke. Tom prilikom ubijene su dve osobe, Suada Dilberović i Olga Sučić. Dok Srbi smatraju prvom žrtvom rata u B i H Nikolu Gardovića , Bošnjaci tvrde da su to upravo ove dve ubijene žene.

rat u b i h

Početak duge ratne opsade Sarajeva, glavnog grada B i H – početak rata. Ovaj datum se uzima kao početak skoro četvorogodišnje opsade Sarajeva kada je JNA uglavnom srpskog sastava zauzela međunarodni aerodrom u naselju Ilidža. Opsada grada trajala je 1425 dana, do 29. februara 1996. godine i smatra se najdužom opsadom u istoriji modernog ratovanja. Za vreme opsade dnevno je na grad padalo u proseku oko 330 granata. Rekordnih 3 777 granata ispaljeno je 22. jula 1993. godine. Još tokom zime 1991/92. godine JNA je na okolna uzvišenja oko grada smestila stotine komada teškog artiljerijskog naoružanja. Kada su se iz B i H povukli pripadnici JNA koji nisu poreklom iz te republike formirana je Vojska Republike Srpske 12. maja 1992. godine koja je preuzela navedeno oružije JNA kojim je držala grad u obruču. Potpuna blokada i opsada grada stupila je na snagu 2. maja 1992. godine kada je izvršen napad oko 200 pripadnika muslimasnkih paravojnih formacija na Dom JNA i pripadnike JNA, kako one koji su se nalazili u domu tako i one koji su pokušavali da im pomognu. Od tog trenutka sve glavne saobraćajnice ka gradu su blokirane i zatvorene od strane srpskih vojnih snaga. Sarajevo je bilo hermetički zatvoreno i izloženo svakodnevnom granatiranju narednih godina. Prema jednoj od procena tokom opsade živote je izgubilo oko 11 000 ljudi od čega oko 1 600 dece dok je blizu 50 000 građana ovog grada bilo teže ili lakše ranjeno.

06.april 1992.

Evropska zajednica priznala Bosnu i Hercegovinu kao nezavisnu državu - zvanični početak rata u B i H. Ovaj datum je označio i zvanični početak rata u ovoj višenacionalnoj i multikonfesionalnoj republici. Ministarski savet Evropske zajednice odlučio je da članice EZ priznaju bivšu jugoslovensku republiku Bosnu i Hercegovinu kao samostalnu državu. Istog dana su izbili sukobi u Sarajevu i taj preuranjeni čin je još više pojačao tenzije koje su prerasle u krvavi građanski rat. Usledila su proglašenja nezavisnosti Republike Srpske i Hrvatske Republike Herceg-Bosne. Vlada Srbije je saopštila da jedino sposrazum tri konstitutivna naroda B i H može doneti mir.

rat u b i h

Početak rata u Bosni i Hercegovini. Referendumom o nezavisnosti B i H koji je raspisan bez saglasnosti srpskog naroda B i H i održan uz bojkot Srba, muslimani i Hrvati su se opredelili za nezavisnost te republike. Incidentne situacije na nacionalnoj osnovi izbijaju još u drugoj polovini 1991. godine da bi nakon 1. marta kada su rezultati referenduma bili poznati počeli ozbiljniji konflikti širom B i H. Srbi su logično bili za ostanak ove republike u Jugoslaviji i nisu se mirili sa ignorisanjem njihove volje od strane muslimana i Hrvata. Prva intenzivnija puškaranja u nekim gradovima započinju poslednje nedelje marta da bi početkom aprila započeli ozbiljniji oružani sukobi. Ne uvažavajući svu složenost bosanskohercegovačke situacije Evropska zajednica se olako stavila na stranu secesionista muslimana i Hrvata priznavši njihove težnje da B i H bude nezavisna, takodje ignorišući volju srpskog naroda da nastavi živeti u istoj državi sa svojim sunarodnicima u okviru Jugoslavije. Priznavanje nezavisnosti B i H od strane EZ je konačno dolilo ulje na vatru, rat je bio neizbežan. Mnogi smatraju 6. april kao datum službenog početka rata mada su oružani sukobi, iako manjeg intenziteta, počeli nešto ranije.

07.april 1992.

SAD priznale Sloveniju, Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu kao nezavisne države. Dokument o priznavanju ovih država potpisao predsednik SAD Džordž Buš.

Proglašena nezavisna Srpska Republika Bosna i Hercegovina na Palama. Istog dana kada su SAD priznale nezavisnost B i H, na Palama je održana petnaesta sednica Skupštine srpskog naroda B i H čiji je predsednik Momčilo Krajišnik potpisao dokument o proglašenju Srpske Republike B i H. Krajišnik je istovremeno bio i predsednik Skupštine B i H. Srpski predstavnici Biljana Plavšić i Nikola Koljević se povlače iz Predsedništva B i H.

Predsedništvo Srpske republike BiH donelo odluku o osnivanju novinske agencije SRNA (Srpska novinska agencija).

08.april 1992.

Krnje Predsedništvo B i H (bez predstavnika srpskog naroda) donosi odluku o stvaranju TO B i H kao republičke vojske umesto dotadašnjeg TO. Ovo predsedništvo je odluku donelo bez srpskih predstavnika koji su se povukli iz njega prethodnog dana od kada će i inače svi dotadašnji postojeći republički organi biti muslimansko-hrvatskog sastava do izbijanja njihovog međusobnog sukoba kada će ostati samo muslimanski.

Osnovano Hrvatsko veće odbrane –HVO Herceg-Bosne u Grudama. HVO je osnovano od strane Hrvatske zajednice Herceg-Bosne utemeljene 18.novembra 1991. godine. Osnivanje HVO je bio izraz neslaganja Hrvata Herceg-Bosne sa proglašenjem TO B i H republičkom vojskom istog dana u Sarajevu od strane Predsedništva B i H. HZ HB je istakla da ne prihvata nepromišljenu odluku Predsedništva B i H o stvaranju TO kao republičke vojske smatrajući da je ona iskompromitovana kao i da su sve vojske osim HVO na područiju HB nelegalne i neprijateljske. Ova odluka bila je praktično početak razdora u muslimansko-hrvatskoj saradnji.

09.april 1992.

rat u b i h

Naoružane jedinice Srpske opštine Zvornik upotpunosti ovladale ovim gradom. Tenkovski napad je najpre izvela JNA čije su jedinice zajedno sa paravojnom Arkanovom formacijom Srpskom gardom ušle u grad.

12.april 1992.

U Parizu otvoren zabavni park "Diznilend

13.april 1992.

rat u b i h

Muslimanske paravojne snage pod kontrolom Alije Izetbegovića demolirale i opljačkale dopisništvo Tanjuga u Sarajevu. Sedam naoružanih ljudi razbilo je centar veze i preseklo prijem vesti iz zemlje i sveta novinskim kućama u BiH i ukralo dva telefaksa, dva teleprintera, telefonske i radio aparate i televizor. Ostalu opremu su uništili, a dežurnog novinara opljačkali, uzevši mu i pasoš.

15.april 1992.

rat u b i h

Osnovana Armija Republike B i H kao oružane snage krnje vlade B i H u Sarajevu sastavljene pretežno od muslimana tokom rata u B i H. Ova armija je osnovana od strane nekih jedinica TO B i H i paravojnih dobrovoljačkih grupa dana 15. aprila 1992. godine koji se i dalje u Federaciji B i H proslavlja kao Dan armije. Armija B i H je na osnovu Dejtonskog sporazuma transformisana u Vojsku Federacije B i H.

16.april 1992.

Košarkaši beogradskog "Partizana" postali prvaci Evrope pobedom u Istanbulu nad „Huventudom“ iz Barselone rezultatom 71:70 (40:34).

17.april 1992.

Iz Pala je počelo emitovanje programa radio stanice Republike Srpske - Studija S. Prethodno su Radio Sarajevo zaposele muslimanske snage Alije Izetbegovića.

20.april 1992.

Umro engleski glumac, pevač i komičar Beni Hil (Alfred Hatorn) najpoznatiji po nastupu u popularnoj humorističkoj seriji Beni Hil šou. (Rođen: Sauthempton/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 21.januar 1924. - Umro: Tedington/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 20.april 1992.)

1924-1992

22.april 1992.

U seriji eksplozija u kanalizacionom sistemu u meksičkom gradu Gvadalahara poginulo oko 200 ljudi.

27.april 1992.

Donet Ustav Savezne Republike Jugoslavije, poznat kao "žabljački" na osnovu prethodnih odluka republičkih skupština Srbije i Crne Gore.

Rusija i još 12 bivših sovjetskih republika postale članice Međunarodnog monetarnog fonda i Svetske banke.

Zambijski vojni avion u kojem su se nalazili fudbalski reprezentativci te afričke zemlje pao je u Atlantski okean blizu Gabona, nesreću nije preživeo niko od 30 ljudi koji su se nalazili u avionu.

28.april 1992.

Proglašena Savezna Republika Jugoslavija u Beogradu koju su činile Srbija i Crna Gora na čijim čelima su se nalazili Slobodan Milošević i Momir Bulatović. Od tog trenutka JNA ostaje bez države iako njene jedinice još postoje na teritorijama bivših republika a jedino uporište joj je upravo bila teritorija ove dve republike koje osnivaju svoju Vojsku Jugoslavije.

Maj 1992

02.maj 1992.

rat u b i h

Napadi muslimanskih paravojnih formacija na pripadnike JNA u Sarajevu. Posle saznanja da su muslimanske vojne formacije nabavile veliku količinu naoružanja i izvršile mobilizaciju ljudstva kojim se spremaju napasti kasarne i objekte JNA, Komanda druge vojne oblasti JNA je odlučila da izvrši evakuaciju ljudstva i opreme iz kasarne u naselju Bistrik u kasarnu u Lukavici. Očigledno po naređenju iz samog vrha muslimanskog vođstva dolazi do prvih organizovanih napada na objekte JNA u Sarajevu 1.maja da bi sledećeg dana 2. maja došlo do eskalacije sukoba. Oko 12 sati naoružani pripadnici muslimanske Teritorijalne odbrane BiH, njih 200, čiji komandant je bio general Hasan Efendić, u sadejstvu sa grupom kojom je komandovao ozloglašeni sarajevski kriminalac Ismet Bajramović Ćelo, izvršili su napad na Dom JNA u Sarajevu koji brani samo desetak vojnika. Komandant druge vojne oblasti JNA general Milutin Kukanjac šalje pomoć odbrani doma 40 vojnika pod vođstvom pukovnika Šuputa. Tokom njihovog puta ka mestu događaja ovi vojnici su napadnuti iz zasede kada gine šest vojnika i biva uništen jedan transporter. Ostali vojnici su bili opkoljeni a potom i zarobljeni. Kukanjac posle toga šalje diverzantsku grupu koja je imala 30 pripadnika pod komandom majora Marka Labudovića da deblokira vojnike iz doma. I oni bivaju napadnuti kod tramvajske stanice Skenderija kada gine major i četiri diverzanta dok ostali uspevaju da se probiju do vojne bolnice. Napadači upadaju u Dom JNA pošto su se malobrojni vojnici predali. Tada ubijaju portira, namerno ranjavaju načelnika doma potpukovnika Božinovskog i jednog vojnika nastavljajući sa maltretiranjem, ponižavanjem i torturom nad zarobljenicima a u narednim danima pogotovo nad Božinovskim koji je junački sve izdržao i kasnije svedočio o divljačkim postupcima ljudi bez časti i čojstva.

Istoga dana, oko 13 časova, izvršen je napad na vozilo koje je transportovalo hranu za komandu Druge vojne oblasti. U vozilu su bili kapetan Petrović i vozač. Kapetan je poginuo na licu mesta a vozač, teško ranjen, uspeva da stigne do komande gde je, na žalost, izdahnuo. U 17 časova ubijen je vojnik Pelemiš i komanda je opkoljena. Napad prestaje oko 20 časova. Takođe u ulici Vojvode Stepe muslimanske formacije izvršile su napad na kolonu sanitetskih vozila JNA na taj način što su pomoću kamiona marke "fap", povukli kontaktnu mrežu pod naponom (tramvajska i trolejbuska) i nabacili na vojna vozila usmrtivši jedan broj pripadnika JNA. Neke od preživelih iz te kolone na licu mesta su ubili pripadnici jedinice Jusufa Prazine. Koliko pripadnici muslimanskih paravojnih formacija koje su predvodili teški kriminalci, tek pušteni iz zatvora, nisu imali nikakvih civilizacijskih obzira, govori i činjenica da su tokom 2. i 3. maja iz različitog naoružanja napali i vojnu bolnicu u Sarajevu. Pokušaj vojnika JNA da uz pomoć tenkova i oklopnih transportera pokupe ranjene i poginule drugove sa sarajevskih ulica, protumačen je sa muslimanske strane kao napad na zgradu Predsedništva B i H i ostale državne ustanove. Tenkovi su dejstvovali po uporištima napadača što je pruzrokovalo materijalnu štetu na stambenim objektima. Muslimanska strana ovim opsežnim i planiranim napadima očigledno nije ispoštovala dogovor koji je postigla sa JNA o mirnoj evakuaciji ljudstva i opreme iz B i H u Skoplju 26.4.1992. godine.

Pripadnici JNA su 2.maja na Sarajevskom aerodromu prilikom njegovog povratka iz Portugala uhapsili lidera muslimana Aliju Izetbegovića i njegovu pratnju kako bi ih iskoristili kao taoce i garante za izvlačenje jedinica JNA iz sarajevske kasarne Bistrik. Prema kasnijim saznanjima pravi razlog njegovog hapšenja ipak je bila informacija da ga njegovi saborci na čelu sa Ejupom Ganićem žele likvidirati jer su nezadovoljni što je pristao na potpisivanje Kutiljerovog plana o kantonalnom razgraničenju B i H istog 2. maja u Lisabonu. Za njegovu likvidaciju bi optužili JNA i okolne srpske snage oko Sarajeva. Znajući da sa Ganićem ne može postići dogovor o bezbednom povlačenju vojske i opreme iz Bistrika, general Kukanjac je smatrao da će to uspeti sa Izetbegovićem kada ovaj preuzme komandu nad svojim sledbenicima koji su bili pre svega verni njemu a onda Ganiću. Ipak sutradan će se ispostaviti da Alijina reč i garanti ne znače ništa jer će se nastaviti sa masakriranjem vojnika JNA koji nisu pružali nikakav otpor, prilikom prolaska kroz Dobrovoljačku ulicu od strane muslimanskih "heroja". Pretpostavlja se da je 2. maja živote izgubilo bar dvadeset vojnika JNA. Prema podacima tima MUP-a Republike Srpske za istraživanje i dokumentovanje ratnih zločina u dva dana 2. i 3. maja 1992. godine, u napadima muslimanskih fanatika ubijena su 42 i ranjena 73 vojnika i oficira JNA dok je zarobljeno oko 250 ljudi koji su bili izloženi različitim vidovima maltretiranja i torture .

Potpisan Sporazum o stvaranju evropskog ekonomskog prostora (EEP) u Portu. Sporazum je potpisan od strane ministara spoljnih poslova država članica Evropske zajednice (EZ) i država članica Evropske zone slobodne trgovine (EFTA). Na osnovu ovog ugovora stvoren je Evropski ekonomski prostor (EEP) 17.marta 1993. godine, koji čine teritorije 15 država i to 12 država članica EZ i 3 države članice EFTA, Norveške, Lihtenštajna i Islanda. Švajcarska nije mogla pristupiti EEP nakon negativnog ishoda referenduma o EEP od 6. decembra 1992. godine. Počev od 1994. godine, na ovom prostoru je omogućeno slobodno kretanje roba, usluga, kapitala i radne snage i to na način kako se to čini na unutrašnjem tržištu EZ bez državnih granica. Države EFTA su potpisivanjem EEP-ugovora preuzele, između ostalog, i okruglo 80% EZ propisa relevantnih za uređenje unutrašnjeg tržišta.

03.maj 1992.

rat u b i h

Počinjen masakr nad vojnicima JNA u Dobrovoljačkoj ulici u Sarajevu od strane pripadnika muslimanskih paravojnih formacija «Patriotska liga» i «Zelene beretke» te pripadnika Teritorijalne odbrane i MUP-a B i H odanih vođstvu na čelu sa Alijom Izetbegovićem. Uz posredovanje prvog komandanta UNPROFORA za B i H kanadskog generala Luisa Mekenzija, general JNA Milutin Kukanjac je dogovorio sa muslimanskim vođstvom oslobađanje, prethodnog dana zadržanog, Alije Izetbegovića u zamenu za nesmetan prolaz ljudstva i opreme JNA iz Bistrika ka Lukavici. Nakon dobijanja garancija i date reči Alije Izetbegovića da će sve biti kako je dogovoreno, kolona od oko 40 vojnih vozila i 300 vojnika JNA bila je spremna da oko 18 časova uz pratnju jedinica mirovnih snaga UN-a krene put Lukavice. Međutim prilikom prolaska Dobrovoljačkom ulicom u blizini reke Miljacke, kolona biva presečena i mučki napadnuta od strane ostrašćenih Alijinih ratnika iz različitog streljačkog naoružanja i tromblonskih mina, sa prozora i krovova zgrada ove ulice, iz svih mogućih pravaca . Vojnici JNA nisu odgovarali na ove kukavičke napade jer su dobili naredbu da nepucaju u slučaju da budu u ovakvoj situaciji. I pored ove činjenice napadači su nastavili sa «junačkom» borbom izvlačeći iz vozila oficire i ubijajući ih hladnokrvno na licu mesta. General Mekenzi je kasnije pišući o svom angažmanu u mirovnim snagama UN-a u B i H zabeležio i svoje utiske o ovom događaju. Pored pominjanja hladnokrvnih ubistava oficira JNA i ostalih nemilih scena on iznosi svoje mišljenje da je za napad na kolonu JNA najodgovorniji Ejup Ganić tadašnji podpredsednik vlade B i H. Za dva dana 2. i 3. maja muslimanski paramilitarci su ubili 42 oficira i vojnika JNA, 73 su ranili te oko 250 zarobili.

06.maj 1992.

Umrla američka filmska glumica i pevačica nemačkog porekla Marlen Ditrih (Marija Magdalena). (Rođena: Berlin/Nemačko carstvo/Nemačka 27.decembar 1901. Umrla: Pariz/Francuska 06.maj 1992.) Rođena je kao Marija Magdalena Ditrih. Snimila je više od 50 filmova i važila za najtipičniji primer vamp glumice. Najveći deo svog života provela je u SAD gde je pobegla od nacističkog režima Adolfa Hitlera, odbivši 1937. sjajnu umetničku karijeru u Nemačkoj, koju su joj nudile nacističke vlasti. Marlen Ditrih je 1923. godine upisala glumačku školu Maksa Rajnharta. Kao student je igrala u nemačkim nemim filmovima. Svoju slavnu filmsku karijeru započela je 1930. godine, kada je sa rediteljem fon Šternbergom snimila film "Plavi anđeo". Zajedno odlaze u Holivud, gde nastaju filmovi "Maroko", "Ekspres za Šangaj", "Plava venera", "Grimizna carica"... Marlen snima i sa najpoznatijim američkim rediteljima. Najbolja ostvarenja dala je u filmovima "Spoljna politika", "Ranč prokletih", "Svedok optužbe", "Suđenje u Nirnbergu". Poslednji film "Žigolo" snimila je 1958. godine. U pedesetak filmova uglavnom je zapamćena kao fatalna zavodnica i vamp žena. Marlen Ditrih imala je i uspešnu pevačku karijeru. Njeni kabaretski nastupi bili su svetska atrakcija. "Najlepša baka na svetu" nastupala je na pozornicama Las Vegasa, Njujorka, Pariza, Rija, Sidneja... Posebno poglavlje u životu filmske dive bila je njena antinacistička aktivnost. Odbila je poziv Hitlera i Gebelsa da se 1937. godine vrati u Nemačku i postane "muza Trećeg rajha". Američko državljanstvo je primila 1939. godine i za vreme rata nastupala je za savezničke vojnike. Odlikovana je "Medaljom slobode" i francuskom "Legijom časti". Poslednje godine života Marlen je provela u Parizu. Napisala je memoare "Uzmite moj život". U toku 2002. godine u Berlinu je sa više manifestacija obeležen vek od rođenja Marlen Ditrih. Prikazana je i tehnički usavršena verzija "Plavog anđela".

1901-1992

08.maj 1992.

Usvojena ostavka načelnika Generalštaba oružanih snaga Jugoslavije Blagoja Adžića – na tu funkciju imenovan Života Panić. Predsedništvo Jugoslavije usvojilo je ostavku načelnika Generalštaba oružanih snaga Jugoslavije i vršioca dužnosti saveznog sekretara za narodnu odbranu general-pukovnika Blagoja Adžića i za načelnika Generalštaba imenovalo general-pukovnika Životu Panića. Smenjen je i komandant Druge armijske oblasti general-pukovnik Milutin Kukanjac dok je penzionisano 38 generala.

Umro ruski (sovjetski) pozorišni reditelj i glumac Sergej Vladimirovič Obrascov osnivač Državnog centralnog pozorišta lutaka, jedinstvenog u svetu, i jedan od utemeljivača parodijsko-satiričnog žanra minijatura s lutkama. (Rođen: Moskva/Ruska Imperija/Rusija 05.jul 1901. - Umro: Moskva/Rusija 08.maj 1992.) Stvaralac inventivnog duha i bogate mašte, režirao je više od 50 lutkarskih predstava koje se smatraju antologijskim delima tog pozorišnog žanra, poput “Čarobne Aladinove lampe”, “Neobičnog koncerta”, “2:0 za nas”, “Đavoljeg mlina” itd.

1901-1992

11.maj 1992.

Ministri inostranih poslova zemalja Evropske zajednice (EZ) odlučili da povuku ambasadore iz Beograda i da zatraže suspenziju članstva Savezne Republike Jugoslavije u Organizaciji za evropsku bezbednost i saradnju (OEBS).

Umro srpski (jugoslovenski) glumac Jovan Milićević, koji je život posvetio pozorištu i umro u njemu tokom susreta “Joakim Vujić” u Kruševcu. (Rođen: Sarajevo/Kraljevina SHS/Bosna i Hercegovina 09.april 1923. - Umro: Kruševac/SR Jugoslavija/Srbija 11.maj 1992.) Isticao se dramskim temperamentom, prodornom ekspresijom i naglašenom sposobnošću preobražaja. Upamćen je po produbljenim kreacijama Tomasa Mora, Ričarda III, Prometeja, Hamleta, Miće u “Braći Karamazovima”, Verenika u “Krvavim svadbama”.

1923-1992

12.maj 1992.

rat u b i h

Osnovana Vojska Republike Srpske. Na zasedanju Skupštine srpskog naroda B i H osnovane oružane snage Srpske Republike B i H. Za prvog komandanta VRS postavljen je general Ratko Mladić koji će je voditi tokom rata u B i H 1992-1995. godine. Dogovorom jedinice JNA su imale obavezu da napuste teritoriju B i H što su one i učinile tokom maja 1992. godine. U suštini oprema i naoružanje nekadašnje Druge vojne oblasti JNA koja je imala sedište u Sarajevu, postalo je vlasništvo novoosnovane VRS. Zadatak ove vojske bio je da zaštiti srpski narod u B i H od napada nacionalnih armija druga dva naroda B i H muslimana i Hrvata kao i od napada regularnih vojnih jedinica vojske Republike Hrvatske a kasnije i od napada NATO. VRS je postojala sve do 1. januara 2006. godine kada je integrisana u Oružane snage Bosne i Hercegovine kao njihov treći puk. Dogovor dva entiteta stvorena Dejtonskim sporazumom o temeljnoj reformi sistema odbrane usledio je leta 2005. godine. Stvorene su jedinstvene oružane snage B i H zbog čega je bio ukinut Generalštab i Ministarstvo odbrane Republike Srpske što je izazvalo negodovanje i proteste srpskog stanovništva.

15.maj 1992.

Hiljade pristalica opozicije u Azerbejdžanu zauzelo u Bakuu zgradu Skupštine i predsedničku palatu, a dan kasnije sa vlasti je zbačen predsednik Ajaz Mutalibov koji je potom izbegao u Moskvu.

16.maj 1992.

Serijom eksplozija dignut u vazduh vojni aerodrom kod Bihaća, jedan od najvažnijih vojnih objekata JNA, čija je izgradnja koštala više od četiri milijarde dolara. Kada se vojno-politička i bezbednosna situacija toliko pogoršala da je bilo očigledno da ce se aerodrom naći u beznadežnom okruženju, sa realnom opasnošću da padne u neželjene ruke i bude iskorišćen protiv onoga ko ga je do tada koristio, doneta je odluka da se on uništi. To je učinjeno 16. maja 1992. godine u pet časova i 30 minuta, sa 58 tona eksploziva. Piste su minirane na rastojanju od 50 do 100 metara, često u cik-cak rasporedu. Rušenje objekta bilo je znak da se konačno urušava i čitava država jer je njegovo definitivno napuštanje i totalno uništenje značilo da se odustaje od postojece geostrateške osnovice, odnosno da dotadašnja država nepovratno menja svoj izgled.

20.maj 1992.

Švajcarska podnosi zahtev za prijem u članstvo Evropske zajednice.

Moskva upozorila da je protiv stranog mešanja u sukob Jermena i Azera u oblasti Nagorno Karabah.

22.maj 1992.

rat u b i h

U bolnici u Banjaluci umrla prva od 12 beba (do 19.juna 1992.) zbog nestašice kiseonika, za vreme oružanih sukoba za koridor kod Brčkog, tokom građanskog rata u BiH. SAD i druge zapadne zemlje tada nisu dozvolile dopremanje humanitarne pomoći vazdušnim putem zapadnom delu Republike Srpske. Do 19. juna 1992. u Banjaluci je umrlo 12 beba.

23.maj 1992.

Generalna skupština Ujedinjenih nacija primila u članstvo UN Sloveniju, Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu.

24.maj 1992.

Osnovane „Železnice Republike Srpske“. Vlada Srpske Republike B i H donela odluku o formiranju Železnica Republike Srpske. Prvobitni naziv bio je „Srpske železnice B i H“.

27.maj 1992.

rat u b i h

U Ulici Vase Miskina u Sarajevu, dok su ljudi čekali u redu za hleb, eksplodirale četiri granate od kojih je 16 ljudi poginulo, a više od stotinu ranjeno. Za masakr su odmah, bez istrage i dokaza, optuženi Srbi. Istog dana je, kako je navedeno, zbog masakra, delegacija muslimanske Stranke demokratske akcije napustila konferenciju u Lisabonu, gde se od 21. maja pregovaralo o ustavnom uređenju Bosne i Hercegovine. Savet bezbednosti UN je 30. maja usvojio rezoluciju kojom su nametnute sankcije tadašnjoj SR Jugoslaviji, pod optužbom da je najodgovornija za građanski rat u BiH. Četiri meseca kasnije u Londonu se pojavio izveštaj UN koji je doveo u pitanje verziju prema kojoj su za tragediju odgovorne jedinice bosanskih Srba.

30.maj 1992.

Rezolucijom broj 725, Savet bezbednosti UN-a je uveo sankcije SR Jugoslaviji. Tom rezolucijom se zabranjuje svaka trgovinska aktivnost sa SRJ i onemogućuje prevoz robe koja potiče iz naše zemlje. Zamrznuta je svaka finansijska aktivnost naših banaka u inostranstvu kao i privredi. Ista situacija je bila i sa našom imovinom i sredstvima van zemlje. Suspendovana je svaka naučna i tehnološka saradnja, onemogućen vazdušni saobraćaj i smanjen broj naših članova diplomatskih predstavništva u inostranstvu. Kasnije će sankcije biti pooštrene.

31.maj 1992.

Održani prvi višestranački izbori za Veće građana Skupštine Savezne Republike Jugoslavije.

Jun 1992

02.jun 1992.

Stanovnici Danske na referendumu odbacuju ugovor iz Mastrihta. Minimalnom većinom glasova od 50,7%, Danci su se usprotivili usvajanju ugovora o EU. Ipak će ugovor stupiti na snagu jer su Danskoj učinjeni ustupci time što joj je omogućeno da po svojoj želji ne bude uključena u jedinstveni monetarni sistem i odbrambeno-političke koncepcije EU.

10.jun 1992.

rat u b i h

U selu Čemerno lokalni muslimanski i hrvatski ekstremisti počinili masakr nad 32 srpska civila. Među ubijenima najviše je bilo žena, dece i staraca. Pokolj u Čemernu je naziv za jedan od najužasnijih zločina koji su tokom rata u Bosni i Hercegovini počinile jedinice muslimanske Teritorijalne Odbrane Armije BiH u selu Čemerno, nadomak Sarajeva. Zločin je izvršen 10. juna 1992. godine, kada je ubijeno najmanje 30 Srba i to na najmonstruoznije načine. Ubijane su čitave porodice, a 15 kuća je spaljeno. Samo tri predratna stanovnika Čemerna su uspela da prežive ovaj pokolj. Za ovaj zločin postoji obimna dokumentacija, ali zločinci čija imena su poznata i dalje nisu izvedeni pred lice pravde. Tužilaštvo BiH drži ove predmete u fiokama, a Haško tužilaštvo nije htelo da procesuira zločince.

15.jun 1992.

Srpski pisac Dobrica Ćosić izabran za prvog predsednika Savezne Republike Jugoslavije (SRJ). Ćosić je bio dugogodišnji disident pod komunističkim režimom Josipa Broza u SFRJ. Na položaju šefa države nije ostao ceo mandat – Savezna skupština mu je 1.juna 1993, na inicijativu Srpske radikalne stranke, izglasala nepoverenje pod optužbom da je kršio Ustav.

Arbitražna komisija Evropske Zajednice je saopštila da SR Jugoslavija nema prava na kontinuitet SFR Jugoslavije. SRJ je na inicijativu Nemačke i SAD isključena iz KEBS-a.

Skupština Japana odobrila angažovanje japanskih vojnika u inostranstvu, prvi put od okončanja Drugog svetskog rata.

16.jun 1992.

U Vašingtonu postignut dogovor između SAD i Rusije o smanjenju arsenala dalekometnih nuklearnih raketa za dve trećine do 2003.godine. Dogovor postigli predsednici SAD Džordž Buš i Rusije Boris Jelcin.

17.jun 1992.

Nakon tri godine koje su proveli u zatočeništvu islamskih terorista u Libanu, Nemci Tomas Kemtner i Hajnrih Stribig su se vratili u Nemačku. Njih dvojica su bili poslednji taoci sa zapada koji su se našli u zatočeništvu islamskih terorista u Libanu.

19.jun 1992.

rat u b i h

U bolnici u Banja Luci umrla dvanaesta beba zbog nestašice kiseonika uzrokovane zabranom dostave humanitrane pomoći od strane SAD i nekih zapadnih zemalja. Dostavu humanitarne pomoći vazdušnim putem, pomenute države nisu dozvoljavale zapadnom delu Republike Srpske tokom borbi srpskih jedinica sa muslimanskim i hrvatskim snagama za koridor kod Brčkog. Prva od 12. beba u Banja Luci je zbog ovakvog drastičnog kršenja ljudskih prava umrla 22.maja 1992.

20.jun 1992.

Lideri Češke i Slovačke Vaclav Klaus i Vladimir Mečijar postigli dogovor kojim je Čehoslovačka prestala da postoji a Češka i Slovačka su postale dve samostalne države.

22.jun 1992.

Ljudske kosti pronađene u blizini ruskog grada Jekaterinburg identifikovane kao zemni ostaci ruskog cara Nikolaja II i njegovog maloletnog sina Aleksandra. Na osnovu naredbe vođe Oktobarske revolucije Lenjina, boljševici su leta 1918. u Jekaterinburgu (tada Sverdlovsku) streljali celu carsku porodicu, cara, caricu, njihovo petoro dece, ličnog lekara i pratnju a potom ih iskasapili i pokopali na tajnom mestu.

25.jun 1992.

Na inicijativu Turske zvanično je oformljena Crnomorska ekonomska saradnja. Članice su Jermenija, Gruzija, Azerbejdžan, Moldavija i Rusija. Od zemalja sa prostora ex-Jugoslavije kandidati za status posmatrača su bili Makedonija, Hrvatska i BIH.

28.jun 1992.

Počeo Vidovdanski sabor ispred Skupštine SRJ u Beogradu u organizaciji opozicionog DEPOSA. Demokratski pokret Srbije (DEPOS) organizovao je do tada najveći opozicioni skup u Srbiji koji je trajao osam dana. Učesnici skupa tražili su ostavku predsednika Srbije Slobodana Miloševića, raspuštanje Narodne skupštine i formiranje vlade nacionalnog spasa.

Umro letonski (sovjetski) šahovski velemajstor Mihail Talj, svetski šampion. (Rođen: Riga/Letonija/Sovjetski Savez 09.novembar 1936. - Umro: Moskva/Rusija 28.jun 1992.) Talj je naučio da igra šah sa 10 godina. Na Omladinskom šampionatu SSSR-a, 1953, podelio je prvo i drugo mesto i uskoro postao majstor sporta. Na Seniorskom prvenstvu Sovjetskog Saveza debitovao je 1956, da bi već sledeće godine postao prvak svoje zemlje u šahu. Prvak Sovjetskog Saveza bio je šest puta. Pobedivši Mihaila Botvinika, 1960, postao je najmlađi svetski šampion u istoriji šaha. Igru ovog "Gusara iz Rige", kako su ga od milja zvali ljubitelji šaha, krasio je neobično agresivni stil, ofanzivna igra, zasnovana na intuiciji i spremnosti na rizik. Otuda njegova velika popularnost ne samo u Sovjetskom Savezu, već i širom sveta. Svoju poslednju šahovsku partiju odigrao je u Moskvi, na predolimpijskom brzopoteznom turniru. Bilo je to 28. maja 1992. godine, samo mesec dana pre njegove tragične smrti. Ime šahovskog genija, Mihaila Talja, postalo je simbol kreacije, fantazije i lepote kraljevske igre, kako neki nazivaju šah. Bio je izuzetan prijatelj naše zemlje i naših šahista. U Beogradu se osećao kao kod svoje kuće, a dobro je govorio i srpski jezik.

1956-1992

29.jun 1992.

Islamski teroristi ubili šefa vladajućeg saveta Alžira Mohameda Budiafa dok je otvarao kulturni centar u gradu Anaba na istoku Alžira.

30.jun 1992.

Fidel Ramos stupio na dužnost predsednika Filipina kao prvi šef države protestant u toj izrazito rimokatoličkoj zemlji.

Jul 1992

02.jul 1992.

Umro srpski (jugoslovenski) pisac Borislav Pekić, romansijer sa izrazitim smislom za suptilno nijansiranje, psihološku i društvenu analizu, prožetu ironičnim odnosom prema svetu. (Rođen: Podgorica/Kraljevina Jugoslavija/Crna Gora 04.februar 1930. - Umro: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 02.jul 1992.) Jedan od najvećih srpskih i jugoslovenskih pisaca, Pekić je ostavio delo koje po vrednosti i obimu čini temelj naše literature: dvadesetak proznih dela, knjige dnevničkih eseja, autobiografskih zapisa i više od trideset drama, koje su postavljane u pozorištima ili adaptirane za radio izvođenje. Studirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Prvu knjigu "Vreme čuda", koja ga je odmah uvrstila u sam vrh naše literature, objavio je 1965. Sledila su dela: "Hodočašće Arsenija Njegovana", "Uspenje i pad Ikara Gubelkijana", "Odbrana i poslednji dani", "Kako upokojiti vampira", "Zlatno runo", "Godine koje su pojeli skakavci" i druga. Ubrzo nakon Pekićeve smrti, februara 1993, osnovana je Fondacija, s ciljem da čuva i publikuje piščevu zaostavštinu, koju čini preko 20 hiljada strana neobjavljenih zapisa, dnevnika i prepiske, kao i da neguje uspomenu na znamenitog književnika. Takođe je ustanovljena stipendija "Borislav Pekić", za podsticaj darovitim mladim piscima. Zbog pripadnosti ilegalnoj organizaciji “Savez demokratske omladine Jugoslavije” posle Drugog svetskog rata, proveo je nekoliko godina na robiji. Jedan je od osnivača obnovljene Demokratske stranke 1989.

1930-1992

03.jul 1992.

rat u b i h

Lideri Hrvata u Bosni i Hercegovini u Grudama proglasili hrvatsku državu u BiH - Herceg-Bosnu - s Mostarom kao glavnim gradom.

10.jul 1992.

Završile se demonstracije u Beogradu – studentski protest. Godinu dana nakon martovskih demonstracija iz 1991, studenti Beogradskog univerziteta, predvođeni Savezom studenata Elektrotehničkog fakulteta, 15. juna počinju demonstracije pod nazivom „Studentski protest 1992.“ koje su trajale čitavo leto. Demonstracije su počele skupom ispred zgrade Rektorata, gde su okupljenim studentima podeljene novine pod naslovom „Vrenje“. Studenti su tražili: ostavku Slobodana Miloševića, raspuštanje Skupštine Srbije, raspisivanje izbora i formiranje koalicione vlade. Protest je trajao na platou ispred Filozofskog fakulteta i u prostorijama tog i ostalih fakulteta na Studentskom trgu u Beogradu, zajedno sa koncertima, predstavama, predavanjima i performansima, a u julu je organizovan marš na Dedinje. Uporedo sa ovim demonstracijama je održan i Vidovdanski sabor (28. juna 1992) kome se studenti nisu zvanično priključili, ali je kolona studenata prošla kroz masu ispred Skupštine u znak podrške. Studentski protest se završio 10. jula a održan je i u Nišu i Novom Sadu. Protesti su spontano prestali. Milošević je opstao na vlasti a ostali zahtevi su delimično ispunjeni.

Američki sud osudio bivšeg panamskog diktatora Manuela Norijegu na 40 godina zatvora pod optužbom da je dozvolio korišćenje Paname za šverc droge. Pre ove drakonske presude Norijega je bio štićenik SAD sve do trenutka dok nije ugrozio interese američke administracije. Nakon invazije vojnih snaga SAD na Panamu usmerene protiv Noriege i njegove predaje 3. januara 1990. godine, on biva transportovan u Majami na Floridu gde je čekao suđenje zbog optužbi vezanih za kriminalna dela u SAD. Federalni sud SAD je doneo presudu po kojoj je Noriega kriv za trgovinu kokainom, pranje novca i reketiranje zbog čega je dobio zatvorsku kaznu u trajanju od 40 godina. Međutim 1999. godine kazna mu je smanjena na 30 godina.

13.jul 1992.

Preuzimajući dužnost predsednika vlade Izraela, Jicak Rabin najavio da će posetiti prestonice arapskih zemalja radi postizanja mira na Bliskom istoku.

14.jul 1992.

Savezna Skupština SR Jugoslavije za prvog predsednika vlade SRJ izabrala američkog poslovnog čoveka srpskog porekla Milana Panića.

18.jul 1992.

Ratni brodovi NATO i Zapadnoevropske unije uplovili u Jadran radi kontrole sankcija UN protiv SR Jugoslavije, u prvoj takvoj operaciji u Evropi od Drugog svetskog rata.

19.jul 1992.

U eksploziji automobila-bombe u Palermu ubijen Paolo Borselino, vodeći italijanski sudija u borbi protiv mafije.

22.jul 1992.

Najveći kolumbijski krijumčar droge Pablo Eskobar pobegao iz zatvora.

25.jul 1992.

Neporaženi šampion, američki velemajstor Bobi Fišer, 11 puta prvak sveta, doputovao u SR Jugoslaviju da bi dao podršku zemlji pod sankcijama UN. Fišer se nakratko vratio posle više od 20 godina šahu. U Beogradu i na Svetom Stefanu gde je boravio, odigrao je meč sa ruskim velemajstorom Borisom Spaskim, kojem je oduzeo titulu svetskog prvaka u meču u Rejkjaviku 1972, i ponovo ga pobedio.

29.jul 1992.

Evropska Zajednica i SAD nisu dozvolili da SRJ nastavi mandat SFRJ u Ujedinjenim nacijama.

Avgust 1992

03.avgust 1992.

U Jovanici kod Gornjeg Milanovca otkriveno bogato arehološko nalazišste iz ranog paleolita. Nađeni predmeti pripadaju tzv. ašelskoj kulturi.

09.avgust 1992.

U Barseloni završene 25. Olimpijske igre na kojima je učestvovalo 15.000 sportista iz 172 zemlje. Zbog sankcija UN, Srbija (SRJ) nije učestvovala u ekipnim sportovima, ali su medalje izborili strelci - Jasna Šekarić srebrnu, a Aranka Binder i Stevan Pletikosić bronzanu.

12.avgust 1992.

Promenjen naziv Srpske Republike B i H u Republiku Srpsku.

rat u b i h

SAD, Kanada i Meksiko postigli sporazum o stvaranju jedinstvene zone slobodne trgovine, čime je stvoren najveći svetski trgovinski blok.

23.avgust 1992.

Oko 200 mladih neonacista u prisustvu stotina oduševljenih pristalica napalo hostel za izbeglice u nemačkom gradu Rostok i sukobilo se sa policijom.

27.avgust 1992.

U Londonu završena dvodnevna međunarodna konferencija o bivšoj Jugoslaviji, na kojoj su predstavnici Srba u Bosni i Hercegovini prihvatili da pod kontrolu Ujedinjenih nacija stave teško naoružanje i načelno su prihvatili da se povuku sa dela teritorije BiH koji su kontrolisali.

Septembar 1992

03.septembar 1992.

rat u b i h

Sa teritorije pod kontrolom muslimana (Bošnjaka) i Hrvata, u centralnoj Bosni, raketom oboren italijanski transportni avion u kojem su poginula sva četiri člana posade. Incident je na Zapadu skromno medijski propraćen i nije vođena ozbiljnija istraga, najverovatnije pošto je bilo jasno da ni na koji način ne mogu biti optužene snage Srba u BiH.

04.septembar 1992.

Bivši predsednik Bugarske Todor Živkov, zbačen 1989, osuđen na sedam godina zatvora pod optužbom za proneveru državnih fondova.

12.septembar 1992.

U Limi uhvaćen osnivač peruanskog maoističkog gerilskog pokreta "Svetli put" Abimael Gusman, odgovoran za niz brutalnih akcija s brojnim žrtvama.

Umro američki filmski i pozorišni glumac Entoni Perkins, koji se specijalizovao za uloge senzitivnih, smetenih i nervoznih ličnosti. (Rođen: Menhetn, Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 04.april 1932. - Umro: Los Anđeles/Kalifornija/Sjedinjene Američke Državeo 12.septembar 1992.) Bio je nominovan za Oskara za najboljeg sporednog glumca za svoj drugi film, Friendly Persuasion (1956), ali je ostao upamćen po ulozi Normana Bejtsa u Hičkokovom filmu Psiho (1960) i ostala tri nastavka. Neki od filmova u kojima je ostvario uloge: “Psiho”, “Prijateljsko ubeđivanje” (Oskar), “Proces”, “Fedra”, “Volite li Bramsa?”, “Kvaka 22”, “Sudija za vešanaje”, “Ubistvo u Orijent ekspresu”, “Crna rupa” itd.

1932-1992

19.septembar 1992.

Savet bezbednosti UN usvojio rezoluciju o isključenju SR Jugoslavije iz rada Generalne skupštine i osporio njeno pravo da u UN nasledi bivšu SFRJ. Klupa Jugoslavije ostala je prazna dok je misiji SRJ dozvoljeno da ostane u Njujorku i kontaktira sa Savetom bezbednosti i drugim organima UN. SRJ je ponovo postala članica UN 2.novembra 2000.godine , nakon što je demokratska opozicija preuzela vlast u Srbiji.

20.septembar 1992.

Francuzi se na referendumu izjašnjavaju za prihvatanje ugovora iz Mastrihta. Mala većina glasova građana Francuske od 51,05% od ukupno izašlog biračkog tela na referendum je odlučila da ova zemlja prihvati ugovor o EU.

21.septembar 1992.

Meksiko i Vatikan uspostavili pune diplomatske odnose posle prekida od 130 godina.

22.septembar 1992.

Na plenarnoj sednici Generalne skupštine UN, iz rada tog tela je 1992 godine isključena Jugoslavija, čime je ugašeno članstvo SFRJ i odlučeno da Savezna Republika Jugoslavija podnese molbu za prijem kad se steku uslovi. Jugoslovenskoj misiji pri UN dozvoljeno je da kontaktira sa Savetom bezbednosti i drugim nadležnim telima UN radi održavanja potrebnih veza.

25.septembar 1992.

Moskva i Vašington odbacili jedan od poslednjih ostataka Hladnog rata, dozvolivši slobodu putovanja ruskim i američkim novinarima i poslovnim ljudima koji rade u Rusiji, odnosno u SAD.

Otvoren kanal Rajna – Majna - Dunav dug 171 km. Kanal Rajna - Majna - Dunav (takođe poznat kao Kanal Majna - Dunav, RMD kanal ili Evropski kanal), koji se nalazi u Bavarskoj, u Nemačkoj, spaja reke Majnu i Dunav, na pravcu od Bamberga, preko Nirnberga, do Regenzburga. Ovaj kanal obezbeđuje plovnu vezu između delte Rajne (kod Roterdama u Holandiji) i delte Dunava u istočnoj Rumuniji, povezujući Severno more i Atlantski okean sa Crnim morem.

Oktobar 1992

04.oktobar 1992.

Okončan 16-godišnji građanski rat u Mozambiku potpisivanjem mirovnog sporazuma između vlade te afričke države i pobunjenika. Mozambik je do 1975. bio portugalska kolonija.

06.oktobar 1992.

Savet bezbednosti UN Rezolucijom 780 osnovao Komisiju za ispitivanje ratnih zločina u prethodnoj Jugoslaviji, sastavljenu od međunarodnih eksperata.

08.oktobar 1992.

Umro Vili Brant, nemački političar i nobelovac. (Rođen: Libek/Nemačko carstvo/Nemačka 18.decembar 1913. Umrlo: Unkel/Nemačka 08.oktobar 1992.) Brant je kao Herbert Ernst Karl Fram rođen 18.decembra 1913.godine u nemačkom gradu Libeku u skromnoj radničkoj porodici. Pridružio se “Socijalističkoj omladini” 1929.godine ostavši od tada do kraja života odan političkoj levici. Bio je i član još nekih levičarskih partija pre Drugog svetskog rata. Nakon dolaska nacista na vlast u Nemačkoj 1933.godine u cilju da izbegne hapšenje od strane Gestapoa beži u Norvešku gde radi kao novinar. Kako bi umakao daljem proganjanju nemačkih agenata preuzima novi identitet, Vili Brant. Nacističke vlasti mu oduzimaju nemačko državljanstvo 1938.godine kada podnosi zahtev za dobijanje norveškog koje dobija 1940.godine i to od norveške ambasade u Stokholmu gde ostaje do kraja Drugog svetskog rata pošto je prešao u Švedsku nakon nacističke okupacije Norveške. Posle rata vraća se u Nemačku kao norveški državljanin radeći kao ataše za štampu pri norveškoj ambasadi u Berlinu. Ubrzo ponovo dobija nemačko državljanstvo kako bi se posvetio političkom radu u domovini.

Postaje član Socijaldemokratske partije Namačke 1948. u kojoj ostaje do kraja života. Biva izabran za poslanika federalnog parlamenta 1949.godine. Od 1957. do 1967. vrši funkciju gradonačelnika Zapadnog Berlina kada i postaje poznat širom sveta. Odbio je sovjetski zahtev iz 1958. kojim je tražena demilitarizacija Zapadnog Berlina. Pokazao je da građani Zapadnog Berlina mogu računati na njega i nakon što je njihov deo grada ostao izolovana enklava na neprijateljskoj teritoriji posle podizanja Berlinskog zida 1961.godine. Postao je predsednik Socijaldemokratske partije 1964. nasledivši na toj poziciji Eriha Olenhauera. Formiranjem velike koalicije koju su činile Hrišćanskodemokratska i Socijaldemokratska stranka 1966.godine, Brant obavlja funkcije vice-kancelara i ministra inostranih poslova do 1969. kada postaje kancelar savezne vlade. Sledeće 1970. izabran je za ličnost godine američkog magazina Tajm. Vili Brant će ostati upamćen po svojoj tzv. “istočnoj politici” koju je vodio u cilju otopljavanja i unapređenja odnosa sa komunističkim državama Istočnog bloka pre svega sa Demokratskom Republikom Nemačkom, Poljskom i Sovjetskim Savezom u vreme zategnutih odnosa Istoka i Zapada tokom Hladnog rata. Priznanje za takav njegov politički angažman stiže 1971.godine u vidu Nobelove nagrade za mir. Međutim takva politika je unutar Zapadne Nemačke od nekih Nemaca smatrana čak i veleizdajničkom. Pokušaj izglasavanja nepoverenja u parlamentu kojim bi Brant bio smenjen sa kancelarske pozicije je ipak 1972. propao. Nemačka kontraobaveštajna služba je 1973. otkrila da je bliski Brantov saradnik Ginter Gijom istočnonemački špijun. Gijom biva uhapšen aprila 1974. Opozicija neposredno nakon hapšenja Gijoma započinje oštru kampanju protiv kancelara. U dnevnim novinama se pojavila informacija iz njegovog privatnog života po kojoj je Brant imao ljubavnu vezu sa prilično mlađom ženom. Koliki je pritisak vršen na njega pokazuje činjenica da je pomišljao i na samoubistvo pošto je napisao oproštajno pismo. Vili Brant podnosi ostavku na mesto saveznog kancelara 6.maja 1974.godine. Ostaće upamćen i po svom gestu koji je imao izuzetno pozitivan odjek u čitavom svetu. Prilikom zvanične posete Poljskoj 1971. Vili Brant je odao počast Poljacima palim žrtvama nacizma u Drugom svetskom ratu tako što je klekao ispred spomenika koji im je bio posvećen. Ostao je poslanik u Bundestagu i predsednik Socijalemokratske stranke do 1987. da bi ga potom izabrali za počasnog predsednika. Bio je na čelu Socijalističke internacionale od 1976. do 1992. radeći na njenom širenju van Evrope i član Evropskog parlamenta između 1979. i 1983.godine. Krajem 1989. je među prvima u Zapadnoj Nemačkoj pozdravio ujedinjenje dve Nemačke poznatim rečima koje su tih dana bile često citirane: “Sada zajedno raste ono što je zajedničko”. Jedno od njegovih poslednjih pojavljivanja u javnosti bilo je 1990.godine kada je putovao u Bagdad kako bi pregovarao sa Sadamom Huseinom o oslobađanju zarobljenika zatočenih nakon iračke invazije na Kuvajt. Umro je 8.oktobra 1992.godine u mestu Unkel u blizini Bona.

1913-1992

10.oktobar 1992.

Podignut spomenik srpskom književniku Ivi Andriću u Beogradu. Spomenik je podignut povodom stogodišnjice rođenja Ive Andrića, a izradio ga je vajar Milenko Mandić. Nalazi se na Andrićevom vencu pored Novog dvora i ulaza u Pionirski park. Izrađen je od bronze i visine je 140 cm. U sklopu obeležavanja 50 godina od dodele Nobelove nagrade 2011. godine, ispod spomenika na stepenicama postavljen je citat iz njegove knjige „Znakovi pored puta”, odrađen od mesinga: „Otišao sam Iza mene je ostalo sve što su ljudi rekli kao pramičak magle koji se gubi. A sve što su uradili poneo sam na dlanu jedne ruke.”

12.oktobar 1992.

U Kairu poginulo više od 550 ljudi u zemljotresu čiji je epicentar bio nedaleko od velikih piramida u Gizi.

20.oktobar 1992.

rat u hrvatskoj

Jedinice JNA napustile dubrovačko ratište na osnovu dogovora s Hrvatskom i Unproforom, a poluostrvo Prevlaka na ulazu u Boku Kotorsku stavljeno pod kontrolu posmatrača UN.

Umro Koča Popović, jedan od prvaka KPJ, književnik, publicista, političar i državnik, narodni heroj . (Rođen: Beograd/Kraljevina Srbija/Srbija 14.mart 1908. - Umro: Beograd/SR Jugoslavija/Srbija 20.oktobar 1992.) Učesnik je građanskog rata u Španiji. Godine 1941. jedan je od organizatora ustanka u Srbiji. Studije filozofije završio je na Sorboni u Parizu. Bio je na istaknutim vojnim položajima u NOP-u, od komandanta Prve proleterske brigade do načelnika Generalštaba. Od 1953. do 1964. bio je šef jugoslovenske diplomatije, a od septembra 1966. do aprila 1967, posle uklanjanja Aleksandra Rankovića, potpredsednik je SFRJ. Nakon obračuna Josipa Broza s tzv. liberalima u Srbiji, 1972. odstranjen je iz političkog života. U međuratnom periodu bio je blizak nadrealistima, specifičnom umetničkom pokretu.

1908-1992

22.oktobar 1992.

Izvršena otmica 16 građana Srbije iz Sjeverina muslimanske veroispovesti od strane pripadnika srpske paravojne formacije « Osvetnici ». Pripadnici pomenute formacije su zaustavili autobus sa putnicima na liniji Pljevlja – Priboj tokom prelaska preko teritorije Republike Srpske u mestu Mioče. Tada su iz vozila oteli 15 muškaraca i jednu ženu, odveli ih u Višegrad gde su ih psihički i fizički zlostavljali samo zato što su muslimani. Nesrećne ljude zločinci su potom odveli na obalu Drine gde su ih mučki pobili. Petnaest godina kasnije samo su četvorica počinioca ovog zločina osuena dok ih je većina još uvek bila na slobodi.

28.oktobar 1992.

rat u b i h

Objavljen predlog Ženevske konferencije o decentralizaciji i podeli B i H na 7 do 10 autonomnih regiona. Kopredsednici Ženevske konferencije o prethodnoj Jugoslaviji Sajrus Vens i lord Dejvid Oven objavili su predlog ustavnog uređenja Bosne i Hercegovine, prema kojem bi ona bila decentralizovana i podeljena na 7 do 10 autonomnih regiona.

Novembar 1992

03.novembar 1992.

Kandidat Demokratske stranke Bil Klinton pobedio na predsedničkim izborima SAD dotadašnjeg šefa države republikanca Džordža Buša Starijeg.

07.novembar 1992.

Umro slovački državnik Aleksander Dubček, vođa pokreta reformi u Čehoslovačkoj krajem šezdesetih godina XX veka, poznatih kao “Praško proleće”. (Rođen: Uhrovec/Čehoslovačka/Slovačka 27.novembar 1921. - Umro: Prag/Čehoslovačka/Češka Republika 07.novembar 1992.) U Drugom svetskom ratu učestvovao je 1944. u slovačkom narodnom ustanku. Od 1963. bio je na čelu Komunističke partije Slovačke, a u januaru 1968. izabran je za generalnog sekretara Centralnog komiteta KPČ umesto Antonija Novotnog. Svrgnut je posle vojne intervencije pet zemalja Varšavskog pakta u avgustu 1968. U decembru 1969. naimenovan je za ambasadora u Turskoj, ali je već 1970. opozvan i potom je proveo dve decenije u potpunoj političkoj izolaciji. Posle pada komunističkog režima 1989. izabran je za predsednika čehoslovačke skupštine.

1921-1992

17.novembar 1992.

Engleska anglikanska crkva napustila vekovnu tradiciju i dopustila ženama da postanu sveštena lica.

20.novembar 1992.

U požaru gotovo uništen Vindzorski zamak, kraljevski dvorac, po kom je vladajuća britanska dinastija uzela ime u vreme sukoba sa Nemačkom 1914. zbog tada nepopularnog nemačkog porekla. Palata u Vindzoru je jedna od najvećih znamenitosti Britanije.

22.novembar 1992.

Ratni brodovi NATO i Zapadnoevropske unije počeli u Jadranu pomorsku blokadu SRJ, da bi joj onemogućili snabdevanje naftom i drugim strateškim materijalima.

24.novembar 1992.

Poginula 141 osoba, svi putnici i članovi posade u najgoroj zabeleženoj nesreći u istoriji kineskog civilnog vazduhoplovstva – padu aviona tipa „Boing 737“.

25.novembar 1992.

Skupština Čehoslovačke glasala za podelu te zemlje na posebne države Češku i Slovačku od 1. januara 1993.

Norveška podnosi zahtev za pristupanje Evropskoj zajednici. Ovo je bio treći po redu zahtev vlasti ove zemlje da postane članica EZ. Želja vlasti je ipak bila u suprotnosti sa voljom građana Norveške. Norvežani su se i ranije izjašnjavali na referendumu protiv ulaska u EZ. Tako će biti i nakon ovog podnešenog zahteva.

Decembar 1992

06.decembar 1992.

Hindu ekstremisti uništili džamiju u Ajođi na severu Indije – u eksploziji verskih strasti hindusa i muslimana u Ajođi poginulo najmanje 400 ljudi. Hindusi su uništili džamiju vođeni uverenjem da su je izgradili muslimanski osvajači u srednjem veku na zgarištu velikog hindu hrama koji su prethodno razorili.

Stanovnici Švajcarske se izjašnjavaju protiv sporazuma o EEP. Većina stanovnika Švajcarske se na referendumu izjasnila protiv sporazuma o evropskom ekonomskom prostoru. Sporazum koji je potpisan 2.maja 1992. godine će stupiti na snagu 19. marta 1993. kada će biti formiran EEP koji će obuhvatiti teritorije 15 zemalja članica EZ i EFTA ali bez Švajcarske.

07.decembar 1992.

Vlada Indije zabranila fundamentalističke pokrete posle nereda u kojima je poginulo najmanje 400 ljudi hindusa i muslimana i razaranja džamije u Ajođi, izgrađene na ruševinama velikog hindu hrama koji su u srednjem veku razorili muslimani.

09.decembar 1992.

Svetska fudbalska federacija priklonila se sankcijama protiv SRJ i obavestila Fudbalski savez Jugoslavije da reprezentacija SRJ neće moći da učestvuje u kvalifikacijama za svetsko prvenstvo u SAD 1994.

11.decembar 1992.

Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odlučio da pošalje oko 800 “plavih šlemova” u Bivšu Jugoslovensku Republiku Makedoniju.

11-12.decembar 1992.

Evropski savet EZ usvojio “Delorov paket II” sa ciljem da se obezbedi finansiranje EZ do 1999. godine. Evropska komisija je predstavila ovaj paket u februaru 1992. godine da bi bio usvojen na zasedanju Evropskog saveta u Edinburgu. Paket je predvidjao povećanje budžeta kojim bi se osigurala realizacija zaključaka iz Mastrihta, odnosno osigurao put daljeg razvoja EU. Bilo je potrebno povesti računa o ciljevima obezbedjenja principa tržišne konkurencije, ekonomskom i socijalnom zajedništvu država članica i o proširenju međunarodne odgovornosti EU. “Delorov paket” je predvidjao da se vlastita sredstva EU do 1999. godine postepeno povećaju sa 1,2% na 1,27% bruto nacionalnog proizvoda, da se dodatno poveća budžet strukturnih fondova, te da se stvori kohezioni fond. Na istom sastanku ES je izašao u susret želji Danske da ne bude uključena u jedinstveni monetarni sistem i u odbrambeno-političke koncepcije EU, pošto su građani te zemlje na referendumu odbili da private Mastrihtski ugovor o EU.

12.decembar 1992.

Formirana je Centralnoevropska zona slobodne trgovine-CEFTA-Central European Free Trade Association potpisivanjem sporazuma u poljskom gradu Krakov, dok su odredbe sporazuma stupile na snagu od 1. jula 1994. godine. Pretača CEFTA je Višegradska deklaracija od 12. januara 1991. godine koju su usvojile ČSSR, Poljska i Mađarska.

Poginulo najmanje 2.200 ljudi u zemljotresu koji je pogodio indonežanska ostrva Floers i Babi.

13.decembar 1992.

Predstavom "Narodni poslanik" Jugoslovenskog dramskog pozorišta iz Beograda počeo 1. festival "Dani Zorana Radmilovića" u Zaječaru.

15.decembar 1992.

Vlada SAD optužila američkog velemajstora i neporaženog prvaka sveta u šahu Bobija Fišera da je prekršio ekonomske sankcije protiv Srbije (SRJ) igranjem meča sa bivšim svetskim prvakom Borisom Spaskim. Fišer je prethodno javno ismejao takav nagoveštaj i doslovno pljunuo na tekst optužbe.

16.decembar 1992.

Kopredsednici Konferencije o bivšoj Jugoslaviji Sajrus Vens i lord Dejvid Oven predložili seriju diplomatskih i vojnih mera radi okončanja građanskog rata u Bosni i Hercegovini na ministarskoj konferenciji 29 zemalja u Ženevi.

17.decembar 1992.

Skupština Republike Srpske usvojila Deklaraciju o završetku rata i za prvog predsednika izabrala Radovana Karadžića. Prethodno je Skupština umesto Predsedništva ustanovila funkciju predsednika RS.

20.decembar 1992.

Na prvim višestranačkim izborima u SRJ, za predsednika Srbije izabran Slobodan Milošević, a u Crnoj Gori najviše glasova dobili Momir Bulatović i Branko Kostić, da bi u drugom krugu pobedio Bulatović.

22.decembar 1992.

Evropska unija potpisuje Evropski sporazum sa Bugarskom.

U Tripoliju saopšteno da je poginulo svih 158 Libijaca i stranaca prilikom pada libijskog aviona tipa "Boing 727". Avion je leteo na domaćoj liniji.

24.decembar 1992.

Predsednik SAD Džordž Buš amnestirao bivšeg ministra odbrane Kaspara Vajbergera i još pet funkcionera umešanih u skandal „Irangejt“.

27.decembar 1992.

Američki lovci oborili irački vojni avion iznad južnog Iraka zato što su navodno dve iračke borbene letelice nameravale da napadnu američke avione tipa F-16.

29.decembar 1992.

Skupština SRJ izglasala nepoverenje prvoj vladi Milana Panića, koja je zapala u krizu mesec dana ranije, kad je iz nje istupilo troje ministara iz Srbije. Za vršioca dužnosti imenovan je zatim potpredsednik vlade Radoje Kontić.

30.decembar 1992.

Umro srpski/crnogorski (jugoslovenski) književnik Mihailo Lalić, urednik "Borbe", "Književnih novina" i "Nolit"-a, akademik. (Rođen: Trepča, Andrijevica/Kraljevina Crna Gora/Crna Gora 07.oktobar 1914. - Umro: Beograd/SR Jugoslavija/Srbija 30.decembar 1992.) Tipična tema kojom se bavio u svom književnom opusu jesu prilike u Crnoj gori uoči i tokom II svetskog rata, odnosno Narodnooslobodilačka borba uz odabir specifičnih aktera i događaja i romanesknih priča. Bio je interniran u Grčkoj tokom rata, ali je uspeo prebeći grčkim partizanima i postati komesar Jugoslovenskog bataljona. Dela su mu izrazito slikovita, s dubokim poniranjem u psihologiju i mentalitet ljudi. Prvi je dobitnik “Njegoševe nagrade” za 1963.godinu za roman “Lelejska gora”. Dobitnik je NIN-ove nagrade 1973.godine za roman “Ratna sreća”. Redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti postao je 7.marta 1968. Ostala njegova dela: romani “Svadba”, “Zlo proljeće”, “Hajka”, “Raskid”itd, pripovetke “Na mjesečini”, “Izvidnica”, “Prvi snijeg”, “Gosti” itd.