VREMEPLOV
2001 - 2002
2001
Januar 2001
01.januar 2001.
Grčka postaje 12 država članica zone važenja evra. Od 15 država članica Evropske unije van evrozone ostale su tri i to Velika Britanija koja je zadržala svoju nacionalnu valutu funtu, Danska koja je zadržala svoju krunu i Švedska čija se valuta takodje naziva kruna.
Umro hrvatski (jugoslovenski) filmski i pozorišni glumac Fabijan Šovagović. (Rođen: Ladimirevci,Valpovo/Kraljevina Jugoslavija/Hrvatska 04.januar 1932. - Umro: Zagreb/Hrvatska 01.januar 2001.) Rođen je i odrastao u slavonskom selu Ladimirevci u tadašnjoj kraljevini Jugoslaviji. Srednju školu je završio u Osijeku a studije glume na Akademiji kazališne umjetnosti u Zagrebu 1957.godine. Ostvario je niz uspešnih glumačkih uloga kako na pozorišnim daskama tako i u mnogim poznatim i veoma gledanim igranim serijama i filmovima u bivšoj Jugoslaviji pa se ubraja među najbolje jugoslovenske glumce ikada. Treba pomenuti uspešna ostvarenja TV serija u kojima je Fabijan odigrao svoje brilijantne glumačke role kao što su „Prosijaci i sinovi“, „Kuda idu divlje svinje“, „U registraturi“ itd. Godinama je bio član pozorišta „Gavela“, HNK u Zagrebu, učestvovao u radu „Teatra u gostima“, delovao kao slobodni umetnik i nastupao na svim najvećim festivalima. U proleće 1990.godine doživeo je jedan u nizu moždanih udara koji će postepeno gasiti život ovog sjajnog glumca. I pored teške bolesti Šovagović je smogao snage da odigra još po neku ulogu u filmovima i na pozornici. Od proleća 2000. godine smešten je i lečen u privatnom zagrebačkom sanatorijumu u kojem umire u zoru 1.januara 2001.godine. Dobitnik je brojnih nagrada za svoja glumačka ostvarenja. Fabijan je iz braka sa svojom suprugom Majom Blaškov imao dvoje dece Anju i Filipa koji su nastavili očevim glumačkim stopama.
1932-2001
68
02.januar 2001.
Posle više od pola veka, prvi tajvanski brod legalno pristao u Kinu, uplovivši u luku grada Fuđijan na jugoistoku te zemlje.
11.januar 2001.
Umro srpski (jugoslovenski) pesnik, romansijer, pripovedač, novinar, pisac za decu, Branko V. Radičević autor više monografija, antologija i knjiga etno-zapisa. (Rođen: Čačak/Kraljevina SHS/Srbija 14.maj 1925. - Umro: Beograd/SR Jugoslavija/Srbija 11.januar 2001. -75-) Potiče iz građanske porodice, od oca Velimira i majke Kosare, rođ. Milikić. U ranoj mladosti, tokom Drugog svetskog rata, još kao šesnaestogodišnjak, bio je partizanski kurir Ratka Mitrovića. Odveden je u logor u Smederevskoj Palanci, gde se teško razboleo, jedva preživeo, i tek onda nastavio školovanje u čačanskoj Gimnaziji. Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu. Živeo je i stvarao u Čačku, Sarajevu i Beogradu. Kao novinar i urednik radio je u "Dugi", "Borbi" i "Večernjim novostima". Za svoj obiman književni rad i angažman u oblasti kulture dobio je niz uglednih književnih i društvenih priznanja: "Sedmojulsku", "Vukovu" nagradu, nagradu "Srpske književne zadruge" za životno delo, plaketu "Disovo proleće" i druge. Branko V. Radičević je objavio oko sedamdeset knjiga, među kojima su najpoznatije knjige poezije: "Zemlja", "Večita pešadija", "Vojničke pesme" i romani: "Bela žena", "Izgubljeni grad", "Ponoćni svirači", "Seljaci" i "Svedok", kao i knjige za decu "Pesme o majci", "Priče o dečacima" i "Duh livada". Stvaralačko delo Branka V. Radičevića svrstava se u same vrhove savremene srpske književnosti.
13.januar 2001.
Poginulo najmanje 725 ljudi u zemljotresu sa epicentrom u blizini San Salvadora, glavnog grada centralnoameričke države El Salvador.
18.januar 2001.
Predsednik Konga Loran Kabila zvanično proglašen mrtvim, dva dana pošto je na njega pucao jedan od njegovih telohranitelja.
26.januar 2001.
U zemljotresu koji je pogodio zapadnu indijsku državu Gudžerat poginulo najmanje 18 000 ljudi.
31.januar 2001.
Bivši libijski agent Abdel Beset el Migrahi osuđen na doživotnu robiju zbog podmetanja bombe u avion „Pan Amerikena“ koji je 1988. eksplodirao iznad Lokerbija u Škotskoj, kada je poginulo 270 ljudi u letelici i na tlu. Njegovog zemljaka El Amina Kalifu Fahimu sud je oslobodio krivice.
Februar 2001
23.februar 2001.
_svg.png){kind=small}
SR Jugoslavija i Severna Makedonija potpisale sporazum o razgraničenju (graničnoj liniji).
26.februar 2001.
Skupština SR Jugoslavije ukinula ukaz o oduzimanju državljanstva dinastiji Karađorđević koji je 1947. donela tadašnja komunistička vlada.
Potpisan Ugovor iz Nice usvojen na Samitu Evropskog saveta u tom francuskom gradu, održanom od 7. do 11. decembra 2000. godine. Ugovorom je predviđeno pre svega da se izvrše sveobuhvatne promene kada su u pitanju institucionalne regulative i da se pripremi teren za stvaranje Evropske unije koja će imati 27 država članica.
Umro srpski (jugoslovenski) ekonomski stručnjak i nekadašnji guverner NBJ Dragoslav Avramović poznatiji kao Deda Avram. (Rođen: Skoplje/Kraljevina SHS/Severna Makedonija 14.oktobar 1919. - Umro: Rokvil/Merilend/SAD 26.februar 2001.) Doktorat ekonomskih naukla stekao je 1956. Bio je savetnik u NBJ od 1951. Potom radi u Svetskoj banci na mestu šefa Odeljenja za opšte studije da bi napredovao do funkcije direktora. Bio je savetnik generalnog sekretara Konferencije UN za trgovinu i razvoj (UNCTAD) za pitanja ekonomske saradnje zemalja u razvoju i za opšta pitanja u Ženevi od 1980. do 1984.godine. Narednu funkciju koju je obavljao bila je ekonomski savetnik Banke za trgovinu i razvoj u Vašingronu (1984-1988). Postao je poznat široj javnosti nakon lansiranja svog ekonomskog programa januara 1994.godine u SR Jugoslaviji, kojim je zaustavljena jedna od najvećih hiperinflacija u svetu ikada. Od marta 1994. do maja 1996. obavljao je funkciju guvernera Narodne banke Jugoslavije. Za dopisnog člana SANU izabran je 27.oktobra 1994.godine. Bio je protivnik politike koju je vodio Slobodan Milošević. Postao je centralna figura opozicionog Saveza za promene iz kojeg će kasnije izrasti Demokratska opozicija Srbije (DOS) koja je srušila Miloševićevu autokratsku vlast. Dragoslav Avramovć je preminuo 26.februara 2001.godine u Rokvilu kod Vašingtona. Sahranjen je na Novom groblju u Beogradu.
1919-2001
81
Mart 2001
05.mart 2001.
U stampedu muslimanskih hodočasnika poginulo najmanje 35 ljudi na mostu Džamarat u blizini Meke u Saudijskoj Arabiji, tokom rituala „kamenovanje đavola“.
08.mart 2001.
Tročlano veće čileanskog apelacionog suda presudio sa 2:1 da bivšem diktatoru Augustu Pinočeu može da bude suđeno za kršenje ljudskih prava posle vojnog udara 1973, koji je izveo i u kojem je ubijen demokratski izabrani šef države Salvador Aljende.
13.mart 2001.
Vladajući avganistanski ekstremno islamistički talibanski pokret okončao uništavanje dve drevne statue Bude u Bamijanu, neprocenjive umetničke i istorijske vrednosti, ne obazirući se na zgražavanje celog sveta.
19.mart 2001.
Izbore za gradonačelnika Pariza dobio socijalista Bertran Delanoe, čime je levica preuzela vlast u glavnom gradu Francuske prvi put za 130 godina, od vremena Pariske komune.
20.mart 2001.
Najveća naftna platforma u svetu potonula naspram obala Brazila za samo nekoliko minuta, pet dana nakon snažne eksplozije u kojoj je poginulo 11 ljudi.
22.mart 2001.
Umro američki crtač Vilijem Hana, autor svetski proslavljenih animiranih likova, junaka crtanih filmova Toma i Džerija, Kremenkovih i Skubi-Dua. (Rođen: Melrouz/Novi Meksiko/SAD 14.jul 1910. - Umro: Los Anđeles/Kalifornija/SAD 22.mart 2001.) Bio američki animator, glasovni glumac i povremeno muzičar, ipak najpoznatiji po zajedničkom stvaranju Toma i Džerija sa Džozefom Barberom i obezbeđivanju vokalnih efekata za naslovne likove serije. Zajedno sa Barberom klojeg je upoznao 1937.godine u MGM-u, osnovao je i studio za animaciju i produkcijsku kuću Hanna-Barbera 1957.godine. Tom i Džeri osvojili su sedam Oskara, dok su Hana i Barbera nominovani za još dve i osvojili su osam nagrada Emi. Njihovi crtani filmovi postali su kulturne ikone, a njihovi crtani likovi su se pojavljivali u drugim medijima kao što su filmovi, knjige i igračke. Emisije Hane-Barbere imale su širom sveta publiku od preko 300 miliona ljudi u vreme svog vrhunca 1960-ih i prevedene su na više od 28 jezika.
1910-2001
90
23.mart 2001.
Ostaci ruske svemirske stanice "Mir" pali u Tihi okean, čime je posle 15 godina okončana misija te kosmičke laboratorije.
26.mart 2001.
SAD vetom sprečile donošenje rezolucije Saveta bezbednosti UN o stvaranju međunarodnih posmatračkih snaga s ciljem zaštite civila na Zapadnoj obali i u pojasu Gaze.
31.mart 2001.
U Holandiji se venčala četiri homoseksualna para, na osnovu novog zakona kojim je u toj zemlji takva mogućnost dozvoljena.
April 2001
01.april 2001.
Bivši predsednik Srbije i SRJ Slobodan Milošević uhapšen u Beogradu. Demokratska opozicija Srbije je došla na vlast posle izbora održanih 24. septembra 2000. i demonstracija od 5. oktobra iste godine, na talasu obećanja da će sve zloupotrebe i zločini počinjeni tokom vladavine Slobodana Miloševića biti ispitani, a njihovi počinioci odgovorati na sudu. Šest meseci posle demokratskih promena, Uprava kriminalističke policije podnela je krivičnu prijavu protiv Miloševića zbog osnovane sumnje da je izvršio krivična dela zloupotrebe službenog položaja i udruživanja radi vršenja krivičnih dela određenih saveznim zakonom. Američka administracija dala je vladi Srbije rok do 31. marta da uhapsi Miloševića i izruči ga Međunarodnom krivičnom sudu za bivšu Jugoslaviju po optužnici za ratne zločine na Kosovu, objavljenoj 22. maja 1999. Akcija hapšenja Miloševića, koji se nalazio u vili Mir u beogradskom naselju Dedinje, počela je 30. marta 2001. Međutim, zbog okupljenih pristalica Miloševića u kući i izvan nje, među kojima je bilo i naoružanih ljudi, sukoba između policije i Gardijske brigade Vojske Jugoslavije koja je obezbeđivala kuću, akcija hapšenja je trajala dva dana. Milošević je sproveden u Centralni zatvor u Beogradu, gde je bio do 28. juna iste godine, kada je sramotno pod pritiskom okupacione zapadne kamarile izručen tribunalu u Hagu, baš na Vidovdan.
Špijunski avion američke mornarice sa 24 člana posade prinudno sleteo na kinesko ostrvo Hajnan posle sudara s lovcem F-8 kineskog ratnog vazduhoplovstva, što je izazvalo veliku diplomatsku napetost koja je između SAD i Kine potrajala nekoliko sedmica.
10.april 2001.
Holandija postala prva zemlja u svetu u kojoj je ozakonjeno ubistvo iz milosrđa - eutanazija. Gornji dom holandske skupštine u Hagu je glasao nadmoćnom većinom za zakon o eutanaziji ne obazirući se na ulične demonstracije hiljada protivnika tog zakona.
12.april 2001.
Umrla srpska (jugoslovenska) pozorišna, filmska i TV glumica Ljiljana Krstić. (Rođena: Kragujevac/Kraljevina SHS/Srbija 31.oktobar 1919. - Umrla: Beograd/SR Jugoslavija/Srbija 12.april 2001.) Rođena je od oca Marka, profesora doktora filozofije, i majke Desanke, domaćice. Diplomirala je 1943. godine na pozorišnom odseku na Muzičkoj akademiji u Beogradu i apsolvirala na Pravnom fakultetu takođe u Beogradu. Govorila je ruski jezik i koristila se francuskim i engleskim. Udala se za Milivoja Todorovića, arhitektu, sa kojim je imala kćerku Nevenu, novinarku. Ljiljana je bila član Jugoslovenskog dramskog i Beogradskog dramskog pozorišta. Bila je i profesor glume na Pozorišnoj akademiji u Beogradu. Veći deo svoje karijere je provela u Ateljeu 212, gostovala je sa ekipama „Ateljea 212“ i Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Sofiji, Bukureštu, Moskvi, Lenjingradu, Njujorku, Firenci... Sa velikim uspehom nastupala je na radiju, filmu i televiziji. Imala je lice, pokrete i glas običnog čoveka. Ljuba Tadić je za nju rekao da je velika glumica, ali da ni on ne može da je definiše. Živela je tiho i povučeno. Dobila je 1995. godine najveće glumačko priznanje, nagradu Dobričin prsten. Osim što je bila prvakinja beogradske pozorišne scene, pretežno igrajući u “Ateljeu 212”, Ljiljanu smo gledali i kao Joku u kultnoj seriji reditelja Živka Nikolića "Đekna još nije umrla, a ka' će ne znamo”, svekrvu u “Petrijinom vencu”, staricu u “Spasitelju” sa Denisom Kvejdom i drugima. Odlikovala se velikom skromnošću i povučenošću od očiju javnosti.
.jpg)
1919-2001
81
28.april 2001.
Prvi svemirski turista u svetu, Amerikanac Denis Tito platio 20 miliona dolara kako bi učestvovao u okviru ruske svemirske ekspedicije.
Maj 2001
03.maj 2001.