VREMEPLOV
1969 - 1970
1969
Januar 1969
05.januar 1969.
Sovjetski Savez lansirao vasionski brod „Veneru 5“ bez ljudske posade u pravcu Venere. Pet dana potom lansiran je i vasionski brod „Venera 6“. Oba broda su do te planete dospela 16. odnosno 17. maja.
10.januar 1969.
Švedska je kao prva zapadna država uspostavila diplomatske odnose sa Severnim Vijetnamom.
14.januar 1969.
Sovjetski Savez lansirao vasionski brod „Sojuz 4“, a dan kasnije „Sojuz 5“, da bi potom prvi put u ljudskoj istoriji 16.januara u orbiti oko Zemlje bila spojena dva vasionska broda sa ljudskom posadom.
15.januar 1969.
Sovjetski Savez lansirao vasionski brod „Sojuz 5“ s trojicom kosmonauta, koji se potom spojio sa „Sojuzom 4“ lansiranim prethodnog dana, što je bilo prvo spajanje kosmičkih letelica s ljudskom posadom u orbiti oko Zemlje.
16.januar 1969.
U centru Praga spalio se češki student Jan Palah u znak protesta nakon što su Čehoslovačku u avgustu 1968. okupirale snage Varšavskog pakta.
Sovjetski kosmonauti u svemirskim brodovima „Sojuz 4“ i „Sojuz 5“ prvi put u istoriji spojili dve letelice s ljudskom posadom u orbiti oko Zemlje.
27.januar 1969.
U Bagdadu pogubljeno 14 ljudi, među kojima i 9 Jevreja, koje su iračke vlasti optužile da su izraelski špijuni.
Februar 1969
02.februar 1969.
Umro američki filmski glumac engleskog porekla Vilijam Henri Prat, poznatiji kao Boris Karlof. (Rođen: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 23.novembar 1887. - Umro: Midharst/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 02.februar 1969.) Karlofov otac Edvard Džon Prat bio je Anglo-Indijanac, sa ocem Britancem i majkom Indijankom, što znači da je Karlof bio najmanje četvrtina Indijanca, dok je Karlofova majka takođe imala izvesno indijsko poreklo; tako je Karlof imao relativno taman ten koji se razlikovao od njegovih vršnjaka u to vreme. Proslavio se u ulogama u prvim horor filmovima i bio neka vrsta zaštitnog znaka tog žanra čitavih četrdesetih godina 20. veka, ostvarivši za to vreme bezbrojne impresivne kreacije u remek-delima ovog tipa filmske fantastike. Njegov portret Frankenštajnovog čudovišta u horor filmu Frankenštajn (1931), njegovom 82. filmu, postavio ga je kao horor ikonu, a on je ponovio ulogu u nastavcima Frankenštajnova nevesta (1935) i Sin Frankenštajn (1939). Pojavio se i kao Imhotep u Mumiji (1932), i dao glas Grinču u, kao i naraciji, animiranom televizijskom specijalu Dr. Seuss-a Kako je Grinč ukrao Božić! (1966), što mu je donelo nagradu Gremi. Pored brojnih filmskih uloga (174 filma), Karlof je glumio u mnogim pozorišnim predstavama uživo i pojavio se na desetinama radio i televizijskih programa. Za svoj doprinos filmu i televiziji, Karlof je 8. februara 1960. nagrađen sa dve zvezde na Bulevaru slavnih u Holivudu. Neki od filmova u kojima je ostvario uloge: „Zakon podzemlja“, „Ludi genije“, „Frankenštajn“, „Lice sa ožiljkom“, „Mumija“, „Teror“, „Mete“ itd.
1887-1969
81
03.februar 1969.
Palestinski nacionalni kongres izabrao Jasera Arafata za šefa Palestinske oslobodilačke organizacije (PLO).
26.februar 1969.
Umro nemačko-švajcarski psihijatar i filozof Karl Teodor Jaspers, tvorac filozofije egzistencije i hrišćanskog egzistencijalizma. (Rođen: Oldenburg/Nemačko carstvo/Nemačka 23.februar 1883. - Umro: Bazel/Švajcarska 26.februar 1969.) Ostvario je veliki uticaj na teologiju, psihijatriju i filozofiju. Nakon obuke i praktikovanja psihijatrije, Jaspers se okrenuo filozofskom istraživanju i pokušao da otkrije inovativni filozofski sistem, a na njega su u Nemačkoj često gledali kao na glavnog predstavnika egzistencijalizma, iako on nikada nije prihvatio tu etiketu. Po završetku medicine radio je na Psihijatrijskoj klinici u Hajdelbergu, a potom je bio profesor filozofije dok ga 1937. nisu otpustili nacisti. Tokom vlasti nacionalsocijalista, Jaspers je bio primoran da napusti svoju nastavničku funkciju zbog toga što mu je žena bila Jevrejka. Od 1943. godine bilo mu je zabranjeno i da objavljuje radove. U posleratnom dobu bitno doprinosi obnovi Univerziteta u Hajdelbergu. Godine 1948. prihvata poziv na Katedru za filozofiju u Bazelu, a 1958. dobija Nagradu za mir. Smatrao je da filozofija mora da se bavi smislom celine stvarnosti, totalitetom, koji se ne otkriva proučavanjem empirijskog sveta, nego je stvara pojedinac (egzistencija) težnjom da sebe ostvari kao autentičnu ličnost. Takva ličnost ne izgrađuje smisao celine u obliku pojmova, već intuitivnog unutrašnjeg doživljaja koji je nazvao filozofskom verom kojom čovek dolazi u kontakt sa onostranim. Objavio je 25 knjiga iz psihijatrije i filozofije. Neka od dela: "Opšta psihopatologija", "Psihologija pogleda na svet", "Filozofija", "Um i egzistencija", "O istini", "O izvoru i cilju istorije", "Filozofska vera" itd.
1883-1969
86
Mart 1969
08.mart 1969.
Sovjetski Savez stavio u stanje uzbune dalekoistočne trupe kao znak upozorenja Kini posle pograničnih sukoba na reci Usuri.
10.mart 1969.
Džejms Erl Rej osuđen na 99 godina robije, pod optužbom da je ubio američkog crnačkog lidera Martina Lutera Kinga u aprilu 1968. Kasnije je nezavisna istraga pokazala da je verodostojnost "dokaza" FBI veoma nepouzdana i da nije sigurno da je Rej atentator na Kinga.
17.mart 1969.
Golda Meir kao prva žena u istoriji Izraela preuzela dužnost predsednika vlade.
18.mart 1969.
vijetnamski rat
Predsednik SAD Ričard Nikson izdao tajnu naredbu o bombardovanju Kambodže.
28.mart 1969.
Umro američki general i državnik Dvajt Dejvid Ajzenhauer, vrhovni komandant savezničkih snaga u Drugom svetskom ratu u Evropi, 34 predsednik SAD od 1953. do 1961. (Rođen: Denison/Teksas/Sjedinjene Američke Države 14.oktobar 1890. - Umro: Vašington/Sjedinjene Američke Države 28.mart 1969.) Rođen je u porodici koja potiče od nemačkih doseljenika u Ameriku. Kada je imao šest godina, roditelji su mu postali članovi Društva Kule Stražare, koje će kasnije postati poznatije pod imenom Jehovini svjedoci. Ajzenhauera je od vere više zanimao sport, pa je na temelju dobrih sportskih rezultata u srednjoj školi stekao potrebne preporuke za upis na Vojnu akademiju u Vest Pointu godine 1911. Ajzenhauer je diplomirao godine 1915. te sledećih nekoliko godina proveo po garnizonima u Teksasu i Džordžiji. Godine 1916, se oženio Mejmi Ženev Daud koja će mu roditi dva sina. Godine 1933, je imenovan za pomoćnika načelnika generalštaba Daglasa Makartura, a njega je 1935. sledio na Filipine gde je služio kao vojni savetnik tamošnje vlade. Ajzenhauer je 1936. unapređen u majora, a godine 1939, po povratku u SAD, i u potpukovnika. U septembru 1941. je unapređen u čin brigadnog generala i imenovan načelnikom štaba Treće armije u Teksasu. Nakon japanskog napada na Perl Harbor i ulaska SAD u Drugi svjetski rat, Ajzenhauer je u decembru 1941. doveden u Vašington kako bi u Generalštabu planirao ratne operacije protiv Japana i Nemačke. Tamo je ostavio snažan utisak na načelnika Generalštaba Džordža Maršala, koji ga je preporučio za najviše komandne položaje uprkos nedostatku bilo kakvog ratnog iskustva. U junu 1942. Ajzenhauer je imenovan za komandanta svih američkih snaga u Evropi te je doputovao u London, gde će mu biti štab.
1890-1969
78
U decembru 1943. je Ajzenhauer imenovan za komandanta svih savezničkih snaga u Evropi te se sledećih nekoliko meseci posvetio konačnom planiranju i pripremama za normandijski desant - jednu od najsloženijih ratnih operacija u istoriji. Upravo je on doneo odluku da se desant izvrši 6. juna 1944. Nakon uspešnog iskrcavanja savezničkih snaga u Francuskoj, rukovodio je operacijama kojima su nemačke snage isterane iz zapadne Evrope te konačno prisiljene na kapitulaciju 8. maja 1945. Komandant NATO bio je od 1950. do 1952, kad je dao ostavku zbog predsedničkih izbora, koje je dobio kao kandidat Republikanske stranke.
April 1969
04.april 1969.
U američkom gradu Hjustonu, prvi put ugrađeno veštačko srce u ljudski organizam izrađeno od plastike i sintetičkog vlakna. Ipak je 47-godišnji pacijent umro posle četiri dana.
09.april 1969.
Francusko - britanski supersonični avion "Konkord" obavio prvi let od Bristola do Ferforda u Engleskoj.
14.april 1969.
_svg.png){kind=small}
Umro srpski književni istoričar Petar Kolendić, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti, jedan od poznatijih predstavnika zajednice dubrovačkih Srba katolika. (Rođen: Dubrovnik/Austro-Ugarska/Hrvatska 17.septembar 1882. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 14.april 1969.) Kao gimnazijalac se uključio u srbokatolički pokret, zastupajući tezu o srpstvu Dubrovnika, srpskom karakteru dubrovačke književnosti, jezika i celokupne dubrovačke kulturne baštine. Mladi bundžija zbog ovih ideja je izbačen i iz gimnazije, privatno polagao ispite, a nakon mature u Beču upisao prirodne nauke. Kao učenik Dubrovačke gimnazije 1901. svojeručno je ispisivao jedini primerak tajnog učeničkog (srpski usmerenog) lista Poma, koji se potajno čitao među srpski usmerenom dubrovačkom omladinom. Kad se za to saznalo, bio je isključen iz redovne nastave. Izgleda da je za njegovo okretanje slavistici ključni uticaj imao Milan Rešetar, i sam bečki doktorand, te jedna od magistralnih figura kako pokreta dubrovačkih Srba katolika, tako i studija srpske književnosti i jezika. Studije slavistike i klasične filologije završio je u Beču, gde je i doktorirao 1908. godine. Uspešno je vršio atribuciju rukopisa nekoliko dubrovačkih autora, od klasičnih autora poput Menčetića, Bobaljevića, Skvadrovića, Đurđevića pa sve do Marina Držića i zaboravljenih, anonimnih ili malo poznatih autora. Bio je istaknuti filolog i predratni profesor jugoslovenske književnosti na Filozofskom fakultetu u Skoplju. Nakon preseljenja u Beograd između dva velika rata, tu će i ostati i dočekati okupaciju 1941, pod kojom je bio i zatočen u zloglasnom logoru na Banjici. Dočekaće oslobođenje 1945. i nastaviti raditi na Beogradskom univerzitetu u eri nove Jugoslavije, kada ubrzo postaje i redovni član SANU.
1882-1969
86
17.april 1969.
Aleksander Dubček podneo ostavku na položaj šefa Komunističke partije Čehoslovačke, na kojem ga je zamenio Gustav Husak.
22.april 1969.
Britanac Robin Noks-Džonston okončao posle 312 dana od isplovljavanja iz luke Falmut prvo putovanje oko sveta jedrilicom s jednim članom posade.
28.april 1969.
Predsednik Francuske Šarl de Gol podneo ostavku posle nepunih 11 godina na čelu Pete republike koju je stvorio. Ostavka je bila moralni čin legendarnog generala. Povukao se posle referenduma o regionalizaciji zemlje i ukidanju Senata, na kojem je većina glasala protiv njegovih ideja.
Maj 1969
13.maj 1969.
U rasnim nemirima u Kuala Lumpuru, glavnom gradu Malezije, poginulo više od stotinu ljudi.
16.maj 1969.
Sovjetski vasionski brod „Venera 5“ spustio se na Veneru i počeo sa slanjem podataka o toj planeti.
23.maj 1969.
Održana premijera "Kose" u režiji Mire Trailović i Zorana Ratkovića na sceni Ateljea 212.
25.maj 1969.
U Sudanu državnim udarom bez prolivanja krvi vlast preuzeo pukovnik Džafer el Nimeiri, koji je oborio demokratski izabranu civilnu vladu i odmah se proglasio general-majorom.
Jun 1969
01.jun 1969.
Kandidat degolista Žorž Pompidu pobedio na predsedničkim izborima u Francuskoj posle ostavke Šarla de Gola.
02.jun 1969.
U sudaru australijskog nosača aviona "Melburn" i američkog razarača "Frenk E. Evans" u Južnokineskom moru poginula 74 američka mornara.
Poginuo srpski (jugoslovenski) košarkaš Radivoje Korać Žućko, jedan od najboljih košarkaša svih vremena. (Rođen: Sombor/Kraljevina Jugoslavija/Srbija 05.novembar 1938. - Umro: Kamenice, Sarajevo/SFR Jugoslavija/Bosna i Hercegovina 02.jun 1969.) Rođen je u porodici Bogdana i Zagorke Korać. Kao šesnaestogodišnjak pojavio se na igralištu OKK Beograda. Niko tada nije ni slutio da je na beogradskom asfaltu rođen košarkaški genije. Za samo godinu dana preskočio je sve uzraste i od juniora postao senior. Briljantan talenat, prvi put je dres sa državnim grbom obukao 1958. godine. U petnaestogodišnjoj karijeri odigrao je stotine utakmica, postigao na hiljade koševa, ali ga je tragična smrt sprečila da predvodi generaciju koja je, 1970. godine u Ljubljani, osvojila prvu titulu svetskog prvaka. Dve godine posle njegove smrti, u čast ovog velikana košarke, promovisan je "Kup Radivoja Koraća", najmasovnije evropsko košarkaško takmičenje. Danas to ime nosi Nacionalno prvenstvo Srbije u košarci. Postao je jedan od najboljih jugoslovenskih igrača tokom 1960-ih. Proglašen je sportistom godine u Jugoslaviji 1960. Sa reprezentacijom je osvojio dve srebrne medalje na Evropskim prvenstvima (1961, 1965), dve na Svetskim prvenstvima (1963, 1967) i Olimpijskim igrama 1968., kao i bronzanu medalju na Evropskom prvenstvu 1963, i četiri prvenstva Jugoslavije. Poginuo je u 30. godini u saobraćajnoj nezgodi kod sela Kamenice, 12 km od Sarajeva, posle utakmice između reprezentacije Jugoslavije i selekcije Bosne i Hercegovine. Radivoj Korać je prvi sportista koji je sahranjen u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu. FIBA je 1971, na predlog tadašnjeg generalnog sekretara Vilijama Džounsa, u Koraćevu čast pokrenula takmičenje Kup Radivoja Koraća. Ovo evropsko takmičenje je ugašeno 2002. a Košarkaški savez Srbije i Crne Gore je promenio ime svog nacionalnog kupa u Kup Radivoja Koraća.
1938-1969
30
21.jun 1969.
Umrla američka teniserka Morin Konoli popularno nazvana Mala Mo - 1953.godine postala je prva teniserka u istoriji ovog sporta koja je osvojila sva četiri Gren slem turnira. (Rođena: San Dijego/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 17.septembar 1934. - Umrla: Dalas/Teksas/Sjedinjene Američke Države 21.jun 1969.) Rodila se u porodici oca Martina i majke Džezmin. Roditelji su joj se razveli kada je imala četiri godine. Džezmin Konoli je bila pevačica i plesačica i želela je da njena ćerka izabere istu profesiju. Zbog toga je Morin pohađala časove pevanja, klavira i baleta. Međutim, provodila je znatno vreme posmatrajući teniske mečeve u obližnjem parku i uskoro je postala opsednuta igrom. Uspela je da nagovori majku da joj kupi teniski reket i u potpunosti se posvetila vežbanju. Godine 1953, sa nepunih 19 godina, postala je prva žena koja je uspela da osvoji sva četiri grend slem turnira u kalendarskoj godini. Njen uspeh su do danas ponovile jedino Margaret Kort i Štefi Graf. Morinina karijera završila se naglo 1954. Nakon što je odbranila svoje titule na Rolan Garosu i Vimbldonu, doživela je nesreću jašući konja. Dok je pored nje prolazio kamion, Morinina noga se zaglavila između konja i vozila. Nakon operacije i oporavka, pokušala je da se vrati tenisu, ali je u januarskom egzibicionom meču 1955. godine osetila jak bol pokušavajući da dohvati drop šot i u tom trenutku odlučila da završi svoju karijeru. Tada je imala samo 20 godina i devet osvojenih grend slem turnira. Uvrštena je u Tenisku dvoranu slavnih 1968. Smatra se jednom od najboljih teniserki svih vremena. Venčala se sa Normanom Brinkerom, koji je služio u mornarici SAD. Bračni par je imao dve ćerke, Sindi i Brendu. Kasnije su se preselili u Dalas. Konolijeva je, takođe, radila kao komentator na radiju i televiziji. Prenosila je finalni meč sa Vimbldona 1966. godine. Osnovala je Morin Konoli Brinker tenisku fondaciju za pomoć mladim talentima. U junu 1969. Morin Konoli je izgubila bitku protiv kancera.
1934-1969
34
22.jun 1969.
Umrla američka filmska glumica i pevačica Džudi Garland (Frensis Gam) koja se kao devojčica proslavila ulogom u filmu “Čarobnjak iz Oza”za koju je dobila Oskara. (Rođena: Grand Rapids/Minesota/Sjedinjene Američke Države 10.jun 1922. - Umrla: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 22.jun 1969.) Bila je najmlađe dete u porodici pozorišnih radnika Frenka Gama i Etel Marion Miln. Nakon dolaska u Ameriku, njeni roditelji su postali baptisti. „Beba“, kako su Franses zvali odmila, nasledila je porodični dar za pesmu i igru. Franses se na televiziji pojavila sa samo dve i po godine, kada je sa sestrama Meri „Suzi“ Džejn (1915—1965) i Doroti „Džini“ Virdžinijom (1917—1977), otpevala pesmu Jingle bells u pozorištu čiji je vlasnik bio njen otac. U karijeri dužoj od 45 godina proslavila se ulogama u filmskim mjuziklima i dramama, a zatim i kao pevačica. Osvojila je Oskar za mlade glumce, Zlatni globus i nagradu Sesil B. Demil, te nagrade Gremi i Toni. Kao tinejdžerka potpisala ugovor sa producentskom kućom Metro-Goldvin-Mejer. Glumila je u više od dvadeset filmova tog studija, uključujući i devet filmova u kojima joj je partner bio Miki Runi. Proslavila se ulogom devojčice Doroti u filmu „Čarobnjak iz Oza“ (1939). Ugovor sa MGM-om raskinula je nakon 15 godina saradnje i okrenula se muzičkoj karijeri, koja je obeležena brojnim rasprodatim koncertima te nastupom u „Karnegi holu“. Godine 1954. vratila se glumi ulogom u filmu „Zvezda je rođena“. Izvrsno je tumačila uloge u filmovima Vinsenta Minelija, jednog od njenih pet muževa. Njihova ćerka Lajza Mineli takođe je ostvarila sjajnu pevačku i glumačku karijeru.
1922-1969
47
Neki od ostalih filmova u kojima je igrala: “Bebe u vojsci”, “Bebe na Brodveju”, “Mala Neli Keli”, “Časovnik”, “Pirat”, “Zvezda je rođena” itd. Garlandova je imala velikih problema u privatnom životu. Postala je nesigurna u svoj izgled pa je počela da koristi lekove u prekomernim dozama, što je dovelo do višedecenijske borbe protiv zavisnosti. Njena prva četiri braka, od ukupno pet, završila su se razvodom. Pokušavala je da izvrši samoubistvo nekoliko puta. Džudi Garland je umrla u četrdesetsedmoj godini života, usled predoziranja lekovima.
27.jun 1969.
Počelo emitovanje Programa Beograd 202. Program Beograd 202 nastao je kao svojevrsna dopuna radijske ponude, koju su do 1969. činili Prvi, Drugi i Treći program Radio Beograda. Zamišljen je kao gradska stanica, koja emituje muziku, kratke informacije i ekonomsko - propagandni program. Slušaoci su tog 27. juna 1969, u 6 sati ujutro, najpre imali prilike da čuju zvuke tada popularne pesme Olivere Katarine "Šu-šu-Šumadijo". Prvi voditelj programa bila je Hanija Gaković, a muziku je birala Darinka Ristović. Program je u početku trajao 18 časova, a od 01. maja 1987. emituje se celodnevni program, koji se čuje u celoj Srbiji. Za više od četiri decenije postojanja, Program Beograd 202 stekao je specifični zvučni lik. Neke od emisija postale su kultne: "Sav taj džez", "Indeksovo radio - pozorište", "Dragstor ozbiljne muzike", "Poetski teatar", "Krug 202".
Stounvolska pobuna u Njujorku, u spomen na ovaj prvi sukob gej populacije sa policijom, obeležava se Svetski dan ponosa LGBT osoba.
Jul 1969
01.jul 1969.
Osnovan Radio Avala, prva nezavisna radio-stanica u Istočnoj Evropi.
Danska postala prva država u kojoj je dopuštena prodaja i proizvodnja pornografije.
02.jul 1969.
Generalni sekretar Ujedinjenih nacija U Tant pozvao sve zemlje da obustave razvoj i skladištenje hemijskog i biološkog oružja.
03.jul 1969.
Jedan od osnivača engleske rok grupe „Rolingstons“ Brajan Džons utopio se u svom bazenu pod dejstvom prekomerene količine droge.
05.jul 1969.
Umro nemački arhitekta Valter Adolf Gropijus, osnivač arhitektonske škole „Bauhaus“ koja je odlučujuće uticala na arhitekturu XX veka širom sveta. (Rođen: Berlin/Nemačko carstvo/Nemačka 18.maj 1883. - Umro: Boston/Masačusets/Sjedinjene Američke Države 05.jul 1969.) Gropijus je bio arhitekta, kao i njegov otac, međutim, nikad nije naučio da dobro crta, tako da je za izradu nacrta uvek morao da se oslanja na druge. Bio je jedan od osnivača i propagatora modernističkog pokreta u arhitekturi. Osnovao je Bauhaus, školu dizajna u kojoj su se studenti učili kako da koriste moderne i inovativne materijale za kreiranje originalnog nameštaja i građevina. Ovu školu je osnovao u Vajmaru 1919. Školovanje u „Bauhausu“ temeljilo se na njegovoj ideji o sjedinjavanju umetnosti i zanatstva i uspostavljanju harmoničnog jedinstva svih umetnosti pod okriljem arhitekture. Školu je 1925. premestio u Dasau, u zgradu rađenu prema njegovom projektu, potom u Berlin, ali su je nacisti raspustili po dolasku na vlast 1933, pošto su čitav njegov umetnički koncept smatrali izrazito dekadentnim. Emigrirao je u SAD 1937. i u Čikagu je osnovao školu „Novi Bauhaus“, zasnovanu na istim principima. Postao je profesor Harvardskog univerziteta 1938. Projektovao je više zgrada u SAD i napisao teorijsko delo „Sinteza u arhitekturi“. Zajedno sa Alvarom Altom, Ludvigom Mis van der Roeom, Le Korbizjeom i Frenkom Lojd Rajtom smatra se jednim od pionirskih majstora moderne arhitekture. Gropijus je isto tako bio vodeći arhitekta internacionalnog stila.
1883-1969
86
16.jul 1969.
U istorijsku misiju ka Mesecu poleteo američki vasionski brod "Apolo 11" s astronautima Nilom Armstrongom, Edvinom Oldrinom i Majklom Kolinsom, iz kojeg su 20. jula 1969. prvi ljudi kročili na tlo Zemljinog prirodnog satelita - Armstrong i Oldrin.
20.jul 1969.
Američki kosmonaut Nil Armstrong postao prvi čovek koji je stupio na Mesec. Prilikom stupanja na tlo meseca po izlasku iz lunarnog modula "Orao" izjavio je, sada već legendarnu rečenicu : "Ovo je mali korak za čoveka, ali veliki za čovečanstvo". Na Mesec je potom kročio Edvin Oldrin, a Majkl Kolins je dotle kružio oko Meseca u svemirskom brodu "Apolo-11", čekajući njihov povratak.
24.jul 1969.
Rođena američka glumica, pevačica i plesačica Dženifer Lopez. (Rođena: Bronks,Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države) Odrasla je u Blekrok aveniji u predgrađu Bronksa Kasl Hil. Njena majka je vaspitačica, a otac David Lopez je informatičar. Oboje su Portorikanci rođeni u Ponsu. Dženifer je u porodici odgajana kao katolikinja. Školovala se u katoličkim školama, da bi završila školu za devojke u Bronksu. Kad je imala 19 godina, sama je plaćala časove plesa. Kao šesnaestogodišnjakinja imala je malu ulogu u filmu iz 1987. godine „Moja mala devojčica“. Svoj prvi veći posao dobila je sa ulogom „Leteće devojke“ u seriji „U životnim bojama“ (In Living Color). Godine 1993. se pojavila u spotu Dženet Džekson "That's the Way Love Goes". Njena prva glavna uloga je bila u biografskom filmu Selena (1997) za koju je dobila „ALMA nagradu“ za najbolju glumicu. Svoju drugu ALMA nagradu osvaja za ulogu u filmu „Izvan vidokruga“ (Out of Sight) (1998). Od tada, glumila je u velikom broju filmova, uključujući „Neplanirano venčanje“ (The Wedding planner) (2001), „Sobarica sa Menhetna“ (Maid in Manhattan) (2002), „Hoćemo li plesati?“ (Shall We Dance?), „Za sve je kriva svekrva“ (Monster in law) (2005) i „Plan B“ (The back up plan) (2010). Lopezova je 1999. izdala svoj prvi studijski album On the 6 koji sadrži njen prvi hit If You Had My Love. Njen drugi studijski album J.Lo iz 2001. ostvario je komercijalni uspeh, jer je prodan u osam miliona kopija širom sveta. Lopez je u toku godine dobila dve nominacije za Gremija, dva latinska Gremija, tri američke muzičke nagrade. Procenjuje se da je do danas širom sveta prodala 55 miliona nosača zvuka. Bilbord ju je stavio kao 27. mesto najuspešnijih izvođača u toku 2000-ih. Jedan je od članova žirija u šou American Idol. Njen lični život i ljubavne romanse privukli su pažnju publike. Lopezova prva javna ljubavna veza bila je sa muzičkim producentom i izvođačem Šon Kombsom, poznatim kao i Didi. Bila je zaručena za američkog glumca Ben Afleka. Dženifer se 2004. udaje za dugogodišnjeg prijatelja i muzičkog saradnika Marka Entonija, sa kojim je 2008. dobila blizance, sina Maksimilijana i kćerku Emu. Razvodi se od Entonija 2014. da bi se venčala sa Aflekom jula 2022.
Avgust 1969
06.avgust 1969.
Umro nemački filozof, mislilac društva, sociolog, muzikolog i kompozitor Teodor Adorno. (Rođen: Frankfurt/Nemačko carstvo/Nemačka 11.septembar 1903. - Umro: Vjež/Švajcarska 06.avgust 1969.) Rođen kao Teodor Ludvig Vizengrund (Theodor Ludwig Wiesengrund), živeo je u Frankfurtu na Majni prve tri i poslednje dve decenije svog života. Bio je sin jedinac trgovca vina jevrejskog porekla i muzičarke italijansko-rimokatoličkog porekla. Adorno je studirao filozofiju kao štićenik kantovca Hansa Kornelijusa i muziku sa Albanom Bergom. Jedan je od najvažnijih nemačkih intelektulaca u posleratnom periodu, kao i jedan od začetnika Kritičke teorije i aktivni učesnik Frankfurtske škole. Sarađivao je u značajnom časopisu Zeitschrift für Sozialforschung, koji je izdavao Institut za socijalna istraživanja. Godine 1931. habilitirao je radom: Kjerkegor. Konstrukcija estetičkog. Godine 1934. emigrirao je iz nacističke Nemačke, najpre u Englesku i zatim u SAD. Godine 1949. vratio se u Frankfurt gde je obavljao dužnosti profesora filozofije i sociologije na Frankfurtskom univerzitetu i dužnost direktora Instituta za socijalno istraživanje. Šezdesetih godina 20. veka, Adorno žestoko kritikuje filozofiju nauke Karla Popera i filozofiju egzistencije Martina Hajdegera. Jedan od bitnih socijalnih filozofa posle 1970, Jirgen Habermas, bio je Adornov student i asistent. Veoma značajna su njegova dela iz epistemologije, etike i socijalne filozofije, kao i ona iz estetike, muzikologije i teorije kulture, koja ostavljaju snažan uticaj na kasnije postmodernističke filozofe i teoretičare. Adorno je smešten u okviru Kontinentalne filozofske tradicije i smatran jednim od velikih intelektualaca i mislioca 20. veka. Njegova sabrana dela se sastoje iz 23 knjige. Adornova filozofija se obično smatra neprekidnim dijalogom sa tri prethodna nemačka filozofa: Hegelom, Marksom i Ničeom. Takođe, njegovo angažovanje u Institutu za socijalna istraživanja ima presudan uticaj u uobličavanju njegove filozofije.
1903-1969
65
11.avgust 1969.
Predsednik Zambije Kenet Kaunda nacionalizovao rudnike bakra, ključnu privrednu delatnost, koja je donosila više od 50% nacionalnih prihoda.
15-17.avgust 1969.
Održan "Woodstock music and arts fair", najveći rok - festival na svetu. Tri dana muzike, mira i ljubavi, od 15 - 17. avgusta 1969, veliki festival mladih poklonika rok - muzike, po prvobitnom programu organizatora trebalo je da se održi u Vudstoku. Vlasti ovog gradića sa 7 hiljada stanovnika, međutim, odbile su da daju saglasnost, pa su organizatori potražili novo mesto okupljanja. Našli su ga na imanju zemljoposednika Maksa Jasgara iz Betela, 87 kilometara jugozapadno od Vudstoka. Ulaznice sa oznakom Vudstoka već su bile odštampane, a više od pola miliona mladih iz svih krajeva SAD već je krenulo u tom pravcu. Program je bio izvanredan. Nastupali su "The Grateful Dead", "The Who", Dženis Džoplin, Santana, a Džimi Hendriks se predstavio u jednom od svojih najboljih izdanja. Više od muzike, Vudstok je obeležila atmosfera bliskosti i zajedništva, ali i uživanja psihodeličnih droga, kao rezultat nezadovoljstva mladih ratom u Vijetnamu, konzervativnim vrednostima i osećajem besmislenosti života.
31.avgust 1969.
Umro američki bokser, svetski prvak u teškoj kategoriji Roki Marćano. (Rođen: Brokton,Boston/Masačusets/Sjedinjene Američke Države 01.septembar 1923. - Umro: Njuton/Ajova/Sjedinjene Američke Države 31.avgust 1969.) Rođen kao Roko Fransis Marčeđijano. Roditelji su mu bili italijanski migranti Pjerino Marčeđijano i Paskvalina Pičuto. Kada je imao 18 meseci, Roki se razboleo od upale pluća, i skoro umro. U svojoj mladosti, Roki je vežbao sa ručno izrađenim tegovima, te je boksovao na starim vrećama za poštu koje bi obesio na stablu u vrtu iza kuće. Roki je napustio srednju školu nakon što je završio 2. godine (u 10. godini školovanja). Nakon napuštanja srednje škole Roki je radio kao niskokvalifikovani radnik na raznim mestima, kao utovarivač kamiona, kopač kanala, radnik na železničkim prugama i kao postolar. U martu 1943. godine Marčano je bio pozvan u vojsku SAD s obvezom službe od dve godine. Dok je čekao kraj svog vojnog roka Marčano je postao reprezentativac kopnene vojske. On je bio pobednik Vojnog bokserskog amaterskog turnira 1946. godine. Rokijeva amaterska karijera završila je 17. marta 1947. godine kada je imao svoj prvi profesionalni nastup. Bio je apsolutni svetski prvak, Šampion teške kategorije od 23. septembra 1952. do 30. novembra 1956. godine. Šest puta je odbranio titulu svetskog prvaka. Povukao se neporažen. Kao profesionalni bokser nastupio je 49 puta i toliko puta pobedio, od toga 43 sa klasičnim nokautom (ukupno 87.76%). Važio je za boksera sa najsnažnijim udarcem u istoriji teške kategorije. Marčano se upoznao sa Barbarom Kazins 1947. godine. Barbara je bila kći penzionisanog policijskog vodnika iz Broktona. Roki i Barbara su se venčani 31. decembra 1950. godine. Imali su ćerku Meri An a kasnije su usvojili sina Roko Kevina. Barbara je umla od raka pluća 1974. godine. Poginuo je u nesreći malog aviona 31. avgusta 1969.
1923-1969
45
Septembar 1969
01.septembar 1969.
Grupa oficira s pukovnikom Moamerom Gadafijem na čelu oborila s vlasti kralja Libije Idriza I (iz kuće Senusi) i proglasila republiku.
02.septembar 1969.
Umro vijetnamski državnik Ngujen Van Tan, poznat kao Ho Ši Min (onaj koji je prosvetljen), osnivač Komunističke partije Vijetnama (1930) i predsednik Demokratske Republike Vijetnam (Severni Vijetnam) od njenog proglašenja 1945. do smrti 1969. (Rođen: Kim Ljen/Francuska Indokina/Vijetnam 19.maj 1890. - Umro: Hanoj/Severni Vijetnam/Vijetnam 02.septembar 1969.) Zvanično je rođen 19. maja 1890. godine u selu Kim Ljen u Anamu, pokrajina Nge An, kao Ngujen Sin Kung (u prevodu: Ngujen koji će biti pobednik). No, u pariskim i moskovskim arhivima može se pronaći šest potpuno različitih datuma njegova rođenja u rasponu od 1890. do 1904. godine. Ngujen Van Tan pohađao je francusku srednju školu i nije mogao razumeti kako zemlja koja je proklamovala geslo „Sloboda, jednakost, bratstvo“ može u sužanjstvu držati Indokinu. Bio je vođa borbe protiv japanske armije, francuskih kolonijalnih trupa i američke invazione vojske. Od 1917. radio je u Francuskoj, gde je 1920. postao član Komunističke partije Francuske, a 1930. je osnovao Komunističku partiju Vijetnama. Januara 1941.godine tokom Drugog svetskog rata i japanskom okupacijom Vijetnama, Ho Ši Min je organizovao Ligu za nezavisnost Vijetnama, kasnije poznatiju pod imenom Vijetmin, jak oslobodilački pokret, jezgro buduće armije, koja je nanela odlučujuće poraze Francuzima i potom Amerikancima, zahvaljujući čemu su Severni i Južni Vijetnam ujedinjeni 1976. Početkom 1960-ih Ho Ši Min je sve bolesniji zbog problema sa srcem. Bolest se okončava 2. septembra 1969. godine kada umire od srčanog udara. Sahranjen je u mauzoleju[6] sagrađenom u parku u kojem je 1946. godine pred pola miliona ljudi čitao Deklaraciju o nezavisnosti Vijetnama. Nakon oslobođenja celog Vijetnama 1976. u čast Ho Ši Minu bivši glavni grad Južnog Vijetnama Sajgon nosi njegovo ime. Danas se u Vijetnamu smatra za najvećeg vijetnamskog stratega, teoretičara, mislioca, političara, diplomatu, pesnika i filozofa.
1890-1969
79
22.septembar 1969.
Kina saopštila da je izvela prvu podzemnu nuklearnu probu.
26.septembar 1969.
Izveden državni udar u Boliviji u kojem je armija pod vođstvom generala Alfreda Ovanda Kandije oborila predsednika Silesa Salinasa.
Oktobar 1969
02.oktobar 1969.
U Beogradu počeo prvi festival "Radost Evrope".
12.oktobar 1969.
Lansiran sovjetski vasionski brod "Sojuz 7" s tročlanom posadom, koji se potom spojio sa "Sojuzom 6" u kojem su se nalazila dva člana posade.
21.oktobar 1969.
Vili Brant postao prvi socijaldemokratski kancelar Zapadne Nemačke formiravši koalicionu vladu socijaldemokrata i liberala. Vodio je politiku kompromisa i sporazumevanja, posebno u odnosima sa istočnoevropskim državama. Njegova „istočna politika“ doprinela je stabilizaciji prilika u Evropi.
27.oktobar 1969.
Snažan zemljotres pogodio Banja Luku. Zemljotres u Banjaluci 1969. je bio potres magnitude 6.4 po Rihterovoj skali i intenziteta u epicentralnom području od 8 stepeni po Merkalijevoj skali. Počeo je neuobičajeno jakim prethodnim udarom, u noći 26. oktobra u 02.55 časova; podrhtavanje tla se nastavilo do 08.53. Zemljotres se zbio u 16.35. Hipocentar je bio 20 kilometara ispod grada.Zemljotres je devastirao grad. Poginulo je 15 Banjalučana, a 1.117 ljudi su bili teže i lakše povređeni. Materijalna šteta je bila ogromna. Potpuno je uništeno 86.000 stanova.
29.oktobar 1969.
Puštena u funkciju ARPANet kompjuterska mreža pretača današnjeg Interneta. Trka u naoružanju tokom hladnog rata podstakla je SAD da uloži napore u istraživanju kompjuterske mreže koja bi poslužila kao siguran komunikacioni sistem koji će moći da funkcioniše i u slučaju nuklearnog rata. Program ARPANet ( Advanced Research Projects Agency Network ) američkog ministarstva odbrane je svojom kompjuterskom mrežom povezivao kompjutere Kalifornijskog univerziteta u Los Anđelesu, istraživačkog instituta u Stenfordu, Kalifornijskog univerziteta u Santa Barbari i Univerziteta u Juti. Pošto se ova mreža brzo širila počeli su da je koriste naučnici i istraživači iz raznih oblasti. Tokom 1971.godine razvijen je prvi program za slanje elektronske pošte putem ove razgranate mreže. Međunarodne veze sa ARPANetom su uspostavljene 1973.godine sa Britanijom i Norveškom. Uvođenjem novih komunikacijskih protokola koji su razvijani sedamdesetih godina od 1. januara 1983. ARPANet prerasta u Internet.
Novembar 1969
05.novembar 1969.
SAD lansirale prvi svemirski brod u pravcu Marsa, ali je zbog tehničkih grešaka misija „Marinera III“ pretrpela neuspeh.
12.novembar 1969.
Ruski pisac Aleksandar Solženjicin izbačen iz Saveza sovjetskih pisaca, s obrazloženjem da je njegovo ponašanje "antidruštveno".
17.novembar 1969.
Sovjetski Savez i SAD otpočeli u Helsinkiju razgovore o ograničenju strateškog naoružanja (SALT).
18.novembar 1969.
Osnovan Univerzitet u Prištini.
19.novembar 1969.
vijetnamski rat
Pojavili se prvi izveštaji o ratnom zločinu američke vojske u martu 1968. u selu Mi Laj nad vijetnamskim civilima.
Modul američkog vasionskog broda "Apolo 12" sa astronautima Čarlsom Konradom i Alenom Binom spustio se na Mesec, što je bila druga letelica sa ljudskom posadom na tlu Zemljinog satelita.
Decembar 1969
02.decembar 1969.
Umro Kliment Jefremovič Vorošilov, maršal Sovjetskog Saveza, bivši predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta, učesnik revolucija 1905. i Oktobarske revolucije 1917. (Rođen: Dnjepropetrovsk/Ruska Imperija/Ukrajina 04.februar 1881. - Umro: Moskva/Sovjetski Savez/Rusija 02.decembar 1969.) U građanskom ratu od 1918. do 1920. uspešno je predvodio vojne akcije, a od 1925. do 1940. bio je sovjetski ministar odbrane. U Drugom svetskom ratu komandovao je jedinicama Severozapadnog pravca Lenjingradskog fronta. Od 1946. do 1953. bio je zamenik sovjetskog predsednika vlade a potom posle smrti Staljina do 1960. predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta. Vorošilov je postao punopravni član novoformiranog politbiroa 1926, i ostao je član do 1960. Bio je veoma umešan u Staljinovu Veliku čistku krajem tridesetih godina XX veka. Veliki plus za njegovu karijeru je bilo smaknuće maršala Mihaila Tuhačevskog. Početkom nemačke invazije na Sovjetski Savez, juna 1941, Vorošilov je komandovao severozapadnim pravcem i lenjingradskim frontom. Pokazao je značajnu ličnu hrabrost - u jednom trenutku je lično predvodio kontranapad protiv nemačkih tenkova, naoružan samo pištoljem - ali i veliku nesposobnost, i nije uspeo da spreči Nemce da opkole Lenjingrad. Razrešen je te dužnosti, i zamenio ga je mnogo sposobniji Georgij Žukov. 1945—1947. je nadgledao uspostavljanje komunističkog režima u Mađarskoj. Usled Staljinove smrti je došlo do velikih promena u sovjetskom rukovodstvu, i marta 1953, Vorošilov je postavljen za predsedavajućeg Prezidijuma Vrhovnog sovjeta (to jest predsednik Sovjetskog Saveza) sa Nikitom Hruščovim kao prvim sekretarom Komunističke partije i Maljenkovim kao premijerom Sovjetskog Saveza. Vorošilov, Maljenkov i Hruščov su uredili hapšenje Berije nakon Staljinove smrti.
1881-1969
88
Vrhovni sovjet je 7. maja 1960, prihvatio Vorošilovljev „zahtev za penzionisanjem“, i izabrao Leonida Brežnjeva za predsednika. Umro je 1969. u Moskvi. KV serija tenkova, korišćena u Drugom svetskom ratu, je nazvana po njemu. Dva grada su takođe dobila ime po njemu: Vorošilovgrad u Ukrajini (danas Lugansk) i Vorošilov, na Ruskom dalekom istoku (danas Usurijsk), kao i Generalštabna akademija u Moskvi.
16.decembar 1969.
Donji dom britanskog parlamenta izglasao ukidanje smrtne kazne.
27.decembar 1969.
Postignut dogovor o stvaranju vojnog, političkog i ekonomskog saveza između Libije, Sudana i Ujedinjene Arapske Republike (unija Egipta i Sirije).
31.decembar 1969.
Predsednik Marien Ngouabi proglašava Narodnu Republiku Kongo (Brazavil). Posle osnivanja Nacionalnog Revolucionarnog Veća 5.avgusta 1968.godine oduzeta su sva predsednička ovlašćenja dotadašnjem predsedniku Alfonsu Masambi koji je primoran da podnese ostavku 4.septembra. Kapetan Ngouabi koji je bio na čelu Nacionalnog Revolucionarnog Veća preuzima predsedničku funkciju 31.decembra 1968. Njegovo levičarsko, marksisitčko-lenjinističko političko opredeljenje i politika koju je vodio u skladu sa istim, rezultuje proglašenjem Narodne Republike Kongo, tačno godinu dana od dolaska na predsedničku funkciju, kao prve socijalističke republike na afričkom tlu. Ngouabi osniva i Radničku Partiju Kongoa zavodeći jednopartijski sistem po ugledu na realsocijalističke države toga vremena. Njegovi politički protivnici za čije ideje nije bilo mesta u jednopartijskom političkom sistemu, organizuju atentat na Ngouabija 18.marta 1977.godine. Neki od organizatora atentata su osuđeni na smrt. Među njima bio je i svrgnuti predsednik Alfons Masamba.
1970
Januar 1970
01.januar 1970.
Spoljnotrgovinske nadležnosti država članica prešle na Evropsku zajednicu. Prvog dana 1970. godine, počela je da funkcioniše carinska unija za poljoprivredne proizvode. Evropsku ekonomsku zajednicu, do 1973. kada su u članstvo primljene Danska, Irska i Ujedinjeno Kraljevstvo, činile su šest evropskih država: Francuska, SR Nemačka, Italija i zemlje Beneluksa, Holandija, Belgija i Luksemburg.
03.januar 1970.
Usvojen ustav kojim je Kongo – Brazavil proglašen Narodnom Republikom Kongo – prva socijalistička marksističko – lenjinistička država na afričkom tlu. Ključna figura u procesu stvaranja socijalističke republike bio je predsednik Marien Ngouabi. Kongo je dobio nezavisnost od Francuske 1960. Prvi predsednik države bio je Fulbert Jolou svrgnut državnim udarom nakon tri godine obavljanja predsedničke funkcije 1963. I njegov naslednik Alfons Masamba je imao istu sudbinu. Avgusta 1968. formirano Nacionalno Revolucionarno Veće na čijem čelu se našao Marien Ngouabi oduzima sva ovlašćenja Masambi koji podnosi ostavku 4.septembra 1968. Na predsedničku funkciju stupa Ngouabi 31.decembra 1968. da bi u skladu sa svojim levičarskim političkim uverenjima radio na uspostavljanju socijalizma u zemlji. Tačno godinu dana od preuzimanja presedničke funkcije 31.decembra 1969. proglašena je Narodna Republika Kongo da bi 3.januara 1970. u glavnom gradu Brazavilu ova odluka potvrđena donošenjem novog ustava zemlje.
Održan poslednji studijski nastup britanskog rok-pop benda Bitlsi (The Beatles). Jedna od najuspešnijih i sigurno najpoznatijih grupa pop-rok muzike svih vremena, koja je svojim nastupima tokom šezdesetih godina XX veka izazivala neopisivo oduševljenje omladine i histerično vrištanje ženskog dela ljubitelja njihove pojave i muzike, jedva je navršila deceniju svog postojanja. Bitlsmanija, kako su mediji prozvali društvenu pojavu strastvenog obožavanja četvoročlanog liverpulskog benda je tresla Veliku Britaniju od 1963. da bi se proširila i na SAD od 1964. U periodu od sedam godina, 1963 -1970. Bitlsi su izdali 13 muzičkih albuma koji su rasprodati širom sveta u neverovatnom tiražu od preko milijardu primeraka.
Vremenom članovi grupe su sve više potpadali pod uticaj droga, uglavnom LSD-a, ali i indijske muzike u cilju otkrivanja novih mogućnosti na polju muzičkog stvaralaštva. Sve više su naginjali psihodeliji a droge koje su konzumirali su im pomagale samo u studijskom radu ali ne i na koncertima. Koncerti su im postajali sve kraći a po mišljenju mnogih sve gori. Od buke svojih obožavaoca nisu bili u stanju da se koncentrišu na muziku koju su izvodili na bini. Nakon katastrofalne turneje po Filipinima, četvoročlani bend je jednoglasno rešio da više ne organizuje koncerte i da se posveti isključivo studijskom radu. Svoj poslednji oproštajni koncert izveli su 29.avgusta 1966. u San Francisku. Do tada su izdali sedam albuma a potom se okrenuli studijskom stvaralaštvu putem kojeg će objaviti ostalih šest. Međusobna podozrivost i neslaganje članova grupe u godinama koje su usledile dovešće do sve većih tenzija koje nisu obećavale ništa dobro što se tiče opstanka benda. Krajem šezdesetih nesuglasice između članova grupe dovode do kratkotrajnog napuštanja i ponovnog povratka u bend najpre Ringo Stara a potom i Džordža Harisona. Po pitanju daljeg muzičkog pravca kojeg će se grupa držati, razilaze se Pol Makartni koji odbacuje psihodeliju i Džon Lenon koji otvoreno poziva na uživanje narkotika. Obojica jedno vreme rade odvojeno u različitim studijima gotovo ne sarađujući. Grupa je uspela da dovrši poslednji trinaesti album po redu „Let it Be“ koji izlazi 8.maja 1970. Poslednji zajednički studijski nastup bend je imao 2. i 3.januara 1970. kada je snimljena pesma Džordža Harisona „I Me Mine“ i gitarska solaža za pesmu „Let it Be“. Zbog međusobnog neslaganja Pol Makartni je sredinom oktobra 1969. najavio da se on sigurno povlači iz grupe ali da to neće objaviti u medijima dok se neke stvari ne razreše. Ipak krajem iste godine u jednom televizijskom intervjuu je najavio da će se grupa razići zbog poslovnih problema. Nakon objavljivanja albuma „Let it Be“ svima je bilo jasno da grupa Bitlsi više ne postoji.
05.januar 1970.
U zemljotresu koji je pogodio kinesku provinciju Junan poginulo oko 15.600 ljudi. Izmerena jačina zemljotresa iznosila je 7,8 stepeni rihterove skale.
15.januar 1970.
građanski rat u Nigeriji
Završen Nigerijski građanski rat formalnom predajom preostalih oficira i vojnika Bijafre federalnim vojnim snagama Nigerije nakon 32 meseca borbe za nezavisnost. Međuetnički sukobi u Nigeriji nakon dobijanja nezavisnosti od Velike Britanije 1960. su dobili na intenzitetu pogotovo septembra 1966. kada je muslimanska većina naroda Hausa i Fulani na severu zemlje izvršila masakr nad pripadnicima uglavnom hrišćanskog naroda Igbo. Stradalo je izmedju 10.000 i 30.000 ljudi dok je proterano oko milion. Izbeglice su utočište našle u jugoistočnom delu Nigerije gde su sa svojim sunarodnicima činili većinu. Izvršen je progon onih koji nisu bili Igboanci. Nakon propalog pokušaja da se sukobljene strane dogovore, lider Igbo naroda potpukovnik, kasnije general Odumegvu Odžukvu uz podršku konsultativne skupštine proglašava nezavisnost Bijafre na teritoriji jugoistočne Nigerije 30.maja 1967.
Građanski rat je počeo 6.jula 1967. pošto se federalne snage nisu mirile sa novonastalom situacijom. Na početku oružanog sukoba vojne snage Bijafre imale su više uspeha da bi se vremenom ipak povlačile pred brojnijim i dobro naoružanim vojnicima federacije. Bijafra je izgubila tokom 1968. celu morsku obalu da bi joj se teritorija svela na svega desetinu od one nakon proglašenja nezavisnosti. Najteže su stradali civili opkoljeni sa svih strana bez hrane i potrebne medicinske nege. Smatra se da je tokom ovog građanskog rata umrlo od gladi između pola i tri miliona ljudi. Svet su potresale fotografije ljudi, pre svega dece koja su ličila na žive kosture. Federalne snage su preduzele dve završne ofanzive prema borcima za nezavisnost Bijafre. Prva je počela 23.decembra 1969. dok je druga finalna pokrenuta 7.januara 1970. Redom su zauzimani preostali gradovi Bijafre. Glavni grad Overi je zauzet od strane federalnih snaga 9.januara, Uli 11.januara dok je poslednje utočište boraca za nezavisnost grad Amiči pao 13.januara. Nekoliko dana ranije lider Bijafre general Odžukvu je izbegao na Obalu Slonovače prepuštajući vođstvo nižim oficirima da se dogovore o uslovima predaje. Konačna formalna predaja preostalih oficira i vojnika Bijafre federalnim snagama koje je predvodio general Jakubu Govon izvršena je 15.januara 1970. čime je neuspešno završena skoro trogodišnja borba Bijafre za nezavisnost od Nigerije.
Februar 1970
01.februar 1970.
U sudaru ekspresnog i prigradskog voza u blizini Buenos Airesa živote izgubilo 236 ljudi. Najveća železnička nesreća u istoriji Argentine se dogodila 18km severno od prestonice Buenos Airesa, nedaleko od stanice Benavidez. Kombinovana železnička kompozicija ekspresnog voza sastavljena od dvadesetak teretnih i putničkih vagona u kojima se prevozilo oko 500 putnika je u uslovima loše osvetljenosti nakon prolaska kroz stanicu Benavidez naletela pri brzini od preko 100km na čas na poslednje vagone od ukupno deset, lokalnog, prigradskog voza koji je stajao u mestu zbog nastalog kvara. Prigradski voz je prevozio oko 700 putnika u smeru ka Buenos Airesu u koji su se vraćali nakon provedenog vikenda u turističkom centru na reci Parana. Ekspresni voz je pri silovitoj brzini prosto razorio dva poslednja vagona uništivši i treći gde se zaustavio gurajući čitavu kompoziciju lokalnog voza još čitavih 80 metara napred. Spasioci su naišli na mestu udesa na strahovit prizor raskomadanih beživotnih tela i stotine ranjenih ljudi. Unakažena tela su bila razbacana na sve strane oko olupina voza koje su bile uprskane krvlju dok su vojnici punili vreće brojnim iskidanim udovima nesrećnih ljudi. Poginuli, njih 236, su uglavnom bili putnici lokalnog voza. Preko 350 ljudi je zadobilo teže ili lakše povrede. Neki izvori informacija navode da je poginulo 142 ljudi dok su drugi izveštavali o preko 200 putnika koji su izgubili živote.
02.februar 1970.
Umro engleski filozof, matematičar i pisac Bertrand Rasel, rodonačelnik analitičke filozofije, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1950. (Rođen: Trelek/Vels/Ujedinjeno Kraljevstvo 18.maj 1872. - Umro: Penhrindejdrajt/Vels/Ujedinjeno Kraljevstvo 02.februar 1970.) Bertrand Artur Vilijam Rasel je rođen u plemićkoj porodici (III erl Rasel). Bez roditelja je ostao veoma rano. Majka mu je preminula kada je imao svega dve godine a otac kada je navršio četiri. O starijem bratu Frenku i njemu brinuli su se deda Erl Džon Rasel, koji je bio predsednik britanske vlade četrdesetih godina XIX veka i njegova supruga iz drugog braka. Kum mu je bio poznati filozof Džon Stjuart Mil. Bertrand je tokom svog života imao četiri braka. Rasel nije bio veran bračnom životu, poznato je da je imao niz vanbračnih veza pa i onih sa damama svojevremeno poznatim u javnom životu. I u svojoj osamdesetoj godini života Rasel se raveo i oženio četvrti put. U proleće 1939. preselio se u Santa Barbaru i predavao na univerzitetu Kalifornija u Los Anđelesu. Potom mu je dodeljena profesorska služba na Gradskom koledžu u Njujorku koja mu je ubrzo prekinuta zbog javnog negodovanja usled njegovih radikalnih stavova što ga je činilo moralno nepodobnim za predavača na ovom koledžu. U Britaniju se vratio 1944. i ponovo predavao na Triniti Koledžu. stakao se zagovaranjem pacifizma zbog čega je 1916. bio otpušten, angažmanom u borbi protiv nuklearnog naoružanja, borbom protiv zloupotrebe znanja u vojne svrhe, napadima na politiku SAD-a u Indokini itd. Bio je među osnivačima Svetske akademije nauka i umetnosti i saosnivač neformalnog Međunarodnog tribunala za ratne zločine 1966. – međunarodnu porotu nazvanu “Raselov sud“.
1871-1970
97
Osim istraživanja oblasti filozofije, važno je i njegovo delovanje u oblasti logike u kojoj se smatra jednim od osnivača savremene matematičke logike. Svakako je jedan od najuticajnijih intelektualaca XX veka i dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1950. za popularisanje humanističkih ideala u svojim delima , pre svega u “Istoriji zapadne filozofije“ (1945). Napisao je više od 50 knjiga iz područija filozofije, religije, sociologije, istorije i politike. Neka od značajnijih dela: “Principi matematike“(1903), “Kritičko izlaganje Lajbnicove filozofije“, “Analiza materije“ (1927), “Zašto nisam hrišćanin“ (1927), “Brak i moral“ (1929), “Obrazovanje i društveni poredak“ (1934), „“Moj filozofski razvoj“ (1959), itd. Napisao je i tri toma svoje autobiografije krajem šezdesetih godina XX veka. Umro je 2.februara 1970. u svojoj 98. godini života. Njegov pepeo je rasejan u planinama Velsa.
11.februar 1970.
Japan lansirao svoj prvi veštački satelit – “Osumi“ u zemljinu orbitu postavši tako četvrta država u svetu koja je to uspešno sprovela u delo. Veštački satelit “Osumi“, mase 24kg dobio je naziv po provinciji Osumi koja se prostire na južnim ostrvima Japana sa kojih ga je ponela u zemljinu orbitu raketa „Lambda 4S-5“. Raketa je lansirana od strane Naučnog instituta za istraživanje svemira i aeronautike tada u sastavu Univerziteta u Tokiju dok danas funkcioniše u okviru Japanske aerokosmičke istraživačke agencije. Japan je lansiranjem ovog veštačkog satelita postao četvrta po redu država sveta koja je uspešno izvršila ovu misiju. Pre Japana u zemljinu orbitu su svoje satelite poslali SSSR, SAD i Francuska. „Osumi“ je obavljao svoju funkciju više od 23 godine raspavši se u zemljinoj atmosferi 2.avgusta 2003.
18.februar 1970.
Prilikom iskliznuća voza iz šina u kanjonu Langa Langa u Nigeriji poginulo najmanje 80 ljudi.
23.februar 1970.
Gvajana (ranije Britanska) proglašena kooperativnom republikom u sklopu zaokreta prema socijalističkom uređenju privrede. Gvajanu je otkrio Kristofer Kolumbo na svom trećem putovanju u Ameriku 1498. Holanđani su prvi započeli kolonijalizaciju ove teritorije i to u tri odvojene celine. Krajem XVIII veka ovim područjem je zavladalo Ujedinjeno Kraljevstvo. Holanđani su formalno prepustili ove teritorije zvaničnom Londonu 1814. Tri, ranije holandske kolonije, ujedinjene su 1831. u Britansku Gvajanu. Ograničenu samoupravu ova zemlja je dobila 1953. koja je proširena 1961. Nezavisnošću koja je proglašena 26.maja 1966. napušten je naziv Britanska Gvajana. Kooperativnom republikom Gvajana je proglašena 23.februara 1970.
Poginulo 11, povređeno 14 putnika voza, koji je saobraćao na relaciji Valaške Mezeriči i Puhova u Čehoslovačkoj u sudaru sa lokomotivom bez vagona.
Mart 1970
04.mart 1970.
U havariji francuske podmornice “Euridika“ živote izgubilo svih 57 članova posade. Nesereća se dogodila u Sredozemnom moru u blizini francuskog grada Tulon.
05.mart 1970.
Stupio na snagu Sporazum o neširenju nuklearnog naoružanja. U jeku Hladnog rata koji je svakog momenta mogao prerasti u nuklearni sukob i dovesti do uništenja života na planeti, irski ministar spoljnih poslova Frank Aiken je 1958. pred međunarodnom zajednicom pokrenuo inicijativu o potrebi sklapanja sporazuma od strane svih država sveta kojim bi se one obavezale da će raditi na daljem sprečavanju širenja nuklearnog naoružanja. Proces stvaranja sporazumnog odnosa o neširenju nuklearnog naoružanja je praktično otpočeo deset godina kasnije, 1968. od kada je dokument otvoren za potpisivanje. Prve potpisnice sporazuma bile su Irska i Finska. Sporazumom o neširenju nuklearnog naoružanja države potpisnice koje ga poseduju se obavezuju da ga neće ustupati ostalim državama niti ih podsticati da ga imaju dok države koje nemaju atomsko oružije se obavezuju da neće nastojati da do njega dođu. Istim sporazumom priznaje se neotuđivo pravo svim državama da nuklearnu energiju mogu koristiti u miroljubive svrhe. Zemlje bez nuklearnog naoružanja se takođe obavezuju da omoguće inspekcijama Međunarodne agencije za atomsku energiju pristup u svoje nuklearne centrale kao i da neće prebacivati nuklearni materijal i opremu u druge države koje nemaju nuklearno naoružanje. S druge strane zemlje koje poseduju takvo oružije nemaju tu obavezu. Pet država zvanično priznatih nuklearnih sila koje su istovremeno i stalne članice Saveta bezbednosti UN su pristupile sporazumu. Sporazum je potpisan od strane SAD, Ujedinjenog Kraljevstva i SSSR 1968. stim što je obaveze SSSR nakon njegovog raspada preuzela Rusija. Kina i Francuska su pristupile sporazumu tokom 1992. Južna Afrika je uništila svoj mali nuklearni arsenal i potpisala sporazum 1991. Sve bivše sovjetske republike koje su posedovale nuklearno naoružanje nakon raspada SSSR su pristale da isto predaju Rusiji. Trenutno su četiri države za koje se veruje odnosno zna da poseduju atomsko naoružanje van sistema sporazuma o neširenju nuklearnog naoružanja. To su su Indija, Pakistan, Izrael i Severna Koreja. Severna Koreja je pristupila sporazumu decembra 1985. da bi istupila iz njega januara 2003. kada je javno objavila da namerava da se naoruža nuklearnim oružijem. Pregledne konferencije o Sporazumu o neširenju nuklearnog naoružanja se redovno održavaju na svakih pet godina od stupanja na snagu 1970. Na njima se razmatraju načini unapređenja primene sporazuma i njegova univerzalnost. Poslednja konferencija održana je krajem maja 2010. Danas u svetu postoji pet zona bez nuklearnog naoružanja. To su Latinska Amerika i Karibi, Južni Pacifik, Jugoistočna Azija, Centralna Azija i Afrika.
18.mart 1970.
Proamerički general Lon Nol izveo državni udar u Kambodži - prevrat izveden tokom posete šefa države Norodoma Sihanuka Moskvi. Norodom Sihanuk je na kambodžanskom prestolu 1941. nasledio svog dedu Sisovata Monivonga. Svoju kraljevsku dužnost je obavljao do 1955, kada je abdicirao u korist svog oca Norodoma Suramarita kako bi se aktivnije uključio u politiku preuzevši funkciju premijera. Osnovao je Socijalističku narodnu zajednicu. Posle očeve smrti 1960, Sihanuk je ponovo postao vladar Kambodže, ali sa titulom princa. Po izbijanju Vijetnamskog rata, promovisao je neutralnost Kambodže u regionu, nastojao održati smer nesvrstavanja u međunarodnim odnosima i vodio politiku neutralnosti između levih i desnih radikalnih snaga u državi. Tokom posete Moskvi, Sihanuka je svrgao s vlasti general Lon Nol 18.marta 1970, proglasivši Kmersku republiku. Sihanuk se sklonio u Peking gde je osnovao izbegličku kraljevsku vladu nacionalnog jedinstva pružajući podršku maoističkim Crvenim Kmerima. Tokom svog egzila Sihanuk je uglavnom živeo u Severnoj Koreji.
Padom Lon Nolovog režima 1975. i dolaskom Crvenih Kmera na vlast, vratio se u zemlju i ponovo postao predsednik. Već sledeće 1976. godine je prisilno penzionisan. Nakon vijetnamske invazije krajem 1978. i svrgavanja Crvenih Kmera, pozdravio je njihov pad ali je i kritikovao invaziju Vijetnama na Kambodžu. Posle vijetnamske okupacije Kambodže, Sihanuk je postao čelnik antivijetnamskih snaga u inostranstvu provevši trinaest godina u egzilu. Nakon političko-ekonomskih promena u Istočnom bloku, 1991. godine vratio se u zemlju i postao predsednik Vrhovnog nacionalnog veća, privremenog upravnog tela. Posle izbora održanih pod kontrolom UN-a, 1993. novim ustavom Kambodža je proglašena parlamentarnom monarhijom. Sihanuk je ponovo postao kralj.
19.mart 1970.
Prvi put od postanka Zapadne i Istočne Nemačke, nakon Drugog svetskog rata, u Erfurtu su se susreli šefovi vlada dveju država Vili Brant i Vili Štof. Nakon Drugog svetskog rata, Nemačka je podeljena na Saveznu Republiku Nemačku, odnosno Zapadnu i Demokratsku Republiku Nemačku, Istočnu. U eri hladnog rata, podela Nemačke je imala poseban značaj i težinu. Zapadna Nemačka je za NATO, tj. SAD i zapadnu Evropu predstavljala zaštitni bedem prema neprijateljskom istočnom komunističkom bloku dok je Istočna Nemačka to isto bila za SSSR i druge članice Varšavskog ugovora prema Zapadu. Obe vlade su isprva tvrdile da one predstavljaju celokupan nemački narod. Vlada u Bonu je tvrdila da je ona jedina nemačka vlada sa demokratskim legitimitetom a krajem šezdesetih, komunistička vlada iz Berlina je zauzela stanovište da ne postoji celovita nemačka nacija jer je vlada Istočne Nemačke uspostavila “socijalističku“ naciju.
Saveznom vladom Zapadne Nemačke je od 1949. do 1969. dominirala Hrišćansko-demokratska unija koja je uporno odbijala da ima bilo kakav kontakt sa vladama Istočne Nemačke zbog njihovog nedemokratskog karaktera. Ovakva situacija će se početi menjati s kraja 1969. I pre no što je izabran za kancelara Zapadne Nemačke, socijaldemokrata i gradonačelnik Zapadnog Berlina Vili Brant se zalagao i sprovodio politiku koja bi ublažila tenzije između dve nemačke države. Njegova tzv. nova istočna politika bila je protiv takozvane Halštajnove doktrine. Po ovoj doktrine SR Nemačka bi prekinula diplomatske odnose sa svakom državom koja bi uspostavila diplomatske odnose sa Istočnom Nemačkom. Prva država koja je došla na udar ovakve doktrine bila je Jugoslavija 1957. nakon što je primila u zvaničnu posetu ambasadora Istočne Nemačke. Vili Brant, novi kancelar Zapadne Nemačke od 21.oktobra 1969. je smatrao da Halštajnova doktrina nije pomogla u podrivanju komunističkog režima a takođe nije popravila položaj Nemaca u Istočnoj Nemačkoj. Verovao je da bi saradnja sa komunistima pospešila nemačko-nemačke susrete koji bi podrivali komunističku vlast na duge staze.
Ovakav zaokret Brantove politike je na kraju doveo i do prvog susreta šefova vlada dveju nemačkih država, dva Vilija, Branta i Štofa u Erfurtu 19.marta 1970, gradu na teritoriji Istočne Nemačke. Zvanični diplomatski odnosi dveju nemačkih država biće uspostavljeni potpisivanjem tzv. Bazičnog sporazuma 1972. Miroljubiva Brantova politika, tj. otopljavanje odnosa sa komunističkim Istokom je sprovođena u delo potpisivanjem Moskovskog i Varšavskog sporazuma tokom 1970. kao i sličnih sporazuma sa ostalim komunističkim državama.
20.mart 1970.
Osnovana Međunarodna frankofonska organizacija. Frankofonija - Međunarodna frankofonska organizacija predstavlja skup država i regija koje koriste francuski jezik kao nacionalni, službeni ili jezik međunarodne komunikacije. Frankofonija je izraz skovan 1880. od strane francuskog geografa Onesima Reklua kojim je označio zajednicu ljudi i država koje koriste francuski jezik. Osim građanstva koje se služi javno i službeno isključivo francuskim jezikom, u Francuskoj, frankofonoj Belgiji, romanskoj Švajcarskoj, francuskoj Kanadi i Monaku, francuski je službeni jezik u mnogim državama sveta. Frankofoniju čine 53 države članice, dve pridružene i trinaest država posmatrača na samitima ove organizacije. Moderna Frankofonija je stvorena 20.marta 1970. Moto ove organizacije je jednakost, komplementarnost i solidarnost.
U početku, Frankofonija je bila mali klub suverenih država u kojima se priča francuski da bi vremenom prerasla u važnu međunarodnu organizaciju čije zemlje članice sarađuju na polju kulture, nauke, ekonomije, pravde i mira. Ova organizacija ima status posmatrača na sednicama Saveta bezbedosti UN. Francuski jezik je službeni u mogim državama koje su nekada bile francuske kolonije. U njima se održava i dalje kao jezik školstva, kulture ili kao jezik političke i ekonomske elite, a posebno kao jezik međuetničkog sporazumevanja. Održao se u Alžiru, Tunisu, Maroku, Čadu, Zairu, Kongu, Gabonu, Nigeru, Džibutiju, Ruandi itd. Osim 80 miliona potpunih frankofona, smatra se da u svetu ima još oko 170 miliona potencijalnih frankofona.
27.mart 1970.
Rođena američka pevačica Maraja Keri, muzički producent i glumica. (Rođena: Hantington/Njujork/Sjedinjene Američke Države) Maraja je rođena u Hantingtonu na Long Ajlendu, državi Njujork, u braku bivše operske pevačive irskog porekla i aeronautičkog inženjera polu-Venecuelanca. Zbog osuda tadašnjeg društva, njeni roditelji se razvode kada je ona imala svega tri godine. Pod pokroviteljstvom majke počela je da peva još u četvrtoj godini života. Svoje prve tekstove piše u osnovnoj školi. Posle završetka srednje škole odlazi u grad Njujork gde počinje raditi kao kelnerica paralelno pevajući prateće vokale za lokalne pevače. Prvi put biva zapažena kao prateći vokal tada popularne pevačice Brende K. Star koja je kasnije bila zaslužna za Marajin veliki početak. Prvi studijski album objavila je 1990. za izdavačku kuću “Kolumbija rekords“. Ovaj album je nekoliko puta dostigao platinasti tiraž, a četiri uzastopna singla sa tog albuma su se nalazila na mestu broj jedan američke top 100 liste Bilbord. Potom sledi dalji uspon njene muzičke karijere. Postala je najprodavaniji ženski izvođač svih vremena sa neverovatnih 15 singlova koji su se našli na mestu broj 1 i dve Gremi nagrade. U toku svoje karijere, postala je jedini pop izvođač koji je dospeo na top liste svake godine od početka devedesetih godina XX veka. U karijeri koja traje više od 25 godina, Maraja je prodala preko 200 miliona albuma širom sveta, postavši tako jedan od najprodavanijih izvođača svih vremena. Godine 1998. postala je najprodavaniji izvođač 90-tih godina a 2000. najprodavanija pevačica milenijuma. Prema Američkom udruženju muzičke industrije, ona je treća najprodavanija pevačica u SAD sa 63 miliona prodatih albuma. Muzički kanal VH1 ju je 2012. proglasio drugom na listi “100 najznačajnijih žena u muzici“. Pored komercijalnih uspeha, Maraja Keri je osvojila 5 nagrada Gremi, 17 Svetskih muzičkih nagrada, 11 Američkih muzičkih nagrada i 31 muzičku nagradu Bilbord. Poznata je po svom snažnom glasu od pet oktava i upotrebi visokih tonova kao i po tome što svoj materijal sama komponuje.
28.mart 1970.
U zemljotresu koji je pogodio turski grad Gediz u zapadnoj Anadoliji poginulo najmanje 1.100 ljudi.
April 1970
01.april 1970.
Počelo emitovanje programa radija Studio B sa osmog sprata zgrade tadašnje “Borbe“ koja je sagrađena još u Kraljevini Jugoslaviji za potrebe lista “Vreme“. Četiri godine kasnije, 1974, radio stanica se seli na 23 sprat tek završene, tada najviše zgrade u Beogradu, “Beograđanke“. Osnivači ove radio stanice bili su novinari dnevnog lista “Borba“. Radio Studio B je predstavljao prvu stanicu u SFR Jugoslaviji koja se nalazila van sistema elektronskih državnih medija. Studio B je od početka predviđen da bude gradski radio. Nakon osnivanja pokrenuti su Drugi i Treći program ovog radija. Kao najupečatljivija ličnost radija Studio B ostaće upamćen beogradski pesnik i pisac za decu ali i odrasle Duško Radović. On je tokom osamdesetih godina XX veka kroz jutarnji program u legendarnoj emisiji “Beograde dobro jutro“, aforizmima, humorom i satirom dočaravao svoje svakodnevno viđenje života u Beogradu. Pored Duška Radovića i novinar Đoko Vještica je ostavio neizbrisiv trag u istorijatu rada Studija B, koji je takođe kroz jutarnji program svakodnevno prozivao i direktno uključivao u etar rukovodioce komunalnih preduzeća Beograda u cilju boljeg pružanja usluga građanima. Televizija Studio B je pokrenuta tokom 1990.godine kao jedina TV stanica sa uređivačkom politikom potpuno drugačijom od tadašnjih državnih medija. U to vreme Studio B postaje privatno akcionarsko društvo.
Predsednik Ričard Nikson potpisao Zakon o zabrani reklamiranja cigareta na radiju i televiziji u SAD. Istim zakonom naložena je proizvođačima obaveza štampanja jasno vidljivog teksta na svakom pakovanju cigareta kojim bi se kupci upozorili pre kupovine da pušenje može ozbiljno ugroziti njihovo zdravlje. U SAD je izrađena zdravstvena studija 1939. kojom je utvrđeno da je pušenje prouzrokovalo pojavu kancera i srčanih oboljenja u više slučajeva. Do 1950. sve savezne države su donele zakone o zabrani prodaje cigareta maloletnicima. Federalna trgovinska komisija i Federalna komisija za komunikacije su donele 1964. zajedničko saopštenje kojim su zaključile da oglasivači imaju veliku odgovornost kada je u pitanju upozoravanje javnosti o opasnostima koje pušenje može imati po zdravlje ljudi. Pet godina kasnije javnost je informisana o povezanosti pušenja i sve manje težine novorođenčadi. Pod pritiskom zdravstvenog lobija Kongres je popustio i doneo zakon koji se tiče upotrebe cigareta, odnosno obavezu štampanja nalepnica sa upozoravajućim sadržajem o štetnosti konzumiranja duvana. Do početka sedamdesetih se vodila ogorčena borba između pobornika zdravijeg života bez duvana i proizvođača cigareta koji su uporno branili svoj proizvod negirajući postojanje nikotinske zavisnosti i mogućnosti stvaranja zdravstvenih problema pušenjem. Najzastupljenije reklame na televiziji šezdesetih godina XX veka u SAD su upravo one kojima su popularisani proizvodi duvanskih kompanija. Iako veoma moćan duvanski lobi gubi bitku kada predsednik Nikson i sam strastveni konzument duvana potpisuje Zakon o zabrani reklamiranja cigareta (The Public Health Cigarette Smoking Act). Poslednja reklama kojom su popularisane cigarete na televiziji prikazana je deset minuta pre početka 2.januara 1971. od kada je zabrana reklamiranja stupila na snagu.
08.april 1970.
Poginulo 79 ljudi, u snažnoj eksploziji gasa, u tunelu podzemne železnice u izgradnji japanskog grada Osake. Prilikom izvođenja građevinskih radova na produženju trase linije broj 2 (Tanimači linija) podzemne železnice u Osaki, došlo je do oštećenja na gasovodu koji je prolazio duž istog tunela. Usled razdvajanja dve cevi izazvanog popuštanjem varenog spoja, došlo je do curenja gasa koji je ispunio deo prostora tunela. Gas se ubrzo zapalio uzrokujući strahovitu eksploziju koja je razorila tunel i stambene objekte iznad i u okruženju. Eksplozivni plamen je dosegao visinu od deset metara raširivši se na oko 200 metara u dužinu. Tom prilikom živote je izgubilo 79 ljudi, 420 ih je teže ili lakše povređeno dok je 495 kuća i zgrada uništeno u plamenu. Najviše nastradalih bilo je među prolaznicima i žiteljima koji su se zatekli na područiju obuhvaćenom eksplozijom. Do nesreće je došlo zbog propusta zaštite gasovoda od strane izvođača radova. Vibracije izazvane saobraćanjem motornih vozila ulicom iznad tunela i građevinski radovi na izgradnji produžetka linije metroa su doprineli oštećenju dela nezaštićenog gasovoda što je i dovelo do ove tragedije.
16.april 1970.
Snežna lavina zatrpala dečji sanatorijum u mestu Salanš u francuskim Alpima usmrtivši 72 ljudi.
24.april 1970.
Lansiran prvi kineski veštački satelit.
29.april 1970.
Rođena američka filmska glumica Uma Karuna Turman. (Rođena: Boston/Masačusets/Sjedinjene Američke Države) Umin otac je bio profesor indijsko-tibetanskih studija a majka švedski model i glumica. Već se u petnaestoj godini obrela u Njujorku gde je samostalno živela u nameri da ostvari svoje glumačke snove. Radila je kao konobarica kako bi platila privatne časove glume. Sklopila je ugovor sa jednom poznatom modnom agencijom postavši model. Njene fotografije su se potom pojavile u nekim prestižnim časopisima. Uporedo sa ovim poslom prisustvovala je mnogim glumačkim radionicama u odlučnoj nameri da uspe kao glumica. Prve filmske uloge dobija 1988. kada se pojavila u četiri tinejdžerska filma. Veliku pažnju javnosti, na samom početku glumačke karijere, privlači svojom ulogom u filmu “Opasne veze“, gde je pokazala svoje fizičke atribute podigavši veliku prašinu u tabloidima. Prvu glavnu ulogu igra u romantičnoj drami iz 1993. “Jedna žena, dva muškarca“ sa Robertom de Nirom. Ova uloga joj nije donela filmsku slavu već loše kritike i nominovanje za “Zlatnu malinu“. Najveća glumačka priznanja i uspeh je doživela 1994. sa filmom “Petparačke priče“ dobivši nominaciju za “Zlatni globus“. Pored ovog popularnog filma, među najboljim njenim ulogama ističu se one u fimovima “Ubiti Bila“ (nominovana za “Zlatni globus“), “Betmen i Robin“ iz 1997, “Gataka“ takođe iz 1997, i “Histerično slepilo“ iz 2002. (dobila “Zlatni globus“). Prva, javnosti poznata, ljubavna Umina veza bila je sa glumcem Geri Oldmanom. Venčali su se 1990. a razveli dve godine kasnije. Drugi brak je počela sa glumcem Itanom Hokom maja 1998. Dobili su dvoje dece, ćerku rođenu 1998. i sina rođenog 2002. Sledeće 2003. su se razveli. Sa finansijskim stručnjakom Arpadom Basonom započinje 2007. ljubavnu vezu koja je krunisana dobijanjem ćerke 2012. nakon čega se razilaze. Iz dugogodišnjeg prijateljstva sa Kventinom Tarantinom je rođena ljubav koju su javnosti pokazali 2014. kada su se pojavili prvi put kao par. Pobornica je legalizacije pobačaja i kontrole oružja. Finansira organizaciju koja pomaže siromašne. Prihvatila je budizam.
Rođen američki teniser Andre Kirk Agasi, nekadašnji broj jedan na ATP listi i teniski trener. (Rođen: Las Vegas/Nevada/Sjedinjene Američke Države) Andreov otac, Majk Agasi je rođen u Iranu kao Emanuol Agasian od oca sirijskog i majke jermenskog porekla. Bio je sportista, bokser i učesnik dva puta na Olimpijskim igrama, 1948. i 1952. godine, mada bez mnogo uspeha. Nakon što je prebegao u SAD, u braku sa Elizabetom dobio je sina Andrea. Od malih nogu Andrea je bio zaljubljenik u tenis i veoma talentovan. Majk je verovao da njegov sin može postići veliki uspeh u “belom sportu“pa je Andrea u njegovoj 13-toj godini odveo na čuvenu Akademiju Nika Bolitijerija na tri meseca, tačno onoliko koliko je imao novaca da mu plati. Međutim, prekaljeni novac na talente, oduševljen onim što poseduje Andrea, je samo nakon nekoliko dana saopštio Majku da ne brine za novac jer će njegovog sina trenirati besplatno. Svega tri godine kasnije Andre je postao profesionalac. Početkom karijere, Andre Agasi je osim odličnim igrama privlačio pažnju javnosti i zanimljivim medijskim istupima, neobičnim odevanjem i frizurom. Posebno je bio omiljen među mladima a ponekad je izazivao kontraverze i negodovanja u relativno konzervativnom svetu tenisa u godinama kada je počinjao karijeru. Ostao je upamćen njegov rivalitet sa Pitom Samprasom koji je po ponašanju, izgledu i načinu igre bio sušta suprotnost. Igrao je tenis sa puno strasti i jedan je od retkih koji je tokom karijere osvojio osam grend slemova kao i zlatnu medalju na Letnjim olimpijskim igrama 1996. u Atlanti. Kompletirao je “Zlatni slem“. Jedan je od petorice tenisera u Open eri koji su ostvarili grend slem karijere. Agasi je 2003, u 33. godini, postao najstariji igrač u Open eri koji je bio svetski “broj 1“.
Na čelu ATP liste ukupno je proveo 101 nedelju. Usled ozbiljnih problema sa kičmom, Agasi se povukao iz tenisa 3.septembra 2006, nakon dvadeset godina profesionalne karijere. Osvojio je 65 titula od kojih su 60 ATP titule. Od maja 2017. bio je trener srpskog teniskog velikana Novaka Đokovića. Andre Agasi je oženjen bivšom nemačkom teniserkom Štefi Graf, koja je kao i on osvojila sve grend slemove, olimpijsku zlatnu medalju i bila “svetski broj 1“. Imaju dvoje dece, sina i ćerku. Pre Štefi na kratko je bi u braku sa američkom glumicom Bruk Šilds a svojevremeno je izlazio sa 28 godina starijom glumicom Barbarom Strejsend što je izazvalo veliku pažnju javnosti obzirom da je on tada imao 23 a Barbara 51 godinu.
Maj 1970
04.maj 1970.
Američka Nacionalna garda ubila 4 i ranila 9 studenata Univerziteta Kent u državi Ohajo koji su demonstrirali protiv dalje eskalacije Vijetnamskog rata. Do oružane intervencije Nacionalne garde nad golorukim studentima koji su protestvovali protiv dalje eskalacije ratnog sukoba u Vijetnamu, došlo je nakon 30.aprila kada je američki predsednik Ričard Nikson objavio početak američke vojne operacije u tada službeno neutralnoj Kambodži. Ova odluka je izazvala bes slobodoumnih snaga koje su najveće uporište imale među studentskom populacijom. Sledećeg dana su otpočele studentske demonstracije uz niz nasilnih incidenata podstakavši lokalne vlasti da pozovu Nacionalnu gardu koja je 4.maja pokušala rasterati studente. Pripadnici garde su na demonstrante, koji su ih prethodno zasuli kamenicama, otvorili vatru. U periodu od svega 13 sekundi, ispaljeno je 67 metaka. Ubijeno je četvoro studenata a devetoro ranjeno od kojih je jedan ostao trajno paralizovan. Nakon ovog incidenta, više od 450 univerziteta, koledža i viših škola širom SAD je prestalo sa radom u znak solidarnosti i protesta protiv ubistava i ranjavanja studenata Univerziteta Kent. Otpočele su nenasilne ali i nasilne demonstracije u kojima je učestvovalo više od 4 miliona studenata. Krvoprolliće, do tada nezabeleženo na američkim univerzitetima, imalo je snažan uticaj na američku javnost koja se još intenzivnije okrenula protiv Vijetnamskog rata.
12.maj 1970.
Umro srpski istoričar Mihailo Dinić, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, član SANU, jedan od utemeljitelja srpske istorijske geografije. (Rođen: Lučice, Požarevac/Kraljevina Srbija/Srbija 23.april 1899. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 12.maj 1970.) Školovao se u rodnom mestu, Požarevcu i Beogradu, a onda je tokom Prvog svetskog rata prešao Albaniju i nastavio školovanje u Francuskoj. Studirao je Istoriju i geografiju na univerzitetu u Monpeljeu. Po povratku u Srbiju radio je kao gimnazijski profesor u Kruševcu, Vršcu, Knjaževcu, Vinkovcima, Zemunu i Beogradu. U periodu od 1928. do 1930. usavršavao se u Beču gde je i doktorirao sa disertacijom o srednjovekovnom Sremu. Potom se zaposlio u Učiteljskoj školi u Dubrovniku, gde je istraživao u Dubrovačkom arhivu i pisao naučne radove i studije o srpskim srednjovekovnim vladarima, poput studije o Nikoli Altomanoviću (1932), krunisanju Tvrtka I za kralja (1932) , o vatrenom oružju Dubrovnika i okolnih zemalja. Objavio je veliki broj radova iz srednjovekovne istorije Srpskih zemalja – Bosne, Dubrovnika, primorja. Njegov rad primetili su vodeći srpski istoričari tog vremena. Stanoje Stanojević ga poziva u Beograd gde 1934. dobija mesto na Beogradskom univerzitetu na kojem je imao povoljne uslove za naučni rad. Objavljuje radove o dubrovačkim tributima (1935), karavanskoj trgovini (1937), zemljama hercega od Svetog Save (1940). Drugi svetski rat je prekinuo Dinićev naučni rad.
1899-1970
71
Tokom Aprilskog rata zarobljen je kao rezervni oficir vojske Kraljevine Jugoslavije. Do kraja rata je boravio u nemačkim zarobljeničkim logorima gde mu je zdravlje narušeno. Po završetku rata vraća se na Beogradski univerzitet gde nastavlja svoja arhivska istraživanja. OZa dopisnog člana SANU izabran je 1948. a za redovnog 1955. Penzionisan je 1957. ali je nastavio istražvanja u Dubrovačkom arhivu. Umro je u Beogradu 12.maja 1970. Nakon smrti njegova biblioteka, rukopisi sa spisima Dubrovačke arhive prenete su u Narodnu biblioteku gde čine posebnu celinu.
22.maj 1970.
Umro slovenački i jugoslovenski pozorišni i filmski režiser, scenograf i glumac Bojan Stupica (Rođen: Ljubljana/Austro-Ugarska/Slovenija 01.Avgust 1910. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 22.maj 1970.) Kao uspešan student arhitekture, sa svega 19 godina, putovao je po Evropi upoznajući pozorišta. Pozorište je ostalo njegova najveća ljubav i preokupacija tako da će i sam učestvovati u razvoju i izgradnji tri renomirane pozorišne kuće u Jugoslaviji. U periodu između 1934. i 1940. živeo je i radio na potezu Maribor-Ljubljana-Beograd režirajući 28 predstava. Tokom Drugog svetskog rata je bio hapšen, proganjan i na kraju interniran u fašistički logor Gonars u blizini italijanskog grada Udine (1942). Nakon godinu dana biva pušten iz logora ali nije mogao da hoda. Po oslobođenju Jugoslavije, 1945. vraća se u pozorište na štakama. Postavljen je za pomoćnika upravnika Drame Narodnog gledališča u Ljubljani. . Tokom studijskog putovanja u Moskvu i Lenjingrad, 1946. upoznaje se sa radom sovjetskih pozorišta što će ga podstaći da 11.novembra 1946. Komitetu za umetnost i kulturu u Beogradu preda elaborat za osnivanje centralnog jugoslovenskog teatra, današnjeg Jugoslovenskog narodnog pozorišta u kojem će raditi osam godina kao umetnički rukovodilac (1947-1955). Istovremeno je radio kao reditelj, umetnički rukovodilac i arhitekta. Njegova režija se odlikovala izrazitom kreativnošću. Radio je u mnogim pozorištima u tadašnjoj Jugoslaviji, pored Jugoslovenskog dramskog i u Ateljeu 212, Narodnom pozorištu u Beogradu, Hrvatskom narodnom kazalištu i veoma doprineo razvoju pozorišne umetnosti kod nas. Najviše se zadržao u Beogradu. Neke do njegovih predstava se smatraju najvećim dostignućima tog vremena.
1910-1970
59
Ovakvi njegovi uspesi izazivaju zavist, pa se protiv njega kuju zavere tako što se traži “preispitivanje“ njegovih “ideoloških skretanja“, čest način međusobnog obračunavanja tadašnjih komunističkih drugova. Uvređen, podnosi ostavku i sa svojom drugom suprugom, poznatom srpskom i jugoslovenskom glumicom Mirom Stupicom, prelazi u Zagreb, gde ga angažuje Hrvatsko narodno kazalište. Za samo dve i po godine uspešno rekonstruiše HNK u repertoarskom i umetničkom smislu. Potom se ponovo vraća u Beograd i JDP ali usled ponovnih nesuglasica prelazi u Narodno pozorište u Beogradu gde je radio kao reditelj i umetnički rukovodilac. Bojan Stupica kao arhitekta, projektovao je zgradu pozorišta Atelje 212 u Beogradu da bi 1968. prihvatio dužnost upravnika JDP-a. Za vreme tog mandata, 1969. podigao je i drugu scenu JDP-a, koja je posle njegove smrti, 1970. dobila naziv "Teatar Bojan Stupica". U njegovu čast Savez dramskih umetnika Srbije ustanovio je “Nagradu Bojan Stupica“ koja se dodeljuje za najbolju režiju na svim domaćim pozorišnim scenama.
23.maj 1970.
Pobedom nad SAD, reprezentacija SFR Jugoslavije osvojila prvu zlatnu medalju na šestom Svetskom prvenstvu u košarci, održanom u Ljubljani. Od prvog svetskog prvenstva u košarci, održanog u prestonici Argentine Buenos Airesu 1950, pa sve do 1970, takmičenja su se održavala u Južnoj Americi. Te 1970. po prvi put svetsko prvenstvo je organizovano na evropskom tlu i to u SFR Jugoslaviji. Šesto po redu svetsko košarkaško prvenstvo se održalo između 12. i 24.maja u pet gradova SFR Jugoslavije (Karlovac, Ljubljana, Sarajevo, Split i Skoplje). Učestvovalo je 13 reprezentacija. Dvanaest ekipa bilo je raspoređeno u tri grupe, a Jugoslavija je kao domaćin imala direktan prolaz u drugi krug takmičenja. Završnica šestog svetskog prvenstva je održana u Ljubljani u dvorani Tivoli odigravanjem međusobnih utakmica sedam plasiranih reprezentacija. Do tada večito “srebrna“ Jugoslavija je osvojila pet pobeda za redom nadigravši Italiju, Brazil, Čehoslovačku, Urugvaj i SAD što joj je donelo 10 bodova u grupi i prvo mesto a samim tim i osvajanje prvog svetskog zlata. Upravo utakmica odigrana 23.maja 1970. protiv, tada ne tako jake reprezentacije SAD, pred 8.000 navijača u ljubljanskom Tivoliju, Jugoslaviji je obezbedilo zlatnu medalju. Poslednji šesti meč, Jugoslavija je jedini put na ovom prvenstvu kao što je i očekivano, nakon noći velikog slavlja, izgubila od SSSR-a i završila takmičenje na prvom mestu sa ukupno 11 poena. Brazil je osvojio drugo mesto i srebrnu medalju a SSSR treće mesto i bronzu. Reprezentativac Jugoslavije Krešimir Ćosić je izabran u najbolju petorku prvenstva kao osmi strelac turnira.
_jfif.jpg)
Prvu zlatnu medalju za reperezentaciju Jugoslavije osvojili su: Ratomir Tvrdić, Ljubodrag Simonović, Vinko Jelovac, Trajko Rajković, Aljoša Žorga, Dragan Kapidžić, Ivo Daneu, Krešimir Ćosić, Damir Šolman, Nikola Plećaš, Dragutin Čermak, Petar Skansi na čelu sa selektorom Rankom Žeravicom. Košarkaši su se dan nakon trijumfa i dodele medalja, uputili na prijem kod predsednika SFRJ Josipa Broza Tita kome su simbolično doneli poklon za njegov rođendan 25.maj. Radivoj Korać koji je tragično izgubio život godinu dana ranije, nije krunisao svoju dugogodišnju karijeru reprezentativnim zlatom a samo nekoliko dana po završetku šampionata, preminuo je, od posledica srčane mane, jedan od najiskusnijih u timu, centar Trajko Rajković. Osvojeno zlatno odličije jugoslovenske reprezentacije je postalo okidač za dalje velike uspehe i dominaciju na svetskoj sceni. Košarka je postala televizijski sport i doživljavala sve veću popularnost u Jugoslaviji.
31.maj 1970.
U jednom od najjačih zemljotresa svih vremena, koji je pogodio južnoameričku državu Peru, poginulo više od 70.000 ljudi, 20.000 je nestalo a oko 200.000 povređeno – gradovi Jungaj, Huares i Čimbote potpuno razoreni. Veliki peruanski zemljotres pogodio je obalski grad Čimbote snagom od 7,9 stepeni Rihterove skale. Epicentar je bio dvadesetak kilometara van ovog grada, u Pacifiku. Jedan od najkatastrofalnijih zemljotresa u istoriji odneo je preko 70.000 života i ostavio više od 800.000 ljudi bez krova nad glavom. Klizišta koja su se kretala brzinom i do 300 metara na sat niz Navado Huaskaran planinu uništila su čitava sela. Potresi su se osetili i u prestonici Limi udaljenoj više od 500 kilometara.
Jun 1970
04.jun 1970.
Pacifička kraljevina Tonga postala nezavisna država od Ujedinjenog Kraljevstva ostavši u Komonveltu. Kraljevinu Tongu čini arhipelag od 169 ostrva, od kojih je 96 naseljeno. Ostrva su smeštena u arhipelagu Tonga u zapadnom delu Polinezije. Arhipelag se nalazi na trećini puta od Novog Zelanda do Havaja, južno od Samoe i istočno od Fidžija. Tonga je tonganska reč za “jug“. Najveće ostrvo se naziva Tongatapu na kojem živi 60% od ukupno nešto više od 100.000 građana. Stanovnike ostrva čine Polinežani. Prvi evropski istraživač koji je stigao do Tonge 1616, bio je Holanđanin Vilem Šouten da bi ostrva posetili Abel Tasman 1643. i Džejms Kuk 1773, 1774 i 1777.godine. Kuk je ostrva nazvao “Prijateljska ostrva“ pod utiskom tople dobrodošlice koju su mu priredili domorodci. Tonga je postala kraljevina 1845. pod vlašću ambicioznog ratnika i govornika Taufahaua koji je pod zapadnim uticajem proglasio ustavnu monarhiju 1875. On je oslobodio feudalne sluge, uveo zakone i prihvatio stil vladavine zapadnih monarha. Primio je hrišćanstvo i uzeo kraljevsko ime Džordž Tupu I. Evropske kolonijalne sile su na kongresu u Berlinu 1886. priznale nezavisnost Kraljevskih Ostrva Tonge da bi 1897. bio sklopljen ugovor o prijateljstvu ove kraljevine sa Velikom Britanijom. Nemačko-britanskim sporazumom od 14.septembra 1899, koji je prihvaćen i od strane SAD, Tonga je ušla u britansku interesnu sferu. Pod protektorat Ujedinjenog Kraljevstva, Tonga je stupila ugovorom od 18.maja 1900. Posle II svetskog rata, i dalje kao kraljevina, Tonga je ostala deo Britanske zapadnopacifičke teritorije. Britanija je na ostrvima do 1970. bila zastupljena samo preko konzula. Punu nezavisnost Tonga stiče 4.juna 1970. zadržavši članstvo u Komonveltu. Tonga je jedina teritorija na Pacifiku koja je neprekidno bila pod vlašću lokalnog vladara. Od septembra 1999. postaje član Ujedinjenih nacija.
07.jun 1970.
Umro engleski književnik Edvard Morgan Forster, jedan od najznačajnijih engleskih romanopisaca XX veka. (Rođen: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 01.januar 1879. - Umro: Koventri/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 07.jun 1970.) Rođen je u Londonu kao Henri Morgan, sin arhitekte Edvarda Forstera i majke Marijane Torton. Otac mu je umro pre no što je napunio dve godine života. Odrastao je uz dve dominantne žene, majku i tetku. Detinjstvo je proveo u Ruksnestu, u kući koja će mu poslužiti kao inspiracija za knjigu “Hauardov kraj“. Svoj prvi roman “Tamo gde se ni anđeli ne usuđuju da kroče“ objavio je 1905. Iste godine je nekoliko meseci živeo u Nemačkoj, gde je bio tutor grofici Fon Armin. Dve godine kasnije napisao je “Najduže putovanje“, zatim “Sobu sa pogledom“, “Hauardov kraj“ a nakon dva putovanja u Indiju, 1924. napisao je svoje najznačajnije delo, roman „Put u Indiju“ o civilizacijskom sukobu kolonizatora i autentične indijske sredine. Knjigu o homoseksualizmu “Moris“, napisao je 1910. koja je posthumno objavljena 1971, jer se Forster bojao da će zbog nje kritikovati njegov stil života. Forster je bio homoseksualac a za to je javnost saznala posle njegove smrti. U osnovi njegovih dela je sukob između spontanosti i konvencionalnosti. Prepoznatljiv je po ironičnim romanima komplikovanih zapleta koji su ispitivali klasne podele i licemerje britanskog društva na početku XX veka. U svojim esejima i člancima oštro kritikovao totalitarne režime, nacizam i staljinizam. Protiveći se cenzuri, dao je podršku osnivanju Nacionalnom odboru za prava građana i postao njegov prvi predsednik. Bio je aktivan član PEN-a. Titulu viteza odbio je 1949, ali ga je kraljica Elizabeta II nagradila, četiri godine kasnije, počasnom titulom zbog svega što je učinio za Englesku.
1879-1970
91
Tek na svoj 90. rođendan 1.januara 1969, Forster je prihvatio orden zasluga koji sem njega ima još dvadeset troje ljudi. Umro je 7.juna 1970, a njegov pepeo je razvejan iznad ružičnjaka Bakingamske palate.
10.jun 1970.
Najmanje stotinu ljudi ubijeno u sukobu vladinih snaga i palestinskih gerilaca fedajina u Jordanu. Porazi arapskih vojski koje su vodile ratove protiv Izraela 1948. i 1967. su uzrokovali velike izbegličke talase nekoliko stotina hiljada Palestinaca u obližnje arapske države. Najveći deo palestinskih izbeglica završio je u Jordanu. Vremenom, vojni i politički uticaj palestinskih grupa u ovoj zemlji je rastao, a istovremeno je u palestinskim izbegličkim naseljima PLO (Palestinska oslobodilačka organizacija) uspostavio paralelni sistem vlasti. Prvi značajniji upliv Palestinaca u jordansku politiku usledio je 1951. ubistvom tadašnjeg jordanskog kralja Abdulaha. Vremenom je raslo nepoverenje između jordanskog režima koji je bio prozapadno orjentisan i Palestinaca. Tokom šezdesetih godina XX veka, učestali su napadi palestinskih fedajina sa jordanske teritorije na Izrael, na koje je Izrael odgovorio napadom na Jordan. Jula 1966. Jordan je prvi put uskratio podršku PLO-u, ali je izraelska vojna odmazda na jordanskoj teritoriji stvorila unutrašnji pritisak zbog čega je nastavljena praksa podrške PLO-u. Težište aktivnosti palestinskih militanata u Jordanu se preusmerava sa borbe protiv Izraela na pokušaje svrgavanja jordanskog kralja Huseina. Posredovanjem arapskih država, novembra 1968. izbegnut je oružani sukob palestinskih fedajina sa jordanskom vojskom. Dve godine kasnije, 7.juna 1970. izbija oružani okršaj između palestinskih fedajina i jordanske armije. U sukobima je stradalo oko 300 ljudi dok je ranjeno oko 700. Tokom 10.juna , živote je izgubilo najmanje 100 ljudi. Nakon nekoliko dana oružanih borbi, primirije je uz spoljno posredovanje, potpisano 11.juna 1970. čime je, bar privremeno sprečena dalja eskalacija sukoba.
11.jun 1970.
Poslednji američki vojnik napustio vazduhoplovnu bazu “Vilus“ u Libiji na zahtev pukovnika Moamera el Gadafija. Nakon što je diplomirao visokim ocenama studije prava na Libijskom univerzitetu, Gadafi se upisao na vojnu akademiju u Bengaziju 1963, na kojem su on i nekoliko njegovih prijatelja organizovali tajnu grupu posvećenu zbacivanju prozapadne libijske monarhije Senusi. Po diplomiranju, 1965, poslat je u Ujedinjeno Kraljevstvo na usavršavanje u Kraljevsku vojnu akademiju Sendharst, odakle se vraća 1966. i stupa na dužnost oficira Signalnog korpusa. Sa malom grupom oficira, Gadafi 1.septembra 1969. izvodi državni udar protiv kralja Idrisa I, koji je proteran u Egipat. Ukida se monarhija i uspostavlja Libijska Arapska Republika. U skladu sa novim uspostavljenim poretkom koji je on nazvao islamskim socijalizmom, okrenuo se protiv zapadnih korporacija i njihovih interesa što je na kraju ishodovalo i težnjom da teritoriju Libije napuste američki vojnici. Dana 11.juna 1970. poslednji američki vojnik je napustio vazduhoplovnu bazu “Vilus“.
Umro ruski političar Aleksandar Fjodorovič Kerenski, učestvovao u rušenju ruske monarhije 1917. - član a potom predsednik Privremene vlade posle Februarske revolucije 1917. u Rusiji. (Rođen: Simbirsk,Uljanovsk/Ruska Imperija/Rusija 04.maj 1881. - Umro: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 11.jun 1970.) Diplomirao je pravo u Sankt Peterburgu 1904. Svoju političku orjentaciju je pokazao braneći protivcarske revolucionare. U Dumu je izabran 1912. kao predstavnik socijalističke grupe “Trudovika“, umerene radničke partije. Kao brilijantan govornik i vešt parlamentarni vođa, postao je član Privremenog komiteta Dume na čelu socijalističke opozicije režimu cara Nikolaja II Romanova. Nakon revolucije februara 1917. postaje zamenik predsednika Petrogradskog sovjeta radničkih i vojničkih deputata. U privremenoj vladi od 2.marta 1917. bio je ministar pravosuđa stekavši veliku popularnost uvođenjem građanskih sloboda i prava glasa (i za žene). Od maja 1917. je ministar vojske i mornarice. Jula 1917. postaje predsednik rekonstruisane Privremene koalicione vlade a potom i vrhovni vojni zapovednik otpustivši Kornjilova. Ovim potezom izgubio je podršku umerenih političara i vojnih krugova, a odbijanjem radikalnih socijalnih mera od sebe je udaljio i levo socijalističko krilo. Zbačen je sa vlasti u Oktobarskoj revoluciji 1917. kojom je uspostavljena boljševička vlada. Emigrirao je 1918. u London i Pariz gde je izdavao novine “Dni“. Od 1940. stalno se nastanio u SAD-u, gde je predavao o ruskoj istoriji i politici na univerzitetima, najviše na Stenfordu i pisao. Neka od njegovih glavnih dela: “Katastrofa“(1927), “Rusija i istorijska prekretnica“ (1965) itd. Umro je u Njujorku 11.juna 1970. Ruska pravoslavna crkva u Njujorku je odbila da ga sahrani smatrajući ga odgovornim za pad Rusije u ruke boljševika. I Srpska pravoslavna crkva je isto postupila. Telo Kerenskog je na kraju sahranjeno u Londonu na groblju za one bez religije.
1881-1970
89
19.jun 1970.
Sovjetski vasionski brod “Sojuz 9“ vratio se na Zemlju, postigavši novi rekord u dužini boravka u kosmosu od 17 dana, 16 časova i 59 minuta, odnosno 424 časa. Posadu vasionskog broda “Sojuz 9“ činila su dva kosmonauta Andrijan Nikolajev i Vitalij Sevastijanov. U zemljinu orbitu, brod je lansiran 1.juna 1970. Misija je pokrenuta s ciljem da se obori, do tada, pet godina star rekord boravka u Svemiru ali i testiranje dugotrajnih efekata bestežinskog stanja na zdravlje posade i njihove radne sposobnosti. Bilo je potrebno dobiti neophodne informacije pre lansiranja prve svemirske stanice “Saljut 1“. Cilj je ostvaren pošto su ovi kosmonauti boravili u Svemiru gotovo 18 dana. S druge strane kosmonauti su ovo vreme proveli sprovodeći razne fiziološke, biomedicinske eksperimente na sebi i proučavali psihološke posledice dugotrajnog leta. Po prvi put do tada, fokus je usmeren na život u orbiti a ne samo na preživljavanje tokom dugotrajnih misija. Kosmonauti su sve vreme boravka u orbiti bili spojeni TV vezom sa svojim porodicama, gledali utakmice Svetskog prvenstva u fudbalu, igrali šah i glasali na izborima. Povratkom na Zemlju, ustanovljeno je da su im mišići prilično oslabili. Trebalo im je nekoliko dana da povrate snagu. Pokazalo se koliki je značaj redovnog vežbanja za dobro stanje organizma u datim okolnostima.
21.jun 1970.
Na devetom po redu svetskom prvenstvu u fudbalu održanom u Meksiku, reprezentacija Brazila, pobedom u finalu nad reprezentacijom Italije rezultatom 4:1, postala po treći put prvak sveta. Deveto po redu svetsko prvenstvo u fudbalu, održano je u Meksiku od 31.maja do 21.juna 1970. Na kvalifikacioni turnir se prijavilo 75 zemalja od kojih se, na opšte iznenađenje, nisu kavlifikovale tada favorizovane reprezentacije Francuske, Portugala, Argentine, Mađarske i Španije. Sa druge strane, Maroko je postao prva afrička nacija koja je stigla na finalni turnir nakon Drugog svetskog rata. Jedina afrička reprezentacija koja je pre Maroka bila u završnom turniru bila je reprezentacija Egipta 1934. Format takmičenja ostao je isti kao na prethodnom prvenstvu održanom 1966. u Engleskoj. Šesnaest reprezentacija koje su se kavlifikovale u završnicu su podeljene u četiri grupe sa po četiri tima.
U polufinalu 17.juna 1970. igrali su : Urugvaj – Brazil 1:3 i Italija – Zapadna Nemačka 4:3. U borbi za treće mesto trijumfovala je Zapadna Nemačka nad Urugvajem rezultatom 1:0. Finalna utakmica je odigrana 21.juna 1970. na stadionu Asteka u Meksiko Sitiju, prestonici Meksika pred preko 107.000 gledalaca, između reprezentacija Brazila i Italije. Brazil, predvođen sjajnim Peleom, kome je ovo bilo četvrto svetsko prvenstvo na kojem je igrao, Karlos Albertom, Klodoaldom, Žersonom, Žairzinjom, Rivelinjom i Tostaom, je smatran najboljim napadačkim timom svih vremena. Brazil je osvojio treću po redu svetsku šampionsku titulu pobedivši Italiju ubedljivim rezultatom 4:1. Prvo poluvreme je završeno nerešenim rezultatom 1:1. Brazil je ovo svetsko prvenstvo osvojio postigavši 19 golova, sedam igrača je učestvovalo prilikom postizanja 11 golova a četvrti gol na utakmici protiv Italije Karlosa Alberta smatra se jednim od najlepših u istoriji svetskih prvenstava. Sa ovom trećom titulom svetskog šampiona, Brazil je dobio u trajno vlasništvo trofej Žila Rimea. Trener Brazila Mario Zagalo postao je prvi fudbaler koji je osvojio titulu svetskog šampiona kao igrač 1958, 1962. i kao trener 1970. dok je Pele postao jedini igrač sa trostrukom krunom 1958, 1962. i 1970. a Žiarzinjo jedini igrač koji je postigao golove na svakoj utakmici, njih 6, koje je igrao na ovom svetkom prvenstvu. Nakon teških i grubih utakmica na prethodna dva prvenstva, ovo prvenstvo je najavilo povratak lepršavog i napadačkog fudbala i smatra se jednim od najlepših u istoriji svetskih prvenstava.
Umro indonežanski državnik Ahmed Sukarno, prvi doživotni predsednik Indonezije, jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih. (Rođen: Surabaja/Holandska Istočna Indija/Indonezija 06.jun 1901. - Umro: Džakarta/Indonezija 21.jun 1970.) Rođen je kao sin javanskog učitelja i njegove žene sa Balija. Tokom studija u Bandungu 1927. bio je jedan od osnivača i predsednik Nacionalne stranke Indonezije, koja se zalagala za nezavisnost od Holandije. Nakon povlačenja japanskih snaga na kraju Drugog svetskog rata, sa indonežanskih ostrva, proglasio je nezavisnost Indonezije a sebe predsednikom 18. avgusta 1945. Holandske vlasti nisu priznale nezavisnost Indonezije niti samoproglašenu vladu pokrenuvši vojnu intervenciju. Sukarno je nakon krvavih trogodišnjih borbi za oslobođenje zemlje od holandskih kolonijalnih vlasti, potpisao sa istima primirije krajem 1947. Decembra 1948, Holanđani su ponovo pokrenuli vojnu ofanzivu osvojivši većinu Indonezije. Krajem 1949. pod pritiskom UN-a, na pregovorima u Den Hagu Holandija je priznala suverenitet Indonezije koji je stupio na snagu 27.decembra 1949. Tako je Indonezija postala nezavisna, osim Zapadnog Irijana koji je oslobođen tokom šezdesetih godina XX veka. Sukarno je bio prvi predsednik Indonezije od 1945. do 1966. Zaslužan je za stvaranje indonežanske nezavisnosti i u skladu sa tim nazvan je “Ocem nacije“. Sopstveni položaj na čelu države težio je učvrstiti na temelju pet principa – nacionalizam, internacionalizam, demokratija, blagostanje i vera u Boga ali i okupacijom susednih područija poput zapada Nove Gvineje i sukobljavanjem sa Malezijom. Iako se načelno zalagao za demokratiju, Sukarno je bio autokrata. Sebe je proglasio doživotnim predsednikom zemlje 1963.
1901-1970
69
Nakon obračuna u vojnom vrhu, marta 1966. bio je primoran predati izvršnu vlast generalu Suhartu da bi marta 1967. bio lišen položaja predsednika države i stavljen u kućni pritvor sve do kraja života, 21.juna 1970. Suharto je bio jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih. Peta predsednica Indonezije (2001-2004) bila je njegova ćerka Megavati Sukarnoputri.
23.jun 1970.
Studenti u Tokiju sukobili su se sa policijom tokom velikih demonstracija protiv produženja američko-japanskog “Pakta o bezbednosti“. SAD i Japan su 19.januara 1960. potpisali Pakt o uzajamnoj saradnji i bezbednosti koji je stupio na snagu 19.maja iste godine. Ovim sprazumom se reafirmisala mogućnost da američke kopnene, vazdušne i pomorske snage koriste postrojenja i zone u Japanu. U prvim godinama Hladnog rata, Japan je poput mnogih saveznika SAD, bio devastirana zemlja, uplašena naraslom snagom i ambicijama Sovjetskog Saveza, koji ne samo da je bio ideološki protivnik, već i tradicionalni geopolitički rival. Takva situacije je nagnala vlasti ove zemlje da se čvršće vežu za bezbednosti sistem koji su razvijale SAD. Ovaj sporazum koji je izazvao buru nezadovoljsta u Japanu i velike demonstracije, je Ipak obnovljen 1970. godine. Opet su usledili protesti širom zemlje a u Tokiju su se studenti sukobili sa policijom.
26.jun 1970.
Aleksandar Dubček, šef Komunističke partije Čehoslovačke i vođa reformističkog pokreta „praško proleće“ do intervencije snaga Varšavskog pakta avgusta 1968, isključen iz Komunističke partije Čehoslovačke. Nakon što je izabran za za šefa Komunističke partije Čehoslovačke 1968, Dubček je pokrenuo demokratizaciju političkog života u zemlji, tzv. „socijalizam sa ljudskim likom“, što je bilo u suprotnosti sa interesima i politkom komunističkih glavešina u Moskvi. Komunističko vođstvo SSSR-a je sa podozrenjem pratilo dešavanja u Čehoslovačkoj, jednoj od svojih satelistkih država, smatrajući u eri Hladnog rata da reformistička politika Dubčeka i njegovih saradnika slabe pozicije Istočnog socijalističkog bloka. Zato su sovjetski saveznici početkom jula 1968, aktivno radili na pripremanju vojnog udara protiv Čehoslovačke. Združena vojska pet država Varšavskog pakta je napala i okupirala ČSSR tokom noći između 20. i 21. avgusta 1968. Aleksandar Dubček i druge vođe reformističkog pokreta „praškog proleća“su odvedeni u Moskvu. Uprkos porazu, Dubček se nije dobrovoljno povukao sa svoje pozicije već je smenjen aprila 1969. Kratko je radio kao ambasador u Turskoj da bi 26.juna 1970. bio isključen iz Komunističke partije Čehoslovačke.
28.jun 1970.
vijetnamski rat
Trupe SAD započele sa povlačenjem iz Kambodže. Ričard Nikson koji je izabran za predsednika SAD ispred Republikanske partije 1968. je obećao biračima da če završiti Vijetnamski rat “časnim mirom“. Zbog toga je nastavio sa rasplamsavanjem ratnih dejstava u Vijetnamu u cilju povlačenja američkih trupa. Pre svega, Nikson je bio zainteresovan za povlačenje američkih trupa iz Južnog Vijetnama koje su bile sastavljene od prisilno regrutovanih mladića. Zadatke američkih trupa bi, prema zamišljenom planu, trebela preuzeti južnovijetnamska vojska koja je tokom sledećih nekoliko godina podvrgnuta intenzivnoj obuci dobivši značajnu pomoć u naoružanju i opremi plaćenoj ogromnim sredstvima iz budžeta SAD. Da bi postigao zacrtani cilj, tačnije sprečio neprijatelja da iskoristi stvoreni vakuum u prelaznom periodu, Nikson je privremeno eskalirao rat preduzevši kratke invazije susednih i formalno neutralnih država Kambodže 1970. i Laosa 1971. Zaobišao je Kongres SAD i u martu 1969. naredio bombardovanje Vijetkonga u istočnoj Kambodži a potom maja 1970. izvršio kopnenu invaziju u tom regionu. Međutim, snage Vijetkonga su se već povukle na zapad pa je američka akcija samo pogoršala građanski rat koji se vodio u Kambodži. Američke trupe su potom započele sa povlačenjem iz Kambodže 28.juna 1970.
Jul 1970
27.jul 1970.
Umro portugalski političar, pravnik i ekonomista Antonio de Oliveira Salazar, premijer Portugala od 1932. do 1968, perioda u kojem je zaveo profašističku diktaturu, okončanu tek Karanfilskom revolucijom iz 1974.godine. (Rođen: Vimiero/Portugalija 28.april 1889. - Umro: Lisabon/Portugalija 27.jul 1970.) Rođen je u centralnoj Portugaliji u mestu Vimiero u siromašnoj porodici u kojoj je bilo 11 dece, a Antonio jedino muško dete. U periodu od 1900. do 1914. boravio je u semeništu nameravajući da postane sveštenik da bi se potom predomislio. Tokom života nije stupao u brak. Doktorirao je na Univerzitetu Koimbra 1918. na kojem je u periodu od 1916. do 1928. predavao političku ekonomiju i finansije. Portugalska monarhija je ukinuta 1910. proglašenjem republike. Antonio se nije previše zanimao za politiku iako je vršio neke političke dužnosti. U parlament je ušao 1921. da bi ga napustio posle samo godinu dana. Nakon državnog udara 1926. vratio se ponovo u politiku. Obavljao čitav niz političkih funkcija. Bio je ministar finansija (1928-1940), ministar kolonija (1930-1936), spoljnih poslova (1936-1947) i rata (1936-1944). Uveo je jednostranački sistem na čelu sa Nacionalnom unijom (osnovanom 1930.), izvršio ustavne promene kojima je inaugurisao “korporativnu i autoritarnu republiku“ po ugledu na Italiju fašističkog diktatora Benita Musolinija. Na čelo države dolazi 1933. obavljajući premijersku funkciju do 1968. Nacionalna unija koju je osnovao, vladala je državom četiri decenije. Podržavao je fašistički Frankov režim u Španiji (Iberski pakt 1939.). Iako je njegova politička koncepcija bila izrazito desna (po mnogima i profašistička) držao se po strani tokom Drugog svetskog rata i bio naklonjen zapadnim saveznicima.
1889-1970
81
Nakon rata u kojem je osigurao neutralnost, Portugalu obezbeđuje status saosnivača Organizacije za evropsku ekonomsku saradnju (1948) i NATO pakta (1949). Vladao je autokratski i represivno, služeći se tajnom policijom i vodio militarističku kolonijalnu politiku. Žestoko se protivio dekolonizaciji pa je Portugalija zadržala svoje kolonije i nakon njegove smrti. Tokom šezdesetih godina XX veka u portugalskim kolonijama bili su aktivni brojni gerilski pokreti koji su se borili protiv kolonijalnih vlasti. Poslednja kolonija koja se oslobodila portugalske vlasti bio je Mozambik 1974. Sa vlasti se povukao 1968. nakon moždanog udara koji je pretrpeo. Na premijerskom mestu ga je nasledio Ameriko Tomaz. Njegovu politiku nastavio je Marselo Kaitano sve do tzv. Revolucije karanfila 25.aprila 1974. godine. Umro je u 81. godini u Lisabonu, prema nekim izvorima verujući da je i dalje premijer. Sahranjen je u rodnom mestu gde ga je ispratilo nekoliko desetina hiljada ljudi.
Avgust 1970
02.avgust 1970.
Britanski vojnici u Severnoj Irskoj prvi put upotrebili gumene metke radi smirivanja nereda.
12.avgust 1970.
Potpisan Moskovski sporazum između Sovjetskog saveza i Zapadne Nemačke kojim su se dve države odrekle upotrebe sile. Dolaskom na funkciju kancelara Zapadne Nemačke, Vili Brant, vođa zapadnonemačkih socijaldemokrata je otpočeo sa sprovođenjem tzv. “Ostpolitike“, tačnije “Nove istočne politike“ kojom se težilo ublažavanju tenzija prema istočnom, komunističkom bloku država na čelu sa SSSR-om. Ovaj naziv je skovan da bi se napravila razlika između ove i dotadašnje politike prema istočnoj Evropi koje su vodile vlade Hrišćansko-demokratske unije (CDU) a kojom su pokušavale da ignorišu i izoluju komunistički režim Istočne Nemačke. Brantove socijaldemokrate su nastojale da ostvare veće slobode za građane Istočne Nemačke kroz određeni stepen saradnje.Ublažavanje tenzija sa Istokom, nužno je otpočelo sa Sovjetskim Savezom, jedinom državom Istočnog komunističkog bloka sa kojom je Zapadna Nemačka imala zvanične diplomatske odnose, uprkos Halštajnovoj doktrini prema kojoj je zvanični Bon prekidao diplomatske odnose sa svim državama koje bi priznale Istočnu Nemačku. Ova doktrina je zastupala stanovište da je vlada Zapadne Nemačke ta koja zastupa interese 18 miliona Nemaca koji žive u komunističkoj Nemačkoj Demokratskoj Republici. U duhu otopljavanja zategnutih odnosa, Vili Brant je u Moskvi sa svojim domaćinima 12.avgusta 1970. potpisao sporazum o odbacivanju upotrebe sile i priznavanju trenutnih evropskih granica. Kasnije, iste 1970, Brant je potpisao i Varšavski sporazum u procesu formalnog priznavanja komunističke Narodne Republike Poljske i priznavanja Linije Odra-Nisa. Potom su usledili sporazumi i sa ostalim istočnoevropskim državama.
14.avgust 1970.
Jugoslavija i Vatikan obnovili pune diplomatske odnose posle 18-godišnjeg prekida. Odnosi između Vatikna i SFRJ su bili zategnuti od 1945, od stvaranja socijalističke jugoslovenske države. Komunistička vlast je zatvorila zagrebačkog nadbiskupa Alojzija Stepinca zbog saradnje sa ustaškim vlastima u tzv. NDH u kojoj je na najsurovije načine ubijeno na stotine hiljada, pre svega pravoslavnih Srba ali i Jevreja, Roma i Hrvata koji se nisu slagali sa fašističkom politikom krvnika Ante Pavelića i njegovih saradnika. Kada je Sveta stolica 1952. proglasila Stepinca kardinalom, Jugoslavija je prekinula diplomatske odnose sa Vatikanom. Ipak tokom šezdesetih godina XX veka dolazi do međusobnog poboljšanja odnosa. S jedne strane je došlo do liberalizacije u Jugoslaviji a s druge je i Katolička crkva doživela promene u sklopu Drugog vatikanskog koncila. Pregovori između SFRJ i Vatikana otpočeli su 1964. godine. Interes Vatikana je bio da katolička crkva u SFRJ dobije više verske slobode u društvu sa ateističkom ideologijom a interes Jugoslavije da Vatikan svojim autoritetom spreči ustašku emigraciju u dijaspori da deluje antijugoslovenski. Protokol je potpisan 26.juna 1966. u Beogradu nakon dugotrajnih pregovora kojima su regulisani odnosi Vatikana i Jugoslavije. Jugoslovenske vlasti su ovim protokolom potvrdile slobodu veroispovesti i jednaka prava svim verskim zajednicama kao i odvojenost crkve i države. Katoličkoj crkvi je zajamčeno slobodno obavljanje verskih poslova i uvažena je nadležnost Vatikana nad Katoličkom crkvom u Jugoslaviji u duhovnoj sferi delovanja. Vatikan je izjavio da sveštenici ne mogu svoje crkvene i verske funkcije zloupotrebljavati u političke svrhe. Osuđeno je političko nasilje i politički terorizam. Odnosi između dve države su narednih godina bili sve bolji. Od 1966. dopuštena je prodaja gramofonskih ploča sa božićnim pesmama u prodavnicama. Dozvoljena je izgradnja prve nove posleratne crkve u Zagrebu u Sigetu. Prevedena je biblija 1968. na hrvatski jezik. SFRJ i Vatikan su obnovili pune diplomatske odnose 14.avgusta 1970. Josip Broz Tito je zvanično posetio Vatikan 29.marta 1971. susrevši se sa papom Pavlom VI.
Septembar 1970
04.septembar 1970.
Salvador Aljende kao prvi marksistički političar zapadne hemisfere pobedio na predsedničkim izborima u Čileu. Kao kandidat levice, Pokreta narodnog jedinstva osnovanog od strane socijalista, komunista, radikala i demohrišćanskih disidenata, Salvador Aljende odnosi pobedu na predsedničkim izborima 04.septembra 1970. sa 36,3% glasova. Na predsedničku dužnost stupa 3.novembra 1970. i tako postaje 29. predsednik Čilea. Aljende je ovom pobedom postao prvi marksistički političar izabran za predsednika jedne države na izborima. Sprovodio je program radikalnih socijalističkih reformi poput nacionalizacije stranih kompanija, eksproprijacije veleposeda i agrarne reforme čime je opasno ugrozio interese stranih, posebno američkih korporacija. Zalaganjem za nezavisnu politiku svoje zemlje i pravedniju raspodelu bogatstva, porasla mu je popularnost u narodu pa je na parlamentarnim izborima 1973. pobedila njegova izborna koalicija. Uz obilatu pomoć zvaničnog Vašingtona, čileanska armija na čelu sa generalom Pinočeom ga je oborila sa predsedničke funkcije vojnim udarom 11.septembra 1973. Prema zvaničnoj verziji tom prilikom Aljende je izvršio samoubistvo mada i dan danas mnogi sumnjaju u to smatrajući da je ubijen.
06.septembar 1970.
Palestinski teroristi oteli četiri putnička aviona zapadnih avio kompanija koji su leteli u Njujork iz Evrope. Pripadnici Narodnog fronta za oslobođenje Palestine (PFLP) su u toku jednog dana, 6.septembra 1970, izvršili četiri otmice putničkih aviona u cilju skretanja pažnje svetske javnosti na značaj palestinske borbe. Gotovo istovremeno oteta su tri putnička aviona sa putnicima od kojih su dva spuštena u pustinju Doson Fild blizu Amana u Jordanu pod palestinskom kontrolom, dok je treći sleteo u Kairo. Teroristi nisu uspeli oteti četvrti avion izraelske kompanije “El Al“ koji je sleteo u London pošto je jedan terorista ubijen a druga teroristkinja Lejla Haled onesposobljena od strane putnika a potom uhapšena. Posle pregovora u kojima je posredovala jordanska vlada, putnici su premešteni na druge lokacije a potom oslobođeni. Sledećeg dana 7.septembra u Kairu teroristi su zapalili “Boing 747“ kompanije „Pan ameriken“ a dva aviona „Boing 707“, američke kompanije “TWA“ i švajcarske “Swissair“ su dignuta, pred novinarima, u vazduh 12.septembra u Jordanu.
09.septembar 1970.
Palestinski teroristi oteli putnički avion britanske kompanije “BOAC“ koji je poleteo iz Bahreina. Samo tri dana nakon što su oteta četiri aviona zapadnih aviokompanija na letovima iz Evrope ka Njujorku, palestinski teroristi oteli su i peti putnički avion britanske aviokompanije “BOAC“ koji je poleteo iz Bahreina. Avion je potom spušten u pustinju Doson Fild pod kontrolom PFLP-a (Narodnog fronta za oslobođenje Palestine), nedaleko od prestonice Jordana Amana gde su prethodno 6.septembra prizemljena još dva oteta aviona kompanija “TWA“ i “Swissair“.
12.septembar 1970.
Palestinski teroristi, pred novinarima, digli u vazduh tri aviona zapadnih aviokompanija koje su oteli prethodnih dana, u pustinji Doson Fild nedaleko od jordanske prestonice Aman. Tri aviona zapadnih kompanija koje su oteli 6. i 9 septembra 1970. palestinski teroristi su prizemljili u pustinju Doson Fild nedaleko od jordanske prestonice Aman. Pregovorima koje su vodili zapadni zvaničnici uz posredovanje jordanske vlade sa pripadnicima PFLP-a (Narodnog fronta za oslobođenje Palestine) iz čijih su redova bili teroristi, dogovoreno je da se oslobode svi putnici ali i palestinski zatvorenici među kojima i Lejla Haled teroristkinja uhapšena u Londonu nakon neuspešnog pokušaja otmice izraelskog aviona kompanije “El Al“. Palestinski teroristi su potom pred novinarima digli u vazduh sva tri aviona.
17.septembar 1970.
U Jordanu otpočeli oružani sukobi armije jordanskog kralja Huseina i palestinskih gerilaca. Nakon što je Jordan izgubio kontrolu nad Zapadnom Obalom, posle pobede Izraela nad arapskim saveznicima u Šestodnevnom ratu, vođenom od 5. do 10.juna 1967, palestinski borci, fedajini su pomerili svoje baze u Jordan odakle su pojačali napade na Izrael i palestinske teritorije pod njegovom okupacijom. Izraelske snage su u nameri da kazne Jordan zbog podrške PLO (Palestinska oslobodilačka organizacija) napale 21.marta 1968, logor ove organizacije u jordanskom gradu Karamehu na granici sa Zapadnom Obalom. Ovaj napad je prerastao u žestoku bitku koja se završila pobedom jordansko-palestinskih snaga. Prijateljstvo između PLO i jordanske hašemitske monarhije na čelu sa kraljem Huseinom je vremenom počelo da se urušava. Početkom 1970. fedajini su otvoreno počeli pozivati na rušenje hašemitske monarhije. Delujući kao država u državi, uveliko su kršili lokalne zakone pa su čak i u dva navrata pokušali ubiti kralja Huseina. Takav razvoj događaja je doveo do sukoba fedajina sa jordanskom armijom. Husein je želeo proterari fedajine iz zemlje ali nije želeo da ga neprijatelji optuže i za proterivanje palestinskih izbeglica do čega bi neminovno došlo. Akcije PFLP-a (Narodnog fronta za oslobođenje Palestine) u Jordanu su kulminirale otmicama aviona zapadnih kompanija 6. i 9. septembra 1970, uzimanje stranih državljana za taoce i dizanje u vazduh otetih aviona u pustinji Doson Fild 12.septembra pred novinarima. Ova dešavanja su prelila kap u čaši pa je kralj Husein naredio armiji da krene u odlučujuću borbu protiv fedajina. Dana 17. septembra 1970, jordanska vojska je otpočela napade na fedajine opkolivši ih u prestonici Amanu i gradu Irbidu koji su fedajini proglasili slobodnom teritorijom. Fedajini su svoje položaje učvrstili u palestinskim izbegličkim kampovima. Sledećeg dana, sirijske trupe sa oznakama PLO su se počele kretati prema Irbidu. Sirijci su se povukli nakon žestokih vazdušnih napada jordanskog vazduhoplovstva koje im je nanelo velike gubitke kao i zbog demonstrativnih preleta izraelskih ratnih aviona nad sirijskim jedinicama u znak podrške jordanskom kralju Huseinu. Mirovni sporazum između dveju strana, koje su predstavljali lider PLO Jaser Arafat i kralj Jordna Husein uz posredovanje egipatskog predsednika Nasera, postignut je 27.septembra 1970. Narednog dana predsednik Naser je umro usled srčanog udara. Husein i Aarafat potpisali su sporazum kojim je regulisano prisustvo fedajina u Jordanu 13.oktobra 1970. Ipak, januara 1971. jordanska vojska je napala fedajine i proterala ih iz jordanskih gradova da bi se sukob konačno završio predajom opkoljnih 2.000 fedajina u blizini Ajlouna 17.jula 1971
18.septembar 1970.
Umro američki gitarista, tekstopisac i rok pevač Džimi Hendriks, jedan od najpopularnijih muzičara sveta šezdesetih godina XX veka. (Rođen: Sijetl/Vašington/Sjedinjene Američke Države 27.novembar 1942. - Umro: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 18.septembar 1970.) Džimi Hendriks, koji se smatara jednim od najuticajnijih i najtalentovanijih gitarista u istoriji rok muzike, je rođen u glavnom gradu američke države Vašington, Sijetlu. Njegova majka, Čiroki Indijanka, Lusil ga je rodila u sedamnaestoj godini davši mu ime Džoni Alen. Njegov otac, afroamerikanac Džejms Alen je po rođenju sina bio na nekom od frontova tokom Drugog svetskog rata. Majka se odala alkoholizmu pa je tokom njenog lečenja Džimi živeo kod rodbine u Kaliforniji. Po povratku sa fronta, otac ga je uzeo k sebi. Kada je Džimi napunio trinaestu godinu života, njegov otac se razveo od supruge, promenivši ime sinu u Džejms Maršal. Majka mu je umrla od ciroze jetre. Prve akorde gitare, koje ga je otac naučio, savladao je pre no što je pošao u školu. Kao dečak često je ludovao po sobi zamišljajući da svira gitaru. Postao je veliki zaljubljenik u muziku. Gitara i muzika su bile njegova životna preokupacija. Gitarističku karijeru započeo je kao petnaestogodišnjak, kupivši za pet dolara prvu gitaru od koje se nije razdvajao čak ni prilikom izlaska sa devojkama ili odlaska u toalet. Otac mu je 1959, poklonio belu električnu gitaru. Za Džimija muzika je bila ispred školskih obaveza tako da nije završio srednju školu. Zbog buntovnog života u mladosti, bio je dva puta hapšen zbog vožnje ukradenih automobila pa je ubrzo od policije dobio ultimatum: odlazak u zatvor na dve godine ili odlazak u vojsku. Odabrao je da se prijavi u vojsku gde se trudio da ostavi što lošiji utisak. Nakon dvogodišnje vojne avanture iz koje je bio otpušten 1962, po njegovom obrazloženju zbog loma skočnog zgloba prilikom padobranskog skoka, zakoračio je uzlaznom putanjom u svet muzike. Ipak, u tom svetu muzike su kolale priče da je razlog otpuštanja iz vojske bila njegova sklonost prema homoseksualizmu.
1942-1970
27
Prve uspehe je postigao u Velikoj Britaniji sa pratećim sastavom “Džimi Hendriks ekspirijens“ osnovanim 1966. Svetsku slavu je stekao sledeće 1967, nastupom na Monterejskom pop festivalu. Glavna atrakcija bio je na Vudstoku 1969, gde je svirao opirući se svakoj tradiciji. Te godine je formirao svoj novi sastav “Band of Gypsies“. Zahvaljujući inovativnom načinu sviranja, već je tokom svoje kratkotrajne karijere bio priznat za najvećeg gitaristu rok muzike, a nakon smrti slavljen kao jedan od simbola svog vremena. Životni stil: seks, droga i rokenrol je vremenom počeo uzimati svoj danak. Uz rasprodate dvorane usledili su problemi sa zakonom. Džimijeva strast, heroin i hašiš su malo po malo uništavali njegovu karijeru. Mada je uspevao da se oslobodi optužbi, LSD ga je konačno uzeo pod svoje pa je zbog toga bio sve manje raspoložen za svirku. Privatni život mu je obilovao skandalima. Iako se nikad nije ženio, imao je dva vanbračna deteta, ćerku sa bivšom prostitutkom i sina sa jednom Šveđankom, iz dve kratke afere 1966 i 1969. godine. Priznao je oba naslednika, ali ni jedno od dece nije stavio u svoj testament. Najtalentovaniji muzičar XX veka je iznenada umro u londonskom hotelu “Samarkand“ 18.septembra 1970.godine. Usledile su spekulacije o razlogu njegove prerane smrti. Džimi Hendriks je 2005. primljen u američku Rokenrol kuću slavnih i britansku Muzičku kuću slavnih. Na Holivudskom prolazu slavnih postavljena je 1994. njegova zvezda. Na rang listi Roling stoun “100 najvećih gitarista svih vremena“, Hendriks se našao na prvom mestu.
20.septembar 1970.
Sovjetski kosmički brod “Luna 16“, prva robotizovana letelica bez posade, spustila se na površinu Meseca radi uzimanja uzoraka tla Zemljinog satelita. „Luna 16“ je jedna iz porodice međuplanetarnih letelica iz sovjetskog programa Luna koje su bile namenjne istraživanju Meseca. U sklopu ovog programa lansirano je u periodu od 1959. do 1976. ukupno 24 letelice, kojima su se prikupljali naučni podaci namenjeni planiranju budućih sovjetskih misija s ljudskom posadom. “Luna 1“ lansirana 1959. bila je prva letelica lansirana sa Zemlje koja je postigla tzv. drugu kosmičku brzinu potrebnu za udaljavanje iz Zemljine orbite. Iste godine “Luna 2“ je prva dodirnula Mesečevo tlo udarivši u njega. “Luna 3“ je obišla Mesec i poslala prve snimke njegove nevidljive strane koje su, iako slabe rezolucije, omogućile izradu prvih karti tog dela Meseca. “Luna 9“ je bila prva letelica koja se meko spustila na Mesec 1966.godine i televizijskim signalom poslala snimke njegove površine iz neposredne blizine. Iste 1966. “Luna 10“ je ušla u putanju oko Meseca i tako postala prvi njegov veštački satelit. “Luna 16“ je bila prva automatizovana letelica bez posade koja se spustila na Mesec i prva na Zemlju donela 101 gram uzoraka Mesečevog tla. Letelica se sastojala iz dva dela. Jedan deo je bio cilindričan, sadržao je gorivo i opremu za sletanje. Drugi deo letelice se koristio za usporavanje letelice pri sletanju. Letelica je posedovala kameru, instrumente za merenje temperature i radijacije, za komunikaciju i bušilicu za prikupljanje uzoraka. Proces spuštanja na Mesec trajao je oko 6 minuta i prvo je u istoriji koje se obavilo noću. Na Mesecu letelica je provela ukupno 26 sati i 25 minuta. Donji deo “Lune 16“ ostao je na Mesecu i nastavio sa slanjem podataka o temperaturi i radijaciji. Drugi deo koji je krenuo ka Zemlji se vraćao 3 dana bez ispravke putanje spustivši se u Kazahstanu 24.septembra 1970.
25.septembar 1970.
Umro nemački pisac Erih Marija Remark (pravo ime Erih Paul Remark) koji je postao poznat pre svega po svom antimilitarističkom romanu “Na zapadu ništa novo“. (Rođen: Osnabrik/Nemačko carstvo/Nemačka 22.jun 1898. - Umro: Lokarno/Švajcarska 25.septembar 1970.) Erih Paul Remark je rođen u Osnabriku, u tadašnjem Nemačkom carstvu, u radničkoj porodici katoličke veroispovesti. U Veliki ili Prvi svetski rat odlazi sa svega 18 godina. Više puta je ranjavan. Posle rata radio je različite poslove da bi preživeo, kao bibliotekar, učitelj, novinar i izdavač. Novinarstvom se bavio najpre u Hanoveru 1922. a potom u Berlinu. Njegovo najpoznatije delo, roman “Na zapadu ništa novo“, objavljen 1929. je napisao u naturalističkom maniru. Njime je predočio besmisao ljudske klanice Prvog svetskog rata, opisavši svu surovost rata posmatranog iz perspektive devetnaestogodišnjeg vojnika, sve grozote ratne svakodnevice i solidarnost vojnika “malih ljudi“. Roman je preveden na pedesetak jezika i više puta je ekranizovan. Nakon objavljivanja ovog romana, Remarkova popularnost naglo raste pa on u sledećim svojim delima najčešće opisuje ratne i poratne godine. Tradicionalnim pripovedanjem u svojim romanima oslikava nemačku istoriju između 1914. i 1945, pokazujući svoje pacifističko opredeljenje i antinacističke stavove. Ostala njegova dela su, zahvaljujući spretnosti u komponovanju radnje, jednostavnom stilu, ograničenom broju likova i temama poput rata i okupacije, takođe naišla na izuzetan prijem kod čitalaca širom sveta. U Nemačkoj, po dolasku nacista na vlast 1933, roman “Na zapadu ništa novo“ biva zabranjen a njemu oduzeto nemačko državljanstvo. Knjige ovog antimilitariste, koji je opisivao okrutnost nacizma i rasističko ludilo, spaljivane su širom Trećeg rajha na lomačama. Nacisti pokreću propagandnu kampanju protiv njega tvrdeći da Remark vuče poreklo od francuskih Jevreja i da je prezime Remark ustvari “Kramer“čitano unazad.
1903-1969
65
Uprkos tome što ova tvrdnja nikada nije dokazana, ista se pojavljuje u nekim novijim Remarkovim biografijama. Remark je emigrirao u Švajcarsku pre dolaska nacista na vlast u Nemačkoj, 1931, a potom u SAD 1939, sa svojom prvom ženom Ilsom Žan Zambui, da bi oboje dobili američko državljanstvo 1947. Par se vratio u Švajcarsku 1948, gde se i razveo. Remark se 1958. oženio holivudskom glumicom Polet Godard. Neka od ostalih njegovih romana: “Gem“(1924), “Tri ratna druga“(1936), “Ljubi bližnjeg svog“(1941), “Crni obelisk“(1956), “Noć u Lisabonu“(1963), “Senka u raju“ objavljen posle njegove smrti 1971. Erih Marija Remark je umro u švajcarskom gradu Lokarno 25.septembra 1970. u svojoj 73.godini života.
27.septembar 1970.
Potpisan sporazum o prekidu oružanih sukoba između palestinske gerile i jordanske armije u Jordanu uz posredovanje egipatskog predsednika Gamala Abdela Nasera. Akcije PFLP-a (Narodnog fronta za oslobođenje Palestine) u Jordanu su kulminirale otmicama aviona zapadnih kompanija 6. i 9. septembra 1970, uzimanje stranih državljana za taoce i dizanje u vazduh otetih aviona u pustinji Doson Fild 12.septembra pred novinarima. Ova dešavanja su prelila kap u čaši pa je kralj Husein naredio armiji da krene u odlučujuću borbu protiv fedajina. Dana 17. septembra 1970, jordanska vojska je otpočela napade na fedajine opkolivši ih u prestonici Amanu i gradu Irbidu koji su fedajini proglasili slobodnom teritorijom. Fedajini su svoje položaje učvrstili u palestinskim izbegličkim kampovima. Sledećeg dana, sirijske trupe sa oznakama PLO su se počele kretati prema Irbidu. Sirijci su se povukli nakon žestokih vazdušnih napada jordanskog vazduhoplovstva koje im je nanelo velike gubitke kao i zbog demonstrativnih preleta izraelskih ratnih aviona nad sirijskim jedinicama u znak podrške jordanskom kralju Huseinu. Mirovni sporazum između dveju strana, koje su predstavljali lider PLO Jaser Arafat i kralj Jordna Husein uz posredovanje egipatskog predsednika Nasera i prisustvo lidera 10 arapskih zemalja, postignut je 27.septembra 1970. Narednog dana predsednik Naser je umro usled srčanog udara. Husein i Aarafat potpisali su sporazum kojim je regulisano prisustvo fedajina u Jordanu 13.oktobra 1970. Ipak, januara 1971. jordanska vojska je napala fedajine i proterala ih iz jordanskih gradova da bi se sukob konačno završio predajom opkoljenih 2.000 fedajina u blizini Ajlouna 17.jula 1971. Jordan je dozvolio fedajinima da odu u Liban preko sirijske teritorije što će 1975. godine dovesti do izbijanja libanskog građanskog rata.
28.septembar 1970.
Umro egipatski državnik Gamal Abdel Naser, predsednik od 1956. do smrti 1970, tvorac modernog Egipta i jedan od osnivača “Pokreta nesvrstanih“. (Rođen: Aleksandrija/Egipatski Sultanat/Egipat 15.januar 1918. - Umro: Kairo/Egipat 28.septembar 1970.) Naser je rođen u egipatskom gradu Aleksandriji na Sredozemnom moru kao sin poštara sa azijatskim korenima. Vrlo rano se zainteresovao za politku, sa svega 11 godina, tokom pohađanja aleksandrijske srednje škole. Prilikom svog prvog učešća u političkoj demonstraciji, dobio je policijskom palicom po licu, uhapšen je i sproveden u zatvor. Naserov politički angažman trajao je sve vreme školovanja. Izabran je 1935-36. za predsednika Komiteta učenika Kaira zainteresovanih za političku reformu. Sledeće 1937. primljen je na Egipatsku vojnu akademiju pa je privremeno odložio politički život kako bi postao vojni oficir. Završio je Kraljevsku vojnu akademiju u Kairu 1938. Služio je u egipatskoj vojsci u Sudanu, gde je sa drugim mladim oficirima osnovao zavereničku vojnu revolucionarnu organizaciju “Slobodni oficiri“ radi svrgavanja kralja i isterivanja Britanaca iz Egipta. Borio se u arapsko-izraelskom ratu 1948-49. Dana 23. jula 1952. inicirao je državni udar kojim je ukinuta monarhija svrgavanjem kralja Faruka I. Vlast je dobilo Revolucionarno veće, pod Naserovom kontrolom a kralj Faruk I je otišao u izgnanstvo. Nakon ukidanja monarhije 1953. i uspostavljanja jednostranačke republike koju je u početku vodio general Muhamad Nagib, Naser je preuzeo funkcije predsednika vlade, predsednika Revolucionarnog veća i vojnog upravitelja Egipta. Premijer Egipta bio je od 1954. do 1956, a potom predsednik 14 godina, od 1956. do smrti 1970. Iskoristio je neuspeli atentat od 26.oktobra 1954, za obračun sa Muslimanskim bratstvom. Januara 1956, doneo je Ustav po kojem je Egipat postao socijalistička arapska država sa jednom strankom i islamom kao službenom religijom. Iste godine izabran je za predsednika.
1918-1970
52
Ostaće upamćen kao harizmatični arapski lider i prvi egipatski državnik koji je imao realnu vlast u svojoj zemlji nakon kolonijalnog ropstva i marionetskih vlada. Naser je udaljio Egipat od zapadnih zemalja i proslavio se konceptom arapskog socijalizma i nacionalizacijom finansijskih institucija, čime je trebalo finansirati industrijalizaciju zemlje. Autor je knjige “Filozofija revolucije“ (1955), u kojoj je izrazio težnju za ujedninjenjem svih Arapa pod egipatskim vođstvom. Uz Josipa Broza i Nehrua protagonista je politike nesvrstanosti. Učestvovao je na konferencijama u Bandungu 1955, Beogradu 1961 i Kairu 1964. Modernizovao je Egipat, agrarnom reformom, industrijalizacijom, reformom obrazovnog sistema, poboljšanjem prava žena ali ga je takođe pretvorio u policijsku državu. Gamal Abdel Naser je umro 28.septembra 1970. u Kairu u svojoj 53. godini života od posledica srčanog udara, po završetku sastanka arapskih vođa po pitanju Izraela i “Crnog septembra“. Bolovao je od hemokromatoze, ili bronzanog dijabetesa, nasledne bolesti uzrokovane viškom gvožđa u organizmu. Njegov progreb, koji je održan 01.oktobra, bio je jedan od najvećih u istoriji pošto mu je prisustvovalo oko 5 miliona ljudi u povorci dugoj više od 10 kilometara. Na predsedničkoj funkciji nasledio ga je Anvar el Sadat.
30.septembar 1970.
Predsednik SAD Ričard Nikson doputovao u Beograd, u zvaničnu trodnevnu posetu Jugoslaviji - prva poseta jednog američkog predsednika Jugoslaviji. Predsednik SAD Ričard Nikson je sa suprugom Pet, 30.septembra 1970. sleteo na Surčinski aerodrom započevši tako trodnevnu posetu Jugoslaviji. Prva stanica ove posete bio je Beograd, gde je sa Titom razgovarao u Belom dvoru i tadašnjem SIV-u, uživao u kulturno-zabavnom programu koji su izveli članovi KUD “Ivo Lola Ribar“ i “Kolo“. Zasadio je i drvo u “Parku mira“. Za to vreme Jovanka i Pet su obišle “Dom pionira“. Upamćen je trenutak posete kada je kolona vozila sa američkom delegacijom paralisala saobraćaj na glavnoj beogradskoj raskrsnici, kod “Londona“. Nikson je iznenada zaustavio automobil i počeo da se rukuje sa Beograđanima. On se u dva maha, u gužvi koja se stvorila, dva puta popeo na krov svog automobila i nekoliko puta uzviknuo: “Živela Jugoslavija“. Na svečanoj večeri istog dana nazvao je Tita “divom na svetskoj sceni“. Interesovanje svetske javnosti za ovu posetu bilo je veliko, a još je i više poraslo kada je, samo dva dana uoči puta američkog predsednika u Beograd, stigla vest o smrti egipatskog lidera Nasera. Tito je odlučio da posetu ne odlaže i da na sahranu pošalje svog “ličnog izaslanika“ Edvarda Kardelja. To je u Vašingtonu protumačeno izuzetnim interesom jugoslovenskog predsednika za susret sa Niksonom. Doček priređen Niksonu u Jugoslaviji većina zapadnih medija ocenila je kao “umereno učtiv“ ili “učtivo uzdržan“. Primećeno je da direktnog prenosa na televiziji nije bilo dok je ceremonija dočeka bila kratka. S jugoslovenske strane poseta je smatrana relativno srdačnom i dostojanstvenom i sa onim stepenom uzdržanosti koji je morala imati jugoslovenska javnost u odnosu na šefa jedne supersile sa čijim se spoljnopolitičkim potezima u mnogo čemu zvanični Beograd ne slaže. Za jugoslovenske zvaničnike je svojevrsno iznenađenje bilo što je od svih gradova Jugoslavije Nikson izrazio želju da poseti baš Zagreb. Da bi otklonio sumnje u pogledu političke pozadine svoje namere, Nikson je, kao gest poštovanja prema Titu, izrazio želju da vidi njegovo rodno mesto Kumrovec. To je naišlo na pozitivan prijem kod Tita, koji je odlučio da, mimo utvrđenog programa, sam prati Niksona tokom njegove kratke posete Hrvatskoj. U Zagrebu ih je takođe dočekala masa sveta na ulicama. Niksonovima je u Saborskim dvorima prijem priredio predsednik predsedništva SR Hrvatske Jakov Blažević. Zajedno sa Titom, Nikson je u Kumrovcu obišao maršalovu rodnu kuću. Posebno podozrenje izazvale su Niksonove reči “da duh Zagreba, duh Hrvatske, nikada nije uništen i nikada nije porobljen“, da će Hrvatska uvek živeti“ i na kraju uzvik izgovoren na jasnom srpskom jeziku: “Živela Hrvatska“ i “živela Jugoslavija“. Kasnije je Nikson o Titu rekao sledeće: “On je lider koji ima svoje principe, smisao za humor, sjajno pamćenje, i on se Ameriknaca ne boji“! S druge strane Titova zdravica Niksonu, na svečanoj večeri priređenoj u čast gosta, a u kojoj je pozvao na okončanje blokovske podele sveta, objavljena je u biltenu američkog Kongresa. Tito je inače ugostio dva američka predsednika. Pored Niksona i Džeralda Forda, a samo nekoliko meseci posle smrti maršala, septembra 1980. Jugoslaviju je posetio i Džimi Karter.
Rođen srpski pozorišni, filmski i televizijski glumac Dragan Mićanović. (Rođen: Loznica/SFR Jugoslavija/Srbija) Dragan Mićanović je postao poznat široj javnosti brilijantnom ulogom srednjoškolca sa nadimkom Filozof u filmu “Lajanje na zvezde“ iz 1998. godine. Rođen je u Loznici odakle dolazi u Beograd gde je diplomirao glumu na Fakultetu dramskih umetnosti u klasi profesora Milenka Maričića. Član Jugoslovenskog dramskog pozorišta postaje 1993. Publiku, vremenom, osvaja i na pozorišnim daskama i na filmskom platnu. Odigrao je čitav niz uloga u mnogobrojnim pozorišnim predstavama u matičnom pozorištu poput: “Galeb“, “Bure baruta“, “Mizantrop“, “Hamlet“, “Sumnjivo lice“, “Mletački trgovac“, “Antigona“ itd. U londonskom Glob teatru takođe je glumio u “Hamletu“. U Crnogorskom narodnom pozorištu igrao je u predstavi “Don Žuan“ a brilijantne uloge odigrao je i u domaćim predstavama “Tesla“ i “Hazarski rečnik“. Prvu filmsku ulogu igrao je u filmu iz 1989, “Sile u vazduhu“. Od poznatijih filmova široj filmskoj publici, pored pomenutog “Lajanje na zvezde“, treba navesti i filmove: “Tamna je noć “ (1995), “Ubistvo s predumišljajem“(1995), “Točkovi“(1999), serije: “Ulica lipa“(2007-2015), “Prvaci sveta“ (2016), “Ubice mog oca“ (2016), “Nemanjići“ (2017). Ostvario je i niz uloga u stranoj produkciji, uglavnom britanskoj, posle 2000, nakon što je sa porodicom otputovao da živi u Londonu posle bombardovanja SR Jugoslavije 1999. Ovaj harizmatični glumac je dobitnik čitavog niza nagrada za svoje uloge: sedam puta dobitnik godišnjih nagrada Jugoslovenskog dramskog pozorišta, tri nagrade “Raša Plaović“, nagrade “Miloš Žutić“, Sterijine nagrade itd. Dragan je bio oženjen svojom koleginicom Anom Sofrenović sa kojom se prethodno dugo zabavljao. Iz ovog braka, koji je trajao od 1998. do 2011, dobili su dve ćerke. Porodica se nakon bombardovanja 1999. odselila u London. Prvih šest meseci Dragan nije mogao naći posao iako se javljao na mnogobrojne oglase u kojima su se nudila različita zaposlenja, obzirom da su potrošili sav novac u tom periodu boravka u Londonu .
Prema njegovim rečima, taman je nameravao da se prijavi za posao perača prozora kada ga je napokon fortuna pogledala, upravo zahvaljujući njegovom glumačkom talentu. Dobio je ulogu Fortinbrasa u predstavi “Hamlet“, pošto je izabran na audiciji Glob teatra. Od tog trenutka počinje njegova inostrana karijera. Najviše je glumio u serijama i filmovima britanske produkcije. Od supruge Ane se razveo 2011. i sa njom ostao u korektnim odnosima nastavljajući uspešnu glumačku saradnju. Mediji su ga povezivali sa mnogim poznatim lepoticama što on nikada nije potvrdio. Krajem 2016. imao je hirurške intervencije nakon kojih se uspešno oporavio. Obzirom da ima problema sa kolenima, za snimanje zahtevnijih scena potrebni su mu dubleri. Danila Kiša smatra najvećim stvaraocem na ovim prostorima izrazivši želju da ga glumi.
Oktobar 1970
01.oktobar 1970.
Umro srpski (jugoslovenski) kompozitor i muzički pisac, akademik Petar Konjović. (Rođen: Čurug/Austro-Ugarska/Srbija 05.maj 1883. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 01.oktobar 1970.) Gimnaziju je pohađao u Novom Sadu, da bi, završivši četvrti razred, prešao u srpsku učiteljsku školu u Somboru, u to vreme jedno od žarišta muzičkog života na ovome području. Konjović je studirao muzičku teoriju na konzervatorijumu u Pragu. Bio je horovođa Srpske crkvene pevačke zadruge, osnovao je privatnu muzičku školu u Zemunu i predavao u Srpskoj muzičkoj školi u Beogradu. Bio je rektor Muzičke akademije, upravnik Muzikološkog instituta i član Srpske akademije nauka i umetnosti. Inspirisao se narodnim melosom i snažnom muzičkom individualnošću učvrstio nacionalni smer u srpskoj muzici. Ogledao se u raznim muzičkim oblicima, ali su najvažnija područja njegovog stvaralaštva opera i solo-pesma. Među operama najpopularnije su: "Knez od Zete", "Koštana", "Vilin veo" ("Ženidba Miloševa") i "Seljaci", a među zbirkama solo-pesama ističu se: "Moja zemlja" i "Lirika". Autor je knjiga o Stevanu Mokranjcu i Miloju Milojeviću, kao i dela "Knjiga o muzici". 1947. godine nakon prve izvedbe opere „Knez od Zete” i oduševljenog prijema kod beogradske publike, Konjović i njegovo delo bili su napadnuti u zvaničnom glasilu Komunističke partije zbog "odobravanja reakcionarne ličnosti Kneza, oživljavanja crnila pravoslavnog misticizma i srednjovekovnih verskih predstava", dok se po diktatu književni kritičari nisu oglašavali. Opera je ubrzo sklonjena sa repertoara, a Konjović smenjen sa pozicije rektora Muzičke akademije u Beogradu i postavljen za sekretara Muzikološkog instituta SANU. U međuratnom periodu rad Petra Konjovića bio je prepoznat u evropskim okvirima.
1883-1970
87
04.oktobar 1970.
Umrla američka rok i bluz pevačica, tekstopisac i muzički aranžer Dženis Džoplin, najpoznatija bela pevačica bluza šezdesetih godina XX veka. (Rođena: Port Artur/Teksas/Sjedinjene Američke Države 19.januar 1943. - Umrla: Los Anđeles/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 04.oktobar 1970.) Važi za jednu od najpopularnijih i najtalentovanijih izvođačica svog žanra, i bila je među vodećim svetskim zvezdama muzike 60ih godina XX veka, kao i jedna od začetnica hipi subkulture čiji je bila simbol i predstavnik. Slava Dženis Džoplin ne jenjava i dalje, o čemu svedoče brojni fanovi širom sveta. Karijeru je počela ranih šezdesetih kao folk i bluz pevačica po klubovima San Franciska. Svetsku slavu je stekla krajem šezdesetih godina 20. veka, kao pevačica psihodeličnog esid rok benda Big Brother and the Holding Company. Kasnije je nastupala i kao solo pevačica uz pratnju bendova The Kozmic Blues Band i The Full Tilt Boogie Band. U kratkoj profesionalnoj karijeri koja je trajala svega četiri godine, proslavila se brojnim hitovima, a neki od najvećih su „Down On Me“, „Bye, Bye Baby“, „Piece of My Heart“, „Try (Just A Little Bit Harder“), „Maybe“, „To Love Somebody“, „Mercedes Benz“, „One Night Stand“, „Raise Your Hand“ i „Me and Bobby McGee“. Tokom karijere objavila je četiri studijska albuma, od kojih je poslednji izdat posthumno i pet singlova. Časopis Roling stoun uvrstio je Džoplinovu na 46. mesto na listi 100 najvećih umetnika svih vremena 2004. godine, te na 28. mesto na listi 100 najboljih pevačica svih vremena 2008. godine.
1943-1970
27
Njena verzija pesme Me and my Bobby McGee posthumno je dospela na prvo mesto američke top-liste singlova. Godine 1995, posthumno je proglašena za člana Kuće slavnih rokenrola u Klivlendu, a 2005. dodeljena joj je i Gremi nagrada za životno delo. Dženis je imala buntovan i neuobičajen stil tipičan za hipi pokret tog vremena. Hronični alkoholizam i konzumiranje teških droga uzrok su njene prerane smrti. Preminula je 4. oktobra 1970. godine u hotelskoj sobi u Los Anđelesu od posledica predoziranja heroinom u 27. godini života.
05.oktobar 1970.
Vršilac dužnosti predsednika Egipta Anvar el Sadat zvanično postao predsednik države, sedam dana nakon smrti Gamala Abdela Nasera. Dan nakon iznenadne smrti egipatskog predsednika Gamala Abdela Nasera, za novog šefa države imenovan je Anvar el Sadat 29.septembra 1970. Naser je umro u 53. godini života od posledica srčanog udara. Bolovao je od hemokromatoze ili bronzanog dijabetesa, nasledne bolesti uzrokovane viškom gvožđa u organizmu. Pogreb koji je održan 01.oktobra 1970. ostaće upamćen kao jedan od najvećih u istoriji pošto mu je prisustvovalo oko 5 miliona ljudi u povorci dugoj više od 10 kilometara. Ovaj događaj ostao je upamćen kao “narodna procesija“. Anvar el Sadat je službeno stupio na predsedničku funkciju 05.oktobra 1970. Zajedno sa Naserom, Sadat je učestvovao u vojnom udaru kojim je zbačen kralj Faruk I 23.jula 1952. Tokom vojne vladavine obavljao je niz dužnosti uključujući i funkciju podpredsednika zemlje od 1964. do 1966. i od 1969. do 1970. Posle poraza u ratu 1967, Sadat je ubrzano pripremao vojsku, da bi 1973. pokrenuo napad na Izrael. Rizikujući pogoršanje odnosa sa arapskim svetom, Sadat je u drugoj polovini sedamdesetih godina XX veka približio Egipat Izraelu što je rezultovalo Kempdejvidskim sporazumom. Ovaj sporazum je Sadatu i izraelskom premijeru Beginu 1978. doneo Nobelovu nagradu za mir ali i izopštenost iz arapskog sveta. Zbog nagodbe sa Izraelom, 6.oktobra 1981. tokom vojne parade u Kairu, na Sadata je izvršen atentat od strane fundamentalistički orjentisanih oficira.
08.oktobar 1970.
Nobelovu nagradu za književnost dobio ruski pisac Aleksandar Solženjicin. Nakon napada nacističke Nemačke na Sovjetski Savez dobrovoljno se prijavio u vojsku, gde je napredovao od običnoga vojnika do zapovednika artiljerijske brigade. Godine 1945. je, zbog pisama u kojima je indirektno kritikovao Staljina, uhapšen kao oficir sovjetske vojske u Istočnoj Pruskoj, te osuđen i zatočen u sibirskom logoru, od 1953. u progonstvu u srednjoj Aziji. Nakon rehabilitacije 1956. učitelj u Rjazanju. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1970, čija je literatura obeležena iskustvom iz sibirskih logora u kojima je proveo devet godina. Na robiju je odveden 1945. pravo s fronta. Proganjan je i kasnije, čak mu je oduzeto i državljanstvo, pa je emigrirao 1974, vrativši se u otadžbinu posle dve decenije. U decembru 1998. odbio je najviši državni Orden svetog apostola Andreja Prvozvanog, kojim ga je odlikovao predsednik Boris Jeljcin. Pripovetkom „Jedan dan Ivana Denisoviča“ u književnost je uveo temu Staljinovih logora, ostavši joj veran u najvećem delu opusa. Na osnovu emigrantskog iskustva u zapadnoj Evropi i u SAD, ispoljio je javni prezir prema vulgarnom materijalizmu Zapada.
10.oktobar 1970.
Umro francuski političar Eduard Daladje, potpisnik Minhenskog pakta sa Nemačkom 1938, kojim je Hitleru omogućeno da okupacijom Sudeta rasparča Čehoslovačku. Između dva svetska rata bio je tri puta francuski predsednik vlade, a u Drugom svetskom ratu interniran je u Nemačku posle okupacije Francuske. Zastupao je i sprovodio politiku nemešanja u španski građanski rat, koja je Musoliniju i Hitleru olakšala obaranje republikanskog režima. Zajedno sa Nevilom Čemberlenom vodio je politiku popuštanja nacističkoj Nemačkoj i fašističkoj Italiji - jedan je od tvoraca Minhenskog sporazuma (1938). Umro je u Parizu u 87 godini života.
13.oktobar 1970.
Potpisan Amanski sporazum između jordanskog kralja Huseina i palestinskog vođe Jasera Arafata kojim je regulisano prisustvo fedajina u Jordanu. Nakon mirovnog sporazuma o prekidu oružanih sukoba između palestinskih fedajina i jordanske armije u Jordanu, potpisanog u Kairu 17.septembra 1970. uz posredovanje egipatskog predsednika Nasera, jordanski kralj Husein i lider PLO-a Arafat potpisali su i Amanski sporazum 13.oktobra 1970. kojim su dve strane regulisale prisustvo fedajina u Jordanu. Sporazumom je predviđeno da će fedajini poštovati suverenitet države Jordan i da u javnosti neće nositi uniforme i oružje. Palestinska strana je klauzulom tražila da Jordan prizna PLO kao jedinog predstavnika Palestine. Međutim, jordanski premijer Vasfi Al-Tal je ljutito odbio prihvatiti ovaj predlog Jasera Arafata smatrajući ga anti-palestinskim. I nakon potpisivanja ovog sporazuma, pojedine palestinske frakcije su nastavile oružanu borbu protiv jordanske kraljevine. Jordanski premijer Al-Tal je početkom 1971. pokrenuo ofanzivu na baze fedajina koje je proterao iz Irbida marta 1971. kao i iz ostalih jordanskih gradova. Sukob se konačno završio predajom opkoljenih 2.000 fedajina u blizini Ajlouna 17.jula 1971. Jordan je dozvolio fedajinima da odu u Liban preko sirijske teritorije što će 1975. godine dovesti do izbijanja libanskog građanskog rata. Premijera Jordana Al-Tala ubili su u Kairu 28.novembra 1971. pripadnici organizacije “Black September“ – Crni Septembar, osnovane od strane Arafatovog Fataha.
14.oktobar 1970.
Snažan tajfun na Filipinima odneo više 780 ljudskih života.
Novembar 1970
03.novembar 1970.
Kandidat Fronta narodnog jedinstva Salvador Aljende preuzeo dužnost predsednika Čilea, pošto je kao prvi marksista u zapadnoj hemisferi izabran na slobodnim izborima. Ubijen je 1973. u državnom udaru, kojim je uz pomoć SAD vlast prigrabio general Augusto Pinoče.
Umro jugoslovenski kralj u izbeglištvu Petar II Karađorđević, prvorođeni sin kralja Aleksandra I i kraljice Marije. (Rođen: Beograd/Kraljevina SHS/Srbija 06.septembar 1923. - Umro: Denver/Kolorado/Sjedinjene Američke Države 03.novembar 1970.) Kumovi na krštenju bili su mu kralj Džordž VI i kraljica Elizabeta. Posle osnovnog obrazovanja na Dvoru, pohađao je školu u Engleskoj, iz koje se vratio posle atentata na njegovog oca 1934. Pošto je imao svega 11 godina, upravljanje zemljom preneto je na Namesništvo koje se sastojalo od tri regenta, među kojima je bio i njegov stric princ Pavle Karađorđević. Posle državnog udara 27.marta 1941. proglašen je kraljem. Zemljom je vladao samo 19 dana, pošto je 14. aprila na predlog predsednika vlade armijskog generala Dušana Simovića, odveden u izbeglištvo nakon invazije sila Osovine. Zajedno sa vladom emigrira, najpre u Grčku i Palestinu, a zatim u Egipat. U junu 1941. stigao je u Englesku, gde je prihvaćen kao simbol protivljenja nacizmu. Kralj Petar II je podržavao četnike pukovnika (potonjeg armijskog generala) Dragoljuba Mihailovića, a kada su se saveznici preorijentisali na partizanski pokret predvođen komunistima, kralj Petar II je pod pritiskom Britanaca pozvao svoje pristalice da stupe u partizane. Prema sporazumu Šubašić-Tito sa kraja 1944. godine, kralj je marta 1945. preneo svoja ovlašćenja na tročlano namesništvo. Nikada se više nije vratio u zemlju pošto je posle Drugog svetskog rata u Jugoslaviji uveden komunistički režim. Umro je u Denveru u SAD, i sahranjen u crkvi Svetog Save u Libertvilu. Jedini je kralj neke zemlje sahranjen u SAD. Napisao je memoare “Život jednog kralja”. 2013. njegovi ostaci su preneseni u crkvu Svetog Đorđa na Oplencu.
1923-1970
47
06.novembar 1970.
Italija priznala Narodnu Republiku Kinu i uspostavila sa njom diplomatske odnose.
09.novembar 1970.
Umro francuski državnik Šarl de Gol, osnivač i prvi predsednik Pete republike, koji je kao vođa pokreta „Slobodna Francuska“ u Drugom svetskom ratu predvodio francuski otpor nacistima. (Rođen: Lil/Francuska 22.novembar 1890. - Umro: Kolombe le Dez Egliz/Francuska 09.novembar 1970.) Gol je odrastao i školovao se u Parizu i kratko vreme u Belgiji. Očeva porodica bila je plemićkog porekla iz Normandije i Burgundije, a majka je bila iz porodica bogatih industrijalaca iz Lila. Dodatak de prezimenu nije bio plemićki, iako je porodica de Gol bila viteškog porekla. Najstariji poznati de Gol služio je na dvoru kralja Filipa II još u 12. veku. Veruje se da je prezime de Gol nastalo od nemačkog prezimena de Walle, što znači zid. Većina starog francuskog plemstva bila je franačkog ili germanskog porekla, pa je često imala germanska prezimena. Kad je maršal Filip Peten formirao marionetsku vladu otišao je u London, odakle je 18.juna 1940. pozvao Francuze na borbu protiv okupatora. Posle rata rukovodio je privremenom vladom, a od 1947. do 1953. bio predsednik Francuske. Posle „alžirskog puča“ 1958. postao je predsednik vlade, a 1959. predsednik Pete republike. Ograničio je vlast skupštine, ojačao izvršnu vlast i prerogative šefa države. Okončao je rat u Alžiru napuštanjem te teritorije i uopšte raspuštanjem francuskog kolonijalnog carstva. Politički se često razilazio sa saveznicima u NATO, posebno sa SAD, u težnji da povrati uticaj Francuske u Evropi. Pošto nije dobio većinu na referendumu o regionalizaciji zemlje i ukidanju senata, 1969. se povukao sa položaja. Njegova politička ideologija je poznata pod imenom golizam, i imala je veliki uticaj na potonju politiku Francuske. Neka od dela koja je napisao: „Ratni memoari“, „Memoari nade“.
1890-1970
79
12.novembar 1970.
Snažan ciklon i visoki talasi usmrtili najmanje 200.000 ljudi u Istočnom Pakistanu tj. Bangladešu).
13.novembar 1970.
Hafez el Asad vojnim udarom bez prolivanja krvi preuzeo vlast u Siriji.
16.novembar 1970.
Pakistan saopštio da je broj mrtvih u ciklonu i ogromnim talasima koji su se sručili na obale Istočnog Pakistana (sada Bangladeš) i ostrva u Bengalskom zalivu dostigao pola miliona.
18.novembar 1970.
Zapadna Nemačka i Poljska se saglasile da uspostave diplomatske odnose i time okončaju neprijateljstvo dugo 31 godinu.
Narodna Republika Kina imenovala ambasadora u Sovjetskom Savezu i time je, posle četiri godine pauze, obnovila diplomatske odnose na najvišem nivou.
25.novembar 1970.
Izvršio javno ritualno samoubistvo (sepuko) japanski pisac Jukio Mišima u znak protesta protiv uništavanja tradicionalnih vrednosti Japana od strane SAD. (Rođen: Tokio/Japansko carstvo/Japan 14.januar 1925. - Umro: Tokio/Japan 25.novembar 1970.) Bio je književnik, pesnik, dramaturg, nacionalista, glumac, model, režiser i osnivač paramilitarne organizacije Tatenokaj. Kao književnik opisivao je mladu generaciju Japana posle Drugog svetskog rata i njihovu slabiju vezanost za tradicionalni Japan. Bio je izrazito angažovan umetnik i njegova dela su neretko bila jasan izraz njegovih uverenja. Literarni motivi su mu znatno širi nego kod ostalih japanskih romanopisaca, pri čemu se služio nekom vrstom psihoanalitičkog metoda. Njegova pripovetka „Patriotizam“ objavljena 1966. praktično je potpuno predvidela Mišiminu dalju sudbinu. Počinio je javno ritualno samoubistvo (sepuko) 1970. u znak protesta protiv uništavanja tradicionalnih vrednosti Japana od strane SAD. Tri puta je nominovan za Nobelovu nagradu iz književnosti i smatra se jednim od najuticajnijih japanskih pisaca 20. veka. Njegova avangardna dela prikazuju spoj moderne i tradicionalne estetike, podstičući kulturološke i političke promene, kao i baveći se temama seksualnosti i smrti.Neka od ostalih dela: romani „Ispovest maske“, „Šum valova“, „Zlatni paviljon“, „Posle banketa“, drama „Pet modernih ’no’ igara“ itd.
1925-1970
45
26.novembar 1970.
Neuspeo pokušaj ubistva pape Pavla VI u glavnom gradu Filipina Manili. Njega je pokušao ubiti jedan bolivijski slikar, obučen kao sveštenik.
Decembar 1970
04.decembar 1970.
Pušteni u saobraćaj most "Gazela" i Terazijski tunel u Beogradu.
07.decembar 1970.
Zapadnonemački kancelar Vili Brant, prilikom službene posete Poljskoj, neočekivano se poklonio, klečanjem, pred spomenikom žrtvama nacizma u Varšavi. Ovaj gest izazvao je opšte odobravanje širom sveta a Brant je naredne 1971. dobio Nobelovu nagradu za mir. Bio je to simbolični vrhunac njegove politike popuštanja i saradnje sa zemljama tadašnjeg Istočnog bloka.
15.decembar 1970.
Na Veneru se spustio sovjetski vasionski brod “Venera 7”, sa kojeg su signali stizali svega nekoliko minuta, ali su dali odgovore naučnicima na mnoga pitanja.
18.decembar 1970.
U Italiji posle višegodišnjih sučeljavanja stupio na snagu zakon o razvodu braka, uprkos protivljenju rimokatoličke crkve.
20.decembar 1970.
Pod pritiskom radničkih nemira, ostavku podneo šef vladajuće Poljske ujedinjene radničke partije (komunisti) Vladislav Gomulka, koga je nasledio Edvard Gjerek.
22.decembar 1970.
Svečano otvoren Sportski centar "Olimp" na Zvezdari.