VREMEPLOV
2013 - 2014
2013
Januar 2013
11.januar 2013.
Francuska vojska je započela petomesečnu vojnu operaciju u ratu u Maliju sa ciljem, kako je zvanično rečeno, uklanjanja islamističkih i separatističkih pobunjenika u severnom Maliju.
16.januar 2011.
39 stranih radnika i jedan čuvar su poginuli u talačkoj krizi u postrojenju za vađenje prirodnog gasa u Alžiru.
Februar 2013
08.februar 2013.
Umro srpski (jugoslovenski) pozorišni, filmski i TV glumac Josif Tatić. (Rođen: Novi Sad/FNR Jugoslavija/Srbija 13.april 1946. - Umro: Beograd/Srbija 08.februar 2013.) Rođen u glumačkoj porodici, njegovi roditelji Branko i Hristina su takođe bili glumci. Studirao je glumu na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu. Od 1968. godine bio je član Jugoslovenskog dramskog pozorišta, ali je igrao i u drugim pozorištima u zemlji, u SKC-u, Zvezdari teatru, Narodnom pozorištu u Beogradu, kao i u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu. Mada je odigrao brojne uloge u pozorištu, na filmu i televiziji, šira publika će ga pamtiti po ulogama Slobodana Mihajlovića u predstavi „Šovinistička farsa“, Božidara Soldatovića „Jataganca“ u seriji „Bolji život“ i Tanasija Vitorovića u seriji „Grlom u jagode“. Za ulogu oca u predstavi Hadersfild dobio je 2006. godine nagradu Zoranov brk. Josifa Tatića zauvek ćemo pamtiti po legendarnim ulogama u ostvarenjima koja i danas rado gledamo. Specijalno vaspitanje, Petrijin venac, Balkan Ekspres, Jagode u grlu, Tesna koža, Poslednji krug u Monci, Bolji život, Hajde da se volimo, Balkanski špijun, Profesionalac, Šovinistička farsa i Vizantijsko plavo samo su neka od njih...Pored glume, u mladosti je trenirao boks, što je dodatno obogatilo njegovu ličnost i fizičku spremnost. Njegova ćerka, Jelisaveta Tatić-Čuturilo, je poznata srpska kostimografkinja. Imao je i mlađu ćerku, Hristinu Tatić koju je dobio u 58-oj godini života. Josif Tatić je bio pravi boem i nije krio da voli dobru kapljicu. Godinama je pokušavao da ostavi cigarete i alkohol i poslednjih pet godina života pio je samo crno vino. Ipak, zdravlje mu je tada bilo već ozbiljno ugroženo. Glumac je preminuo iznenada u snu 8. u svom domu u Beogradu. Kremiran je i sahranjen na beogradskom Novom groblju.
1946-2013
66
13.februar 2013.
Umro srpski (jugoslovenski) glumac, televizijski voditelj, novinar i urednik Miloje Mića Orlović, urednik RTB-a i prvi voditelj TV dnevnika. (Rođen: Valjevo/ Kraljevina Jugoslavija/Srbija 28.maj 1934. - Umro: Beograd/Srbija 13.februar 2013.) Rođen je u porodici Sekule i Stane Orlović. Porodica Orlović vodi poreklo iz sela Gornji Strmac u opštini Zubin Potok. Odrastao je u Prištini i Valjevu zajedno sa mlađim bratom Draganom koji se kasnije takođe bavio novinarstvom i jedno vreme bio urednik dnevnog lista „Politika Ekspres“. Završio je Valjevsku gimnaziju. Dva puta se ženio, a iz prvog braka ima jednu kćer. Karijeru je započeo kao student u radiju Studentski Grad, nastavivši je u Televiziji Beograd gde je postao jedan od najpoznatijih voditelja. U istoriji srpske i jugoslovenske televizije ostaće upamćen kao prvi voditelj TV Dnevnika. Završio je Filološki fakultet u Beogradu. Tokom studija je radio kao sportski novinar. Bio je standardni reprezentativac studentske košarkaške reprezentacije Jugoslavije koju je tih godina oformio i sa uspehom vodio Ranko Žeravica. Početkom maja 1958. godine, Mića Orlović je u toku gostovanja velikana pozorišne scene iz Beograda u Zagrebu, učestvovao u realizaciji prvog televizijskog prikaza u okviru razmene TV novinara Beograda i Zagreba. Televizija Beograd je 23. avgusta 1958. godine emitovala prvi TV Dnevnik informativno-političkog programa čiji je spiker bio Mića Orlović. Ostvario je više od 170 reportaža, kao i 300 intervjua, preko 200 TV reportaža, 80 radio emisija, 1300 TV emisija. Glumio je u 17 domaćih i stranih filmova. Preminuo je u domu za stare u kome je proveo desetak poslednjih dana života. Sahranjen je 16. februara 2013. godine u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu. Ispred zgrade RTS, Takovska 10 u Beogradu, podignut mu je spomenik 23. avgusta 2019. godine.
1934-2013
78
Mart 2013
28.mart 2013.
Umro slovenački (jugoslovenski) skijaš Boris Strel, evropski juniorski šampion u veleslalomu, osvajač prve jugoslovenske medalje na svetskim prvenstvima u skijanju. (1959-2013 -53-)
30.mart 2013.
.png){kind=logo}
Umro vođa baskijske separatističke organizacije ETA Havijer Lopes Penja, alias Tieri. (1958-2013 -55-)
April 2013
02.april 2013.
Umrla Džejn Henson, američka lutkarka, dizajner TV serije "Mapeti". (1934-2013 -78-)
08.april 2013.
Umrla državnica Margaret Hilda Roberts, poznatija kao Margaret Tačer, prva žena premijer u istoriji velike Britanijei - na tom položaju bila najduže od svih dotadašnjih premijera u XX veku. (Rođen: Grantam/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 13.oktobar 1925. - Umro: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 08.april 2013.) Premijersku funkciju Ujedinjenog Kraljevstva je obavljala od 1979. do 1990. godine. Poznata je po nadimku "Čelična lejdi" zbog svoje odlučnosti i čvrstih stavova u politici. Provela je detinjstvo u Grantamu, gde je njen otac posedovao prodavnicu duvana i dućan robe široke potrošnje. Studirala je hemiju na Oksfordu, gde je postala predsednica Konzervativnog udruženja. Nakon diplomiranja 1947. godine, radila je kao hemičar pre nego što se posvetila politici. Prvi put se kandidovala za mesto poslanika 1950. godine, ali nije uspela. Postala je poslanik tek 1959. godine, predstavljajući Finčli. Za ministra obrazovanja postavljena je 1970. godine, a 1975. godine postaje vođa Konzervativne stranke. Na vlast je došla 4. maja 1979. godine, nakon što je njena stranka osvojila izbore. Tokom svog mandata, fokusirala se na privatizaciju i smanjenje državne intervencije u ekonomiji. Njena popularnost u prvim godinama na funkciji je opala usred recesije i rastuće nezaposlenosti. Pobeda u Foklandskom ratu 1982. i ekonomija koja se oporavlja dovela je do ponovnog oživljavanja podrške, što je rezultiralo njenim ponovnim izborom 1983. godine. Preživela je pokušaj atentata od strane Privremene IRA u bombaškom napadu na hotel u Brajtonu 1984. i ostvarila političku pobedu protiv Nacionalne unije rudara u štrajku rudara 1984–85. Igrala je ključnu ulogu u Hladnom ratu, blisko sarađujući sa američkim predsednikom Ronaldom Reganom. Ostavku je podnela 28. novembra 1990. godine, suočena sa unutrašnjim pritiscima unutar svoje stranke. Nakon povlačenja iz politike, pisala je knjige i održavala javne govore. Umrla je od moždanog udara u hotelu Ric u Londonu u 88. godini.
1925-2013
87
30.april 2013.
Abdicirala holandska kraljica Beatriks, prepustivši presto najstarijem sinu, Viljemu-Aleksandru, nakon 33 godine vladavine. Holandsku kraljevsku porodicu Oranž-Nasau prethodno su tokom više od 120 godina na prestolu te zemlje predstavljale žene.
Maj 2013
06.maj 2013.
Umro Đulio Andreoti, prvak italijanskih Hrišćanskih demokrata i neka vrsta "sive eminencije" italijanske politike u vreme "Hladnog rata" - čak u sedam navrata obavljao je visoke funkcije među kojima i tri puta funkciju predsednika vlade Italije. (1919-2013 -94-) Bio je član centrističke partije Hrišćanska demokratija, koji je tri puta bio premijer Republike Italije - od 1972. do 1973. godine, od 1976. do 1979. i od 1989. do 1992. godine. Pored toga, dva puta je biran za ministra unutrašnjih poslova (1954. i 1978. godine), bio je ministar odbrane (1959 - 1966. i 1974) i ministar inostranih poslova (1983-1989), a 1991. godine je postao doživotni senator. Radio je kao novinar i pisac.
19.maj 2013.
.jpg){kind=small}
Mitropolija crnogorsko-primorska ustanovila datum praznovanja mitropolita Petra Drugog Petrovića Njegoša kao svetitelja.
Jun 2013
06.jun 2013.
Umrla američka glumica i šampionka u plivanju Ester Vilijams - svetsku slavu donela joj je uloga u mjuziklu "Bal na vodi". (1921-2013 -91-) Vilijamsova je pre svoje dvadesete godine postavila nekoliko nacionalnih rekorda u plivanju takmičeći se za klub iz Los Anđelesa. Početak Drugog svetskog rata ju je sprečio da učestvuje na Letnjim olimpijskim igrama 1940. Posle toga potpisuje ugovor sa filmskim studijom MGM, za koji tokom četrdesetih i pedesetih godina snima tzv. "mjuzikle na vodi“. Nakon raskida ugovora snima nekoliko neuspešnih filmova, pa odlučuje da se povuče sa filma. Zatim je otpočela novu karijeru poslovne žene tako što je pozajmila svoje ime liniji kupaćih kostima i bazena i snimala kratke filmove učeći decu da plivaju.
27.jun 2013.
Škotski parlament doneo odluku da se osobama starim 16 i 17 godina dodeli pravo glasa na referendumu o nezavisnosti od Ujedinjenog kraljevstva, planiranom za septembar 2014. Za novu meru, svojevrsni presedan, glasala su 103 poslanika, dok je 12 bilo protiv.
Jul 2013
02.jul 2013.
Umro američki kompjuterski programer i pronalazač norveškog porekla Engelbart Daglas, koji je sa Vilijemom Inglišom konstruisao kompjuterski miš. (1925-2013 -88-) Na Stanfordu, zajedno sa svojim saradnicima svojoj laboratoriji, uveo upotrebu više „prozora” i razvio „ARPANET”, državnu mrežu za povezivanje naučnih istraživača, od koje je kasnije nastao internet. Na konferenciji o računarima 1968. u San Francisku javno je demonstrirao miš i video-telekonferencije, uspostavivši komunikaciju sa svojim osobljem u laboratoriji pomoću modema sopstvene izrade.
23.jul 2013.
Umro Dragan Babić, srpski (jugoslovenski) novinar, prevodilac i pisac -najpoznatiji kao autor i voditelj televizijskih emisija, poput serijala "Dvogled", "Kino-oko", "Umeće življenja". (1937-2013 -75-) Dragan Babić bio je novinar specifičnog šarma i retke intelektualne snage i ostavio izuzetan trag u istoriji srpskog novinarstva. Objavio je neku vrstu introspektivnih sećanja: "Putovanje na kraj jezika".
Avgust 2013
08.avgust 2013.
Umrla američka glumica Karen Blek - poznata po ulogama u horor filmovima. (1939-2013 -74-) Probila se na samom kraju 60-ih ulogom u filmu "Goli u sedlu". Usledile su brojne filmske uloge: "Pet lakih komada", "Nešvil", "Veliki Getsbi", "Aerodrom 1975", "Porodična zavera", ukupno u preko 100 filmova. Radila je i kao scenarista i dramaturg: "Missouri Waltz", "A View of the Heart". Na filmu je debitovala 1959. Udavala se četiri puta. Osvojila je dva Zlatna globusa, a 1970. je bila nominovana i za Oskar za najbolju sporednu glumicu u filmu Pet lakih komada (Five Easy Pieces).
09.avgust 2013.
Palata Srbija, nekada zgrada SIV-a, odnosno formalno Palata Federacije, u Novom Beogradu, odlukom Vlade Srbije dobila status spomenika kulture. Monumentalno zdanje projektovano u obliku slova H, površine 5.500 kvadrata sa 744 prostorije, ima posebno vredan enterijer u čijem su nastanku, odnosno dekorisanju, učestvovali brojni znameniti umetnici negdašnje Jugoslavije, poput Petra Lubarde, Mladena Srbinovića, Mila Milunovića, Đorđa Andrejevića Kuna, Marija Pregelja, Save Sandića, Ratomira Gligorijevića.
10.avgust 2013.
U seriji čak 12 bombaških napada u pretežno šiitskim četvrtima Bagdada ubijeno 57 ljudi, dok ih je preko stotinu povređeno. Crni bilans terorističkih napada tog dana, širom Iraka, bio je ukupno čak 77 mrtvih i oko 200 povređenih.
U Indoneziji, na ostrvu Palue, proradio vulkan Rokatenda. Posle prvih žrtava usledila je evakuacija hiljada stanovnika tog ostrva, smeštenog u provinciji Istočna Nusa Tengara. U Indoneziji postoje desetine povremeno aktivnih vulkana, među kojima je najnezgodniji Merapi u centralnom delu ostrva Java. U nizu velikih erupucija tog vulkana 2010. poginulo je više od 350 ljudi.
21.avgust 2013.
Spomenik Crvenoj armiji u centru Sofije, Bugarska, osvanuo ofarban u ružičastu kao gest "umetničkog izvinjenja" zbog bugarskog učešća u vojnoj intervenciji zemalja Varšavskog pakta protiv Čehoslovačke 1968. kada je ugušeno "Praško proleće".
23.avgust 2013.
U dve eksplozije ispred džamija u Tripoliju, u severnom Libanu, poginulo 47 osoba a najmanje 200 je povređeno. Eksplozije ispred Takva džamije i al-Salam džamije najkrvaviji su napadi u Libanu od građanskog rata u toj zemlji 1975-1990. godine.
Septembar 2013
01.septembar 2013.
Stupio na snagu Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju Srbije i Evropske unije.
02.septembar 2013.
Američka plivačica Dajan Nijad postala je prva osoba koja je uspela da prepliva od Kube do Floride bez zaštitnog kaveza za ajkule. Trasu dužine 177 kilometara Nijad je preplivala za 53 sata. Bio je to njen peti pokušaj.
03.septembar 2013.
Broj izbeglih iz Sirije, kao posledica dvoipogodišnjeg građanskog rata, premašio dva miliona, saopštio je Komesarijat za izbeglice UN (UNHCR).
04.septembar 2013.
Nemački Ustavni sud odbio tužbu koju su podnele porodice žrtava vazdušnog napada NATO na most u Varvarinu, uz obrazloženje da obeštećenje mogu zahtevati države, ali ne i privatna lica. U napadu aviona NATO 30. maja 1999, poginulo je 10, a povređeno 30 civila, od čega 17 teško.
Merenja radijacije oko cisterni sa radioaktivnom vodom u oštećenoj nuklearnoj elektrani Fukušima u Japanu, i nakon dve i pogodine od tragedije, pokazala da je radioaktivnost dostigla najviši nivo, od čak 2.200 milisiverta, objavilo japansko regulatorno telo za nuklearnu energiju. Razorni zemljotres i cunami koji je presudno oštetio Fukušimu dogodili su se marta 2011.
12.septembar 2013.
Umro američki inženjer Rej Dolbi, tvorac "Dolbi sistema" za redukciju šuma na audio snimcima. (1933-2013 -80-)
16.septembar 2013.
U zgradi komande mornarice, u Vašingtonu, Aron Aleksis, bivši vojnik, ubio 12 osoba, dok je osam povređeno. Poslednja, trinaesta žrtva, bio je sam napadač, čiji su motivi ostali nejasni. Bio je to drugi najsmrtonosniji napad u vojnim objektima u SAD, posle Fort Huda, novembra 2009.
18.septembar 2013.
Državni dug SAD dostigao nivo od 73 odsto bruto društvenog proizvoda (BDP), što je maksimum u istoriji te zemlje, ako se izuzme vreme Drugog svetskog rata, navedeno je u izveštaju Budžetskog komiteta Kongresa. Krajem 2007. nivo državnog zaduženja bio je 50 odsto niži.
21.septembar 2013.
Započeo oružani napad u tržnom centru Vestgejt, u Najrobiju, Kenija - u napadu, zaključno sa 24. septembrom, poginulo 67 osoba, uključujući 4 napadača, a 175 povređeno. Iza napada je stajala Islamistička grupa Al - Šabab, u znak odmazde za raspoređivanje kenijske vojske u Somaliji.
23.septembar 2013.
Britanka Sara Auten postala prva žena koja je sama preveslala od Japana do Aljaske trasu dužine 6.034 km. Pistajanjem, nakon 150 dana na moru, na Aleutska ostrva, Aljaska, britanka Sara Auten postala je prva žena koja je sama preveslala od Japana do Aljaske, trasu dužine 6.034 kilometra, u sklopu njenog obilaska sveta biciklom i kajakom. Auten je prva žena koja je sama preveslala Indijski okean 2009. kada je iz Australije stigla na Mauricijus.
Oktobar 2013
04.oktobar 2013.
Umro legendarni vijetnamski general Vo Ngujen Đap, glavni strateg borbe koja je okončana pobedom u Vijetnamskom ratu protiv SAD. (Rođen: Kvang Binj/Francuska Indokina/Vijetnam 25.avgust 1911. - Umro: Hanoj/Vijetnam 04.oktobar 2013.) General s nadimkom "crveni Napoleon" najzaslužniji je bio i za prethodni poraz francuskih kolonijalnih trupa kod Dijen Bijen Fua 1954, što je dovelo do propasti francuske kolonijalne imperije u Indokini. Smatra se jednim od najvećih vojnih stratega 20. veka. Bio je glavni komandant u dva rata: Prvom ratu u Indokini (1946–1954) i ratu u Vijetnamu (1960–1975). Učestvovao je u sledećim istorijski značajnim bitkama: Lang Son (1950); Hoa Binj (1951–1952); Dijen Bijen Fu (1954); Tet ofanziva (1968); Uskršnja ofanziva (1972); i konačno Ho Ši Minov pohod (1975). Takođe je bio novinar i ministar unutrašnjih poslova u Vijetmin vladi predsednika Ho Ši Mina, vojni komandant Vijetmina, komandant Vijetnamske narodne armije i ministar odbrane. Takođe je služio i kao član politbiroa partije Lao Dong. Rođen je u porodici koja je bila strastveni protivnik kolonijalizma. Pohađao je školu zajedno sa Ho Ši Minom i stekao diplomu prava na Univerzitetu u Hanoju. Pridružio se Revolucionarnoj partiji mladog Vijetnama 1926. godine i bio je aktivan u studentskim protestima. Bio je inspiracija mnogim pokretima za nezavisnost širom sveta, posebno u Africi.
1911-2013
102
05.oktobar 2013.
U Tripoliju, Libija, američke specijalne jedinice uhapsile Abu Anas al-Libija, vođu Al Kaide u toj zemlji, za kojim je godinama trajala potraga.
12.oktobar 2013.
Umro srpski (jugoslovenski) tv reditelj Jovan Ristić, autor brojnih emisija, filmova, TV serija i pozorišnih predstava. (1939-2013 -74-) Rođen je 1939. u Beogradu, gde je završio gimanziju a potom i Fakultet dramskih umetnosti. Režirao je oko 2.500 TV emisija, dva filma, pedesetak pozorišnih predstava, spotove i brojne manifestacije. Režirao je: "Sedmoricu mladih", TV serije "Koncert za ludi mladi svet", "Divlje godine", emisije "Povratak džezu", kviz "Malo ja, malo ti", bio je autor "Nedeljnog popodneva".
15.oktobar 2013.
Švajcarska, potpisavši međunarodni sporazum o borbi protiv utaje poreza, ukinula bankarsku tajnost, čime je označen kraj specifične pozicije bankarskih računa u toj zemlji. Švajcarska, koja je dugo bila finansijski raj, nalazila se pod velikim pritiskom do potpisivanja sporazuma i u toj zemlji postoji velika zabrinutost da će taj čin ugroziti integritet i reputaciju njenih finansijskih institucija.
18.oktobar 2013.
Vlasti Etiopije predstavile prvu fazu programa svemirskog istraživanja, otvorivši i najveću istočnoafričku opservatoriju. Program predvodi poznati etiopsko američki fizičar Solomon Bilej a finansira etiopsko-saudijski tajkun Mohamed Alamudi. Osim Etiopije u Africi svemirski program ima i Južna Afrika.
19.oktobar 2013.
Prvi avion Erbas A319 aviokompanije "Er Srbija" (Air Serbia), u pratnji dva aviona Vojske Srbije MIG 29, sleteo na beogradski aerodrom "Nikola Tesla".
20.oktobar 2013.
Umrla Jovanka Budisavljević Broz, potpukovnik JNA, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, supruga predsednika SFRJ Josipa Broza Tita. (Rođena: Pećane, Udbina/Kraljevina SHS/Hrvatska 07.decembar 1924. - Umrla: Beograd/Srbija 20.oktobar 2013.) Potiče iz ugledne ličke porodice Budisavljević. Nakon okupacije Jugoslavije, 1941. primljena je u članstvo Saveza komunističke omladine (SKOJ) i tada je počela da radi za Narodnooslobodilački pokret (NOP). U leto 1942. stupila je partizane, u tada formiranu Prvu ličku žensku četu, koja je potom uključena u sastav Druge ličke brigade. Zajedno sa Šestom ličkom divizijom prošla je ratni put od Like do Drvara, gde je bila politički komesar partizanske bolnice, a potom do Beograda i Sremskog fronta. U toku rata je dva puta ranjavana i odlikovana Ordenom za hrabrost. Krajem 1945. prekomandovana je u Beograd, gde je primila dužnost Titove sekretarice, sa zadatkom da se brine o domaćičkim poslovima u rezidenciji u Užičkoj 15 i Belom dvoru. Nakon Titove operacije 1947. počela je da se zbližava sa njim, nakon čega su otpočeli vezu. Venčali su se 15. aprila 1952. Kao supruga predsednika SFRJ i prva dama, učestvovala je u brojnim međunarodnim posetama, kao i prijemu značajnih ličnosti koje su dolazile u SFRJ. Početkom 1970-ih od strane Titovih saradnika optuživana je da se meša u kadrovska pitanja i priprema „državni udar”. Oštri politički problemi koje je imala sa ljudima iz Titovog okruženja, narušili su njihove bračne odnose, što je dovelo do definitivnog razlaza avgusta 1977. godine. Nakon toga, živela je povučeno u rezidenciji u Užičkoj 15, sve do Titove smrti, maja 1980. kada se prvi put nakon trogodišnje pauze u javnosti pojavila na njegovoj sahrani. Jula 1980. izbačena je iz rezidencije i nasilno preseljena u kuću u Bulevaru mira 75, gde je stavljena u nezvanični „kućni pritvor”. Do kraja života bila je u ekstremnoj povučenosti i retko je davala intervjue. Razbolela se avgusta 2013. nakon čega je primljena u Urgentni centar, gde je preminula. Sahranjena je uz državne počasti u Kući cveća.
1924-2013
88
26.oktobar 2013.
Nacionalna aviokompanija Er Srbija započela rad prvim letom aviona Erbas A 319 sa beogradskog aerodroma "Nikola Tesla" za Abu Dabi.
28.oktobar 2013.
Umro srpski novinar Aleksandar Tijanić. (1949-2013 -63-) Bio je glavni urednik časopisa Intervju, direktor televizije Politika i BK televizije. Od 1994. do 1996. je ministar informisanja u Vladi Srbije. Generalni direktor Radio televizije Srbije bio je od 2004. do smrti.
Umro poljski političar i državnik Tadeuš Mazovjecki, sindikalni aktivista, premijer Poljske, prvi demokratski izabran premijer u postkomunističkim zemljama, izvestilac Komisije za ljudska prava UN u BiH. (1927-2013 -86-)
29.oktobar 2013.
Otvoren železnički tunel ispod Bosforskog moreuza, prva podvodna veza između dva kontinenta, dužine 13,6 kilometara, od čega 1,4 kilometra ispod Bosfora. Građevinski poduhvat, u Ankari nazvan "projekat veka", povezuje evropsku i azijsku stranu Istanbula i koštao je oko tri milijarde evra.
Novembar 2013
12.novembar 2013.
Evropski sud za ljudska prava osudio Tursku zbog bombardovanja dva kurdska sela 1994. godine i ubistva 33 osobe, i naložio plaćanje odštete.
17.novembar 2013.
Umrla britanska književnica Doris Lesing, dobitnica Nobelove nagrade za književnost 2007. godine. (1919-2013 94-) Autor je više od 50 dela s tematikom od politike do naučne fantastike. Njen roman "Zlatna beležnica" iz 1962. smatra se nekom vrstom feminističke "svete knjige".
21.novembar 2013.
Započeli tzv. Evromajdanski protesti u prestonici Ukrajine Kijevu - početak tzv. Evromajdanske obojene revolucije kojom su proevropske snage u Ukrajini podržane od strane Zapada srušile legalno i legitimno izabranu vladu Ukrajine na čelu sa predsednikom Viktorom Janukovičem. Majdanska revolucija, poznata i kao Euromajdan, bila je serija protesta i demonstracija koje su se odvijale u Ukrajini od novembra 2013. do februara 2014. godine. Ovi protesti su započeli kao odgovor na odluku tadašnjeg predsednika Viktora Janukoviča da obustavi pripreme za potpisivanje sporazuma o pridruživanju Evropskoj uniji, što je izazvalo nezadovoljstvo među građanima koji su se zalagali za evropske integracije. Protesti su se održavali na Trgu nezavisnosti (Majdan Nezaležnosti) u Kijevu i brzo su se proširili na druge gradove. Tokom vremena, zahtevi demonstranata su se proširili i uključivali su borbu protiv korupcije, ljudskih prava i vladavine prava. Sukobi između demonstranata i policije su postali sve nasilniji, a u februaru 2014. godine došlo je do krvoprolića kada su snage bezbednosti otvorile vatru na protestante. Majdanska revolucija je dovela do svrgavanja Janukoviča i formiranja nove vlade, ali je takođe izazvala ozbiljnu političku krizu u zemlji, uključujući aneksiju Krima od strane Rusije i sukobe u istočnim delovima Ukrajine. Ovi događaji su imali dugoročne posledice po ukrajinsku politiku, društvo i odnose sa Rusijom i Zapadom.
26.novembar 2013.
Psaltir objavljen 1640. poznat kao Bej knjiga psalama, prodat na Sotbijevoj aukciji, na Menhetnu, za 14,2 miliona dolara, postavši tako aukcijski rekord za štampanu knjigu. Za Bej psaltir se veruje da je prva knjiga odštampana na teritoriji današnjih SAD. Knjigu su u Kembridžu, Masačusets, štampale puritanske vođe Masačusets Bej kolonije 1640. godine. Aukcijski rekord za knjigu drži Da Vinčijev Kodeks, njegova lična beležnica, prodata na Kristijevoj aukciji 1994. za 30,8 miliona dolara.
Decembar 2013
05.decembar 2013.
Umro južnoafrički pravnik i državnik Nelson Rolihlahija Mandela, predsednik Južne Afrike i vođa Afričkog nacionalnog kongresa i borbe protiv aparthejda. (Rođen: Istočni Kejp/Južnoafrička unija/Južnoafrička Republika 18.jul 1918. - Umro: Johanezburg/Južnoafrička Republika 05.decembar 2013.) Rasisitčki režim Južne Afrike ga je 1962. osudio na pet godina, a 1964. na doživotnu robiju. Tokom 27 godina provedenih u zatvoru, postao je simbol otpora protiv aparthejda. Iz zatvora je, posle ogromnog pritiska svetskog javnog mnjenja kao i javnosti Južne Afrike, pušten 1990. Usled sve većeg domaćeg i međunarodnog pritiska, kao i zbog straha od rasnog građanskog rata, predsednik Frederik Vilem de Klerk ga je oslobodio. Mandela i Klerk su uložili napore u pregovore o prekidu aparthejda. Šef države postao je 1994. Kao prvi crni predsednik Južne Afrike, postao je simbol borbe za ljudska prava i pomirenje u zemlji. Rođen je u jednom selu u blizini Umtate (Transkej), u kraljevskoj porodici, koja je pripadale plemenu Tembu. Njegov otac, Henri Mandela, kao podpoglavar bio je član Transkej veća i predsednik Skupštine veća glavnog poglavara Tembua. Bio je član Afričkog nacionalnog kongresa (ANC) i aktivno se borio protiv aparthejda, sistema rasne segregacije koji je vladao u Južnoj Africi. Njegova borba je uključivala organizaciju protesta i međunarodnu kampanju za oslobađanje političkih zatvorenika. Njegova administracija je radila na pomirenju između različitih etničkih grupa i izgradnji nove, demokratske nacije. Mandela je bio kontroverzna ličnost veći deo svog života. Iako su ga desničarski kritičari označili kao komunističkog teroristu, dok su ga krajnji levičari smatrali previše otvorenim za pregovore i pomirenje za pristalicama aparthejda, stekao je međunarodna priznanja za svoje napore. Široko smatran ikonom demokratije i socijalne pravde, dobio je više od 250 priznanja - uključujući Nobelovu nagradu za mir - i postao je predmet kulta ličnosti. U Južnoj Africi gaje duboko poštovanje prema njemu, gde ga često nazivaju njegovim Kosa klanskim imenom, Madiba, što se opisuje kao „Otac nacije”.
1918-2013
95
10.decembar 2013.
Urugvaj postao prva zemlja u svetu koja je potpuno legalizovala proizvodnju kanabisa i njegovu prodaju nakon što je senat izglasao zakonske okvire koji regulišu gajenje i distribuciju kanabisa.
12.decembar 2013.
Separatističke partije u Kataloniji postigle dogovor o održavanju referenduma o nezavisnosti. Vlasti Španije tu inicijativu su odmah odbacile kao protivustavnu i nelegalnu.
13.decembar 2013.
Kairo se našao pod snegom, prvi put nakon 112 godina. Talas hladnoće zahvatio je Bliski istok, pa je snežni pokrivač, koji se ne pamti u tim krajevima, pokrio više zemalja regiona.
14.decembar 2013.
Kineska istraživačka svemirska letelica "Čange-3" uspešno sletela na površinu Meseca, čime je Kina postala prva zemlja kojoj je to uspelo posle 37 godina.
Umro irski pozorišni i filmski glumac Piter O'Tul, kojem su specifičan izgled i majstorska gluma omogućile da nenadmašno tumači uloge senzitivnih i ambivalentnih ličnosti. (1932-2013 -81-) Filmovi: "Lorens od Arabije", "Beket", "Lord Džim", "Zima jednog lava", "Noć generala", Ja Petko", "Doviđenja gospodine Čips", "Vladajuća klasa".
19.decembar 2013.
Umrla srpska (jugoslovenska) pozorišna, filmska i TV glumica Ružica Sokić. (Rođena: Beograd/Kraljevina Jugoslavija/ Srbija 14.decembar 1934. - Umrla: Beograd/Srbija 19.decembar 2013.) Rođena je kao kćerka trgovca i suvlasnika lista „Pravda“, Petra Sokića (1893-1964), i majke Vukosave (umrla 2000), ćerke sveštenika iz Banjaluke. Još kao devojčica učestvovala je u Dečjoj radio-dramskoj grupi Radio-Beograda, a godine 1958. diplomirala je glumu na Akademiji za pozorišnu umetnost u Beogradu. Kraće vreme bila je članica Savremenog pozorišta, ubrzo prelazi u Atelje 212, gde je brojnim ulogama (prvenstveno savremenog i domaćeg repertoara) otkrila i potvrdila dar „rođene glumice“. Glumila je u oko 40 filmova; već za prvu ulogu („Gorki deo reke“, 1965, J. Živanovića) nagrađena je Srebrnom arenom na festivalu u Puli. Najveće uspehe ostvarila je glavnim ulogama pevačice u filmu „Kad budem mrtav i beo“ (Ž. Pavlovića, 1967) i prostodušne uličarke u filmu „Žuta“ (V. Tadej, 1973), za koju je u Puli nagrađena Zlatnom arenom. Veliku popularnost u bivšoj Jugoslaviji donela joj je uloga majke Perside "Side" Pantić u komediji Tesna koža. Upečatljive su ostale i uloge snaje Ruže u Drugoj Žikinoj dinastiji i Veliborke u Srećnim ljudima. Neke od njenih poznijih velikih uloga je uloga Taske, u velikom bioskopskom hitu Zona Zamfirova iz 2002. godine, a istakla se i u seriji Greh njene majke, tumačeći lik kume Anice. Njena sestra je srpska slikarka Ljubica Sokić, a nećak Abdulah Numan, muftija Srbije. Tokom 2010. objavila je knjigu sećanja „Strast za letenjem“. Nakon duže borbe sa Alchajmerovom bolešću, Ružica Sokić je preminula u Beogradu.
1934-2013
79
23.decembar 2013.
Umro ruski (sovjetski) inženjer Mihail Timofejevič Kalašnjikov, konstruktor najbolje automatske puške XX veka AK-47, nazvane "Kalašnjikov" prema njegovom imenu, proizvedene, počev od 1947. u kako se procenjuje, 70 miliona primeraka. (1919-2013 -94-) Automatska puška "Kalašnjikov" u zvaničnoj upotrebi je u više od 100 država sveta. Kalašnjikov je jedini nosilac i priznanja "Heroj Rusije" i (u dva navrata) priznanja "Heroj socijalističkog rada".
29.decembar 2013.
Žena-samoubica, udovica jednog islamskog militanta, izvela teroristički bombaški napad na železničkoj stanici u Volgogradu-poginulo 18 osoba a 44 povređeno.
2013 - 2014
2014
Januar 2014
01.januar 2014.
27.januar 2014.
Haški tribunal osudio pravosnažnom presudom Vlastimira Đorđevića bivšeg načelnika resora javne bezbednosti MUP-a Srbije na 18 godina zatvora. Uhapšen je u Budvi 17. juna 2007. godine i odmah isporučen Haškom tribunalu. Suđenje je počelo januara 2009. Prva presuda doneta je 23. februara 2011. godine, i Đorđević je tada osuđen na 27 godina zatvora. Druga, pravosnažna presuda, doneta je 27. januara 2014. godine i Đorđević je njom osuđen na 18 godina zatvora. Đorđević je nakon rasprave o žalbi na prvostepenu presudu priznao da su na Kosovu počinjeni zločini nad albanskim civilima i on se tom prilikom izvinio žrtvama. Pritom, izjavio je da je za te zločine saznao tek nakon nakon što je u Dunavu kod Tekije nađena hladnjača sa leševima i da se nije usprotivio prikrivanju zločina tajnim pokopavanjem u masovne grobnice.
30.januar 2014.
Bivši predsednik Demokratske stranke i Republike Srbije, Boris Tadić, napustio Demokratsku stranku.
Februar 2014
07.februar 2014.
Otvorene XXII zimske olimpijske igre u Sočiju U Rusiji koje su trajale do 23.februara. Održano je 98 takmičenja u 15 sportova. Soči, grad domaćin, je izabran 4. jula 2007. ispred južnokorejskog grada Pjongčanga i austrijskog Salcburga na 119. zasedanju Međunarodnog olimpijskog komiteta u Gvatemali. Ovo je bio prvi put da Rusija organizuje Zimske olimpijske igre (Sovjetski Savez je prethodno organizovao Letnje olimpijske igre 1980. u Moskvi). Za potrebe Zimskih olimpijskih igara 2014. sagrađeno je ukupno 11 sportskih borilišta.
Veliki protesti širom gradova Federacije Bosne i Hercegovine u kojima je zapaljena zgrada vlade BiH i arhive. Najpre su u Tuzli 4.februara počeli protesti radnika koji su ostali bez posla posle privatizacije eskaliravši u nerede u kojima je povređeno više stotina ljudi, demolirane državne institucije. Protesti su se potom proširili i po drugim gradovima Bosne i Hercegovine.
10.februar 2014.
Umrla američka filmska glumica i diplomata Širli Templ. (1928-2014 -85-) Prvih milion dolara zaradila je pre svoje desete godine. Najveću popularnost je doživela krajem tridesetih godina 20. veka snimajući filmove za studio 20th Century Fox. Tumačila je glavne uloge u 14 kratkih i 43 dugometražna igrana filma. Posle završetka filmske karijere služila je u svojstvu američkog delegata na Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija (1969-70), šefa protokola SAD (1976-77) i ambasadora u Gani (1974-76) i Čehoslovačkoj (1989-92). Godine 1988. objavila je autobiografiju Dete zvezda.
11.februar 2014.
Pri padu alžirskog vojnog aviona Lokid C-130 Herkul poginulo je 77 osoba.
18.februar 2014.
U Kijevu došlo do velikih sukoba između policije i demonstranata u kojima je upetrebljeno i vatreno oružje, što je dovelo do smrti 25 osoba - kulminacija Majdanskih protesta.
20.februar 2014.
U sukobima između policije i demonstranata u Kijevu, koji traju od 18. februara, poginulo je više od 80 osoba.
21.februar 2014.
Nakon potpisivanja sporazuma između vlasti i opozicije, ukrajinski parlament jednoglasno je izglasao povratak na ustav iz 2004. i usvojio zakon kojim se stvaraju preduslovi za puštanje na slobodu Julije Timošenko.
22.februar 2014.
U Kijevu izvršen državni udar i prekršen sporazum potpisan dan ranije između vlasti i opozicije nakon upada nekoliko desetina ekstremnih desničara u Vrhovnu Radu prilikom povlačenja policije, što je dovelo do svrgavanja sa vlasti regularno izabranog predsednika Viktora Janukoviča i postavljanje na to mesto novoizabranog predsednika skupštine Aleksandra Turčinova koji je raspisao vanredne predsedničke izbore za 25. maj. Iz zatvora oslobođena Julija Timošenko.
23.februar 2014.
Započeli protesti na Krimu i pro-Ruskom Jugoistoku Ukrajine protiv nasilnog rušenja regularnih vlasti i predsednika u Kijevu i zabrane upotrebe Ruskog jezika. Istog dana zatvorene XXII zimske olimpijske igre u Sočiju.
26.februar 2014.
Na naredbu ruskog predsednika Vladimira Putina Oružane snage Rusije započele su vojne vežbe na granici sa Ukrajinom.
Na Krimu došlo do masovnih nereda i zauzimanja državnih institucija.
27.februar 2014.
Izabrana nova ukrajinska vlada na čelu sa Arsenijem Jacenjukom. Jacenjuk je predsednik ukrajinske desničarske pronacističke stranke "Narodni front" i optuženik za ratni zločin i učešće u Prvom čečenskom ratu na strani islamskih ekstremista. Bio je ministar ekonomije (2005–2006) i ministar spoljnih poslova u drugoj vladi Janukoviča (2007). U periodu 2007–2008. bio je predsedavajući Vrhovne rade Ukrajine, a od 2014–2016, obavljao je funkciju premijera Ukrajine. Jacenjuk se izjašnjava kao Ukrajinac i kao unijata (član Ukrajinske grkokatoličke crkve). Delom je rumunskog porekla. Jacenjuk je svoj kabinet ministara nazvao "vladom političkih kamikaza". Za vreme svog mandata, vlada suočila sa stvarnim gubitkom Krima i oružanim sukobom na istoku Ukrajine, a za vreme nje je potpisan sporazum o pridruživanju Ukrajine i Evropske unije. Arsenij Jacenjuk je 10. aprila 2016. podneo ostavku na mesto premijera Ukrajine. Vrhovna rada je 14. aprila usvojila rezoluciju o ostavci Jacenjuka i na njegovo mesto imenovala Vladimira Grojsmana. Predsedavanje vladom je pratilo niz kontroverzi, počev od toga da je, i pre nego što je vlada izabrana, pojavio snimak na Jutjubu u kome tadašnja pomoćnik državnog sekretara SAD Viktorija Nuland, saopštava ambasadoru SAD u Ukrajini, kako je Stejt department izabrao Jacenjuka za premijera Ukrajine, do toga da je tužilaštvo izjavilo da vodi krivični postupak protiv Jacenjuka jer je uzeo mito u iznosu od 3 miliona dolara.
Mart 2014
01.mart 2014.
Na zahtev Vladimira Putina, ruski parlament odobrio je upotrebu vojnih snaga na teritoriji Ukrajine.
Vojnici u uniformama bez oznaka preuzeli su kontrolu nad mnogim mestima na Krimu, što su pojedini svetski politički analitičari protumačili kao početak novog Hladnog rata između Rusije i Zapada.
11.mart 2014.
Krimski parlament je usvojio deklaraciju o nezavisnosti Autonomne Republike Krim i grada Sevastopolja.
16-17.mart 2014.
18.mart 2014.
Rusija zvanično pripojila Krim.
Uhapšeni odbegli narko-bos Darko Šarić, protiv koga je u Srbiji podignuta optužnica prebačen u Crnu Goru. Početkom 2014. godine Šarića je locirala srpska tajna služba BIA u Južnoj Americi i uhapsila u zajedničkoj operaciji srpske i crnogorske policije nakon što je za njim tražena međunarodna poternica. Doveden je u Crnu Goru 18. marta, i na kraju u srpsku prestonicu Beograd, gde će mu biti suđeno.
19.mart 2014.
Vojislav Koštunica podneo neopozivu ostavku na funkciju predsednika Demokratske stranke Srbije.
21.mart 2014.
28.mart 2014.
Severnoatlantski savet je izabrao bivšeg premijera Norveške Jensa Stoltenberga za novog generalnog sekretara NATO pakta.
April 2014
07.april 2014.
Narodna republika Donjeck proglasila nezavisnost od Ukrajine. Prethodnog dana 06.aprila u Donjecku, Lugansku i Harkovu proruski demonstranti zauzeli zgrade vlade Ukrajine. Proglašena je nezavisnost u tim oblastima što je u narednom periodu dovelo do eskalacije sukoba i Građanskog rata na Istoku Ukrajine - početak rata u Donbasu.
12.april 2014.
13.april 2014.
Privremeni predsedik Ukrajine Aleksandar Turčinov naredio je da se na istoku Ukrajine pokrene "antiteroristička operacija". Na konferenciji za štampu svrguti ukrajinski predsednik Viktor Janukovič pozvao je vojsku Ukrajine da ne deluje u Slavjansku i rekao da je zemlja na ivici građanskog rata. Kramatorsk je bio sedmi grad koji je pod kontrolom proruskih demonstarnata. Tokom jutra oni su zauzeli dva administartivna centra u tom gradu i obližnji vojni aerodrom ukrajinske vojske. Sledećeg dana 14.aprila, proruske snage su imale pod kontrolom vladine zgrade u devet gradova na istoku Ukrajine
15.april 2014.
Maj 2014
02.maj 2014.
U sukobima između euromajdanskih i antimajdanskih demonstranata u Odesi poginulo najmanje 48 osoba kada su nepoznate osobe bacile Molotovljeve koktele na sedište proruskih aktivista. Sukobi između promajdanskih i antimajdanskih demonstranata izbili su u južnom ukrajinskom gradu Odesi 2014. godine, kao reakcija na Evromajdan. Sukobi su kulminirali 2. maja, kada su stotine naoružanih proruskih aktivista napale marš jedinstva u centru grada, što je dovelo do toga da su proukrajinski militanti zapalili Dom sindikata u kojem su proruski militanti bili zabarikadirani. U sukobima je poginulo 46 antimajdanovaca i dva promajdanovaca, a više od 200 ljudi je povređeno.
08.maj 2014.
Snage sirijske vlade Bašara el Sadata zauzele grad Homs nakon trogodišnje opsade i sporazuma o primirju sa pobunjenicima kojim je omogućeno njihovo povlačenje.
12.maj 2014.
13.maj 2014.
Područje srednje i jugoistočne Evrope zahvatio je Ciklon “Tamara” koji je prouzrokovao najveće poplave na području Balkanskog poluostrva u poslednjih 120 godina, a najviše u Srbiji i Bosni i Hercegovini. Prostirao se na velikoj horizontalnoj površini, vertikalne debljine do 100 km kroz celu troposferu. Dva dana kasnije 15.maja u obe države proglašena vanredna situacija zbog poplava izazvanih obilnim padavinama.
16.maj 2014.
U Srbiji Kolubara i Tamnava poplavile grad Obrenovac, a narednih dana i Sava, nakon čega je više od 35 ljudi izgubilo život, a desetine hiljada ostalo bez domova i raseljeno u prihvatne centre, najviše u Beogradu.
18.maj 2014.
Umro srpski (jugoslovenski) pisac, političar i disident Dobrica Ćosić, član SANU, prvi predsednik SRJ, učesnik NOP-a od 1941. (Rođen: Velika Drenova, Trstenik/Kraljevina SHS/Srbija 29.decembar 1921. - Umro: Beograd/Srbija 18.maj 2014.) Radio je u komisiji koja je pisala program SKJ. On je napisao uvod, kao i tekstove o prosveti, nauci, kulturi i poslednje poglavlje. Jedan je od osnivača i pokretača Nedeljenih informativnih novina (NIN). Iz političkog života izopšten je u maju 1968. zbog otvaranja pitanja teškog položaja Srba na Kosovu i Metohiji. Zbog velikog ličnog uticaja i širokog kruga uticajnih prijatelja i poznanika, doživljavan je kao siva eminencija Srbije i Jugoslavije, dok je sam Ćosić za sebe govorio da je nezavisan i slobodan čovek i da ga pozicije ne interesuju. Predsednik SRJ je od 15. juna 1992. a Savezna skupština izjasnila se protiv njega 2. juna 1993. uz obrazloženje da je prekršio Ustav. Kao literata postao je poznat romanom "Koreni" svojevrsnim, psihološkim prikazom srpskog sela u vreme poznih Obrenovića. U romanu "Deobe" prikazao je dramu Srbije u Drugom svetskom ratu, sukobe komunista i monarhista, koji su prolazili ne samo kroz porodice nego i kroz pojedine ličnosti. Roman "Vreme smrti", prikaz je Srbije uoči i tokom Prvog svetskog rata. Ostala dela: romani "Daleko je sunce", trilogija "Vreme zla" ("Grešnik", "Otpadnik", "Vernik"), "Vreme vlasti", knjiga članaka "Sedam dana u Budimpešti", eseji "Akcija", "Moć i strepnje", "Odgovornosti", "Stvarno i moguće", "Kosovo". Za svoj književni opus dobio je većinu nacionalnih nagrada i nekoliko inostranih te je triput nominovan za Nobelovu nagradu za književnost (1983, 1989, 2011).
1921-2014
92
21.maj 2014.
Rusija i Kina postigle 30-godišnji gasni sporazum, vrednosti preko 400 milijardi dolara.
Donjecka narodna republika i Luganska narodna republika potpisali sporazum o ujedinjenju u Novorusiju. Proglašenje Novorusije izvršeno 24.maja. Projekat Novorusija zamrznut je već maja 2015.godine.
25.maj 2014.
29.maj 2014.
Na predsedničkim izborima u Ukrajini pobedio Petro Porošenko.
Lideri Rusije, Belorusije i Kazahstana potpisali ugovor o osnivanju Evroazijske ekonomske unije (koji stupa na snagu 1. januara 2015.)
Jun 2014
02.jun 2014.
Huan Karlos I od Španije abdicirao u korist sina Felipea. Felipe VI je stupio na kraljevski tron 19.juna.
08.jun 2014.
Bugarska objavila da obustavlja rad na gasovodu Južni tok nakon kritika iz EU i SAD.
12.jun 2014.
Počelo XX Svetsko prvenstvo u fudbalu u Brazilu koje je trajalo do 13.jula 2014. Brazil je po drugi put bio domaćin svetskog prvenstva, nakon Svetskog prvenstva 1950. Brazil je, pored Meksika, Italije, Francuske i Nemačke, peta država koja je bila domaćin svetskog prvenstva dva puta. Titulu svetskog prvaka je po četvrti put osvojila reprezentacija Nemačke, savladavši u finalu reprezentaciju Argentine, posle produžetaka rezultatom 1:0. Treće mesto osvojila je reprezentacija Holandije koja je savladala domaćina Brazil rezultatom 3:0. Bosna i Hercegovina se po prvi put u istoriji kvalifikovala. Reprezentacije koje nisu učestvovale na prošlom svetskom prvenstvu a sada su se kvalifikovale su: Ekvador, Kostarika, Kolumbija, Iran, Belgija, Rusija, Hrvatska. Reprezentacije koje su učestvovale na prošlom svetskom prvenstvu a sada se nisu kvalifikovale su: Severna Koreja, Paragvaj, Danska, Slovačka, Slovenija, Srbija, Novi Zeland, Južnoafrička Republika (učestvovala kao domaćin).
14.jun 2014.
24.jun 2014.
Ruski predsednik Putin u poseti Beču, Gazprom potpisao ugovor o Južnom toku sa OMV-om.
24-25.jun 2014.
27.jun 2014.
Jul 2014
01.jul 2014.
rat u donbasu
Ukrajinska vojska pokrenula veliku vojnu ofanzivu na Donjecku i Lugansku Narodnu Republiku što je vodilo daljem rasplamsavanju Rata u istočnoj Ukrajini odnosno Rata u Donbasu koji je praktično otpočeo 6.aprila 2014. kada su počele proruske antimajdanske demonstracije. Posle propalih destodnevnih pregovora o primirju na Istoku Ukrajine koje je predložio ukrajinski predsednik Petro Porošenko, Ukrajinska vojska je pokrenula veliku vojnu ofanzivu na Donjecku i Lugansku Narodnu Republiku koje su se nakon državnog udara u februaru i nasilne smene Viktora Janukoviča, na referendumu 11. maja otcepile od Ukrajine.
05.jul 2014.
06.jul 2014.
Novak Đoković osvojio Vimbldon i vratio se na prvo mesto ATP liste.
07.jul 2014.
Umro srpski (jugoslovenski) pozorišni, filmski i TV glumac Borivoje Bora Todorović. (Rođen: Beograd/Kraljevina Jugoslavija/Srbija 05.novembar 1929. - Umro: Beograd/Srbija 07.jul 2014.) Rođen je u profesorskoj porodici u Beogradu. Napustio je Mašinski fakultet u Beogradu da bi upisao Akademiju za pozorišnu umetnost, 1949. godine. Studirao je u klasi profesora Joza Laurenčića, kod kojeg je diplomirao 1956. godine. Klasni drugovi su mu bili Ljuba Tadić, Marko Todorović, Slobodan Cica Perović i drugi. Do 1957. godine je bio član Beogradskog dramskog pozorišta (BDP), od 1957-1961. Hrvatskog narodnog kazališta (HNK) u Zagrebu (gde se isticao u američkom repertoaru - Artur Miler, Tenesi Vilijams), a od 1961-1983. godine beogradskog Ateljea 212 (gde je prvi veliki uspeh imao glavnom ulogom u Arseniku i starim čipkama Džozefa Keselringa, 1961). Na filmu je debitovao 1956. godine (film U mreži Bojana Stupice), dok je prvu veću ulogu na filmu, lik kolebljivog i neurotičnog partizana, ostvario u Koracima kroz maglu (1967) Žorža Skrigina. Glumom se aktivno bavio preko 50 godina i za to vreme ostvario je uloge u oko 60 pozorišnih predstava, 30 igranih filmova i blizu 100 TV-drama, TV-filmova i serija. Najpoznatiji je po ulogama Slobodana „Boba” Mihajlovića u Vrućem vetru, „Đenke” u kultnoj komediji Maratonci trče počasni krug, Petra Jakovljevića u Balkanskom špijunu i „Pika” u filmovima Balkan ekspres, Balkan ekspres 2 i istoimenoj TV seriji. Za ulogu Luke Labana u filmu Profesionalac iz 2003. dobio je Nagradu „Gran pri” na Filmskom festivalu komedije u Monte Karlu. Glumio je i na televiziji u serijama Vruć vetar, Sivi dom, Diplomci, Ceo život za godinu dana, Rađanje radnog naroda. Brat je glumice Mire Stupice i otac glumca Srđana Žike Todorovića i glumice i spisateljice Dane Todorović. Preminuo je u 85. godini. Kremiran je na Novom groblju u Beogradu. Njegova urna je položena u u Aleju zaslužnih građana na beogradskom Novom groblju.
1929-2014
84
13.jul 2014.
Finalnom utakmicom Nemačka-Argentina završeno XX Svetsko prvenstvo u fudbalu održano u Brazilu - Nemačka je pobedom nad Argentinom rezultatom 1:0 postala po četvrti put prvak sveta. Titulu svetskog prvaka je po četvrti put osvojila reprezentacija Nemačke, savladavši u finalu reprezentaciju Argentine, posle produžetaka rezultatom 1:0. Treće mesto osvojila je reprezentacija Holandije koja je savladala domaćina Brazil rezultatom 3:0.
26.jul 2014.
U okolini Bajmoka bijena 15-godišnja devojčica iz Subotice Tijana Jurić. Izvesni mesar iz Surčina Dragan Đurić je u noći između 25. i 26.jula oteo Tijanu i ubio je nakon seksualnog napastvovanja. Ubica je priznao da je počinio zločin i pokazao gde je sakrio telo ubijene, desetak dana od počinjenog zločina. Đurić je osuđen na maksimalnu kaznu zatvora od 40 godina. Dobar deo javnosti je tražio smrtnu kaznu. Tijanina smrt je izazvala veliku pažnju u Srbiji i dovela do usvajanja zakona poznatog kao "Tijanin zakon", koji se bavi zaštitom dece i prevencijom nasilja.
Avgust 2014
09.avgust 2014.
24.avgust 2014.
rat u donbasu
Vojska Donjecke i Luganske Narodne Republike je pokrenula veliku kontra-ofanzivu protiv Oružanih snaga Ukrajine koje su nakon propalog desetodnevnog primirja 1. jula pokrenule vojnu ofanzivu na Donjeck i Lugansk. Nakon ogromnih vojnih i teritorijalnih gubitaka na strani Ukrajinskih snaga, drugi po veličini grad u Donjeckoj Oblasti Marijupolj se našao pod opsadom snaga Donjecke Narodne Republike, što je dovelo do potpisivanja primirja o prekidu vatre u Minsku 5. septembra.
26.avgust 2014.
Septembar 2014
01.septembar 2014.
04.septembar 2014.
Pet rudara je poginulo u zeničkom rudniku mrkog uglja, nakon gorskog udara (manjeg zemljotresa) koji je pogodio jamu Raspotočje. Sledećeg dana iz jame je spašeno 29 rudara.
05.septembar 2014.
14.septembar 2014.
U finalu sedamnaestog FIBA Svetskog prvenstva u košarci za muškarce a u Španiji (Madrid) reprezentacija Sjedinjenih Američkih Država pobedila Srbiju rezultatom 129 - 92 i tako po peti put postale svetski šampioni čime su se izjednačile sa Jugoslavijom po broju osvojenih Svetskih prvenstava. Srbija je osvojila svoje prvo srebro od proglašenja nezavisnosti Crne Gore od Srbije 2006. godine.
18.septembar 2014.
Održan Referendum o nezavisnosti Škotske na kojem je većina Škota (55%) glasalo protiv, naspram 45% koji su glasali za nezavisnost.
26.septembar 2014.
Kod meksičkog grada Iguala kidnapovana i ubijena 43 studenta koja su protestovala protiv lokalne vlasti.
27.septembar 2014.
Iznenadna erupcija vulkana Ontake u Japanu, stradalo najmanje 47 šetača.
Oktobar 2014
12.oktobar 2014.
Na fudbalskoj utakmici Srbija - Albanija došlo je do velikog incidenta kada je sa nepoznate lokacije pušten dron koji je na Stadion Partizana uleteo sa zastavom Velike Albanije, što je izazvalo nerede.
14.oktobar 2014.
16.oktobar 2014.
Predsednik Ruske Federacije Vladimir Putin posetio je Srbiju što je izazvalo veliku pažnju svetskih medija. Istog dana održana vojna parada u Beogradu povodom 70 godina od oslobođenja Beograda u Drugom svetskom ratu.
19.oktobar 2014.
Uhapšen zagrebački gradonačelnik Milan Bandić sa još 18 osoba pod sumnjom na korupciju, zloupotrebu položaja i ovlašćenja i trgovanje uticajem.
26.oktobar 2014.
Preko 30 egipatskih vojnika poginulo od auto-bombe na severoistočnom Sinaju, u zemlji uvedeno tromesečno vanredno stanje.
28.oktobar 2014.
Albanska grupa koja sebe naziva „Oslobodilačka nacionalna armija“ izvela je raketni napad na zgradu Vlade Republike Makedonije.
30.oktobar 2014.
31.oktobar 2014.
Predsednik Burkine Faso Blez Kompaore je podneo ostavku nakon 27 godina provedenih na vlasti, posle nasilnih protesta. Juna 2014. godine, vladajuća partija Kongres za demokratiju i napredak objavila je da namerava da organizuje referendum koji bi Kompaoreu dopustio da promeni ustav kako bi mogao da se i po treći put kandiduje za predsednika Burkine Faso na izborima 2015. godine. Dana 30. oktobra skupština je zakazala zasedanje na kome je trebalo da se diskutuje o amandmanu koji bi Kompaoreu omogućio kandidaturu, na što su demonstranti provalili u zgradu skupštine, zapalili ju i opljačkali. Dana 31. oktobra Kompaore je objavio da je napustio funkciju predsednika države, napustio zemlju i dobio azil u Obali Slonovače.
Novembar 2014
01.novembar 2014.
Samozvana “Garda Republike Iliride” saopštila je da je počela sa patroliranjem svuda gde živi albansko stanovništvo na teritoriji Republike Makedonije i da albanska teritorija neće biti ostavljena bez obezbeđenja.
02.novembar 2014.
U oblastima Donjecka i Luganska u istočnoj Ukrajini koje su se u maju na referendumu odvojile od Ukrajine, održani su paralelni parlamentarni i predsednički izbori, sedam dana od vanrednih parlamentarnih izbora koje je održala prozapadna ukrajinska vlada.
.png){kind=small}
U Moskvi umro poslednji Savezni sekretar za narodnu odbranu SFRJ general armije JNA Veljko Kadijević - na toj funkciji od 15.maja 1988. do 08.januara 1992.godine. (Rođen: Glavina Donja,Imotski/KraljevinaSHS/Hrvatska 21.novembar 1925. - Umro: Moskva/Ruska Federacija 02.novembar 2014.) Roditelji (otac Srbin, a majka Hrvatica) bili su poreklom iz Imotskog. Njegov otac Mirko je bio učesnik Španskog građanskog rata u Španiji u kojem je i poginuo 1936. godine. Veljko je 1943. godine, sa svega 18 godina, stupio u Narodnooslobodilačku borbu i postao član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Posle oslobođenja Jugoslavije, nastavio je profesionalnu vojnu službu u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA), u kojoj se nalazio na dužnostima političkog komesara divizije, nastavnika u Višoj vojnoj akademiji JNA, komandanta divizije, načelnika Štaba korpusa, pomoćnika komandanta armije i dr. Završio je Višu vojnu akademiju JNA i Ratnu školu JNA, 1958. godine, a 1963. godine i Koledž za komandante i generale Armije SAD. U periodu od 15. maja 1988. do 8. januara 1992. godine obavljao je funkciju Saveznog sekretara za narodnu odbranu SFRJ, kada je penzionisan u činu generala armije JNA. Kadijević je oficir koji je imao najduži staž u aktivnoj službi JNA, od dana stupanja u partizane 1943. do penzionisanja, 1992. godine. Takođe, Kadijević je i oficir JNA koji je najduže bio aktivan u činu generala - 25 godina. Marta 1991.godine u ime Oružanih snaga SFRJ i Štaba Vrhovne komande, Kadijević je izneo predloge za rešavanje jugoslovenske krize, ali izneti predlozi na kraju sednice nisu jednoglasno prihvaćeni. U braku sa suprugom Ozrenkom Kadijević (1932-1995) imao je ćerku Mirjanu, udatu za fudbalskog stručnjaka Stanislava Karasija. General Kadijević je napustio Beograd svega nekoliko sati nakon što je dobio informaciju da će biti pozvan u svojstvu osumnjičenog na ispitivanje pred istražiteljima Međunarodnog suda za ratne zločine počinjene na području bivše Jugoslavije u Hagu. Od 2001. godine živeo je u Moskvi, a 2008. dobio je i rusko državljanstvo ukazom tadašnjeg predsednika Dmitrija Medvedeva. Preminuo je u Moskvi. Sahranjen je na Novom groblju u Beogradu. U Hrvatskoj je za generalom Kadijevićem, do njegove smrti, bila raspisana poternica zbog sumnje da je počnio kazneno delo ratnog zločina protiv civilnog stanovništva.
1925-2014
88
03.novembar 2014.
U Njujorku na Menhetnu otvoren Svetski trgovinski centar 1 najviša zgrada na zapadnoj hemisferi, visoka 541 metar. Nalazi se u sklopu svetskog trgovinskog centra sa još nizom solitera na lokaciji nekadašnje zgrade 6 trgovinskog centra koja je zajedno sa Kulama Bliznakinjama srušena 11. septembra 2001. godine. Prema prvoj proceni iz 2007. godine ukupni troškovi radova na STC 1 trebalo je da iznose oko 3 milijarde američkih dolara, odnosno oko 12.380 američkih dolara po kvadratnom metru Ipak, aprila 2012. je objavljeno da su troškovi narasli na 3,9 milijardi američkih dolara što ju je u to vreme činilo najskupljom zgradom na svetu.
06.novembar 2014.
Haški tribunal privremeno oslobodio Vojislava Šešelja zbog lečenja u Srbiji - kako će se ispostaviti Šešelj je pušten trajno. Nakon više od jedanaest godina pritvora bez prvostepene presude, pušten je 12. novembra 2014. godine na privremenu slobodu zbog pogoršanog zdravstvenog stanja. MKSJ je 31. marta 2016. godine oslobodio Šešelja krivice po svim tačkama optužnice. Pravosnažno je osuđen u drugostepenoj presudi Žalbenog veća Međunarodnog rezidualnog Mehanizma za krivične tribunale u Hagu 11. aprila 2018. godine na 10 godina zatvora zbog progona Hrvata u Hrtkovcima, a vreme provedeno u pritvoru mu je priznato kao odslužena kazna.
09.novembar 2014.
Umro srpski (jugoslovenski) pozorišni, filmski i TV glumac Nikola Simić. (Rođen: Beograd/Kraljevina Jugoslavija/Srbija 18.maj 1934. - Umro: Beograd/Srbija 09.novembar 2014.) Rođen je u pekarskoj porodici. Još kao gimnazijalac glumio je u dramskoj sekciji, da bi fakultetsko zvanje glumca stekao na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u rodnom Beogradu, u klasi koju su činili i: Velimir Bata Živojinović, Aleksandar Aleksov, Rada Đuričin, Ružica Sokić i Ljiljana Marković. Prvu pozorišnu ulogu ostvario je kao student četvrte godine glume, davne 1957. godine, zaigravši u predstavi „Oklopni voz” u režiji Miroslava Belovića na sceni Jugoslovenskog dramskog pozorišta, čiji stalni član postao dve godine kasnije. Na sceni svog JDP-a je igrao do januara 2014. godine. Na filmu je debitovao 1957. godine kratkom pojavom u ostvarenju Subotom uveče Vladimira Pogačića. Posebnu pažnju privlači prvom glavnom filmskom ulogom, partizana Čavke u Pogačićevom ostvarenju Sam 1959. godine. Za tragikomičnu ulogu "folksdojčera" Leksija u potresnoj drami Hitler iz našeg sokaka 1975. godine osvaja Gran pri "Ćele kula" na Filmskim susretima u Nišu i Srebrnu arenu na Filmskom festivalu u Puli. U žanru filmske komedije posebno se proslavio ulogom Dimitrija Pantića u filmskom serijalu Tesna koža (1982-1991), a ostaće zapamćen i kao Svetislav Brkić, koji impersonira dirigenta Herberta fon Karajana, iz filmova Druga Žikina dinastija i Sulude godine. Druge važne uloge su bile u filmovima Davitelj protiv davitelja, gde je igrao inspektora Ognjena Strahinjića, koji mora da razreši slučaj davitelja čije su žrtve žene koje ne vole karanfile, potom Moljac, Nema problema, Doviđenja u Čikagu i Lajanje na zvezde. Ostvario je uloge u 50 dugometražnih filmova. Da nije postao glumac, Nikola Simić sasvim sigurno bio bi slikar. Zapravo slikarstvo je, kako je govorio, bilo njegova prva umetnička ljubav.
1934-2014
80
Na televiziji nastupa još od ranih 60-ih, u brojnim TV-dramama, TV-serijama, zabavnim i kviz programima. Široku popularnost je stekao ulogama u serijama koje je napisao Siniša Pavić, kao što su Srećni ljudi (1993-1996), Porodično blago (1998-2002), Stižu dolari (2004-2006) i serijama Agencija za SIS (2006-2007) i Ljubav, navika, panika (2005-2007). Ostvario je više od 100 TV uloga, uglavnom u produkciji TV Beograd (današnja RTS), kao i u produkciji drugih TV centara. Poseban segment u njegovom glumačkom stvaralaštvu predstavlja opus na Radio Beogradu. Od 1957. do 2013. godine ostvario je više od 250 uloga u radio dramama Dramskog programa Radio Beograda. Poznat je i po tome što je sinhronizacijama crtanih filmova na srpski „pozajmljivao” glas Dušku Dugoušku i tada izgovorio rečenicu „Šefe koji ti je vrag” jednu od najpoznatijih rečenica iz crtanih filmova. Glas je pozajmio i Mikelanđelu i Sekaču u Nindža kornjačama; Megatronu, Blustriku i Čipu Čejsu u Transformersima, Gargamelu iz Štrumpfova, Miki Mausu i Šilji… Početkom februara 2014. je operisan u Institutu za urologiju i nefrologiju od raka prostate, a početkom juna zbog komplikacija sa bešikom. Preminuo je u 80. godini života. Sahranjen je istog dana u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu pored svog brata Slavka Simića. Ženio se četiri puta ali nije imao dece.
10.novembar 2014.
Posle 68. godina, albanski premijer Edi Rama je prvi zvaničnik te zemlje koji je posetio Srbiju. Prilikom njegovog govora na koferenciji za novinare u Palati Srbije, došlo je do političkog skandala kada je poručio srpskim vlastima da priznaju Republiku Kosovo kao realnost na šta je srpski premijer Aleksandar Vučić reagovao burno i to nazvao zlonamernom provokacijom.
16.novembar 2014.
Umro srpski (jugoslovenski) teatrolog, dramaturg, pozorišni reditelj, dramski pisac, pesnik, romansijer, putopisac, scenarista, esejista, publicista, leksikograf, antologičar, prevodilac, hroničar društva i teatra, pozorišni kritičar i novinski kolumnista Jovan Ćirilov. (Rođen: Kikinda/Kraljevina Jugoslavija/Srbija 30.avgust 1931. - Umro: Beograd/Srbija 16.novembar 2014.) Rođen je u Kikindi, kao jedino dete oca javnog beležnika i majke domaćice. Maturirao je u kikindskoj Gimnaziji 1950. godine sa odličnim uspehom, nakon čega je došao u Beograd na studije. Upisao je filozofiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu i diplomirao 1955. godine. Čitav život posvetio je teatru, a ljubav prema pozorišnoj umetnosti razvio je još u najranijem detinjstvu. Ćirilov je 1956. godine angažovan u Jugoslovenskom dramskom pozorištu, gde je najpre bio asistent režije i mlađi dramaturg, potom dramaturg, a od 1963. do 1967. godine umetnički direktor. Godine 1967, na poziv tadašnje upravnice Mire Trailović, prelazi u Atelje 212 kao dramaturg, a 1985. biva postavljen za upravnika JDP-a. Na tom položaju ostao je sve do penzionisanja 1999. godine, što predstavlja dosad najduži upravnički mandat u ovom uglednom beogradskom pozorištu. Zajedno sa Mirom Trailović osnovao je 1967. godine BITEF (Beogradski internacionalni teatarski festival), jedan od najuglednijih evropskih pozorišnih festivala, i bio njegov umetnički direktor i selektor do kraja svog života. Tokom više decenija pisao je kolumne - u NIN-u. U svojim kolumnama u NIN-u je komentarisao različita zbivanja u zemlji, regionu i svetu. Tako je 1995. pisao i smatrao je da je hrvatska vojna operacija Oluja genocid kao i da su zebnje Srba iz današnje Hrvatske o ponavljanju događaja iz Drugog svetskog rata, bile opravdane. Istovremeno je kritikovao izbacivanje Hrvata iz Srbije, bez obzira na nesrazmernost broja prognanih.
1931-2014
83
Celog života rado je crtao karikature svojih savremenika iz javnog života i priredio samostalnu izložbu pod nazivom „Jovan Ćirilov: Moji savremenici u karikaturama“, u produkciji Muzeja pozorišne umetnosti Srbije. Jovan Ćirilov se, kao delegat na Trinaestom kongresu Saveza komunista Jugoslavije 1986. godine, u svom govoru založio za dekriminalizaciju homoseksualnosti u SFRJ, što je bila prva takva inicijativa u bivšoj Jugoslaviji. Takođe, zajedno sa Borkom Pavićević pružio je značajnu podršku osnivanju prvog romskog nacionalnog teatra u Srbiji, teatra Suno e Romengo u Novim Karlovcima, 2000. godine. Govorio je nemački, engleski, francuski, španski, italijanski i ruski, a poznavao je i osnovne principe kineskog jezika. Preminuo je u 84. godini. Sahranjen je 20. novembra 2014. godine u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu. U Istorijskom arhivu Beograda od 2004. godine postoji njegov lični fond koji sadrži osam hiljada knjiga i 450 kutija arhivske građe. Ustanovljena je nagrada „Jovan Ćirilov – za korak dalje”.
18.novembar 2014.
Demokratska stranka Srbije i Pokret Dveri formirali su opozicioni patriotski blok, koji se protivi ulasku Srbije u EU i NATO, a zalaže za ekonomski patriotizam, intenziviranje saradnje sa Rusijom i odbranu Ustava Srbije.
24.novembar 2014.
Raketom Sojuz sa kosmodroma Bajkonur lansirana tročlana posada ka Međunarodnoj svemirskoj stanici. Posadu su činili Anton Škaplerov iz Roskosmosa, Teri Verts iz Nase i Samanta Kristoforeti iz agencije Esa.
Decembar 2014
01.decembar 2014.
Predsednik Rusije, Vladimir Putin, objavio je povlačenje iz projekta Južni tok, te da će se umesto toga graditi sličan gasovod prema Turskoj.
09.decembar 2014.
12.decembar 2014.
16.decembar 2014.
Talibani napali vojnu školu u Pešavaru ostavivši za sobom 141 ubijenog od čega je bilo 132 dece.
17.decembar 2014.
Premijeri Srbije i Kine Aleksandar Vučić i Li Kećang svečano su otvorili Pupinov most koji povezuje Zemun i Borču na Dunavu.
28.decembar 2014.
NATO je zvanično okončao trinaestogodišnje borbene operacije Međunarodnih snaga za bezbednosnu pomoć u Avganistanu. Ostalo 13.000 vojnika za obuku afganske armije.