VREMEPLOV
1941 - 1942
1941
Januar 1941
06.januar 1941.
Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt definisao u govoru u Kongresu svojevrsni politički koncept poznat kao „četiri slobode“- slobodi govora, slobodi religije, slobodi od straha i slobodi od siromaštva.
09.januar 1941.
Rođena američka pevačica, muzičarka i aktivistkinja Džoun Bajz Šandos. (Rođena: Staten Ajland/Njujork/Sjedinjene Američke Države) Džoun Bajz se tokom Vijetnamskog rata snažno protivila vojnoj intervenciji SAD u Indokini, što je imalo ogroman odjek u javnosti, posebno među mlađim generacijama. Potiče iz protestantske porodice Meksičkog, Engleskog i Škotskog porekla. Njen otac, Albert Bajz, fizičar, jedan je od pronalazača rengenskog mikroskopa i autor jednog od korišćenijih udžbenika za fiziku u Americi. Šezdesetih godina XX veka Bajz je postala ključna osoba za oživljavanje i vraćanje Američkim korenima, upoznavajući svoju publiku sa tada manje poznatim Bob Dilanom , sa kojim je bila u ljubavnoj vezi između 1962. i 1965. godine. Rat u Vijetnamu i građanska prava postali su važna tema tih godina. Bajz se fokusirala na obe teme, te je njena muzika postala neodvojiva od njenog političkog angažovanja. Njeno izvođenje pesme od Pita Segera “We shall overcome”, himne građanskih prava, na maršu Luter Martin Kinga u Vašingtonu zauvek ju je vezao za tu pesmu a Bajz je sve češće i učestvovala na marševima za građanska prava. Džoan je sve više i više je javno izražavala svoje neslaganje sa ratom koji Amerika vodi u Vijetnamu govoreći da ne plaća 60% poreza koji bi trebao da se izdvaja za vojsku i ohrabrivala je muškarce da dezertiraju na svojim koncertima.
13.januar 1941.
Umro irski pisac Džejms Džojs, jedan od najvećih u XX veku. (Rođen: Dablin/Ujedinjeno Kraljevstvo/Irska 02.februar 1882. - Umro: Cirih/Švajcarska 13.januar 1941.) Rođen je u dablinskom predgrađu Rotamu, kao najstarije od četrnaestero dece. Otac je bio poslovni fanatik, koji nije mario ni za kakav intelektualni napor, dok je veoma religiozna majka često obitavala u svetu muzike. Vaspitavan u strogom katoličkom duhu, mladi Džejms, pod majčinim uticajem, umalo nije izabrao sveštenički poziv. Ali, u jednoj mladalačkoj krizi napravio je drastičan rez: otrgao se i od religije i od porodice, izabravši Odiseja za svog junaka i duhovnog vodiča. Jedan je od utemeljitelja modernog romana. Prve uspehe postigao je zbirkom novela „Dablinci” iz 1914, u kojima Džojs prikazuje svakodnevicu i raznolika duševna stanja svojih junaka, kao i zanimljivim autobiografskim romanom Portret umetnika u mladosti koji je čitalačkoj publici predstavljen 1916. Moglo bi se reći da je njegovo najpoznatije delo Uliks objavljen 1922, a vrhunac njegova stvaralačkog genija svakako predstavlja Bdenje Finegana iz 1939. Iako je većinu svog života proveo izvan Dublina, ova rana iskustva u Irskoj su ostavila ogroman uticaj na njegov život i njegova dela.
Počeo je kao buntovnik protiv uskogrudosti irske provincije, ali je glavni grad Irske Dablin, njegovu istoriju, žitelje i topografiju učinio središnjom temom svog dela. U najpoznatijem delu, romanu „Uliks“, na 700 strana opisao je jedan dablinski dan svog junaka, prema jednom književnom kritičaru „na vešt i katkad neprimetan način, lica i događaji paralelni su onima u Homerovoj „Odiseji“, čiji se gotovo svaki detalj može naći u „Uliksu“. Ostala dela: romani „Portret umetnika u mladosti“, „Fineganovo bdenje“, pesme „Kamerna muzika“, pripovetke „Dablinci“, drama „Izgnanici“ itd.
1882-1941
58
22.januar 1941.
_svg.png){kind=small}
Drugi svetski rat
_crowned_svg.png){kind=small}
Italijanske snage kapitulirale u Tobruku, u Libiji, pred britanskom Osmom armijom posle 11 dana opsade. Operacija "Kompas" - Iako je raspolagao sa desetostruko manjim snagama, britanski general Vavel započeo je planirati protivofanzivu koja će italijansku vojsku proterati iz Egipta i odbaciti je dalje od Sueckog kanala i naftnih polja. Britanski protivnapad pod nazivom "operacija Kompas" počeo je 9. decembra 1940, a izvele su ga 7. oklopna divizija i 4. indijska divizija, koja je nakon nekoliko dana zamenjena 6. australijskom divizijom. Trideset hiljada britanskih vojnika je brzo probilo italijanske linije, pa je u samo prva dva dana zarobljeno gotovo četrdeset hiljada italijanskih vojnika. Sledećih dana Britanci su vratili u svoje ruke Sidi Barani, te su uprkos italijanskom otporu u pojedinim mestima, kao u gradiću Bardija, za samo deset dana Britanci potpuno izbacili italijansku vojsku sa egipatske teritorije. Britanska ofanziva tu nije stala već se sledećih nedelja nastavila prodorom u Libiju. Britanske jedinice su napredovale mediteranskom obalom, pa su 22. januara 1941. zauzele grad Tobruk, a u februaru je kod mesta Beda Fom Italijanima nanesen još jedan težak poraz. Osim Tobruka, zauzet je Bengazi i cela libijska provincija Kirenaika, a britanski tenkovi su stigli do mesta El Agejila duboko u libijskoj teritoriji.
29.januar 1941.
Umro grčki general i političar Joanis Metaksas, koji je kao predsednik vlade i ministar vojske 1936. godine raspustio skupštinu i uspostavio ličnu diktaturu. (Rođen: Itaka/Grčka 12.april 1871. - Umro: Atina/Grčka 29.januar 1941.) Učestvovao je u ratu protiv Osmanlijskog carstva 1897. i u balkanskim ratovima 1912. i 1913. U Drugom svetskom ratu u oktobru 1940. odbio je ultimatum fašističke Italije, iako je i sam bio sklon sličnom političkom sistemu, i organizovao odlučan i uspešan otpor italijanskoj agresiji.
Rođen u Itaki, Metaksas je bio profesionalni oficir, svedok grčko-turskog rata 1897. godine. Nakon studija u Nemačkoj, vratio se da bi se pridružio Generalštabu i bio deo modernizacijskih procesa grčke vojske pre Balkanskih ratova (1912-1913), u kojim je aktivno učestvovao. Bio je postavljen za načelnika grčkog Generalštaba 1913. i unapređen u čin general-potpukovnika 1916. Pripremao je planove za vojne napade i diplomatske aktivnosti u Prvom i Drugom balkanskom ratu koji su doveli do okupacije onoga što danas formira severne provincije Grčke Trakije, Makedonije i Epira. Bio je jedan od vođa rojalističkog pokreta i znatno pridoneo restauraciji monarhije (1935). Kao ministar predsednik, od 1936, raspustio je parlament i uveo diktaturu. Po njemu je nazvan odbrambeni sistem utvrđenja (Metaksasova linija) podignut 1936–40, duž granice prema Bugarskoj i delom prema Albaniji. Nakon izbijanja II svetskog rata držao se politike stroge neutralnosti.
1871-1941
69
Februar 1941
05.februar 1941.
_svg.png){kind=small}
Na tajnom sastanku u Berlinu, Nacistička Nemačka izvršila jak pritisak na vladu Kraljevine Jugoslavije da pristupi Trojnom paktu. Tajni sastanak je održan između šefa diplomatije nacističke Nemačke Joakima fon Ribentropa i specijalnog izaslanika jugoslovenske vlade Danila Gregorića. Jugoslavija je pristupila Trojnom paktu 25.marta 1941. u nadi da će izbeći rat.
Umro australijski pisac, pesnik i novinar Endru Barton “Banjo“ Peterson, autor brojnih balada i pesama o australijskom životu, naročto u ruralnim predelima. (Rođen: Orandž/Australija 17.februar 1864. - Umro: Sidnej/Australija 05.februar 1941.) Peterson je obeležio rano razdoblje australijske književnosti. Danas se smatra jednim od najznačajnijih australijskih pisaca u istoriji. Pisao je pesme o životu u Australiji, fokusirajući se na ruralne predele, posebno na krajolik oko mesta Binalong u Južnom Velsu, gde je proveo većinu svog detinjstva. Pseudonim "Banjo" preuzeo je 1885. godine po imenu svog najdražeg konja. Autor je izvrsnih balada među kojima je i "Čovek sa snežne reke". U romanu "Brak" na slikovit način opisao je život na ovčarskim farmama Australije.
1864-1941
76
09.februar 1941.
Drugi svetski rat
Nemački Afrički korpus generala Ervina Romela prešao iz Italije u severnu Afriku, što je bio uvod u teške borbe na Afričkom frontu, okončane 1943. pobedom savezničkih snaga u kojima su glavninu činile trupe iz britanskih kolonija.
16.februar 1941.
Rođen Kim Džong Il, vođa Severne Koreje od 1994. do 2011.godine. (Rođen: Habarovsk/Sovjetski Savez/Rusija 16.februar 1941. - Umro: Pjongjang/Severna Koreja 17.decembar 2011.) Jedina zvanična biografija Kim Džong Ila tvrdi da je rođen na planini Pektu u severnom delu Koreje 16. februara 1942. Međutim, u sovjetskoj evidenciji stoji da je rođen u sibirskom selu Vjatskoe, nedaleko od Habarovska i to 16. februara 1941. To je mesto gde je njegov otac bio komandant bataljona 88. sovjetske Brigade, koju su činile izbeglice iz Kine i Koreje.
Godine 1980. otac Kim Il Sung službeno ga je proglasio svojim naslednikom (Dragi vođa). U julu 1994. nasledio je oca, ali se u početku održavao samo zahvaljujući očevoj harizmi, pa je službeno priznat generalnim sekretarom Radničke partije Koreje tek 1997. Nastavio je očevu politiku koja je Severnu Koreju pretvorila u državu brutalne diktature, ekonomskog sloma i masovne gladi. Human Rights Watch ga smatra odgovornim za smrt stotine hiljada, a možda i milion Korejaca tokom svoje vladavine zbog rasprostranjene gladi koja se mogla sprečiti, javnih smaknuća i stravičnih uslova u koncentracionim logorima. Preminuo je od srčanog udara. Lokalni mediji su izjavili da je umro od infrakta proisteklog od napornog rada. Nakon smrti je proglašen večnim predsednikom Radničke partije. Na vlasti ga je nasledio najmlađi sin Kim Džong Un.
1941-2011
70
21.februar 1941.
U avionskoj nesreći poginuo kanadski fiziolog Frederik Grant Banting, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu (fiziologiju) - sa Čarlsom Bestom 1921. izolovao insulin. Prva osoba koja je primenila insulin na ljudima u cilju lečenja dijabetesa. (Rođen: Alison/Britanska imperija/Kanada 04.novembar 1891. - Umro: Musgrejv Harbor/Kanada 21.februar 1941.) Ser Frederik Grant Banting je bio kanadski medicinski istraživač, lekar, slikar i dobitnik Nobelove nagrade koji je zabeležen kao prva osoba koja je koristila insulin na ljudima u cilju lečenja dijabetesa.
Na Univerzitetu u Torontu je 17. maja 1921. počeo svoje istraživanje, pod mentorstvom profesora Džona Makleoda i uz pomoć mladog studenta Čarlsa Besta. U istraživanje su se direktno uključili profesor Meklaud i hemičar Džejms Kolip. Intenzivnan istraživački rad ove ekipe doveo je do izolovanja i proizvodnje korisnog ekstrakta koji je nazvan insulin. Nekoliko meseci kasnije počela je masovna proizvodnja i uskoro su produženi životi milionima ljudi koji su bolovali od endokrine bolesti diabetes mellitus. Banting i Meklaud su 1923. godine dobili Nobelovu nagradu za fiziologiju ili medicinu. Banting je okarakterisan kao prvi svetski poznati naučnik iz Kanade. Kanadska vlada mu je dala doživotnu finansijsku pomoć za istraživanja. 1934. britanski kralj Džordž V proglasio je Bantinga vitezom. Banting je poginuo 21. febraura 1941. u avionskoj nesreći prilikom putovanja u Englesku. Avion se srušio ubrzo nakon poletanja 16 km od mesta Musgrave Harbor. Amaterski bavio slikarstvom. Dva puta se ženio, imao je jednog sina iz prvog braka.
Nikolaje Paulesku, rumunski fiziolog i profesor medicine, uspeo je 1916. godine da izoluje ekstrakt gušterače koji je nakon primene na psima s dijabetesom kod njih normalizovao nivo šećera u krvi. Posle Prvog svetskog rata uspeo je izolovati antidiabetički hormon gušterače koji je on nazvao pankrein (insulin). Na tu temu napisao je nekoliko naučnih radova, 1922. osigurao je autorska prava za svoju metodu proizvodnje pankreina.
1891-1941
49
Mart 1941
01.mart 1941.
_crowned_svg.png){kind=small}
Bugarska pristupila Trojnom paktu – sledećeg dana 2. marta 1941. u nju su preko Rumunije počele da ulaze nemačke trupe. Revanšistička politika Bugarske još više je tada usmerena protiv Jugoslavije, prema kojoj je imala teritorijalne pretenzije.
04.mart 1941.
Jugoslovenski knez-namesnik Pavle Karađorđević, pod velikim pritiskom sastao se u Berhtesgadenu sa vođom Trećeg rajha Adolfom Hitlerom, koji je insistirao da Beograd pristupi Trojnom paktu, a Nemačka i Italija bi navodno garantovale integritet i nezavisnost Kraljevine Jugoslavije.
_svg.png){kind=small}
Drugi svetski rat
Britanska mornarica napala nemačke snage na okupiranim norveškim Lofotskim ostrvima i potopila 11 nemačkih brodova.
06.mart 1941.
Krunski savet je, posle ogromnih pritisaka, odlučio da Jugoslavija pristupi Trojnom paktu, pod uslovom da joj Nemačka i Italija garantuju nepovredivost teritorije.
11.mart 1941.
Kongres SAD, na inicijativu predsednika Frenklina Ruzvelta, usvojio "Zakon o zajmu i najmu". Zakonom je omogućeno državi da sve ratne materijale "proda, prenese, zameni, pozajmi, da pod zakup, ili na bilo koji drugi način da vladi one zemlje čija je odbrana od vitalnog značaja za odbranu SAD". Tim putem je Velika Britanija dobila znatnu oružanu pomoć u Drugom svetskom ratu, a SAD su zvanično ostale izvan rata, do Perl Harbura.
13.mart 1941.
Rođen Mahmud Darviš, najpriznatiji palestinski pesnik i jedan od najvećih pesnika arapskog jezika uopšte. (Rođen: Al Birva/Britanska Palestina/Izrael 13.mart 1941. - Umro: Hjuston/Teksas/Sjedinjene Američke Države 09.avgust 2008.) Mahmud Darviš rođen je u zapadnoj Galileji, koja je tada bila pod britanskom upravom, u selu al-Birva. Bio je drugo dete Salima i Houreje Darviš. Dolazi iz zemljoposedničke porodice. Majka mu je bila nepismena, ali ga je deda naučio da čita. Tokom arapsko-izraelskog rata 1948. godine njegovo selo su zauzele izraelske snage i porodica je pobegla u Liban, prvo u Džezin, zatim u Damur. Njihovo rodno selo su sravnile i uništile izraelske odbrambene snage kako bi sprečile njegove stanovnike da se vrate svojim domovima unutar nove jevrejske države.
Njegova poezija prevođena je na više od 20 jezika. Opisivao je borbu svog naroda za nezavisnost, kritikujući pri tom, i Izrael i palestinsko rukovodstvo kao i neslogu Palestinaca. Ranih sedamdesetih studirao je u bivšem Sovjetskom Savezu, a PLO je napustio 1993. u znak protesta zbog potpisivanja privremenog mirovnog sporazuma s Izraelom. Godine 1988. napisao je Manifist koji je poslužio kao deklaracija nezavisnosti palestinske države. Bio je cenjen širom Bliskog istoka i smatran je palestinskim nacionalnim pesnikom.
1941-2008
67
15.mart 1941.
Rođen srpski (jugoslovenski) pozorišni, filmski i TV glumac Dušan Golumbovski. (Rođen: Beograd/Kraljevina Jugoslavija/Srbija 15.mart 1941. - Umro: Beograd/Srbija 03.januar 2016.) Dušan Golumbovski srpski glumac, voditelj, pevač, publicista, radnik u kulturi i dugogodišnji član Dečje radio grupe, slavu pred domaćom publikom zavredio je ulogom tajkuna Ozrena Soldatovića u serijama scenariste Dušana Pavića, Srećni ljudi i Bela lađa, te ulogom parničnog, pa potom krivičnog sudije u seriji Bolji život. Dušan se, kao drugo dete u braku Dušice Vasiljević, poznate beogradske balerine i Dragutina Golumbovskog, razmaženog sina bogatog industrijalca - poznatog po tome što je prvi u Beogradu priuštio Bentli - rađa uoči II svetskog rata, nekoliko meseci nakon smrti oca. Poreklo vodi iz bogate, predratne, industrijalističke porodice. Njegov predak Živan Golumbovski bio je član Masonske lože Kraljevine Jugoslavije.
Na daske koje život znače staje prvi put sa deset godina. Glumačku akademiju je pohađao zajedno sa Zoranom Radmilovićem, Stanislavom Pešić, Petrom Kraljem, Milošem Žutićem i Oliverom Katarina-Vučo. Sa najboljim prijateljem, Petrom Kraljem vezivala ga je zajednička ljubav prema piću. Zajedno sa Banetom Cvetkovićem, 1967. godine čini prvi voditeljski par kultne TV emisije značajne za formiranje Ju rokenrol scene "Koncert za mladi ludi svet" Nikole Karaklajića, u kojoj nastaju prvi muzički spotovi domaćih rok grupa. Dugogodišnju borbu sa alkoholizmom dobija 1999. godine.
1941-2016
74
25.mart 1941.
Jugoslavija u Beču potpisala protokol o pristupanju Trojnom paktu. Nepuna dva dana potom, vojnim udarom oboreni su vlada i regent, princ Pavle Karađorđević. Tome su prethodile masovne demonstracije u Beogradu i drugim srpskim gradovima, koje su izazvale bes u Berlinu. Nemačka je već 6. aprila, u ranu zoru, bez objave rata, počela napad na Kraljevinu Jugoslaviju bombardovanjem Beograda.
27.mart 1941.
Masovne demonstracije u Beogradu protiv pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu - u Beogradu u zoru u oficirskom puču svrgnut regent knez Pavle Karađorđević a na presto doveden maloletni kralj Petar II Karađorđević. Zbačena je i vlada Dragiše Cvetkovića i obrazovana nova sa generalom Dušanom Simovićem na čelu. Kasnije tokom dana narod je pozdravio puč masovnim demonstracijama u Beogradu i drugim gradovima Srbije, jer je to značilo raskidanje sporazuma potpisanog dva dana ranije u Beču o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu. Kao posledica puča nacistička Nemačka napala je Jugoslaviju u zoru 6. aprila, na uskrs, strahovitim bombardovanjem Beograda.
Rođen srpski (jugoslovenski) pevač zabavne muzike Miki Jevremović. (Rođen: Beograd/Kraljevina Jugoslavija/Srbija 27.mart 1941. - Umro: Beograd/Srbija 13.januar 2017.) U bivšoj SFRJ bio je veoma popularan šezdesetih i sedamdesetih godina XX veka. Početak karijere obeležile su pesme: „Mama“, „Pijem“ i „Osamnaest žutih ruža“. Kasniji hitovi su bili: „Ako jednom vidiš Mariju“, „S kim si sada kad je tužno vreme“ i „Pesnikova gitara“. Noviji hitovi su: „Grkinja“, „Lihnida“ i „Neka toče staro vino“. Sedamdesetih godina, pored Đorđa Marjanovića i Radmile Karaklajić, bio je veoma popularan u Sovjetskom Savezu.
U vreme najveće popularnosti postojalo je rivalstvo između obožavalaca Mikija Jevremovića i Đorđa Marjanovića. Tako su postojali klubovi vatrenih obožavalaca: „đokisti“ i „mikisti“. Pored muzike, velika ljubav mu je šah, te je učestvovao na više turnira u zemlji i inostranstvu. Najveći uspeh mu je remi sa svetskim prvakom Anatolijem Karpovom. Dana 29. decembra 2016. godine doživeo je moždani udar. Naredne dve nedelje je bio u komi. Preminuo je 13. januara 2017. godine.
1941-2017
75
28.mart 1941.
Drugi svetski rat
Italijanska eskadra pretrpela težak poraz od britanske mornarice kod rta Matapan, plativši visoku cenu za pokušaj sprečavanja britanskog pomorskog saobraćaja u istočnom Sredozemlju. Potopljeno je više italijanskih krstarica, a ratni brod "Vitorio Veneto" je teško oštećen. Posle te bitke italijanska flota nije izlazila na pučinu, čak ni kad su izgledi na uspeh bili izuzetno povoljni.
Drugi svetski rat
Italijanski diktator Benito Musolini obavestio nemačkog vođu Adolfa Hitlera da su njegove snage spremne da učestvuju u napadu na Jugoslaviju, posle čega su počele ubrzane pripreme za agresiju koju su Nemci započeli 6. aprila 1941. bombardovanjem Beograda.
Zgrožena ratom, samoubistvo izvršila engleska književnica Adelina Virdžinija Vulf. (Rođena: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 25.januar 1882. - Umrla: Reka Uz kod Rodmela/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 28.mart 1941.) Rođena je u veoma imućnoj porodici u u Južnom Kensingtonu u Londonu, kao sedmo dete Džulije Prinsep Džekson i Lesli Stiven. Podstaknuta stavom svoga oca, Vulf je počela da piše 1900. Godine 1912. udala se za Leonarda Vulfa, a 1917. par je osnovao Hogarth Press, koji je izdao veći deo njenih knjiga. Iznajmili su kuću u Saseksu i kasnije su se tu trajno preselili 1940. Vulf je imala romantične odnose sa ženama. Jedna ljubavnica bila je Vita Sakvil-Vest, čije je knjige Vulf objavila u okviru Hogarth Press. Dela obe knjižvenice inspirisane su njihovom vezom, koja je trajala do smrti Vulfove. Jedan je od ključnih autora narativnog modernizma i osnivač feminističke književne kritike. Bila je autor psiholoških romana u kojima je koristila tehniku unutrašnjeg monologa i „toka svesti“. Pisala je veoma istančanim intelektualnim stilom. Ubraja se među najbolje engleske romanopisce XX veka. Ostvarila je majstorske portrete, posebno žena iz viših slojeva engleskog društva. Osetljiva, zgrožena ratom u nastupu depresije izvršila je samoubistvo. Neka od njenih dela: romani „Izlet na svetionik“, „Gospođa Delovej“, „Godine“, „Talasi“, „Orlando“, eseji „Sopstvena soba“, „Između činova“, „Smrt moljaca“, „Običan čitalac“ itd.
1882-1941
59
April 1941
01.april 1941.
Neuspeo pokušaj sklapanja vojnog saveza između Jugoslavije i Velike Britanije. U Beogradu su jugoslovenski predsednik vlade general Dušan Simović i šef britanskog Generalštaba feldmaršal Džon Grir Dil počeli dvodnevne pregovore o sklapanju vojnog saveza, ali nije postignut nikakav sporazum.
04.april 1941.
Rođen srpski (jugoslovenski) pozorišni, filmski i TV glumac Petar Kralj. (Rođen: Zagreb/Kraljevina Jugoslavija/Hrvatska 04.april 1941. - Umro: Beograd/Srbija 10.novembar 2011.) Rođen je kao sin jedinac oca Đorđa, profesora istorije u gimnaziji, poreklom sa Banije i majke Stanislave, devojački Kocan, profesorke geografije poljsko-ukrajinskog porekla. Ime je dobio po svom dedi Petru, što je bila porodična tradicija. Početkom Drugog svetskog rata porodica se seli, prvo u Rumu, a potom u Sremsku Mitrovicu gde provodi detinjstvo. Gimnaziju je završio u Novom Sadu 1960. godine. Diplomirao je na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu. Sa njim na klasi bili su Branko Milićević (poznatiji kao Branko Kockica) i Svetlana Ceca Bojković sa kojom će se okumiti nekoliko decenija kasnije. Bio je član Ateljea 212 od 1968. do 1979. godine, kada je prešao u slobodne umetnike. Najviše je igrao u Ateljeu 212 i Narodnom pozorištu. Mala scena Ateljea 212 danas se, njemu u čast, zove „Scena Petar Kralj“. Bio je oženjen bivšom balerinom Sonjom Divac, a u prvom braku sa glumicom Ljiljanom Gazdić mu se 1973. godine rodila kćerka Milica, danas uspešna rediteljka. Preminuo je u Beogradu posle duge i teške bolesti, u 70. godini života. Sahranjen je 14. novembra u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju,
1941-2011
70
05.april 1941.
Potpisan jugoslovensko-sovjetski pakt o prijateljstvu i nenapadanju. Bio je to akt krajnjeg cinizma, vlada Kraljevine Jugoslavije očajnički je tražila pomoć, na svim stranama, a sovjetska vlada je znala da će Jugoslavija biti napadnuta ali ničim nije pomogla i pored gromoglasnih izjava o takozvanoj slovenskoj uzajamnosti.
06.april 1941.
Drugi svetski rat
Nacistička Nemačka bez objave rata mučki napala Kraljevinu Jugoslaviju – bombardovanje Beograda. Beograd koji je tri dana ranije proglašen otvorenim gradom, u 6:30 časova napala su 234 nemačka bombardera i 120 lovaca. Bilo je to uskršnje jutro kada je većina građana bilo kod kuća i spavalo, zatečeno u posteljama. U bombardovanju nastavljenom i tokom naredna dva dana poginulo je oko 2 500 ljudi. Uništeno je više stotina zgrada, među njima i zdanje Narodne biblioteke Srbije na Kosančićevom vencu, ustanove osnovane 1832. sa nemerljivim blagom od oko 300 000 knjiga, uključujući srednjovekovne rukopise i druga dela od neprocenjive vrednosti za srpsku kulturu.
10.april 1941.
_svg.png){kind=small}
Drugi svetski rat
Pod zaštitom nacističkih okupatora, u Zagrebu proglašena tzv. Nezavisna Država Hrvatska, pod vodstvom Ante Pavelića, koji je predvodio teroristički hrvatski ustaški pokret. Formiranje NDH je podržao i lider Hrvatske seljačke stranke Vlatko Maček. Slavko Kvaternik je 10. aprila 1941, u času kada su nemački tenkovi ulazili u Zagreb (gde su ih delovi stanovništva s cvećem dočekali), na radiju pročitao izjavu u kojoj je formalno proglasio Nezavisnu Državu Hrvatsku. Već sledećeg dana Pavelić se sa oko 350 ustaša prebacio iz Firence u Trst, odakle je stigao u Zagreb i tu je 17. aprila obrazovao prvu vladu. Stvorena je, tako, Nezavisna Država Hrvatska (NDH). U momentu stvaranja i proglašenja novostvorena država obuhvata teritoriju od blizu 100.000 kvadratnih kilometara - (Banovina Hrvatska i sadašnja Bosna i Hercegovina), sa više od 6,000.000 stanovnika. Celo područje podeljeno je na 22 velike župe i grad Zagreb. Ustaše su jedini politički činilac u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. One zavode poredak podoban totalitarnom režimu fašističke Italije, oslonjen je na njega i uživa apsolutnu podršku nacističke Nemačke.
Vladavina ustaša strategijski se - sasvim u duhu usvojenih „Načela..." - određuje, u celini, stavom: u hrvatskoj državi jedino je hrvatski narod državotvoran i suveren; drugi narodi ili njegovi delovi ne mogu biti politički činilac. Srbi su suvišni u državi Hrvata. U NDH je veoma brzo počeo teror nad Srbima, Jevrejima i Romima. Do jeseni 1941. u Srbiju je proterano oko 200.000 Srba. Srbi koji su ostali u NDH, s blagoslovom Vatikana i rimokatoličke crkve u Hrvatskoj prisilno su prekrštavani, a najdrastičniji oblik terora nad njima bili su masovni pokolji. Samo u Jasenovcu usmrćeno je minimum 700.000 ljudi, ogromnom većinom Srba. Ta najveća "fabrika smrti" u Drugom svetskom ratu na Jugoistoku Evrope radila je punom parom od leta 1941. do kraja aprila 1945, kada su posle neuspešne pobune preostalih logoraša u Jasenovac ušli pripadnici NOVJ.
12.april 1941.
Drugi svetski rat
Nemačke trupe zauzele Beograd. Prestonicu Jugoslavije, koja je prethodno proglašena za nebranjeni grad, zaposeo je jedan nemački poručnik koji je, sa svojim vodom, desantnim čamcem prešao Dunav iz Banata.
Poginuo srpski (jugoslovenski) istoričar Vladimir Ćorović, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, rektor Beogradskog univerziteta, akademik i redovan član Srpske kraljevske akademije. (Rođen: Mostar/Austro-Ugarska/Bosna i Hercegovina 27.oktobar 1885. - Umro: Elasona/Kraljevina Grčka/Grčka 12.april 1941.) Rođen je Mostaru, u poznatoj srpskoj trgovačkoj porodici, njegov brat je Svetozar Ćorović, jedan od poznatijih srpskih pripovedača iz hercegovačkog kraja. U rodnom gradu završio je osnovnu školu i gimnaziju. Godine 1904. Vladimir Ćorović se upisao na Bečki univerzitet, gde je studirao slovensku filologiju, arheologiju i istoriju. Bio je vrlo aktivan u Srpskom akademskom društvu „Zora“, o kome je 1905. godine objavio knjižicu. Tezom o Lukijanu Mušickom, doktorirao je u Beču 1908. godine. Specijalističke studije nastavio je u Minhenu (1908—1909). Od septembra 1909. godine Ćorović je živeo u Sarajevu, radeći najpre kao kustos, a zatim kao upravnik biblioteke u Zemaljskom muzeju. Bio je saradnik vrlo značajnih srpskih časopisa, a posebno „Bosanske vile“, „Srpskog književnog glasnika“ i „Letopisa Matice srpske“. Pored ostalog, u Sarajevu je bio sekretar Srpskog prosvjetnog i kulturnog društva „Prosvjeta“ i priređivač njenog kalendara za 1911. godinu. Oženio se Jelenom Skerlić (1887—1960), sestrom Jovana Skerlića. Imali su dve ćerke.
Nakon atentata Gavrila Principa, 28. juna 1914. u Sarajevu, Ćorovića su uhapsile austrougarske okupacione vlasti. Osudile su ga na Banjalučkom veleizdajničkom procesu na osam godina robije. Posle oslobođenja zemlje bio je član Narodnog veća u Zagrebu i Privremenog narodnog predstavništva u Beogradu. Posle napada Nemaca na Jugoslaviju, napustio je Beograd i krenuo u emigraciju zajedno sa više tadašnjih istaknutih jugoslovenskih političara, ali je avion kojim je upravljao Siniša Sinobad oboren 12. aprila 1941. godine iznad Olimpa u Grčkoj. Avion je pao u blizini grada Elasone i u toj nesreći poginuo je i Vladimir Ćorović. Na osnovu teksta koji je napisao akademik Radovan Samardžić, Vladimir Ćorović je zastupljen u knjizi Sto najznamenitijih Srba. Dela: "Istorija Jugoslavije", "Uzajamne veze i uticaj kod slovenskih zapisa", "Podela vlasti između Milutina i Dragutina", "Spisi sv. Save", "Luka Vukalović", "Pohod Mahmut-paše Bušatlije protiv Paštrovića", "Odnosi Austro-Ugarske i Srbije u XX veku", "Odnosi Crne Gore sa Dubrovnikom od Karlovačkog do Požarevačkog mira", "Ban Borić i njegovi potomci", "Historija Bosne", "Pokreti i dela". Posthumno objavljeno: "Istorija Srba", "Skripta minora".
1885-1941
55
13.april 1941.
.png){kind=small}
Drugi svetski rat
_svg.png){kind=small}
Mađarske okupacione trupe počele teror u Bačkoj - tokom aprilskog zaposedanja Bačke ubijeno je oko 8.500 civila, Srba i Jevreja. U okupaciji jugoslovenskih teritorija je učestvovalo oko 80.000 mađarskih vojnika. U saradnji sa predstavnicima Hitlerovog generalštaba, Mađarska do 30. marta izrađuje raspored mađarskih jedinica za upad u Jugoslaviju. Na dan proglašenja NDH, mađarska vlada zaseda 10. aprila 1941. godine, odobrava regentovu zapovest o ratnim operacijama u „Južnim krajevima“ i izdaje „Proklamaciju mađarskom narodu“ da je vojna intervencija neophodna zarad navodne zaštite mađarskog življa. Stvarajući privid da je Bačka osvojena herojskim bitkama, Hortijeve trupe su iscenirale sukobe pucajući po krovovima i optužujući lokalno stanovništvo da na tavanima krije četnike. Mađarske trupe okupirale su Novi Sad i odmah zavele svoju upravu. U sam grad je umarširala vojska i naoružani odredi Mađara, a prva meta im je bio spomenik Svetozara Miletića koji je uklonjen od strane mađarskih okupacionih vlasti. Posebno je stradalo civilno stanovništvo Sombora, Srbobrana, Subotice, Sente i Novog Sada.
Mađarski okupator je ušao u Novi Sad iz pravca Bačke Palanke zbog straha od ponovljenog događaja u Sirigu. Profesor doktor Milan Runić tvrdi da je glavni uzrok tog okupatorovog poteza bila opsesija hortijevaca da u Novom Sadu ima četnika. Usled toga, kao i zbog otpora na koji su naišle u Sirigu, okupatorske snage su u Novi Sad ušle iz pravca Bačke Palanke kroz Futošku ulicu. Tek u popodnevnim satima je mađarska vojska ušla u Temerinsku ulicu doznavši od domaćih Mađara da je taj deo grada, Salajka, naseljen srpskim stanovništvom i da se tu navodno kriju četnici. Okupator je naredio da kapije ostanu otvorene i zaređao po kućama.
Tokom aprilskog zaposedanja Bačke 1941. godine, usled insceniranih sukoba kojima je stvorena prividna viteška bitka „hrabre“ mađarske vojske sa „četnicima“, pobijeno je najmanje 8.350 (prema drugim podacima 8.500) građana. U političkom izveštaju Svetozara Toze Markovića od 10. oktobra 1942. napominje se da su hortijevci do oktobra 1941. godine pogubili 15.000 duša, oko 60.000 zatvorili u koncentracione logore i proterali, a u januarskoj Raciji 1942. pobili „oko 10.000 duša u Šajkaškoj i Novom Sadu“. Preko 10.000 ljudi je opljačkano tokom aprilske okupacije.
15.april 1941.
Drugi svetski rat
Vlada Kraljevine Jugoslavije, s kraljem Petrom II Karađorđevićem, napustila je zemlju, odletevši u pravcu Grčke sa aerodroma u Nikšiću.
16.april 1941.
Rođena srpska (jugoslovenska) pozorišna, filmska i TV glumica Neda Spasojević. (Rođena: Beograd/Kraljevina Jugoslavija/Srbija 16.april 1941. - Umrla: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 16.jul 1981.) Nedin otac bio je pozorišni i filmski glumac, Milorad Spasojević, a majka Jelena pozorišna krojačica. Često je sa ocem putovala po raznim pozorištima. Godine 1960. polaže prijemni ispit na Akademiji za pozorišnu umetnost u Beogradu, ali je ne primaju. Tada ju je otac pitao: „Hoćeš da budeš glumica? Dođi u Titograd, i budi glumica!“. Odlazi u Titograd i prvi put na scenu stupa 23. marta 1961. godine. Jednu sezonu igra u zrenjaninskom Narodnom pozorištu. Ponovo polaže prijemni u Beogradu 1962. godine, i primaju je. Diplomirala je 1966. u klasi profesora Mate Miloševića, sa ulogom Kleopatre. Odustaje od ideje da ode u Mostar, pošto je stipendija Ateljea 212 vezuje za Beograd.
Prvi put na filmu u „Izdajnik“ kod Kokana Rakonjca, kasnije će igrati u još petnestak njegovih filmova. Od polovine šezdesetih godina jedna je od najmarkantnijih lica jugoslovenskog glumišta; snima i po nekoliko drama godišnje. Umrla je od raka, 16. jula 1981. godine, u Beogradu. Bila je udata za slikara Baneta Minića, sa kojim ima ćerku glumicu Isidoru Minić.
1941-1981
40
17.april 1941.
Drugi svetski rat
Kapitulirala Vojska Kraljevine Jugoslavije. Opunomoćenici Vrhovne komande vlade Kraljevine Jugoslavije, šef diplomatije Aleksandar Cincar-Marković i general Radivoje Janković, potpisali su, u zgradi negdašnjeg čehoslovačkog poslanstva u Beogradu, akt o kapitulaciji oružanih snaga Jugoslavije. Vojska je odvedena u zarobljeništvo (samo Srbi), a zemlja podeljena. Formirane su zločinačka Nezavisna država Hrvatska i Velika Albanija, a Nemačka, Italija, Mađarska i Bugarska, podelile su ostatak teritorije. Jugoslovenska ratna flota pripala je Italiji, izuzev jedne podmornice i dve motorne torpiljerke koje su umakle i razarača "Zagreb" koji su uspeli da potope poručnici bojnog broda Milan Spasić i Sergej Mašera u Boki.
21.april 1941.
Drugi svetski rat
Šefovi diplomatija Nemačke i Italije Joakim fon Ribentrop i grof Galeaco Ćano postigli dogovor o podeli Jugoslavije na nemačku i italijansku zonu.
22.april 1941.
Drugi svetski rat
Nemački zapovednik, general Helmut Forster saopštio da je preuzeo okupacionu upravu u Srbiji.
23.april 1941.
Drugi svetski rat
_svg.png){kind=small}
Grčka vojska kapitulirala pred trupama Nemačke, a kralj i vlada su napustili okupiranu zemlju.
24.april 1941.
Rođen američki diplomata Ričard Holbruk, "arhitekta" Dejtonskog sporazuma. (Rođen: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 24.april 1941. - Umro: Vašington/Sjedinjene Američke Države 13.decembar 2010.) Ričard Holbruk je bio američki diplomata, potomak Jevreja izbeglica iz Poljske tokom Drugog svetskog rata (familja Goldbrajh), jedan od kreatora Dejtonskog sporazuma kojim je okončan rat u Bosni i Hercegovini novembra 1995. godine. Pored toga, igrao je važnu ulogu u pregovorima sa Slobodanom Miloševićem 1998. godine, u toku oružanih sukoba na Kosovu i Metohiji. Radio je u svim administracijama demokrata od kraja 1960-ih godina XX veka. Tokom administracije Bila Klintona Holbruk je bio ambasador u Nemačkoj 1993-94. godine, pomoćnik državnog sekretara za evropske poslove 1994-95, a od 1999. do 2001. godine ambasador SAD pri UN. Predsednik SAD, Barak Obama, imenovao ga je, početkom 2009. godine, za specijalnog izaslanika za Avganistan. Njegov diplomatski stil mu je doneo nadimke "Buldožer" i "Pobesneli bik".
1941-2010
69
27.april 1941.
Drugi svetski rat
Nemačke trupe zauzele Atinu.
30.april 1941.
Drugi svetski rat
Ante Pavelić, poglavar takozvane Nezavisne Države Hrvatske - nacističke tvorevine - izdao zakon o rasnoj pripadnosti, čime su u ustaškoj Hrvatskoj legalizovani progoni i ubijanje Srba, Jevreja i Roma, koji su imali neverovatno surov i zverski oblik.
Maj 1941
08.maj 1941.
_svg.png){kind=small}
Umrla srpska knjeginja i kraljica Natalija Obrenović (Petrovna Keško). (Rođena: Firenca/Veliko vojvodstvo Toskana/Italija 14.maj 1859. - Umrla: Pariz/Francuska 08.maj 1941.) Natalija Obrenović, rođ. Natalija Petrovna Keško, srpska kneginja i kraljica, žena Milana Obrenovića IV, jedna od najtragičnijih kraljica u novijoj srpskoj istoriji. Rođena je u porodici bogatog ruskog spahije Petra Keška i njegove žene Pulherije Sturza, rumunske plemkinje. Mlada je ostala bez oca i majke, pa je o njoj i njenim sestrama i bratom staranje preuzela njihova rumunska rodbina. Iako su postojali pregovori s ruskim dvorom da se knez Milan oženi nekom ruskom princezom, 17. oktobra 1875. godine oženio se Natalijom Keško, koju je upoznao u Beču, po preporuci i savetu svoje majke, rumunske princeze Marije Katardži Obrenović. Mladi bračni par smatran je za najlepši vladarski par u Evropi toga doba. Kneginja, a od 1882. kraljica Natalija rodila je 1876. sina Aleksandra, kasnije kralja Srbije (od 1889. do 1903), i Sergeja, koji je umro pet dana po rođenju.
Svesrdno je pomagala ženska društva i pokret za emancipaciju žena u Srbiji, bila pokrovitelj čuvene Više ženske škole u Beogradu ali i mecena mnogih umetnika, slikara i pisaca, i angažovala se u pomoći ranjenicima i ratne siročadi iz srpskih oslobodilačkih ratova sa Turskom i Bugarskom. Kasnije, i pored zatiranja dinastije Obrenović i zločinačkog ubistva njenog sina Aleksandra i njegove žene kraljice Drage u Majskom prevratu 1903, iz Francuske je pomagala Srbiju u balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu. Bila je veliki dobrotvor i svoja imanja testamentom je zaveštala Beogradskom univerzitetu i manastirima i crkvama – zadužbinama Obrenovića. Pored Uspomena i obimne prepiske na francuskom, napisala je i pregršt aforizama i dve novele na spskom jeziku. Kraljica Natalija je umrla 8. maja 1941. godine u manastiru Sen Deni kraj Pariza i sahranjena na groblju Lardi kraj Pariza. Njeni memoari se čuvaju u Vatikanu i nisu još uvek objavljeni.
1859-1941
81
10.maj 1941.
Drugi svetski rat
Zamenik nemačkog vođe Adolfa Hitlera, Rudolf Hes se spustio padobranom u Škotsku u nameri da kod britanske vlade izdejstvuje separatni mir sa Nemačkom. Njegov predlog nije prihvaćen i Hes je kraj Drugog svetskog rata dočekao kao zarobljenik u Velikoj Britaniji. Na suđenju u Nirnbergu 1946. osuđen je na doživotnu robiju.
13.maj 1941.
Drugi svetski rat
Van zakona stavljeno oko dva miliona Srba i desetine hiljada Jevreja i Roma u nacističkoj tzv. Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Ministar unutrašnjih poslova ustaške Nezavisne Države Hrvatske Andrija Artuković propisao "Provedbenu naredbu o ustrojstvu i poslovanju ravnateljstva za javni red i sigurnost", što je bio "pravni osnov" hrvatskih vlasti za stavljanje van zakona oko dva miliona Srba i desetine hiljada Jevreja i Roma.
16.maj 1941.
Skupština Islanda okončala ugovor sa Danskom i proglasila nezavisnost, koja je potvrđena plebiscitom 24.maja 1944. na osnovu kojeg je Island kasnije proglašen republikom. Island je od 1918. bio u personalnoj uniji sa Danskom, tj. pod istom krunom. Ranije je bio danska kolonija.
18.maj 1941.
Drugi svetski rat
Poglavnik tzv. Nezavisne Države Hrvatske Ante Pavelić se ugovorom obavezao na teritorijalne ustupke Italiji. Ugovor sa njim potpisao je italijanski fašistički vođa Benito Musolini. Prema istom, Pavelić je Italiji predao veći deo Dalmacije, gotovo sva ostrva osim Brača, Hvara i Paga kao i veći deo Gorskog Kotara. Sporazum je predviđao italijanskog princa za hrvatskog kralja, ali je ovaj odbio da „nogom stupi u tu varvarsku zemlju“.
20.maj 1941.
Drugi svetski rat
Nemačke trupe izvršile desant na grčko ostrvo Krit.
24.maj 1941.
Drugi svetski rat
Nemački ratni brod „Bizmark“ potopio britansku krstaricu „Hud“. Od 1.422 mornara preživela samo trojica. Na izlazu iz Danskog prolaza, „Bizmark“, koji se zaputio u Atlantik sa ciljem potapanja britanskih konvoja, pogodio je britansku krstaricu „Hud“. Od 1.422 mornara koliko ih se nalazilo na ovoj krstarici, preživela su samo trojica. Britanci su „Bizmark“ nakon potere, potopili 27.maja 1941. u francuskim teritorijalnim vodama, poslavši pri tom, na dno okeana 2.300 Nemaca.
Rođen američki pevač i kompozitor Robert Cimerman, poznatiji kao Bob Dilan, jedan od najpopularnijih muzičara XX veka. (Rođen: Dalut/Minesota/Sjedinjene Američke Države) Bob Dilan je rođen kao Robert Alen Cimerman u gradu Dalut u Minesoti. Očevi roditelji Zipman i Ana Cimerman su emigrirali iz Odese iz nekadašnjeg Ruskog carstva u SAD nakon antisemitskih pogroma 1905.godine. Majčini roditelji, Ben i Florens Stoun su poreklom litvanski Jevreji koji su došli u SAD 1902.godine. Osmislio je 1965. i popularisao tzv. folk-rok muziku, ali je komponovao i spevao mnoštvo balada, protestnih, kantri i folk pesama, svirajući pri tom na nizu instrumenata, poput usne harmonike, gitare, klavira. Prisutan je na svetskoj muzičkoj sceni već pola veka. Mnoge njegove pesme obradio je veliki broj izvođača. Neke od njih postale su himne Pokreta za građanska prava i anti-ratnog pokreta. Kroz svoje pesme, često je izražavao bunt protiv politike i društvenih dogmi svoga vremena. Dobio je Nobelovu nagradu za književnost 2016. godine, za stvaranje novih poetskih izražaja unutar velike američke tradicije pesama.
27.maj 1941.
Drugi svetski rat
Nemačko vojno zapovedništvo Srbije objavilo naredbu kojom je, pod pretnjom smrću, zabranjeno slušanje stranih radio stanica, izuzev nemačkih.
Drugi svetski rat
Britanski brodovi "Dorsetšajr", "Kralj Džordž V" i "Rodni" i avioni s nosača aviona "Ark rojal", potopili jedan od najvećih nemačkih ratnih brodova "Bizmark", koji je tri dana ranije poslao na morsko dno, s više od 1.400 ljudi, britansku krstaricu "Hud". S "Bizmarkom" je potonulo 2.300 članova posade na pučini Atlantika naspram francuske obale.
Jun 1941
01.jun 1941.
Drugi svetski rat
Nemci osvojili Krit i zarobili 13.000 britanskih vojnika, čime su obezbedili važnu bazu za operacije na Bliskom Istoku i u Severnoj Africi. Osnovna namera nemačkog vojnog vrha bila je da se onemogući nesmetana kontrola Sredozemlja od strane Britanaca.
Drugi svetski rat
Ustaško streljanje viđenijih Srba u Trebinju. Dana 28.maja 1941.godine u Trebinje je doputovalo 10 ustaških omladinaca, studenata Zagrebačkog Univerziteta. Naredili su da se odmah po svim radnjama i javnim mestima skinu natpisi pisani ćirilicom, što je učinjeno i na dva spomenika i to Njegoševom i Trebinjskih mučenika. U noći između 31.maja i 01.juna po Trebinju su otvarali oružanu vatru omladinci Ustaške organizacije, pa su na ulice i periferiju grada Trebinja poslate ustaše i ostala naoružane pristalice ovih fašista. Ustaše su u ranim jutarnjim satima 01.juna između 5 i 7 sati ubile streljanjem devet viđenijih Srba Trebinja i to na njihovim kućnim pragovima. Žrtve ovog masakra bile su: Popović Vlado beležnik opštine, Babić Vaso trgovac, Nogulić Dušan gostioničar iz Dražin Dola kod Trebinja, Kovačević Gašo sedlar majstor jugoslovenske vojske, Lečić Radovan stolar, Palikuća Vlajko, Đurić Šćepo mesar, Brković Miloš činovnik i Kukurić Ilija iz sela Polica. Pored ovih ubijenih Srba, ustaše su uhapsile još 15 Srba. Jedan deo su streljali a drugi utamničili. Ustaše iz Zagreba su na osnovu sporazuma sa vojnim vlastima u Trebinju zarobili još oko 30 talaca iz Trebinja i okoline, ugledne ljude, koji će služiti kao garancija da će stanovništvo nakon ovog počinjenog maskara biti mirno. Izveštaj o ovom zločinu sastavio i poslao svojim nadređenima ustaški potpukovnik Muharem J. Aganović.
04.jun 1941.
Drugi svetski rat
Nacistička Nemačka i tzv. Nezavisna Država Hrvatska postigle dogovor o iseljavanju 200 000 Srba iz NDH u Srbiju, u duhu rasističke težnje da prekrštavanjem i prisilnim iseljavanjem Srba i fizičkom likvidacijom Srba, Jevreja i Roma od NDH bude stvorena „rasno čista“ Hrvatska.
_svg.png){kind=small}
Umro poslednji nemački car i pruski kralj Fridrih Vilhelm II Viktor Albert. (Rođen: Berlin/Kraljevina Pruska/Nemačka 27.januar 1859. - Umro: Dorn/Holandija 04.jun 1941.) Fridrih Vilhelm II Viktor Albert bio je tvorac politike prodora na istok i izazivač niza vojno-diplomatskih kriza, uključujući objavu rata Srbiji 1914, čime je započeo Prvi svetski rat. Na presto Nemačkog carstva stupio je 1888, a 1918. je, posle poraza Nemačke, primoran da abdicira. Pobegao je u Holandiju, koja je odbila da ga izruči saveznicima radi suđenja za ratne zločine. Njegovo puno ime je bilo Fridrih Vilhelm Viktor Albert od Pruske (nem. Friedrich Wilhelm Viktor Albert von Preußen). Pripadao je nemačkoj kraljevskoj porodici Hoencolern (nem. Hohenzollern). Njegov otac bio je Fridrih III Nemački koji je vladao samo nekoliko meseci 1888. godine posle smrti svog oca Vilhelma I. Majka mu je bila Viktorija, najstarija ćerka britanske kraljice Viktorije, pa je bio blizak rođak ruske carice Aleksandre. Leva ruka mu je bila delimično paralizovana usled povrede pri rođenju. Vodio je militarističku politiku, unapredio vojnu industriju, mornaricu i podstakao osvajanje prekomorskih teritorija (nem. Weltpolitik).
Vladao je u periodu od 1888. do 1918. Sukobio se sa Otom fon Bizmarkom prisilivši ga 1890. na ostavku. Nastavio je sa sprovođenjem svoje socijalne politike (1891. proglašen je zakon o kontroli fabrika; 1892. osnovana je kancelarija za rad; 1899. proširen je zakon o starosti i invaliditetu; 1900. uvedeno je osiguranje protiv povrede; 1903. prošireno je osiguranje protiv bolesti; 1908. godine uvedeno je strogo regulisanje satnica fabrika). Nastavio je i pripremanje širenja Nemačke preko Balkana na Bliski i Srednji istok i učvršćenje kolonijalnog poseda. Njegova spoljna politika udaljila je sve saveznike osim Austro-Ugarske, a neki potezi izazvali afere koje su ostavile utisak nestabilne politike opasne za međunarodni poredak, što je zajedno s sprovođenjem politike intenzivnog naoružavanja, naročito na moru, ubrzalo izbijanje I. svetskog rata. Nakon vojnog sloma Nemačke 1918, a pod pretnjom revolucije, državni kancelar Maksimilijan fon Baden prisilio ga je 9.11.1918. na abdikaciju.
1859-1941
82
05.jun 1941.
Drugi svetski rat
Preko 5 000 ljudi je poginulo prilikom strahovite eksplozije skladišta oružja i municije u tvrđavi Despota Đurđa u Smederevu. U drevnu tvrđavu Despota Đurđa nemačke okupacione snage smestile su skladište oružja i municije bivše jugoslovenske vojske, koje je odletelo u vazduh u 14:14. Broj žrtava je bio ogroman, oko 5 000 ljudi. Pošto je bio pazaran dan u gradu se nalazilo mnoštvo sveta iz okoline a u stanici pored same tvrđave se u trenutku eksplozije nalazila kompozicija voza koja je potpuno razorena. Sam grad je strahovito stradao. Od 2 393 kuće tadašnjeg Smedereva samo 25 je ostalo neoštećeno. Nedićeva vlada obrazovala je Komisiju za obnovu koja je ogromnim naporima obnovila grad, uz masovan rad dobrovoljaca iz cele Srbije. Do 1943. grad je obnovljen. Uzrok eksplozije nikada nije rasvetljen.
07.jun 1941.
Rođena srpska (jugoslovenska) pozorišna, filmska i TV glumica Stanislava Pešić. (Rođena: Grocka/ Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 07.jun 1941. - Umrla: Beograd/SR Jugoslavija/Srbija 20.novembar 1997.) Otac Dušan bio je zamenik javnog gradskog tužioca, a majka Vera profesorka francuskog. Svoje detinjtvo na Tašmajdanu glumica je ovako opisala:„Nisam bila ni mirna ni povučena. Naprotiv, uvek sam volela da se tučem. Organizovala sam boks mečeve i rvačka takmičenja, iz kojih sam izlazila kao poražena strana. Uopšte, detinjstvo pamtim po posekotinama i modricama, zavojima i flasterima.” Pohađala je osnovnu školu „Vuk Karadžić“ u Beogradu. Nakon studija glume na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu angažovana je u Narodnom pozorištu. Na filmu debituje 1961. i za ulogu Saše u „Pesmi“ Radoša Novakovića nagrađena je na festivalu u Puli. Veliku medijsku popularnost donela joj je uloga Olge u TV seriji „Pozorište u kući“. Na Televiziji Beograd je radila i kao voditeljka programa za decu.
Nekoliko meseci pred smrt objavljena je njena knjiga Devetnaest društvenih igara. Preminula je od raka 20. novembra 1997. godine u Beogradu. Političarka Vesna Pešić njena je rođena sestra. Imala je dvojicu sinova, Peru sa vajarom Slavoljubom Vavom Stankovićem i Ivana, sa kompozitorom Vojislavom Vokijem Kostićem.
1941-1997
56
08.jun 1941.
_svg.png){kind=small}
Drugi svetski rat
Britanske snage i jedinice Slobodne Francuske izvršile invaziju Sirije da bi sprečile osnivanje baza Sila osovine. U borbama s trupama francuskog višijevskog predsednika vlade generala Petena, iz stroja je izbačeno 4.600 Britanaca, ali je odbrana Sueckog kanala pomerena za oko 400 kilometara na sever.
14.jun 1941.
Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt naredio zamrzavanje imovine nacističke Nemačke i fašističke Italije u Americi.
20.jun 1941.
Drugi svetski rat
Osnovan koncentracioni logor Jastrebarsko od strane vlasti fašističke tzv. NDH.
22.jun 1941.
Drugi svetski rat
Počela operacija „Barbarosa“ u kojoj su Hitlerove trupe sa više od 150 divizija napale SSSR duž cele granične linije između Baltičkog i Crnog mora. Planom nemačkog nacističkog vođe Adolfa Hitlera nazvanim „Barbarosa“ bilo je predviđeno uništenje sovjetskih armija u graničnim oblastima i brzo zauzimanje evropskog dela Sovjetskog Saveza. Nemačka armija sa četiri miliona vojnika, 3 300 tenkova i 2 000 aviona, u početku je veoma brzo napredovala, ali je već na samom kraju 1941. bilo jasno da je plan za brzo uništenje sovjetske Rusije doživeo neuspeh.
_svg.png){kind=small}
Centralni komitet Komunističke partije Jugoslavije pozvao narode Jugoslavije na ustanak protiv nemačkog okupatora putem proglasa, povodom napada Nemačke na Sovjetski Savez. Zanimljivo je da KPJ nije započela ustanak kada je Jugoslavija okupirana i rasparčana već baš onog trenutka kada je napadnut Sovjetski Savez.
Drugi svetski rat
Drugi svetski rat
Italija i Rumunija objavile rat Sovjetskom Savezu.
26.jun 1941.
Drugi svetski rat
Finska se pridružila nacističkoj Nemačkoj i objavila rat Sovjetskom Savezu u kojem je učestvovala tri godine. Prisiljena je na primirje 1944. a konačan mirovni ugovor potpisala je 1947. u Parizu.
27.jun 1941.
Drugi svetski rat
Vlada mađarskog regenta Mikloša Hortija, saveznika nacističke Nemačke, objavila rat Sovjetskom Savezu.
29.jun 1941.
Umro poljski pijanista i kompozitor Ignac Jan Pederevski, profesor Konzervatorijuma u Varšavi, koji je od 1919. do 1921. bio predsednik vlade i ministar inostranih poslova Poljske. (Rođen: Kurilovka/Ruska imperija/Poljska 18.novembar 1860. - Umro: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 29.jun 1941.) Pederevski je bio poljski profesor klavira, pijanista, kompozitor, državnik i diplomata. Školovao se za profesora klavira. Radi daljeg usavršavanja, odlučio je otići u Beč. Tamo se sreo s Bramsom, posle čega mu pijanistička karijera poprima uzlaznu putanju. Održava koncerte po Evropi, od kojih mu se pamte oni u Parizu i Londonu. Potom nastupa širom Severne Amerike, gde je održao više od stotinak koncerata. Brojne njegove svetske turneje su zapamćene kao veličanstveni uspesi. Prihode od svojih koncerata, koji su bili pozamašni, delio je u karitativne i kulturne svrhe.
Nakon prvog svetskog rata, 1919, u slobodnoj Poljskoj je sastavio prvu izbornu koalicionu vladu u kojoj je bio premijer i ministar inostranih poslova. U vladi je ostao do novembra 1919. Potom je ostvario i diplomatsku karijeru: 1920. je bio poljski predstavnik u Ligi naroda. Nakon što se povukao iz političkog života, otišao je iz Poljske.
1860-1941
80
Jul 1941
01.jul 1941.
Emitovana prva televizijska reklama - na televiziji En-Bi-Si prikazan spot od 10 sekundi za "Bulova Voč Kompani". (Bulova Watch Company)
04.jul 1941.
Politbiro Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije doneo je u Beogradu odluku o oružanom otporu protiv nemačkih okupatora. Odluka o podizanju ustanka nije doneta kada je okupirana Jugoslavija nego tek nakon napada na Sovjetski Savez. Dan 4.jul se slavio kao državni praznik u SFRJ poznat kao “Dan borca“.
05.jul 1941.
Drugi svetski rat
Osnovan koncentracioni logor na Banjici.
07.jul 1941.
%3B_Flag_of_Montenegro_(1946%E2%80%931993)_svg.jpg){kind=small}
Početak oružanog ustanka protiv okupatora i njihovih slugu u Srbiji, odnosno Jugoslaviji – Dan ustanka u Srbiji. Žikica Jovanović Španac, borac lokalnog partizanskog odreda, započeo je oružanu borbu pod vođstvom KPJ. On je u Beloj Crkvi, na lokalnom ivandanjskom seoskom vašaru, ubio dvojicu pripadnika žandarmerije - Milenka Brakovića i Bogdana Lončara. Ovaj događaj prihvaćen je kasnije kao početak ustanka u Srbiji, odnosno Jugoslaviji
09.jul 1941.
Drugi svetski rat
Streljana prva grupa talaca iz logora Kerestinec u tzv. ND Hrvatskoj. 8. jula 1941. iz logora Kerestinec su izvedeni dr Božidar Adžija, Ognjen Prica, Otokar Keršovani, dr Ivo Kun, Zvonimir Richtman, Ivan Korski, Viktor Rosenzweig, Sigismund Kraus, Simo Crnogorac i Alfred Bergman. Već 10. jula objavljen je oglas ministarstva unutrašnjih poslova tzv. nezavisne države Hrvatske (ministar je u to vreme bio Andrija Artuković) da su taoci streljani 9. jula 1941. kao "duhovni začetnici" povodom likvidacije ustaškog agenta Ljudevita Tiljka. Tiljak je bio bivši član KP i poznavao je način ilegalnog rada i mnoge članove partije. Sa dolaskom ustaškog režima ispostavilo se da je špijun. To je bio prvi javno objavljeni proglas da se ustaška vlast i u Zagrebu odlučila na najdrastičnije oblike političkog nasilja, tj. ubijanje po samovolji, mimo svakog zakonskog postupka, istrage ili utvrđene krivice. Sabirni logor u Kerestincu osnovan je pre rata i okupacije, još za vreme Banovine Hrvatske u Kraljevini Jugoslaviji. Bio je to prvi takav logor na tlu NDH kao preteča budućih fašističkih masovnih mučilišta i gubilišta, nagoveštaj i signal totalne fašizacije zemlje koja je usledila. Još za vreme banovine, internisani su u Kerestinec mnogi tada poznatiji levičari.
Streljan jugoslovenski novinar i revolucionar Otokar Keršovani, narodni heroj socijalističke Jugoslavije. (Rođen: Trst/Austro-Ugarska/Italija 23.februar 1902. - Umro: Zagreb/Kraljevina Jugoslavija (Nezavisna Država Hrvatska)/Hrvatska 09.jul 1941.) Otokar Keršovan je rođen u Trstu, kao sin austrougarskog službenika. Posle zatvaranja hrvatske gimnazije u Pazinu, kao šesnaestogodišnji mladić je emigrirao u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Gimnaziju je završio u Karlovcu, a u Zagrebu je upisao Šumarski fakultet. Kao student je 1922. godine počeo da se bavi novinarstvom. Učestvovao je u radu jugoslovenskog akademskog kluba „Janušić“ i pokrenuo je polumesečni časopis „Mlada Jugoslavija“, a od 1923. godine postaje jedan od njenih urednika. Sarađivao je i u zagrebačkim „Novostima“ i „Slobodnoj tribini“. Godine 1925. postao je urednik beogradskih zemljoradničkih novina „Novosti“. U Beogradu je 1927. godine postao član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), a uskoro i član Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Srbiju. Godinu dana kasnije primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Prvi put je uhapšen 1928. godine. Posle zatvora vratio se u Beograd, gde je nastavio partijski rad. Zajedno sa Veselinom Maslešom izdaje napredni časopis „Nova literatura“. Ponovo je uhapšen i osuđen na deset godina zatvora. Izlazi iz zatvora 1940. godine, ali ga krajem marta 1941. godine ponovo hapse i posle okupacije predaju ustašama. Odveden je u zloglasni logor Kerestinec. Streljan je 9. jula 1941. godine na Dotrščini, kraj Maksimira, zajedno sa narodnim herojima Božidarom Adžijom, Ognjenom Pricom i još sedam komunista.
1902-1941
39
Streljan jugoslovenski i srpsko-hrvatski publicista i revolucionar Božidar Adžija, narodni heroj socijalističke Jugoslavije. (Rođen: Drniš/Austro-Ugarska/Hrvatska 24.decembar 1890. - Umro: Zagreb/Kraljevina Jugoslavija (Nezavisna Država Hrvatska)/Hrvatska 09.jul 1941.) Rođen je u Drnišu, od oca Hrvata i majke unijatkinje (Jela Dereta). Njegov stariji brat, Nikola, bio je načelnik drniške opštine. Unijati u Dalmaciji, ili Grkokatolici u Dalmaciji, verska su zajednica, koja je postojala u 19. i 20. veku, uglavnom u naseljima Kričke, Baljci i Vrlika. Pojavili su se 1832. godine, a nestali u Drugom svetskom ratu, vrativši se u pravoslavnu veru, a manjim delom prelaskom u rimokatolike. To su bili Srbi pravoslavci, koji su sklopili uniju sa Rimokatoličkom crkvom i priznali vrhovnu vlast Pape, čime su izašli iz okvira Srpske pravoslavne crkve.
Na studije prava odlazi 1910. u Prag, gde ih završava doktoratom 1914. Nakon povratka u domovinu 1914. je mobilizovan, i do kraja I. svetskog rata radio je kao pisar i prevodilac u vojnim sudovima u Sinju, Šibeniku i Dubrovniku. Godine 1918. izabran u Drnišu za člana Narodnoga veća SHS, a zbog italijanske okupacije napušta Dalmaciju i 1919. nastanjuje se u Zagrebu. Bio je član Socijaldemokratske stranke Hrvatske i Slavonije, a od 1935. KPJ. Na osnivačkom kongresu Komunističke partije Hrvatske 1937. izabran je za člana Centralnog komiteta. Zbog komunističke agitacije do 1941. više puta je osuđivan i zatvaran da bi se od aprila 1941. nalazio u ustaškom zatvoru. Početkom jula 1941, zajedno sa grupom kerestinečkih logoraša, ustaške su ga vlasti streljale u Maksimiru. Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 26. jula 1945. godine, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske, proglašen je za narodnog heroja. Božidar Adžija se smatra začetnikom marksističke sociologije u Jugoslaviji. U svom časopisu Socijalna misao (1928 - 1933) objavljivao je članke sociološkog sadržaja. Njegova knjiga Od Platona do Marksa (1929). prvi je prikaz socijalnih ideja u Jugoslaviji. Sarađivao je i u Sociološkom društvu u Zagrebu.
1890-1941
50
10.jul 1941.
Drugi svetski rat
Počela bitka kod Smolenska, prva velika bitka tokom operacije Barbarosa u Drugom svetskom ratu koja je značajno usporila napredovanje Vermahta u Sovjetskom Savezu. Bitka se odigrala oko grada Smolenska između 10. jula i 10. septembra 1941, tokom dva meseca na oko 400 kilometara zapadno od Moskve.
11.jul 1941.
Drugi svetski rat
Nemački nacistički okupator izdao uredbu o kaznama za sabotaže u Srbiji.
12.jul 1941.
Drugi svetski rat
U Cetinju na skupštini crnogorskih separatista, proglašena "suverena i nezavisna" Crna Gora pod italijanskim protektoratom.
13.jul 1941.
Trinaestojulski ustanak u Crnoj Gori podignut protiv italijanskih fašista i domaćih izdajnika.
14.jul 1941.
Drugi svetski rat
Prvi put u borbi upotrebljene sovjetske "kaćuše" - sovjetski višecevni bacač raketa - "Staljinove orgulje", kako su ih zvali nemački vojnici.
17.jul 1941.
Streljan Pavle Bihali, srpski (jugoslovenski) izdavač, književnik i prevodilac mađarsko-jevrejskog porekla, osnivač izdavačke kuće „Nolit“ . (Rođen: Zemun/Austro-Ugarska/Srbija 08.avgust 1898. - Umro: Beograd/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 17.jul 1941.) Rođen u Zemunu od oca Davida i majke Klare , rođene Šenman. Osnovnu školu završio u rodnom gradu. Gimnaziju je napustio 1910. tokom pohađanja II razreda. Tokom 1911. učio je zanat u očevoj radionici. Početkom rata, 1915. prelazi zajedno sa porodicom u Budimpeštu. Sledeće 1916. biva mobilisan u austrougarsku vojsku. U Zemun se vraća 1918. kada je i mobilisan u vojsku kraljevine SHS. Od oca je sa bratom Otom preuzeo molersko-farbarsku radionicu. Tokom 1919. je došao u dodir sa radničkim pokretom. Intenzivno je proučavao marksističku literaturu. Bio je član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) od 1920. Radionicu je zatvorio 1927. da bi zajedno sa bratom Otom, 1928. osnovao Izdavačko preduzeće Nolit. Formirao je literarni odbor Književne zajednice Nolit i Redakcioni odbor časopisa za kulturna pitanja Nova literatura, sastavljen od uglednih ličnosti iz sveta književnosti i nauke iz zemlje i inostranstva. Ne samo da je bio glavni i odgovorni urednik, već i grafički dizajner, prevodilac, pisac mnogobrojnih eseja, stvaralac legendarnih intervjua. Prvi broj časopisa, u čijem je uređivanju pomogao bratu, izašao je decembra 1929. Iste godine je izdata i prva knjiga sa znakom izdavačkog preduzeća Nolit. Mladi tog vremena bili su fascinirani magazinima, knjigama, slikama i reportažama koje je Pavle donosio iz Evrope, a uz saradnju mnogih prijatelja iz sveta umetnosti. Ipak, to je sa sobom nosilo i breme vremena i netrpeljivost tadašnje vlasti koja nimalo nije bila naklonjena literarnim delima zapadnog sveta a naročito Austrije i Nemačke. Uz uticaj koji je imao na zapadu Pavle je napravio čvrsta prijateljstva i poslove sa nekim od najpoznatijih svetskih imena kao što su: Džek London, Pablo Pikaso, Albert Ajnštajn, Bertolt Breht, Gustav Krklec, Teodor Drajzer, Maksim Gorki, Egon Ervin Kiš, Erih Marija Remark i mnogim drugima.
Pod optužbom da se bavi političkim radom koji potpada pod udar Zakona o zaštiti države, uhapšen je 18.februara 1930. i sproveden u Glavnjaču. Od mučenja kojem je podvrgnut u tom zatvoru, do kraja života je osećao fizičke posledice. Ponovo je hapšen 1931, ali mu nije suđeno zbog obustavljanja postupka tokom istrage. Oženio se Bečlijkom Marijom Fingstl sa kojom 1938. godine dobio sina Ivana. Porodica Bihali se posle nemačke okupacije Beograda 1941. prebacila iz prestonice u varoš pod Rudnikom, Gornji Milanovac, pod zaštitničkim okriljem tamošnjeg bogataša Vasilija Vasiljevića. Ipak ni tamo nije ostao neprimećen. Kao poznatog kulturnog radnika, levičara i antifašistu, Gestapo ga je uhapsio 17. maja 1941. godine i odveo u Beograd. Gestapo ga je streljao 17. jula 1941. godine u Marinkovoj Bari, u Beogradu, u prvoj grupi streljanih zatočenika Banjičkog logora.
1898-1941
41
Streljan jugoslovenski književnik i publicista August Cesarec, učesnik Španskog građanskog rata, pobornik socijalističkih ideja. (Rođen: Zagreb/Austro-Ugarska/Hrvatska 04.decembar 1893. - Umro: Zagreb/Kraljevina Jugoslavija (Nezavisna Država Hrvatska)/Hrvatska 17.jul 1941.) Već kao gimnazijalac pridružio se socijaldemokratskom pokretu. Učestvovao je u atentatu na komesara Cuvaja. I svetski rat proveo je kao vojnik u Srbiji. Pod utiskom Oktobarske revolucije prihvatio je boljševičke ideje i uključio se u ilegalni rad komunističkih organizacija zbog čega je bio pod stalnom policijskom prismotrom i više puta zatvaran. Političko rešenje za južnoslovenske narode video je u federalizmu i socijalizmu. S Miroslavom Krležom pokrenuo je 1919. godine časopis „Plamen“ u kojem zagovara ideje revolucije. Član KPJ je od 1920. godine. U Moskvi je 1922. učestvovao na kongresu Komunističke internacionale, 1934. na kongresu Saveza sovjetskih pisaca. Kao uvereni antifašista boravio je 1937. godine u Španiji, o čemu je pisao u knjizi „Španjolski susreti“. Ustaše su ga uhapsile 15. maja 1941. godine i zatvorile u logor Kerestinec kraj Samobora. Bio je učesnik poznatog bega iz zatvora, jula 1941. godine. Ali je uhvaćen i streljan 17. jula 1941. godine.
1893-1941
47
26.jul 1941.
Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt naredio zamrzavanje japanske imovine u SAD, sprečivši bilo kakvu američko-japansku trgovinu.
28.jul 1941.
Drugi svetski rat
U odmazdi zbog požara u nemačkim garažama, Nemci u Beogradu streljali više od 120 ljudi, mahom Jevreja ali i drugih talaca, većinom pripadnika oslobodilačkog pokreta.
31.jul 1941.
Drugi svetski rat
Rajhsmaršal Herman Gering naložio pismeno šefu policije Rajnhardu Hajdrihu da sačini nacrt plana "konačnog rešenja", što je bio eufemistički naziv za uništenje svih pripadnika jevrejskog naroda na teritorijama koje je kontrolisala nacistička Nemačka.
Avgust 1941
07.avgust 1941.
Umro indijski pisac, dramaturg i filozof Rabindranat Tagore, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1913. (Rođen: Kalkuta/Britanska Indija/Indija 07.maj 1861. - Umro: Kalkuta/Britanska Indija/Indija 07.avgust 1941.) Po opštoj oceni literata Tagore je neprevaziđene vrednosti. Napisao je više od hiljadu poema, 24 drame, osam romana, najmanje osam tomova pripovedaka, više do 2 000 pesama i mnoštvo eseja. Pisao je na bengalskom jeziku, a poeziju je sam prevodio na engleski. Napustio je tradicionalni književni bengalski i pisao na govornom jeziku. Njegovo delo odlikuje se snagom i jasnoćom misli, dostojanstvenom emotivnošću, ali ga krasi i duboka društvena odgovornost. Glavni cilj mu je bio povezivanje istočne i zapadne kulture. neka od dela: zbirke pesama „Gradinar“, „Gitandžali“, zbirke pripovedaka „Grupa priča“, „Zlatan čamac“, „Kasna žetva“, „Snovi“, roman „Gora“, lirske drame „Čitra“, „Malini“, publicistički rad „Nacionalizam“ itd.
Bio je najmlađi sin (sedmo dete) hinduističkog filozofa i verskog mistika Devendranaha. Zadivljen prirodom i njenim detaljima, svoje prve pesme napisao je u svojoj osmoj godini. Do sedamnaeste godine života obrazovao se kod kuće, kada je na očevo insistiranje otišao u Englesku i da bi studirao prava. Studije u Engleskoj nije dovršio, već se vratio u Indiju i opredelio za književnost. Tokom boravka u Londonu objavio je svoje prve dve zbirke pesama - „Večernje pesme“ i „Jutarnje pesme“. Godine 1913. dobio je Nobelovu nagradu za književnost za zbirku pesama „Gitandžali“, upravo u to vreme gubi i ženu i decu. Ovu zbirku pesama je napisao 1910. u Bengalu, a dve godine kasnije ista se izdaje u Londonu u prevodu na engleski jezik. Godine 1915. britanska vlada ga je proglasila za viteza. Titule se odrekao posle masakra u Amricaru 1919. godine, u znak protesta protiv vladara. Tagore je takođe pisao i priče, romane, pozorišne komade, eseje, mjuzikle, putopise i memoare. Bavio se i slikanjem i komponovanjem. Napisao je reči i muziku indijske nacionalne himne (Đana Gana Mana). Takođe je autor reči i melodije pesme koja je danas himna Bangladeša (Amar šonar Bangla).
1861-1941
80
08.avgust 1941.
Poginuo revolucionar Branko Krsmanović, španski borac posmrtno proglašen za narodnog heroja. (Rođen: Donja Mutnica-Paraćin/Kraljevina Srbija/Srbija 03.oktobar 1915. - Umro: Kosmaj/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 08.avgust 1941.) Studirao je agronomiju u Pragu, gde se družio sa jugoslovenskim studentima, koji su pripadali omladinskom revolucionarnom pokretu i preko njih se zainteresovao za komunističke ideje. U jesen 1936. godine je postao član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), a januara 1937. godine, zajedno sa grupom jugoslovenskih studenata iz Praga, je otišao u Španiju, gde se u redovima Internacionalnih brigada borio protiv fašizma. Tokom rata je stekao čin kapetana i nalazio se na raznim odgovornim dužnostima u 129. internacionalnoj brigadi. Januara 1939. godine je polomio nogu, pa je s grupom ranjenika bio prebačen na lečenje u Francusku. Nakon ozdravljenja, Branko je bio zatvaran po koncentracionim logorima, koje su francuske vlasti formirale u leto 1939. godine za španske dobrovoljce. Početkom 1941. godine je uspeo da se vrati u Jugoslaviju, ali je odmah bio uhapšen. Nakon mesec dana je bio proteran u Paraćin, gde je bio pod policijskim nadzorom. Nakon okupacije Jugoslavije, maja 1941. godine postao je član Vojnog komiteta pri Pokrajinskom komitetu KPJ za Srbiju. Aktivno je radio na organizovanju ustanka, obilazeći mnoga mesta u Pomoravlju. Krajem juna 1941. postao je član Štaba NOP odreda Srbije i učestvovao je u formiranju prvih partizanskih odreda u Srbiji. Početkom avgusta 1941. godine nalazio se u Štabu Kosmajskog partizanskog odreda. Neposredno pred polazak za Valjevo, 8. avgusta 1941. godine na Kosmaju ga je zatekla jedna od prvih okupatorskih operacija protiv ustaničkih snaga, u kojoj je poginuo zajedno sa Milivojem Radosavljevićem. Za narodnog heroja proglašen je 9. maja 1945. godine.
1915-1941
25
14.avgust 1941.
Predsednik SAD Delano Ruzvelt i britanski premijer Vinston Čerčil tri dana ranije formulisali a potom potpisali Atlantsku povelju - začetak Ujedinjenih nacija. Dvojica državnika su povelju formulisali sastavši se na jednom ratnom brodu na Atlantskom okeanu. U tom dokumentu je istaknuto da SAD i Velika Britanija neće tražiti teritorijalno proširenje, da teritorijalne promene moraju biti u skladu sa slobodno izraženom voljom naroda i da svi narodi imaju pravo da izaberu vladu po sopstvenoj želji. Načela ove povelje prihvaćena su krajem juna 1941. na londonskom sastanku predstavnika još 10 zemalja, uključujući Kraljevinu Jugoslaviju. Atlantskom poveljom začete su UN, čemu su doprinele i Moskovska i Teheranska konferencija 1943. i sastanak u Dambarton Ouksu 1944. Hijerarhija vrednosti izražena u Atlantskoj povelji imala je presudan značaj i kada je oblikovan NATO pakt, krajem četrdesetih.
Rođena Vida Ognjenović, srpska (jugoslovenska) književnica, reditelj, prevodilac i diplomata. (Rođena: Dubočke-Nikšić/raljevina Jugoslavija (Nezavisna država Crna Gora pod upravom fašističke Italije)/Crna Gora) Rođena je u Dubočkama (Banjani) pored Nikšića 14. avgusta 1941. godine. Odrasla je i školovala se u Srbiji. Osnovnu školu završila je u Vrbasu, a gimnaziju u Sremskim Karlovcima. Diplomirala je na Katedri za opštu književnost na Filološkom fakultetu u Beogradu 1963. i na Odseku za režiju beogradske Akademije za pozorište, film i televiziju 1965. Postdiplomske studije je započela u Parizu na Sorboni, a magistarski rad iz teorije i prakse odbranila je na Univerzitetu u Minesoti, SAD 1972. godine. Od 1974. do 1979. radila je kao asistent na FDU u Beogradu. Za direktora Drame Narodnog pozorišta u Beogradu izabrana je 1977. godine, a po isteku četvorogodišnjeg mandata, ostala je na angažmanu kao stalni reditelj. Kao profesor po pozivu, predavala je na univerzitetima u Los Anđelesu (USLA), Čikagu (UIC) od 1981-1982, a u okviru predavačkih turneja obišla je u nekoliko mahova, kao gost predavač, sve veće univerzitete SAD (1985, 1991, 1997 i 1999). Redovni je profesor Akademije umetnosti u Novom Sadu i ima zvanje emeritus profesora na Akademiji lepih umetnosti i multimedija u Beogradu, gde je takođe i savetnik dekana. Njen rediteljski opus čini blizu stotinu pozorišnih, kao i veliki broj televizijskih i radio režija, od kojih mnoge po sopstvenim tekstovima.
Napisala je veliki broj drama, koje su doživele više postavki i brojna izvođenja, a objavljene su u različitim izdanjima. Kao reditelj gostovala je u mnogim pozorištima širom bivše Jugoslavije (Crna Gora, Slovenija, Hrvatska), a radila je i izvan naše zemlje. Vida Ognjenović je predsednik Srpskog PEN-a, a od septembra 2012. počasna potpredsednica Međunarodnog PEN kongresa. Osnivač je i umetnički rukovodilac Tvrđava Teatra. Prevodi sa engleskog i nemačkog jezika. Jedna je od osnivača Demokratske stranke. Bila je ambasadorka u Norveškoj 2001—2006. i Danskoj 2007—2013. godine.
Umro francuski hemičar Pol Sabatje - dobio Nobelovu nagradu za hemiju 1912. za rad na hidrogenizaciji organskih jedinjenja u prisustvu malih čestica metala kao katalizatorima. (Rođen: Karkason/Francuska 05.novembar 1854. - Umro: Tuluz/Francuska 14.avgust 1941.) Diplomirao je na Politehnici u Tuluzu 1877. Godinu dana je predavao na lokalnoj školi, a zatim 1878. postaje Berteloov asistent na Kolež de Frans. Doktorirao je 1880. Predavao je fiziku u Bordou do 1882, a zatim je nastavio u Tuluzu. U Tuluzu počinje da predaje i hemiju 1883. Profesor hemije na univerzitetu u Tuluzu postao je 1884. Dekan fakulteta prirodnih nauka postao je 1905. Bio je toliko veran Tuluzu da je odbijao mnoge atraktivne ponude, kao što je bila da nasledi Anri Moasana 1908. na Sorboni. Najranija istraživanja su bila na polju termodinamike i termohemije sumpora i metalnih sulfata, na čemu je radio i doktorat. U Tuluzu je nastavio sa sa fizikalno-hemijskim istraživanjima sulfida, hlorida i bakarnih jedinjenja. Radio je na particionim koeficijentima i spektrima apsorbcije. Osim toga istraživao je okside azotne kiseline i njihove soli.
Započeo je sa proučavanjima fenomena katalizatora i uočio je anomalije i nedostatke Faradejeve fizikalne teorije. Zbog toga je stvorio svoju hemijsku teoriju o nestabilnim međuproizvodima. Strpljivim radom otkrio je da se korištenjem metala kao katalizatora može postići ubrzanje hidrogenizacije određenih organskih jedinjenja. Tako je 1897. otkrio da se uvođenjem tragova nikla kao katalizatora postiže ubrzanje adicije vodonika na molekule ugljenikovih jedinjenja. Njegov rad postaje osnova za industriju margarina i za hidrogenizaciju ulja i za industriju sintetizovanja metanola. Pokazao je selektivnost katalitičke reakcije. Napisao je poznatu knjigu „Kataliza u organskoj hemiji“ 1913. Za svoj rad na hidrogenizaciji organskih jedinjenja u prisustvu malih čestica metala kao katalizatora dobio je 1912. Nobelovu nagradu za hemiju. Nagradu je delio sa Viktorom Grinjarom.
1854-1941
86
17.avgust 1941.
Drugi svetski rat
Nemački okupatori obesili u centru Beograda na Terazijama petoricu srpskih rodoljuba, ostavivši ih da vise više dana. Prethodno su u dvorištu Gestapoa, zbog navodne terorističke aktivnosti, streljali studenta Milorada Pokrajca, krojačkog radnika Jovana Jankovića, obućara Svetislava Milina, seljaka iz okoline Sopota Velimira Jovanovića i borca Kosmajskog partizanskog odreda Ratka Jevića.
18.avgust 1941.
Drugi svetski rat
U nemački koncentracioni logor Buhenvald dovedena prva grupa srpskih (jugoslovenskih) zarobljenika. U toku rata kroz logor su prošla 3.872 građanina Kraljevine Jugoslavije, od kojih je 607 dočekalo oslobođenje. Logor, u kojem su nacisti od 1937. do 1945. ubili 56.000 ljudi iz 18 evropskih zemalja, oslobodili su sami logoraši u aprilu 1945.
Lili Marlen u izvođenju Lale Andersen, popularna vojnička pesma tokom Drugog svetskog rata, prvi put javno emitovana u svetu, na talasima Radio Beograda. Bio je to program namenjen nemačkim trupama na Mediteranu i u Severnoj Africi.
20.avgust 1941.
Rođen Slobodan Milošević, dugogodišnji predsednik Srbije i Savezne Republike Jugoslavije. (Rođen: Požarevac/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom) /Srbija 20.avgust 1941. - Umro: Sheveningen-Hag/Holandija 11.mart 2006.) Slobodan Milošević bio je srpski i jugoslovenski političar, pravnik, društveno-politički radnik SFR Jugoslavije, Predsednik Predsedništva Centralnog komiteta Saveza komunista Srbije (1986—1989), Član Predsedništva Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije (1986—1990), Član Predsedništva SR Srbije (1986—1989), Predsednik Predsedništva SR Srbije (1989 —1991), predsednik Republike Srbije (1991—1997) i Savezne Republike Jugoslavije (1997—2000). Jedan je od osnivača i prvi predsednik Socijalističke partije Srbije, od njenog osnivanja u julu 1990. do svoje smrti u martu 2006.
Po obrazovanju pravnik, nakon dugogodišnje karijere u privredi, tokom 80-ih godina XX veka, dospeo je u sam vrh političke elite tadašnje Jugoslavije. Inicijator je promena ustavnog položaja autonomnih pokrajina unutar Srbije. Centralna je ličnost srpske politike 90-ih godina XX veka. Rođen je u Požarevcu u porodici oca Svetozara (1907—1962) i majke Stanislave Milošević, rođene Koljenšić. Porodica vodi poreklo iz Lijeve Rijeke iz srpskog plemena Vasojevići. Stanislava je bila učiteljica, a Svetozar profesor srpskog i ruskog jezika. Početkom Drugog svetskog rata, njegovi roditelji su se zajedno sa starijim sinom Borislavom nastanili u Požarevcu. Nakon rata otac je napustio porodicu i vratio se u Crnu Goru, a o porodici je nastavila da se stara majka. U januaru 1959, Slobodan je kao gimnazijalac primljen u Savez komunista Jugoslavije (SKJ). Kao predsednik partijskog komiteta Pravnog fakulteta, početkom 1963. Godine 1965. venčao se drugaricom iz detinjstva i dugogodišnjom devojkom Mirjanom Marković, koja je do poslednjih dana ostala njegov pratilac, čak i u politici. Završio je Pravni fakultet u Beogradu sa najvišim ocenama i bio pobednik redovnog godišnjeg takmičenja u govorništvu. Svoju karijeru je započeo u „Tehnogasu“, gde je radio Stambolić. Početkom osamdesetih bio je poslat u Njujork kao predstavnik „Beobanke“. Godine 1983, Milošević je napustio direktorske pozicije i posvetio se politici. U maju 1989. godine, Milošević je izabran za predsednika Predsedništva Socijalističke Republike Srbije.
Milošević je bio jedna od ključnih ličnosti tokom ratova u bivšoj Jugoslaviji u periodu 1991—1995. i tokom rata na Kosovu i Metohiji 1998 - 1999. Usred NATO agresije na SRJ, maja 1999. godine, Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju podigao je optužnicu protiv Miloševića za zločine protiv čovečnosti. Optužbe za kršenje običaja rata i Ženevske konvencije u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini i za genocid u Bosni i Hercegovini dodate su godinu i po dana kasnije. Politički teoretičari i naučnici vladavinu Slobodana Miloševića često opisuju kao autoritarnu ili autokratsku, kao i kleptokratsku. Procenjuju da je Milošević, sa svojim saradnicima, proneverio od jedne do jedanaest milijardi dolara državnog novca. Posle spornih predsedničkih izbora 24. septembra 2000. godine, došlo je do velikih demonstracija 5. oktobra 2000. godine, a 6. oktobra 2000. Milošević je priznao poraz i čestitao pobedu Vojislavu Koštunici. Dana 1. aprila 2001. godine je uhapšen, a 28. juna, na Vidovdan iste godine, izručen Haškom tribunalu. Umro je pre nego što je proces završen. Po hapšenju i tokom petogodišnjeg boravka u zatvoru, počeo je da pati od slabosti srca, visokog krvnog pritiska i dijabetesa. Pronađen je mrtav u svojoj ćeliji u zatvoru Haškog tribunala u Sheveningenu. Kao razlog smrti zvaničnici su naveli srčani udar.
1941-2006
64
22.avgust 1941.
Drugi svetski rat
Iz zatvora u Sremskoj Mitrovici pobegla 32 zatvorenika, većinom komunista. Prilikom bekstva kroz podzemni kanal pomogao im je učenik srednje tehničke škole u Novom Sadu, partizan s Fruške Gore Boško Palkovljević-Pinki, kasnije proglašen za narodnog heroja, koji ih je odveo u partizanski odred.
Drugi svetski rat
Nemačke trupe počele opsadu Lenjingrada. Bitka za grad okončana je u februaru 1944. pobedom Crvene armije. Tokom opsade poginulo je ili je umrlo od gladi 620 000 stanovnika Lenjingrada.
31.avgust 1941.
Drugi svetski rat
Pod zapovedništvom potpukovnika JVO Veselina Misite oslobođena Loznica od nemačkog okupatora - prvi oslobođeni grad u okupiranoj Evropi. Odred Jugoslovenske vojske (četnici) Veselina Misite razoružao nemački garnizon, tada je zarobljeno preko 90 nemačkih vojnika, nekoliko četnika je poginulo, a među njima i komandant Misita. Tako je ovaj grad postao i jedan od prvih oslobođenih gradova u Evropi. U Loznicu su ušli četnici, tada su delovali u sadejstvu sa partizanima i nije bilo nikakvih sukoba među njima. Požega je takođe pripadala četnicima koji su dosta polagali na aerodrom koji se nalazio u blizini jer su verovali da će se tu iskrcati angloameričke snage. I Ljubovija je bila pod komandom četnika, dok je susedni Krupanj, bio partizanski. U Mačvi su dominirali partizani, a u Pocerini i delu prema Šapcu vojno-četničke snage.
Septembar 1941
08.septembar 1941.
Drugi svetski rat
Nemačke trupe potpuno okružile Lenjingrad, odsekavši ga od ostatka Sovjetskog Saveza.
11.septembar 1941.
Drugi svetski rat
SAD prekinuo politiku izolacionizma naredbom da se otvara vatra na sve brodove „Sila osovine“. Posle napada nemačkih podmornica na američke brodove, predsednik Sjedinjenih Američkih Država Frenklin Ruzvelt naredio je otvaranje vatre na sve brodove zemalja "Sila osovine", čime je prekinuo politiku izolacionizma u Drugom svetskom ratu. SAD su ušle u rat nakon što je Japan 7. decembra 1941. napao Perl Harbur.
13.septembar 1941.
Rođen američki inženjer Henri Edvard Roberts, dizajner prvog komercijalnog personalnog računara. (Rođen: Majami/Florida/Sjedinjene Američke Države 13.septembar 1941. - Umro: Kokran/Džordžija/Sjedinjene Američke Države 01.april 2010.) Henri Edvard Roberts je bio američki inženjer, preduzetnik i lekar koji je izumeo prvi komercijalno uspešan personalni računar 1974. godine. Najčešće je poznat kao „otac personalnog računara.“ Osnovao je Micro Instrumentation and Telemetri Sistems (MITS) 1970. godine da bi prodao komplete elektronike ljubiteljima raketnih modela, ali je prvi uspešan proizvod bio elektronski kalkulator koji je je predstavljen na naslovnoj strani izdanja Popular Electronics iz novembra 1971. godine. Kalkulatori su bili veoma uspešni i prodaja je premašila milion dolara 1973. godine. Brutalan rat cena kalkulatora ostavio je kompaniju duboko u dugovima do 1974. Roberts je zatim razvio Altair 8800 personalni računar koji je koristio novi Intel 8080 mikroprocesor. Ovo je bilo istaknuto na naslovnoj strani izdanja Popular Electronics iz januara 1975. godine, a hobisti su preplavili MITS porudžbinama za ovaj kompjuterski komplet od 397 dolara. Bill Gates i Paul Allen pridružili su se MITS-u da bi razvili softver, a Altair BASIC je bio prvi Microsoftov proizvod. Roberts je prodao MITS 1977. i povukao se u Džordžiju gde se bavio poljoprivredom, studirao medicinu i na kraju postao lekar u malom gradu Kokranu, Džordžija.
1941-2010
68
14.septembar 1941.
Rođen jedan od najoriginalnijih autora srpskog novinarstva i publicistike Bogdan Tirnanić, filmski kritičar i kolumnista. (Rođen: Beograd/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 14.septembar 1941. - Umro: Beograd/Srbija 16.januar 2009.) Rođen u Beogradu, novinarstvom je počeo da se bavi šezdesetih godina XX veka. Bio je urednik avangardnog omladinskog časopisa „Susret“, glavni urednik „RTV Revije“, urednik kulturne rubrike magazina „NIN“, glavni urednik časopisa „Nju moment“. Objavljivao je i u „Politici“, „Borbi“, „Dnevnom telegrafu“. Radio je i na Televiziji Beograd, kao i na Televiziji Politika, gde je bio zamenik urednika. Tirnanić je bio i filmski kritičar, po mnogima najbolji u Srbiji. Igrao je jednu od glavnih uloga u filmu Želimira Žilnika „Rani radovi“. Dobitnik je nagrada „Laza Kostić“, „Jug Grizelj“, „Veselko Tenžera“. Uživao je retku popularnost kod široke čitalačke publike. Bio je oženjen glumicom Darom Džokić. Imaju kćerku Jovanu. Neke od njegovih knjiga: „Beograd za početnike“, „Coca-Cola art“, „Crni talas“. Nek od uloga koje je ostvario: „Rani radovi“ Želimira Žilnika (Zlatni medved u Berlinu), „Zbog jedne divne crne žene“, serija „Otpisani“. Koscenarista je filmova „Dečko koji obećava“, „Poslednji krug u Monci“.
1941-2009
67
16.septembar 1941.
Drugi svetski rat
Nemački nacistički vođa Adolf Hitler naredio gušenje ustanka u Srbiji po svaku cenu i svim sredstvima. Pored ostalih načina terorisanja srpskog stanovništva primenjivana je i drakonska kaznena mera po kojoj je za svakog ubijenog nemačkog vojnika streljano 100 a za ranjenog 50 Srba.
Iranski šah Reza Kan Pahlavi abdicirao u korist 22-godišnjeg princa Mohameda Reze. Abdikaciju su iznudile savezničke zemlje Velika Britanija, SAD i SSSR zbog šahove pronemačke politike, nakon ulaska sovjetskih i britanskih trupa u Iran.
19.septembar 1941.
Održan sastanak Josipa Broza i Dragoljuba Mihailovića na kojem nije postignut dogovor o zajedničkoj borbi partizana i četnika protiv okupatora. Sastanak je održan u selu Struganik, nedaleko od Valjeva.
Drugi svetski rat
Nemačke trupe okupirale prestonicu Ukrajine Kijev posle bitke koja je trajala 45 dana.
24.septembar 1941.
Drugi svetski rat
Užički partizanski odred ušao u Užice, koje je potom više od dva meseca bilo središte slobodne teritoije - Užičke republike, kao i Vrhovnog štaba NOP Jugoslavije - do 30. novembra 1941. kada su ga zauzele nemačke trupe.
Na konferenciji u Londonu vlade 10 država potpisale Atlantsku povelju - istu su potpisali predsednik SAD Ruzvelt i premijer Britanije Čerčil 14.avgusta 1941. Vlada Sovjetskog Saveza i izbegličke vlade Čehoslovačke, Grčke, Belgije, Luksemburga, Holandije, Norveške, Poljske, Francuske i Kraljevine Jugoslavije potpisale su Atlantsku povelju. O sadržaju Povelje u osam tačaka - političkom programu o borbi protiv Sila osovine u Drugom svetskom ratu - prethodno su se dogovorili predsednik SAD Frenklin Rozevelt i britanski premijer Vinston Čerčil i taj dokument je kasnije poslužio kao osnova Povelje UN. Na osnovama Atlantske povelje i idejnog koncepta na kom je ona ustrojena utemeljen je kasnije NATO.
26.septembar 1941.
Drugi svetski rat
U Užicu proradila fabrika municije, dva dana posle ulaska partizanskih jedinica u taj grad.
29.septembar 1941.
U Moskvi počela konferencija Sovjetskog Saveza, SAD i Velike Britanije, na kojoj su Vašington i London uslovili zahtevano slanje britanskih trupa na istočni front, stvaranjem vazduhoplovne baze SAD u Sibiru, što je Moskva odbila. Ipak je sklopljen Poverljivi protokol, kojim su se SAD i Velika Britanija obavezale da šalju oružje i opremu Crvenoj armiji.
Drugi svetski rat
U Babi Jaru kod Kijeva nemački nacisti izvršili masakr nad Jevrejima, tokom kojeg su tokom dva dana pobili 33.771 civila, uključujući žene i decu.
30.septembar 1941.
Drugi svetski rat
Završen "Krvavi marš" u kojem su Nemci više hiljada stanovnika Šapca doterali na savski most, gde su neke ubili i bacili u reku a druge gonili do sremskog sela Jarak pri čemu su malaksali putem ubijani. Preživele su vratili u Šabac u novoformirani logor. Bila je to odmazda zbog ustanka koji je bio u toku u Srbiji, s posebnim zamahom u tom kraju i zbog nemačkih žrtava tokom ustanka. U čitavoj akciji su sa nemačkim trupama zajedno učestvovale i hrvatske ustaše. Prema nemačkim dokumentima ukupno je tom prilikom uhapšeno 4.410 Srba.
Drugi svetski rat
Počela prva nemačka ofanziva na Moskvu. Nemačka vojska je posle velikih gubitaka sovjetske armije zaustavljena, ali je polovinom novembra 1941. krenula u drugu ofanzivu, takođe neuspešno, što je početkom decembra omogućilo protivnapad i odbacivanje Nemačkih trupa 200 kilometara od Moskve. Na taj način pokopan je plan "Barbarosa" o munjevitom ratu protiv Sovjetske Rusije.
Oktobar 1941
14-17.oktobar 1941.
Drugi svetski rat
Nemački okupator započeo sa masovnim streljanjem 2.677 civila u Dragincu i oko 80 u Kruševcu - genocid nad srpskim narodom. Posle organizovanja Jugoslovenske vojske u otadžbini i podizanja ustanka u Srbiji i formiranja NOVJ od strane Komunističke partije, širom Srbije su vršeni napadi i sabotaže na okupacione snage, kojom su oslobađani pojedini delovi teritorije i gradovi. U tim borbenim akcijama su zarobljavani ili ubijani nemački vojnici. Harald Turner šef upravnog štaba komandujućeg nemačkog generala u okupiranoj Srbiji, 21. septembra 1941. godine, predložio je generalu Francu Bemeu da „u akcijama odmazde” istrebljuje i žene i decu. Naglasio je da... deca i žene održavaju vezu, a staraju se i o snabdevanju. Prema tome mora iskusiti kaznu celokupno stanovništvo, a ne samo muškarci ... Nemački komandant, general Franc Beme 10. oktobra je izdao naredbu da se za jednog ubijenog nemačkog vojnika strelja 100 ljudi, a za jednog ranjenog pedeset.
Masakr u Dragincu je naziv za masovna streljanja stanovnika Jadra koja su izvršile nemačke okupacijske snage u periodu od 14. do 19. oktobra 1941. godine. Tada je u selima Dragincu, Jarebicama, Velikom Selu, Cikotama, Čokešini, Novom Selu, Tekerišu, Filipovićima, Gornjim i Donjim Nedeljicama, Gornjoj i Donjoj Badanji, za odmazdu, streljano 2677 stanovnika, od male dece do žena, muškaraca i staraca, kada su spaljena čitava sela i pobijena sva stoka. U Kruševcu Nemci su streljali u znak odmazde oko 80 srpskih civila. Nemci u ovom gradu nisu izvršili odmazdu „stotinu za jednog“, kao u drugim mestima u Srbiji.
15-16.oktobar 1941.
Drugi svetski rat
Kraljevački masakr - nemačka okupatorska vojska u Kraljevu streljala oko 1. 800 civila. - genocid nad srpskim narodom. Tokom 14.oktobra Nemci su na prevaru uhapsili oko 400 radnika i službenika železničkog čvora u Kraljevu i zatvorili ih u lokomotivsku halu Fabrike vagona. U noći između 14. i 15.oktobra delovi Čačanskog i Kraljevačkog partizanskog NOP-a zajedno sa četničkim jedinicama izvode neuspešan napad na Kraljevo. Grad je ipak i dalje držan pod opsadom. Sledećeg dana 15.oktobra, komandant nemačkog 749.pešadijskog puka 717.divizije major Oto Deš objavio je, putem plakata izlepljenih po Kraljevu, uvođenje vanrednog stanja sa prekim sudom, čime je označio početak zločina u kojem će biti „uništene i porodice“. Sa objavom vanrednog stanja nemački okupator započinje hapšenje muškaraca starosti između 13 i 70 godina. Uhapšene među kojima su bile mnogobrojne izbeglice iz drugih delova zemlje takođe zatvaraju u lokomotivsku halu Fabrike vagona. Samo nekoliko sati kasnije nemački zločinci su započeli sa svojim krvavim pirom. Izveli su oko 100 muškaraca kojima su naredili da kopaju veliku raku. Predveče su ih Nemci postrojili i streljali. Posle njih su izveli i streljali još dve grupe od po 100 ljudi. Istovremeno dok su vršili streljanje građana u krugu Fabrike vagona, Nemci su po gradu vršili sistematski pretres kuća i raciju, odvodeći na stratište nove žrtve. Prema nemačkim izveštajima u krugu Fabirke vagona u noći između 15. i 16.oktobra, streljano je 1 736 muškaraca i žena.
19.oktobar 1941.
Drugi svetski rat
U Užicu (Užička republika) izašao prvi broj obnovljene "Borbe".
20.oktobar 1941.
Drugi svetski rat
Pred ofanzivom nemačke armije sovjetska vlada proglasila opsadno stanje u Moskvi i prešla u Kujbišev, u najkritičnijem trenutku tokom napada na glavni sovjetski grad. Sam Staljin ipak nije napustio Moskvu.
20-21.oktobar 1941.
Drugi svetski rat
Kragujevački masakr - nemačka okupatorska vojska u Kragujevcu streljala oko 2 800 civila među kojima i na desetine učenika muške kragujevačke gimnazije - genocid nad srpskim narodom. Povod za masakr bili su nemački gubitci u borbama sa partizanskim i četničkim odredima 16.oktobra na putu Kragujevac – Gornji Milanovac. U toj borbi poginulo je 10 i ranjeno 26 nemačkih vojnika. Da bi sprečio napade na svoje vojnike i zaplašio narod i ustanike, nemački general Franc Beme je 10.oktobra 1941.godine izdao naredbu po kojoj će biti streljano 100 Srba za jednog ubijenog i 50 za jednog ranjenog nemačkog vojnika ili folksdojčera. Odmazda nemačke vojske nad nedužnim civilima među kojima su bili deca, žene i starci počela je 19.oktobra u okolnim kragujevačkim selima Maršići, Ilići i Grošnici gde je ubijeno 415 meštana. Da bi se nadomestio broj od 2 300 Srba koje treba ubiti, krvavi pir se nastavio u naredna dva dana 20. i 21.oktobra nad građanima Kragujevca kada je streljano 2379 ljudi u Šumaricama. Prema dosadašnjim istraživanjima i prikupljenim podacima ukupan broj nastradalih u kragujevačkom masakru je 2794 muškaraca, žena i dece. Prema komunističkim izvorima u Kragujevcu i okolini ubijeno je 7000 ljudi.
25.oktobar 1941.
Drugi svetski rat
Neuspešno završena prva ofanziva trupa nacističke Nemačke na Moskvu.
Novembar 1941
11.novembar 1941.
Počelo emitovanje programa radio stanice "Slobodna Jugoslavija" s teritorije Sovjetskog Saveza, iz grada Ufa na Uralu.
12.novembar 1941.
Drugi svetski rat
Sovjetska armija zaustavila nadiranje nemačkih snaga prema Moskvi.
13.novembar 1941.
Drugi svetski rat
Prvi britanski nosač aviona "Ark Rojal" pogođen nemačkim torpedom u blizini Gibraltara - potonuo sledećeg dana.
16.novembar 1941.
Drugi svetski rat
Počela druga nemačka ofanziva na Moskvu, koja je kao i prva, započeta u septembru 1941. kad su Nemci došli na 30 kilometara do Moskve, završena neuspehom. Ovog puta Nemci su prišli na 25 kilometara, ali je sovjetska armija slomila neprijateljsku ofanzivu 5. decembra 1941. i u protivudaru ih je do 10. januara 1942. odbacila 200 kilometara zapadno od Moskve. Tim prvim velikim uspehom nad Silama osovine je krahirala nemačka doktrina munjevitog rata i nagovešten je preokret u ratu u korist antihitlerovske koalicije.
24.novembar 1941.
Drugi svetski rat
Počela nemačka ofanziva na slobodnu teritoriju u zapadnoj Srbiji poznatu kao – Užička republika. Odstupnicu glavnine partizanskih snaga branio je Radnički bataljon, koji je pet dana kasnije, u borbi na brdu Kadinjača, 14 kilometara zapadno od Užica, uništen, pri čemu je poginulo 180 pripadnika bataljona.
25.novembar 1941.
Drugi svetski rat
Prilikom potapanja britanskog ratnog broda "Baram", od strane nemačke podmornice, poginulo 848 britanskih mornara.
27.novembar 1941.
Drugi svetski rat
Zauzimanjem tvrđave Gondar u Etiopiji snage Velike Britanije i saveznika slomile jedinice fašističke Italije u Istočnoj Africi, čime su Etiopija, Somalija i Eritreja oslobođene okupacije. Zarobljeno je više od 23.000 italijanskih vojnika i tako je srušeno italijansko kolonijalno carstvo u Istočnoj Africi, a Britanci su ostvarili punu kontrolu Crvenog mora i obezbedili se od prodora neprijatelja ka Sueckom kanalu s juga.
28.novembar 1941.
Drugi svetski rat
Sovjetska armija izbacila nemačke trupe iz Rostova na Donu.
Streljan srpski (jugoslovenski) slikar, vajar i pisac Mihailo Milovanović, jedan od osnivača Udruženja likovnih umetnika Srbije, ratni slikar Vrhovne komande srpske vojske u Prvom svetskom ratu, autor portreta srpskih vojvoda Radomira Putnika, Živojina Mišića, Stepe Stepanovića i Petra Bojovića, generala Pavla Jurišića Šturma, kralja Petra I i regenta Aleksandra Karađorđevića. (Rođen: Gostinica (Užice)/Kneževina Srbija/Srbija 24.februar 1879. - Umro: Užice/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 28.novembar 1941.) Diplomirao je 1909. na Likovnoj akademiji u Minhenu, odakle je 1912. došao u Srbiju kao dobrovoljac. Njegovo slikarstvo karakteriše preplitanje realizma, simbolizma i impresionizma, uz oslon na nacionalnu tradiciju. Izložbe Milovanovićevih slika u međuratnom periodu bile su prvorazredan kulturni događaj. Njegova izložba 1938. u Paviljonu "Cvijeta Zuzorić" bila je najposećenija postavka u dotadašnjoj istoriji te Kuće. Izradio je spomenike arhimandritu račanskog manastira i knezu Sokolske nahije Hadži-Melentiju u manastiru Rača, komandantu Zlatiborskog četničkog odreda majoru Kosti Todoroviću u Srebrenici (uništile ustaše u Drugom svetskom ratu), srpskim ratnicima u Mladenovcu (1947. uklonjen grb Srbije), spomenik na Krfu poginulim vojnicima Drinske divizije, mermerni ikonostas u crkvi u Mladenovcu. Iako nosilac Albanske spomenice i Ordena Svetog Save, streljan je u Užicu novembra 1941, od strane komunista partizana (Užička republika) pod optužbom da je "engleski špijun". Napisao je roman "Lendina vodenica", prvi put objavljen 1997. 2007. godine odlukom Okružnog suda u Užicu, Milovanović je rehabilitovan uz obrazloženje da „nije bio ni narodni neprijatelj, ni petokolonaš, te da je streljan iz razloga što nije hteo da pristupi komunistima i materijalno ih pomaže, dakle iz čisto ideoloških i političkih razloga.“
1879-1941
62
29.novembar 1941.
Drugi svetski rat
Bitka na Kadinjači – kraj Užičke Republike. Na brdu Kadinjača, 14 kilometara zapadno od Užica, izginuo je Radnički bataljon koji je štitio odstupnicu glavnine partizanskih snaga, pri čemu je poginulo 180 pripadnika bataljona. Bio je to kraj Užičke sovjetske Republike, osnovane krajem septembra 1941.
Poginuo Dragojlo Dudić, organizator ustanka u Drugom svetskom ratu u zapadnoj Srbiji 1941. - zemljoradnik, pisac, komunistički revolucionar, učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije. (Rođen: Klinci (Valjevo)/Kraljevina Srbija/Srbija 09.decembar 1887. - Umro: Mačkat (Čajetina)/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 29.novembar 1941.) Potiče iz bogate patrijarhalne zajednice, gde se smatralo da je školovanje i učenje samo za gradsku decu. Sam je naučio da čita i piše i postao najpismeniji i najnačitaniji seljak u Srbiji i jedan od najuzornijih domaćina u svom kraju. Engleski jezik naučio je tokom obuke za bolničara u Engleskoj. Dragojlo Dudić posle odsluženja vojnog roka 1909. godine bio u ratovima u kojima je bio bolničar, kaplar i narednik. Posle povlačenja-prelaska srpske vojske preko Albanije 1915. godine i Solunskog fronta, trajno se opredelio za ideje levice, socijalne i druge promene. Tako je 1919. godine postao član Socijalističke radničke partije Jugoslavije (komunista). Član KPJ postao je 1920. U julu 1941. formirao je Kolubarsku četu, potom je postao komandant Valjevskog odreda. U novembru 1941. izabran je za predsednika Glavnog odbora Srbije. Poginuo u borbi s Nemcima, 29. novembra 1941. kod Mačkata na Zlatiboru. Njegov "Dnevnik" važno je svedočanstvo o prvim mesecima ustanka u Srbiji, objavljen je 1945. Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine FNR Jugoslavije 14. decembra 1949. proglašen je za narodnog heroja.
1887-1941
53
Decembar 1941
06.decembar 1941.
Drugi svetski rat
U bici za Moskvu, sovjetska armija prešla u kontraofanzivu protiv nemačke vojske, koja je sve vreme, do tada, napredovala od početka rata. Na frontu širokom 300 kilometara nemačke linije su probijene napadom sedam sovjetskih armija i dva konjička korpusa. Ćitave nemačke divizije bile su pregažene ili opkoljene i kasnije razbijene. Do kraja februara 1942. front je pomeren 115 do 200 kilometara od Moskve.
07.decembar 1941.
Drugi svetski rat
Japan bez objave rata napao američku pomorsku bazu Perl Harbur na Havajima – SAD ušle u Drugi svetski rat. Nekoliko časova posle mučkog japanskog napada kojim su naneti ogromni gubici mornarici SAD, predsednik te države Frenklin Ruzvelt je objavio da je njegova zemlja ušla u Drugi svetski rat. Ovim napadom Japan je stekao veliku predsnost u prvoj fazi rata na Pacifiku. Potopljeni su gotovo svi ratni brodovi SAD u tom delu sveta, osim nosača aviona koji su tog dana bili na pučini. Na zemlji je uništeno 178 aviona, 3.303 vojnika su poginula, a 1.272 ranjena.
Drugi svetski rat
Velika Britanija objavila rat Mađarskoj, Rumuniji i Finskoj, zemljama koje su kao članice Trojnog pakta učestvovale u agresiji na Sovjetski Savez.
08.decembar 1941.
Drugi svetski rat
SAD i Velika Britanija dan posle napada na Perl Harbur objavile rat Japanu.
09.decembar 1941.
Drugi svetski rat
Republika Kina objavila rat Japanu, Nemačkoj i Italiji.
10.decembar 1941.
Drugi svetski rat
Japanski avioni potopili u Južnokineskom moru britanske ratne brodove „Ripals“ i „Princ od Velsa“, na kojima je poginulo oko 800 ljudi.
Umro američki elektro-inženjer Frenk Konrad, pionir radiofonije, autor prve javne radiofonske emisije. (Rođen: Pitsburg/Pensilvanija/Sjedinjene Američke Države 04.maj 1874. - Umro: Majami/Florida/Sjedinjene Američke Države 10.decembar 1941.) Frenk Konrad je bio američki inženjer elektrotehnike, najpoznatiji po razvoju radija. Bio je pionir radijskog emitovanja. Radio je za kompaniju Vestinghouse Electrical and Manufacturing Compani u Istočnom Pitsburgu, Pensilvanija, pola veka. U toj kompaniji je počeo sa radom sa svega 16 godina života. Njegova eksperimentalna radio stanica bila je veoma inspirativna i upečatljiva pa je imao savetodavnu ulogu pri uspostavljanju prvog Vestinghausovog servisa za emitovanje, preko radio stanice KDKA. Godine 1904. kompanija ga je imenovala za generalnog inženjera. Konrad je tokom svog života imao više od 200 patenata na međunarodnom nivou. Dobio je brojne nagrade za svoj rad, uključujući nagradu Američkog instituta elektroinženjera, Edisonovu medalju iz 1930. „za doprinos radio-emitovanju i kratkotalasnom radio prenosu“, i Lammeovu medalju 1936. „za pionirski i osnovni razvoj u oblastima elektromernih i zaštitnih usluga“. Konrad se penzionisao 1940. Doživeo je srčani udar 6. novembra 1941. tokom vožnje ka svom zimskom domu u Majamiju na Floridi gde je i umro.
1874-1941
67
11.decembar 1941.
Drugi svetski rat
Nemačka i Italija objavile rat SAD - Kongres Sjedinjenih Država istog dana objavio rat tim dvema državama.
14.decembar 1941.
Drugi svetski rat
Nezavisna Država Hrvatska objavila rat SAD i Velikoj Britaniji, saopštio ustaški poglavnik Ante Pavelić.
19.decembar 1941.
Drugi svetski rat
Adolf Hitler smenio komandanta kopnenih trupa feldmaršala Valtera fon Brauhiča posle neuspele ofanzive na Moskvu, i lično preuzeo komandu nad armijom.
21.decembar 1941.
Drugi svetski rat
Osnovana Prva proleterska brigada NOV i POJ. Brigada je zvanično oformljena 21. decembra da bi se na taj način obeležio Staljinov rođendan, nakon 1948. i sukoba sa Staljinom zvanično je kao datum osnivanja uziman 22.12. kao dan prve borbe - otuda i dan JNA. Bila je sastavljena od boraca iz Srbije (manjim delom i Crne Gore). Prvi komandant bio je Koča Popović, a politički komesar Filip Kljajić.
25.decembar 1941.
Drugi svetski rat
Japanska armija okupirala Hongkong posle 17 dana opsade.
26.decembar 1941.
Drugi svetski rat
Američki general Daglas Makartur proglasio filipinsku prestonicu Manilu „otvorenim gradom“, suočen napredovanjem japanskih snaga ka tom gradu. Uprkos tome u Manili su 1941, 1942. i 1945. vođene teške borbe američkih i japanskih jedinica, tokom kojih je grad prilično razoren.
27.decembar 1941.
Drugi svetski rat
Bugarska fašistička armija dobila pravo da okupira delove Nedićeve Srbije na osnovu postignutog sporazuma kojim su završeni nemačko-bugarski pregovori vođeni u Sofiji. Bugarske okupatorske trupe su na osnovu ovog sporazuma potom zaposele niški, moravski, kruševački i zaječarski okrug kako bi pomogle nemačkim okupacionim trupama.
1942
Januar 1942
01.januar 1942.
Potpisana Deklaracija Ujedinjenih nacija u Vašingtonu od strane 26 zemalja saveznica koje su se obavezale da ni jedna od njih neće potpisati separatni mir ili primirije sa silama Osovine, Nemačkom, Italijom i Japanom kao ni sa njihovim satelitima. Države potpisnice su se izjasnile da će voditi rat protiv sila Osovine sve dok one ne budu potpuno poražene. Među državama potpisnicama Deklaracije bila je i Kraljevina Jugoslavija.
02.januar 1942.
Drugi svetski rat
Japanci zauzimaju Manilu glavni grad Filipina iako se ovaj grad na početku rata proglasio otvorenim gradom. Prilikom ratnih operacija zaposedanja ovog grada od strane Japanaca nije bilo većih šteta, dok je grad praktično sravnjen sa zemljom tokom 1945. godine bombardovanjem od strane ratne avijacije SAD u cilju njegovog preuzimanja.
03.januar 1942.
Drugi svetski rat
Nemački zapovednik za Srbiju objavio naredbu kojom je, pod pretnjom smrću, zabranjeno skrivanje Jevreja i čuvanje jevrejskih stvari, novca i vrednosnih papira. Mnogi Srbi su, ipak, rizikovali život i stotine Jevreja je spaseno a Srpska crkva, pa i administracija su izdavali lažna dokumenta sa ciljem da ti ljudi budu spaseni.
Drugi svetski rat
Hrvatski nacisti ustaše na planini Papuk u zapadnoj Slavoniji opljačkali a potom uništili sva srpska sela i zverski ubili većinu srpskog stanovništva. Popalile su i opljačkale srpska sela Gornje Vrhovce, Kantarovce, Kruševo, Šušnjare, Cicvare, Grđavicu, Bjelajce, a mnoge srpske civile žive bacale u vatru. To je jedan od najmonstruoznijih zločina nad Srbima u ustaškoj Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.
Drugi svetski rat
U Norveškoj Nemačka osnovala 23 koncentraciona logora kroz koje je prošlo više od 4.500 Srba, oko 3.000 ubijeno. Najozloglašeniji bili su Bejsfort, Botn, Erlandet, Korgan, Falstad, Osen, u koje su ljude najviše upućivali iz logora na Starom sajmištu u Beogradu. Do aprila 1943. deportovano ih je 4.680, od kojih je više od 3.000 ubijeno. Logoraše je pomagao norveški pokret otprora.
04.januar 1942.
Drugi svetski rat
Mađarski nacisti započeli teror uz masovne likvidacije u srpskim selima Šajkaške, u Novom Sadu i Bečeju. U pokolju Srba i Jevreja za mesec dana je ubijeno oko 4.000 ljudi.
05.januar 1942.
Drugi svetski rat
Prvi korpus bugarske vojske započeo okupaciju jugoistoka Srbije na osnovu sporazuma sa Nemačkom. Oko 25.000 bugarskih vojnika zamenilo je nemačke vojnike u tom delu Srbije. Komanda im se nalazila u Niškoj Banji.
08.januar 1942.
Rođen engleski fizičar Stiven Hoking, jedan od vodećih svetskih naučnika XX veka. (Rođen: Oksford/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 08.januar 1941. - Umro: Kembridž/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 14.mart 2018.) Njegovo najpopularnije delo je knjiga o poreklu univerzuma „Kratka istorija vremena“ (1988). Bio je teoretski fizičar, kosmolog, autor i direktor istraživanja u Centru za teorijsku kosmologiju na Univerzitetu u Kembridžu. Njegovi naučni radovi uključivali su saradnju sa Rodžerom Penruzom o teoremama gravitacionog singulariteta u okviru opšte relativnosti i teoretskom predviđanju da crne rupe emituju zračenje, nazvano Hokingova radijacija. Hoking je prvi koji je postavio teoriju o kosmologiji, objašnjenu zajednicom opšte teorije relativnosti i kvantne mehanike. Bio je snažan pristalica u višesvetovnom tumačenju kvantne mehanike. Hoking je bio član Kraljevskog društva (FRS), doživotni član Papeške akademije nauka, i dobitnik predsedničke medalje o slobodi, najviše civilne nagrade u SAD. Godine 2002, Hoking je rangiran kao 25. u anketi BBC-a — 100 najvećih Britanaca. Njegova knjiga Kratka istorija vremena pojavila se na spisku bestselera britanskog Sandej Tajmsa i zadržala se tu rekordnih 237 sedmica. Hoking je imao retki rani-početak sporijeg oblika bolesti motornih neurona (poznate i kao Amiotrofična lateralna skleroza, „ALS” ili Lu Gerigova bolest) koja ga je postepeno paralizovala tokom decenija. Čak i nakon gubitka govora, on je i dalje bio u mogućnosti da komunicira putem uređaja za generisanje govora.
1942-2018
76
09.januar 1942.
Drugi svetski rat
Nemački okupatori u banatskim mestima streljali 150 komunista i simpatizera – mađarski fašisti započeli masovna hapšenja i ubijanja Srba u Bačkoj. U Petrovgradu (danas Zrenjanin), Kikindi i drugim mestima u Banatu, nemački okupatori su streljali 150 komunista i njihovih simpatizera. Istog dana mađarske okupacione vlasti započele su sa masovnim hapšenjima i ubijanjem Srba sa druge strane Tise u Bačkoj. U Đurđevu kod Žablja, Šajkašu i Gospođincima streljano je 60 Srba - što je takođe bila posledica delovanja lokalnog partizanskog odreda.
14.januar 1942.
Umro srpski filolog Milan Rešetar, univerzitetski profesor slovenske filologije u Beču i Zagrebu – član Srpske kraljevske akademije i jedan od poznatijih predstavnika dubrovačkih Srba rimokatoličke veroispovesti. (Rođen: Dubrovnik/Austrijsko carstvo/Hrvatska 01.februar 1860 - Umro: Firenca/Kraljevina Italija/Italija 14.januar 1942.) Rođen je u Dubrovniku od oca Pava Rešetara, državnog zvaničnika. Osnovnu školu i gimnaziju je Milan završio u rodnom Dubrovniku, a slovensku i klasičnu filologiju u Beču i Gracu. Bio je 1892. godine oženjen Stankom rođ. Jagić (umrla 1949), kćerkom poznatog klasičnog filologa Vatroslava Jagića. Proučavao je jezik starih spomenika, dijalekte i akcente, posebno književnu i kulturnu istoriju rodnog Dubrovnika i bio je najbolji znalac starog dubrovačkog novca. U svojoj pristupnoj besedi (kao pravog člana) Srpskoj kraljevskoj akademiji, održanoj marta 1941. godine, pod nazivom "Najstariji dubrovački govor", sagledao je srpstvo Dubrovnika sa akademskog nivoa. On je tako pred kraj svog života a u kontekstu nadolazećeg raspada Kraljevine Jugoslavije, nedvosmisleno izneo svoj pogled na jezik Dubrovnika i dubrovačke pisane zaostavštine, podvlačeći: Meni su Srbi i Hrvati jedan narod pod dva imena, pa mi je zato Dubrovnik srpski i hrvatski. Ali ko dijeli srpsko od hrvatskoga mora priznati da je Dubrovnik po jeziku uvijek bio srpski. Neka od dela: na srpskom – izdanje „Gorskog vijenca“, „Dubrovačka numizmatika“, „Nove dubrovačke povelje Stojanovićeva zbornika“, „Nikša Zvijezdić, dubrovački kancelar XV veka“, „Najstariji dubrovački govor“, „Najstarija dubrovačka proza“, „Jezik Marina Držića“ , na nemačkom - „Čakavština i njene nekadašnje i sadašnje granice“, „Štokavski dijalekt“, „Dubrovački spomenici XIII-Xv veka“ itd.
1860-1942
81
15.januar 1942.
U Londonu potpisan nacrt Balkanske unije, sporazum grčke i jugoslovenske izbegličke vlade o uzajamnoj pomoći u borbi za obnovu monarhije.
17.januar 1942.
Rođen američki bokser afričkog porekla Kasijus Klej, poznatiji kao Muhamed Ali, jedini koji je tri puta osvajao titulu prvaka sveta u teškoj kategoriji. (Rođen: Luivil/Kentaki/Sjedinjene Američke Države 17.januar 1942. - Umro: Skotsdejl/Arizona/Sjedinjene Američke Države 03.jun 2016.) Rođen i odrastao u Luivilu u Kentakiju, Klej je počeo da trenira kao amaterski bokser kad je imao 12 godina. U svojoj osamnaestoj godini, on je osvojio zlatnu medalju u lakoj teškoj kategoriji na Letnjoj olimpijadi 1960. godine, i postao profesionalac kasnije te godine. U svojoj 22 godini, 1964. godine, on je osvojio svetski šampionat u teškoj kategoriji pobedivši Sonija Listona u veoma teškom meču. Ime Muhamed Ali uzeo je nakon primanja islama 1964. godine. Titulu je potom devet puta uzastopno uspešno odbranio, a oduzeta mu je 1967. sudskom presudom zbog odbijanja da bude mobilisan za rat u Vijetnamu. Godine 1966, Ali je antagonizovao belu elitu odbijanjem da bude regrutovan u vojsku SAD, pozivajući se na svoja religijska uverenja i protivljenje američkom učešću u Vijetnamskom ratu. On je uhapšen, proglašen krivim za optužbe izbegavanja konskripcije, i lišen bokserskih titula. Uspešno se žalio na odluku u Vrhovnom sudu Sjedinjenih Američkih Država, koji je preinačio raniju osudu 1971. godine. Bio je figura visokog profila rasnog ponosa za afroamerikanace tokom pokreta za građanska prava. Ali je ostvario uspeh kao muzičar, pri čemu je on primio dve Gremi nominacije. Takođe je bio glumac i pisac, objavivši dve autobiografije. Nakon što se 1981. povukao iz boksa, Ali se fokusirao na religiju i dobrotvorne ustanove. Godine 1984, on je bio dijagnoziran sa Parkinsonovim sindromom, što neki izveštaji pripisuju povredama vezanim za boks, mada su Ali i njegov lekar to osporavali.
1942-2016
74
25.januar 1942.
Drugi svetski rat
Tajland objavio rat Velikoj Britaniji i SAD.
26.januar 1942.
Drugi svetski rat
Prvi američki vojnici od početka II svetskog rata stigli u Evropu iskrcavši se u Severnu Irsku. Jedini tada otvoreni front u Evropi bio je Istočni uz delatnost nekolicine pokreta otpora među kojima je najjači bio u Jugoslaviji. Trupe SAD uključile su se direktno u borbena dejstva na evropskom kontinentu 1943.godine napadom na Italiju tj. Siciliju.
27.januar 1942.
Drugi svetski rat
“Igmanski marš“ – glavnina Prve proleterske brigade prepešačila 100 km od Jahorine do Foče, preko Sarajevskog polja i planine Igman, tokom druge neprijateljske ofanzive. Marš u kojem je učestvovalo više od 700 boraca od kojih 50 ranjenih i bolesnih, trajao je oko 18 časova kroz dubok sneg pri temperaturi od minus 32 stepena celzijusa, pri čemu su mnogi stradali, a brojni su zbog promrzlina ostali invalidi.
Umro srpski (jugoslovenski) slikar Petar Dobrović, majstor kolorita i jasnog ekspresivnog crteža - ubrojen među 100 najznamenitijih Srba. (Rođen: Pečuj/Austro-Ugarska/Mađarska 14.januar 1890. - Umro: Beograd/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 27.januar 1942.) Srpska porodica Dobrovića potiče iz Slavonije, iz Daruvara koja se preselila u Nađkanjižu gde je baveći se prodajom stoke stekla veliki ugled i bogatstvo. Ovde je rođen i otac Petra Dobrovića. Dobrovićeva mati, Irena Hajdl, bila je nemačkog porekla, rođena je u baranjskom gradiću Šiklošu. Njegove slike svedoče o snažnom temperamentu i impulsivnoj strukturi ličnosti. Slikarstvo je studirao u Budimpešti, a u rodnom Pečuju učestvovao je 1918. u vojnoj pobuni, posle koje je uhapšen, ali je pobegao iz zatvora. Mađarske vlasti su ga u odsustvu osudile na smrt. Od 1911. izlagao je na brojnim kolektivnim izložbama u zemlji i Evropi, između ostalih u Parizu, Budimpešti, Pragu, Beogradu, Dubrovniku i Veneciji. Prvu samostalnu izložbu imao je u rodnom Pečuju 1913. Bio je član i jedan od osnivača Umetničke grupe „Oblik“ 1926. godine. Bio je predsednik Baranjske srpsko-mađarske republike 1921. Potom je živeo u Parizu, a zatim u Beogradu gde je bio profesor na Akademiji likovnih umetnosti. Petar Dobrović se 1925. godine venčao sa Olgom Hadži iz Novog Sada sa kojom je imao sina Đorđa. Umro je za vreme nemačke okupacije Beograda u Drugom svetskom ratu u liftu zgrade u Ulici kralja Petra 36, gde je stanovao tokom jedne racije koja ga je zatekla na ulici na Savindan 1942. godine. Slikarska zaostavština i dokumentacija o radu Petra Dobrovića čuva se u Galeriji „Petar Dobrović“ u Beogradu.
1890-1942
52
29.januar 1942.
Drugi svetski rat
Sovjetski Savez, Velika Britanija i Iran ugovorili da britansko-sovjetske trupe napuste Iran šest meseci po okončanju rata protiv Sila osovine. Teheran je dozvolio Moskvi i Londonu neograničenu upotrebu, kontrolu i održavanje svih komunikacija, aerodroma i pristaništa na iranskoj teritoriji.
U Rio de Žaneiru Peru i Bolivija potpisivanjem protokola okončali rat započet 1941. zbog sporne pogranične teritorije između dveju zemalja u području amazonske džungle.
Februar 1942
01.februar 1942.
Drugi svetski rat
Vođa norveških nacista Vidkun Kvisling postao u okupiranoj Norveškoj predsednik marionetske vlade.
09.februar 1942.
Na francuskom putničkom brodu "Normandija" izbio požar, posle čega je brod potonuo u njujorškoj luci. Ovaj brod bio je tada najveći i najelegantniji u svetu u svojoj kategoriji.
10.februar 1942.
Glen Miler, čuveni američki džez muzičar postao prvi vlasnik "zlatne ploče" - pošto je prodao milion primeraka pesme "Ćattanooga".
15.februar 1942.
Drugi svetski rat
Japanske trupe zauzele Singapur zarobivši oko 85 000 britanskih vojnika, nanevši Britaniji najveći vojni poraz u istoriji. Veliko pomorsko uporište palo je zbog krupne strateške greške britanske komande koja je ostavila nezaštićeno zaleđe prema Malaji računajući jedino na japanski napad s mora.
Umro srpski (jugoslovenski) kompozitor i dirigent Stanislav Binički autor marša „Na Drinu“, direktor Beogradske opere. (Rođen: Jasika (Kruševac)/Kneževina Srbija/Srbija 27.jul 1872. - Umro: Beograd/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 15.februar 1942.) Prva muzička znanja stekao je od Stevana Mokranjca i Josifa Marinkovića, pevajući u pevačkom društvu Obilić kao i u Beogradskom pevačkom društvu. Školovao se u Beogradu, Nišu i Leskovcu, a svirao je violinu i flautu. Kompoziciju i solo pevanje studirao je u Minhenu. Nakon završenih studija, vratio se u Beograd, gde je učestvovao u razvoju muzičke i pedagoške delatnosti. Postaje vojni kapelnik i osniva prvi simfonijski Beogradski vojni orkestar, a 1904. i Muziku kraljeve garde kojom diriguje do 1920. Sa Stevanom Mokranjcem i Kostom Manojlovićem osnovao je 1899. „Srpsku muzičku školu“ koja danas nosi ime „Mokranjac“. Smatra se da je najpoznatiji srpski marš, Na Drinu, Binički posvetio pukovniku Stojanoviću, koji je poginuo u Kolubarskoj bici. Neka od ostalih njegovih dela: prva srpska opera “Na uranku“, horske pesme-zbirka „Seljančice“, solo pesme, muzika za dramske komade, vojni marševi itd. Njegova supruga bila je Miroslava Binički, rođena Frida Blank, nemica koju je upoznao tokom studija u Minhenu. U njegovoj rodnoj Jasici kod Kruševca svake godine se održava muzička manifestacija Dani Stanislava Biničkog, u okviru koje su nastupili mnogi ugledni solisti i ansambli.
1872-1942
69
17.februar 1942.
Drugi svetski rat
Okupatorska bugarska vojska pobila sve žitelje Bojnika kod Leskovca koje je zarobila, 473 civila među kojima 89 dece, a varošicu Bojnik spalila do temelja.
19.februar 1942.
Drugi svetski rat
Japanski avioni u prvom napadu na Australiju bombardovali grad Darvin i obližnju vojnu bazu. U napadu su poginula 243 Australijanca, potopljeno je osam brodova i uništena su 23 aviona.
23.februar 1942.
Drugi svetski rat
Japanska podmornica bombardovala američku rafineriju nafte kod Santa Barbare u Kaliforniji.
Mart 1942
01.mart 1942.
Drugi svetski rat
U Čajniču formirana Druga proleterska brigada. U njen sastav ušli su tada pripadnici Užičkog, Čačanskog i Drugog šumadijskog odreda, sve zajedno oko 1.000 ljudi. Prvi komandant Druge proleterske brigade bio je Ratko Sofijanić.
08.mart 1942.
Drugi svetski rat
Japanske trupe zauzele glavni grad Burme Rangun. U ratu je Burma imala izuzetan strateški značaj, ali su Britanci tu koloniju smatrali za sporedno ratište, što im se osvetilo u kasnijim operacijama.
Umro kubanski velemajstor Hose Raul Kapablanka i Graupera, svetski prvak u šahu od 1921. do 1927, jedan od najtalentovanijih šahista ikada. (Rođen: Havana/Republika Kuba 19.novembar 1888. - Umro: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 08.mart 1942.) Od svoje četvrte godine učio je šah gledajući svog oca, armijskog oficira kako igra. U svojoj dvanaestoj godini, 1901. je pobedio Huana Korza, kubanskog šampiona sa skorom od 4 pobede i 3 poraza uz 6 remija. Početkom 1902. godine igra na nacionalnom šampionatu Kube i osvaja četvrto mesto. Izgubio je samo jednu partiju u razdoblju od 1914. do 1924, po čemu je jedinstven u istoriji šaha. Titulu je osvojio pobedivši u meču nemačkog velemajstora Emanuela Laskera s 4:0, uz 10 remija, a izgubio je od ruskog velemajstora Aleksandra Aljehina, koji ga je pobedio sa 6:3, uz 25 remija. Pored šaha bavio se i publicistikom. Autor je i nekoliko šahovskih knjiga, a od 1912. do 1915. godine izdaje šahovski magazin u Havani. U septembru 1913. godine Kapablanka se zaposlio u Ministarstvu inostranih poslova Kube. Njegova misija je bila da posećuje glavne gradove Evrope i da igrajući šah i pobeđujući, proslavi Kubu. Neka od dela: "Osnovi šaha", "Moja šahovska karijera" itd. Decembra 1921. oženio se sa Glorijom Simoni Betakur. Dobili su sina Hose Raula 1923. a ćerku Gloriju 1925.
1888-1942
53
09.mart 1942.
Drugi svetski rat
Japanske invazione snage okončale zauzimanje centralnog indonežanskog ostrva Java. Indonezija je tada bila holandska kolonija, kao Holandska Istočna Indija.
13.mart 1942.
Poginuo Žikica Jovanović - Španac, španski borac, narodni heroj Jugoslavije u borbi protiv četnika u selu Radanovcu kod Kosjerića. (Rođen: Valjevo/Kraljevina Srbija/Srbija 17.mart 1914 - Umro: Radanovci (Kosjerić)/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 13.mart 1942.) Rođen je kao drugi po redu sin u porodici kafedžije Milana Jovanovića, doseljenika iz Kruševca i njegove supruge Olge, rođene Đorđević, čiji je otac Dimitrije Đorđević bio poštanski službenik, poreklom iz Temišvara. Kao učenik Valjevske gimnazije, zbog levičarskih razmišljanja bio je isključen iz škole, nakon čega je školovanje nastavio u Beogradu, gde je potom studirao književnost na Filozofskom fakultetu. Tokom studija priključio se revolucionarnom studentskom pokretu, a politički je delovao i u rodnom Valjevu, zbog čega je 1935. godine primljen u članstvo tada ilegalne Komunističke partije Jugoslavije. Učestvovao je u Španskom građanskom ratu, gde se u redovima Internacionalnih brigada borio protiv fašizma. Tokom rata je bio ranjavan, a nakon poraza Španske republike zajedno sa ostalim interbrigadistima nalazio se u logorima u Francuskoj. Učestvovao je u pripremama oružanog ustanka u zapadnoj Srbiji i formirao partizansku četu u Rađevini. Sa ovom četom je 7. jula 1941. godine u Beloj Crkvi, kod Krupnja, izveo prvu ustaničku oružanu akciju, koja se kasnije obeležavala kao Dan ustanka naroda Srbije. Poginuo je u blizini sela Radanovci na ograncima planine Maljen prema Kosjeriću u sukobu sa četnicima Koste Pećanca i pripadnicima Srpske državne straže. Za narodnog heroja proglašen je 6. jula 1945. godine.
1914-1942
27
23.mart 1942.
Drugi svetski rat
Počelo izbacivanje iz kuća Amerikanaca japanskog porekla na zapadnoj obali SAD i njihovo prebacivanje u logore u kojima su bili zatočeni od strane vlasti SAD tokom Drugog svetskog rata.
25.mart 1942.
Rođena američka soul i bluz - pevačica Areta Frenklin. (Rođena: Memfis/Tenesi/Sjedinjene Američke Države 25.mart 1942. - Umrla: Detroit/Mičigen/Sjedinjene Američke Države 16.avgust 2018.) Bila je kćerka je baptističkog sveštenika. U pevanju su je od rane mladosti podučavale tadašnje zvezde gospela kao što su Mahalija Džekson i Klara Vord. Vrhunac karijere joj je bio krajem 60-ih godina 20. veka. Pesme poput „Respect“ i „Chain Of Fools“ ubrzo su postale klasika. Uprkos ličnim problemima, 1968. snimila je album „Lady Soul“ koji se prodao u milionskom tiražu. Krajem 70-ih karijera joj počinje stagnirati, ali joj uloga u filmu „Braća Bluz“ vraća staru slavu. U 80-im je snimila hitove kao što su „Freeway Of Love“ i „Who's Zooming Who“, a pevala je i u duetu sa Džordžom Majklom i grupom Eurythmics. Nadimak joj je „Kraljica soula“, a po nekim izvorima glas joj ima raspon od četiri oktave. Preminula je posle duge borbe sa rakom pankreasa.
1942-2018
76
28.mart 1942.
Drugi svetski rat
U pomorskoj bazi Sen Nazar u Francuskoj izvedena najuspešnija saveznička diverzantska akcija u Drugom svetskom ratu. Uništeno je skrovište nemačkih ratnih brodova i podmornica koji su napadali savezničke konvoje na Atlantiku. Saveznici su neopaženo dovukli stari razarač, pun eksploziva sa tempiranim mehanizmom za paljenje, i u snažnoj eksploziji uništena su sva lučka postrojenja i oštećen bojni brod "Admiral Tirpic". Luka u Sen Nazaru ostala je neupotrebljiva za vojne potrebe do kraja rata.
April 1942
03.april 1942.
Drugi svetski rat
Ukazom ustaškog poglavnika Ante Pavelića ustanovljena Hrvatska pravoslavna crkva.
05.april 1942.
U Moskvi održan sveslovenski kongres. Predstavnici Sovjetskog Saveza, Poljske, Čehoslovačke, Jugoslavije i Bugarske održali sveslovenski kongres s kojeg je svim Slovenima upućen poziv na borbu protiv nacističkog okupatora.
18.april 1942.
Drugi svetski rat
Ratno vazduhoplovstvo SAD bombardovalo prvi put japanske gradove Tokio, Jokohamu i Nagoju. Šteta nastala bombardovanjem nije bila velika ali jeste šok među Japancima , jer ih je propaganda stalno uveravala da je nebo nad japanom „apsolutno bezbedno“.
24.april 1942.
Rođena američka filmska glumica i pevačica Barbra Strejsend, posebno zapažena u mjuziklima, ali i kao komičarka i dramska glumica a u zrelijim godinama i filmski režiser. (Rođena: Bruklin, Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države) Rođena je u jevrejskoj porodici u Bruklinu. Njen otac, nastavnik, umro je kada je imala samo 15 meseci; nije se najbolje slagala sa očuhom. Njena sestra, Roslin Kajnd takođe je pevačica. Majka, Dajana Ajda Rozen, nije podržavala Barbru u želji da se bavi šou biznisom, smatrajući da nije dovoljno lepa. Završila je srednju školu Erazmus Hol gde je maturirala kao jedna od najboljih učenica i pevala je u horu sa Nilom Dajmondom i družila se sa šahovskim prvakom Bobijem Fišerom. Nikada nije pohađala koledž. Još je kao tinejdžerka počela da peva u noćnim klubovima. Želela je da bude glumica i pojavila se u nekoliko of-brodvejskih predstava. Ime Barbara je skratila na Barbra da bi bilo prepoznatljivije. Posle nekoliko uspešnih pojavljivanja na televiziji, 1965. dobila je svoju emisiju na “Si-Bi-Esu“, pod naslovom "Zovem se Barbra". Prvi film u kojem je glumila snimljen je po brodvejskom hitu "Smešna devojka" postigao je uspeh i kod kritičara i kod publike, a Strajsendova je osvojila Oskara za glavnu žensku ulogu. Posebno je zapažena u mjuziklima, ali i kao komičarka i dramska glumica. U zrelijim godinama bavila se i režijom. Filmovi: "Helo Doli", "Što te tata pušta samu", "Devojka koju sam voleo", "Zvezda je rođena", "Jentl", "Princ plime", "Ogledalo ima dva lica" (poslednja tri je i režirala).
26.april 1942.
U najvećoj nesreći u istoriji rudarstva, u kineskom rudniku uglja u Benksiju, tada pod okupacijom Japana, poginulo najmanje 1.540 ljudi.
Maj 1942
09.maj 1942.
Rođen srpski (jugoslovenski) vaterpolista Mirko Sandić, jedan od najboljih igrača u istoriji tog sporta. (Rođen: Beograd/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 09.maj 1942. - Umro: Beograd/Srbija 24.decembar 2006.) Sandić je naučio da pliva sa 4 godine, ali je počeo da igra vaterpolo tek sa 16 godina za beogradski Partizan. Ostao je u Partizanu sve dok nije prestao da igra vaterpolo 1974. godine. Odigrao je preko 1000 utakmica i osvojio 11 nacionalnih prvenstava Jugoslavije, 7 jugoslovenskih kupova, 5 evropskih kupova šampiona i nekolicinu prijateljskih turnira. Sandić je odigrao 235 utakmica za reprezentaciju Jugoslavije i postigao preko 250 pogodaka. Osvojio je zlatnu medalju na Olimpijskim igrama 1968. u Meksiku i srebrnu medalju na Olimpijskim igrama 1964. u Tokiju. Na Evropskim prvenstvima 1966. i 1970. bio je u sastavu reprezentacije Jugoslavije koja je stigla do treće pozicije. Radio je kao trener u Singapuru, Maleziji i Egiptu. Od srpskih klubova vodio je Goč i Partizan. Bio je predsednik Vaterpolo saveza Jugoslavije od 1996. do 1998, član tehničkog vaterpolo komiteta LEN-a, dobitnik priznanja MOK-a 1997. godine, i predsednik Skupštine Vaterpolo saveza Srbije. Godine 1999. je uvršten u Kuću slavnih.
1942-2006
64
26.maj 1942.
Drugi svetski rat
Armija nacističke Nemačke počela napredovanje prema Staljingradu i Kavkazu, što je bio uvod u Staljingradsku bitku, ključnu vojnu operaciju Drugog svetskog rata. Bitka vođena od kraja juna 1942. do početka februara 1943. okončana je potpunim slomom Nemaca i njihovih saveznika Italijana, Mađara, Rumuna i Hrvata.
Drugi svetski rat
U Londonu potpisan britansko-sovjetski ugovor o punoj saradnji dveju zemalja u Drugom svetskom ratu i posle okončanja rata.
27.maj 1942.
Drugi svetski rat
U okupiranoj Čehoslovačkoj smrtno ranjen šef nemačke nacističke tajne policije Gestapo Rajnhard Hajdrih. Njegova smrt 4. juna 1942. izazvala je talas represalija protiv stanovništva u Češkoj i Moravskoj. Posebno je stradala pravoslavna crkva u Pragu, pošto je ustanovljeno da je skrivala atentatore.
29.maj 1942.
Umro američki filmski i pozorišni glumac Džon Barimor, poznat po ulogama ljubavnika u doba nemog filma. (Rođen: Filadelfija/Pensilvanija/Sjedinjene Američke Države 14.februar 1882. - Umro: Los Anđeles/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 29.maj 1942.) Rodio se u znamenitoj glumačkoj porodici Barimor, te iako je prvobitno odbijao da se posveti glumačkom pozivu, pokušavajući da se ostvari kao slikar, počeo je da glumi u pozorištu sa svojim ocem Morisom 1900, a godinu dana kasnije i sa sestrom Etel. Od 1903. aktivnije je pristupio teatru. Nakon uspeha sa Hamletom u Londonu 1925, Barimor je napustio pozornicu na 14 godina, ne bi li se posvetio filmu. U eri nemog Holivuda, postao je zvezda zahvaljujući glavnim ulogama u filmovima Doktor Džekil i gospodin Hajd (1920), Šerlok Holms (1922) i Morsko čudovište (1926). Njegov pozorišno obučen glas mu je omogućio da bez problema nastavi da snima i u eri zvučnog filma. Grand Hotel (1932), Večera u osam (1933) Dvadeseti vek (1934) i Ponoć (1939) samo su neki od zvučnih filmova u kojima je igrao, a koji danas imaju status kinematografskih klasika. Barimorov privatni život je privlačio pažnju javnosti. Borio se sa alkoholizmom od svoje četrnaeste godine, ženio se i razvodio četiri puta, a pred kraj života je i bankrotirao. Poslednju deceniju života često je tumačio uloge alkoholičara i propalih glumaca, koje su velikim delom podsećale na njegov život. Preminuo je usled posledica ciroze jetre. Barimorova unuka je glumica Dru Barimor.
1882-1942
60
30.maj 1942.
Drugi svetski rat
Britansko ratno vazduhoplovstvo je sa 1047 aviona bombardovalo nemački grad Keln, što je bio prvi bombarderski napad RAF-a sa više od hiljadu letelica u Drugom svetskom ratu.
Jun 1942
04-07.jun 1942.
Drugi svetski rat
Počela četvorodnevna bitka za pacifička ostrva Midvej, u kojoj su Amerikanci naneli prvi ozbiljan poraz Japancima.
07.jun 1942.
Drugi svetski rat
Posle niza ogorčenih bitaka, počeo završni nemački napad na poluostrvo Krim, radi zauzimanja Kerča i Sevastoplja. Sovjetske snage su pružile žestok otpor neprijatelju neuporedivo nadmoćnijem brojem tenkova i aviona, ali su posle mesec dana delom uništene, a delom evakuisane sa poluostrva. Sevastoplj je pao u nemačke ruke nakon 250 dana herojske odbrane.
Rođen Moamer Muhamed Abu Miniar al-Gadafi, libijski pukovnik, vođa Libijske Arapske Džamahirije, revolucionar, političar i politički teoretičar. (Rođen: Kasr Abu Kadi/Italijanska Libija/Libija 07.jun 1942. - Umro: Sirt/Libija 20.oktobar 2011.) Muamer el Gadafi je rođen u blizini Kasr Abu Hadija, seoskog područja izvan grada Sirta u pustinjama Tripolitanije u zapadnoj Libiji. Njegova porodica poreklo vodi iz manje, relativno neuticajne plemenske skupine Gadafa, koji su bili arabizovani Berberi. Majka mu se zvala Ajša (umrla 1978), a otac se zvao Mohamad Abdul Salam ibn Hamed ibn Mohamad, poznat kao Abu Meniar (umrlo 1985); porodicu je izdržavao uzgojem koza i kamila. Gadafi je postao arapski nacionalista tokom školovanja u Sabhi, a kasnije je upisao Kraljevsku vojnu akademiju u Bengaziju. Unutar vojske je osnovao revolucionarnu grupu koja je svrgnula senusidskog monarha Idriza, koji je imao podršku Zapada, u vojnom prevratu 1969. godine. Kada je preuzeo vlast, Gadafi je Libiju pretvorio u republiku kojom je upravljao Revolucionarni komandni savjet. Vladajući dekretom, iz Libije je deportovao italijansku i jevrejsku manjinu i zatvorio vojne baze zapadnih zemalja. Nacionalizovao je naftnu industriju i sve veće državne prihode koristio je za jačanje vojske, finansiranje stranih revolucionara i sprovođenje socijalnih programa, naglašavajući projekte izgradnje kuća, zdravstva i obrazovanja. Gadafi je Libiju 1977. godine pretvorio u novu socijalističku državu pod nazivom džamahirija (arap. جماهيرية; „država narodnih masa”).
Gadafi je dominirao libijskom politikom četiri decenije i bio je predmet sveopšteg kulta ličnosti. Odlikovan je raznim zvanjima i hvaljen je zbog svog antiimperijalizma, podrške arapskom — i kasnije afričkom — jedinstvu i zbog značajnog poboljšanja koja je njegova vlada donela u pogledu kvaliteta života libijskog naroda. Suprotno tome, islamski fundamentalisti oštro su se protivili njegovim socijalnim i ekonomskim reformama i posthumno su ga optužili za seksualna zlostavljanja. Mnogi su ga smatrali diktatorom čija je autorativna administracija kršila ljudska prava i finansirala globalni terorizam.
Bio je predsedavajući Afričke unije od 2009. do 2010. godine. Sredinom Arapskog proleća (jedna od obojenih revolucija u režiji Zapada, odnosno globalista) u istočnoj Libiji su 2011. godine izbili protesti protiv korupcije i nezaposlenosti. Događaji su prerasli u građanski rat, u kojem je NATO vojno intervenisao na strani antigadafističkog Nacionalnog prelaznog saveta (NPS). Vlada je svrgnuta, a Gadafi se povukao u Sirt, gde su ga zarobili i ubili militanti NPS-a.
1942-2011
69
08.jun 1942.
Drugi svetski rat
Japanske podmornice bombardovale najveći australijski grad Sidnej.
10.jun 1942.
Drugi svetski rat
Počela ofanziva na Kozaru u kojoj je oko 40.000 nemačkih i hrvatskih vojnika zatvorilo obruč oko slobodne teritorije u području te planine u Bosni i Hercegovini. U opkoljenom području zbeg sa oko 80.000 srpskih civila je branilo 3.500 boraca Drugog krajiškog partizanskog odreda. Posle 50 dana teških borbi mestimično je probijen obruč i spaseno je nešto više od 15.000 civila. Spaljena su i uništena sva sela a oko 60.000 srpskih civila oterano je u logore, mahom u Jasenovac.
Drugi svetski rat
Nemci su u rudarskom selu Lidice u Češkoj počinile masakr nad civilnim stanovništvom kao odmazdu zbog ubistva nemačkog protektora Češke i Moravske i šefa nacističke tajne policije Gestapo - Rajnharda Hajdriha, 27. maja 1942. Selo Lidice su spalili, streljali sve muškarce (oko 200), žene odveli u koncentracione logore, a decu u zavode za "prevaspitavanje". Selo je obnovljeno 1946. i u njemu je podignut spomenik žrtvama.
U borbi s Nemcima kod Male Remete u Sremu poginuo Boško Palkovljević-Pinki, jedan od prvih partizana Fruške Gore, narodni heroj Jugoslavije. (Rođen: Manđelos, Sremska Mitrovica/Kraljevina SHS/Srbija 14.decembar 1920. - Umro: Mala Remeta, Irig/Kraljevina Jugoslavija (Nezavisna Država Hrvatska)/Srbija 10.jun 1942.) Poticao je iz siromašne porodice; njegov otac Miloš bavio se zemljoradnjom, a majka Mara je bila babica. Pored Boška, oni su imali još dvojicu sinova. Kao učenik Državne srednje tehničke škole u Novom Sadu, 1940. postao je član Saveza komunističke omladine Jugoslavije, a decembra iste godine je bio jedan od organizatora štrajka učenika ove škole. Početkom 1941. je uhapšen i isključen iz škole, pod optužbom za komunističko delovanje. U leto 1941. bio je jedan od prvih sremskih partizana, a avgusta 1941. učestvovao je u organizaciji bekstva zatvorenika-komunista iz zatvora u Sremskoj Mitrovici. Krajem 1941. bio je od strane Okružnog komiteta KPJ za Srem poslat kao kurir u istočnu Bosnu, gde je nakon skoro mesec dana putovanja, januara 1942. na Romaniji uspeo da pronađe Vrhovni štab i Centralni komitet KPJ. Tada je vrhovnom komandantu Josipu Brozu Titu preneo informacije o Narodnooslobodilačkoj borbi u Vojvodini. Bio je jedan od prvih diverzanata u Vojvodini. Izvršio je više smelih akcija i diverzija na železničkim prugama u Sremu. Više puta se isticao u borbama sa ustašama i Nemcima i još za života je među sremskim partizanima postao legendarna ličnost. Književnik Jovan Popović je po njegovim doživljajima 1944. napisao knjigu Pinki je video Tita, koja je dugi niz godina bila deo školske lektire za učenike osnovnih škola.
1920-1942
21
11.jun 1942.
Drugi svetski rat
Stupio na snagu sporazum vlada Sovjetskog Saveza i SAD o principima uzajamne pomoći i vođenju rata protiv Sila osovine, poznat kao "Sporazum o zajmu i najmu". SAD su se obavezale da snabdevaju Sovjetski Savez, koji će sarađivati u odbrani SAD i dostavljati materijale i informacije. Dogovorene su i koordinirane akcije radi povećanja proizvodnje, razmene i potrošnje i uklanjanja trgovinskih i carinskih barijera.
16.jun 1942.
Drugi svetski rat
Održana Konferencija delegata Crne Gore, Boke i Sandžaka na Tjentištu – cilj isterivanje okupatora. Na Konferenciji na Tjentištu 38 delegata Crne Gore, Boke i Sandžaka donelo je u Drugom svetskom ratu rezoluciju u kojoj je kao jedini cilj označeno isterivanje okupatora i istaknuto da je narodnooslobodilački pokret u Crnoj Gori, Boki i Sandžaku sastavni deo borbe naroda Jugoslavije.
18.jun 1942.
Rođen engleski muzičar, pevač, instrumentalista i tekstopisac Pol Mekartni, član kvarteta „Bitlsi“, najpopularnijeg rok sastava šezdesetih godina XX veka. (Rođen: Liverpul/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo) Njegov otac je bio prodavac pamuka i muzičar-amater, a majka babica. Pol je do 13. godine života učio da svira trubu. Kad je imao 9 godina, njegova majka je umrla od raka na dojci (bila je strastven pušač), ostavivši samohranog oca da izdržava porodicu. Ovaj tragičan gubitak ga je kasnije dodatno zbližio sa Lenonom, koji je u 17. godini takođe izgubio majku, koju je i inače retko viđao, u saobraćajnoj nesreći. Njegovo kantautorsko partnerstvo sa Džonom Lenonom i dalje je najuspešnije u istoriji. Prema „Ginisovoj knjizi rekorda“, Pol Makartni je najuspešniji kompozitor pop muzike svih vremena sa 32 pesme na prvom mestu Bilbord hot 100 liste. Bio je član Bitlsa do njihovog raspada 1970. godine, nakon čega otpočinje njegova uspešna solo karijera nakon čega je oformio bend Vings sa svojom prvom ženom Lindom. Njegova saradnja sa Džon Lenonom smatra se za jednu od najuspešnijih 20. veka. Pol Makartni je takođe slikar i bori se za prava životinja. Godine 1997. britanska kraljica Elizabeta II dodelila mu je titulu viteza, a 2012. ga je francuski predsednik Fransoa Oland odlikovao Ordenom legije časti.
21.jun 1942.
Drugi svetski rat
Nemački Severnoafrički korpus feldmaršala Ervina Romela uz podršku italijanskih trupa zauzeo strateški važan grad Tobruk u italijanskoj koloniji Libiji (Kirenajka). U borbama je zarobljeno 25.000 vojnika britanske Osme armije. Cilj Romelovih trupa bilo je zauzimanje Sueckog kanala, kako bi se presekla Britanska imperija, međutim borbe za Egipat završene su potpunim porazom Nemaca u decembru 1942. kod El Alamejna, i konačnim slomom u aprilu 1943.
25.jun 1942.
Drugi svetski rat
Britansko ratno vazduhoplovstvo napalo sa 1000 bombardera nemački grad Bremen.
Jul 1942
01.jul 1942.
Drugi svetski rat
Nemačke trupe posle osmomesečne opsade zauzele Sevastopolj, najvažniju sovjetsku crnomorsku luku na poluostrvu Krim.
08.jul 1942.
Umro francuski maršal Luj Feliks Fransoa Franše Depere, istaknuti vojskovođa u Prvom svetskom ratu i počasni vojvoda srpske i jugoslovenske vojske. (Rođen: Mostaganem/Francuski Alžir/Alžir 25.maj 1856. - Umro: Sent Amanse/Francuska 08.jul 1942.) Studirao je Sen-Sir akademiju 15. oktobra 1874, i po završetku ove dobio je čin pešadijskog potporučnika 1. oktobra 1876, u kapetana unapređen je 28. oktobra 1885, za pukovnika 12. jula 1903, brigadnog generala 23. marta 1908, divizijskog generala 23. marta 1912, za maršala Francuske 19. februara 1921. Iste godine, mesec dana ranije, 29. januara, dobio je i počasnu titulu Vojvode Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (Jugoslavije). U Prvom svetskom ratu (10. septembra 1914. do 31. marta 1916) komandovao je francuskom armijom, do 29. aprila 1918. grupom armija na francuskom frontu, a od 9. juna 1918. do kraja rata bio je vrhovni komandant savezničkih armija na Solunskom frontu. Njegova je bila odluka da srpska vojska, kao najzainteresovaniji i najborbeniji deo savezničkih snaga na tom ratištu, treba prva da krene u proboj fronta. Procena se pokazala tačnom, pošto je srpska vojska, posle zapovesti za proboj fronta, brzo porazila Bugare i prisilila ih na kapitulaciju, zatim i austrijske i nemačke trupe, što je bilo odlučujuće za slom Centralnih sila i okončanje Prvog svetskog rata. Pod njegovom komandom zaključen je ugovor o kapitulaciji bugarske vojske i oslobođena Srbija. Visoko je cenio srpsku vojsku i redovno isticao njene zasluge u konačnoj pobedi saveznika u Velikom ratu. Bio je najsvečanije primljen tokom posete u maju 1936. U Beogradu mu je podignut spomenik te godine.
1856-1942
86
13.jul 1942.
Rođen američki glumac Harison Ford. (Rođen: Čikago/Ilinois/Sjedinjene Američke Države) Ford je sin oca Kristofera Forda koji je imao irskonemačko poreklo i majke Dore Nidelman koja je bila Jevrejka. Maturirao je na Maine East High School u Park Ridžu (Ilinois, SAD), a kasnije je pohađao Ripon College (Viskonsin, SAD), gde je učio glumu. Svoju prvu veću ulogu je ostvario 1973. godine u filmu Američki Grafiti. Posle ove uloge igra u još nekoliko manjih filmova, a kasnije dobija uloge u velikim filmskim hitovima u kojima je ostvario najpoznatije uloge kao Han Solo u pet filmova Zvezdanih ratova i kao Indijana Džouns. Ostale značajne uloge je igrao u filmovima Patriotske igre, Neposredna opasnost, Anđeo sa dva lika, Vazduhoplov jedan i mnogim drugim. Nominovan je Oskarom kao najbolji glavni glumac u filmu Svedok, 1985. godine. Ford se venčavao tri puta, sa Meri Markart (1964—1979), sa kojom ima dva sina (Bendžamina i Vilarda) i Melisom Materson (1983—2001) sa kojom ima sina i kćerku (Malkom Karsvel i Džordžija). Od 2010. je u braku sa glumicom Kalistom Flokhart.
18.jul 1942.
Drugi svetski rat
Posle 38 dana ogorčenih borbi Nemačke i Hrvatske jedinice zauzele Kozaru u severozapadnoj Bosni, na kojoj je 3 500 boraca Drugog krajiškog partizanskog odreda branilo zbeg sa oko 80 000 srpskih civila pred ofanzivom 40 000 nemačkih, ustaških i domobranskih vojnika. Spaljena su sva srpska sela, pobijen veliki deo stanovništva, uključujući 540 ranjenika, a oko 60 000 civila oterano je u koncentracione logore, mahom u najozloglašeniji Jasenovac.
Drugi svetski rat
SAD objavile rat Bugarskoj, Mađarskoj i Rumuniji, satelitima nacističke Nemačke.
23.jul 1942.
Drugi svetski rat
Počela Staljingradska bitka - završena 02. februara 1943.
Avgust 1942
07.avgust 1942.
Drugi svetski rat
Počelo iskrcavanje američkih pomorsko-desantnih snaga na ostrvo Gvadalkanal u grupi Solomonskih ostrva, čime je označen početak ofanzivnih dejstava saveznika na Pacifiku u Drugom svetskom ratu. Japanci su na Gvadalkanalu izgradili vazdušno uporište radi napada na američke konvoje koji su plovili prema Australiji. Već prvog dana zauzet je glavni cilj - Hendersonov aerodrom, ali je usledio iznenadni japanski protivnapad, tako da je prava bitka za ostrva tek počinjala, pa su Amerikanci potpuno ovladali Solomonskim ostrvima tek u februaru 1943.
13.avgust 1942.
Drugi svetski rat
Pokrenut anglo-američki projekat Menheten - stvaranje atomske bombe. Pred početak Drugog svetskog rata postojala je opasnost da bi Nemci mogli konstruisati atomsku bombu koja bi im donela odlučujuću prednost tokom ratovanja. Na inicijativu poznatih stručnjaka i fizičara među kojima je bio i Albert Anštajn, započeti su radovi tokom 1940. godine na polju istraživanja i primene nuklearne energije pod pokroviteljstvom SAD. Predsednik Ruzvelt bio je posebno zainteresovan za mogućnost izrade atomske bombe. Uspostavljena je saradnja američkih i engleskih stručnjaka iz oblasti atomske energije koja je razmenom informacija, rešavanjem konkretnih problema i zadataka dovela do toga da je uspešna proizvodnja nuklearnog oružija bila sve izvesnija. Zato je u okviru Inženjerijske uprave Američke armije formirana tajna organizacija Menheten Distrikt 13. avgusta 1942. godine. Predsednik SAD Ruzvelt je za šefove projekta Menheten imenovao brilijantnog fizičara Roberta Juliusa Openhajmera koji će uvesti u projekat preko 400 sjajnih fizičara i generala Leslija Grovsa. Pokrenuto je oko dvadesetak laboratorija i desetine koncerna čiji stručnjaci nisu ni znali šta proizvode. Konstrukciona laboratorija je podignuta u gradiću Los Almos. Rezultati projekta biće poznati nakon tri godine kada će iz ove laboratorije izaći atomske bombe «Litlle boy» (Dečačić) i «Fat man» (Debeli čovek) koje će razoriti japanske gradove Hirošimu i Nagasaki te ubrzati svršetak Drugog svetskog rata.
U noćnom jurišu na ustaške bunkere u Kupresu poginuo partizanski komandant Simo Šolaja, narodni heroj SFR Jugoslavije. (Rođen: Pljeva, Šipovo/Austro-Ugarska/Bosna i Hercegovina 01.mart 1906. - Umro: Kupres/Kraljevina Jugoslavija (Nezavisna Država Hrvatska)/Bosna i Hercegovina 13.avgust 1942.) Potiče iz siromašne seljačke porodice, do početka Drugog svetskog rata radio je kao šumarski radnik i nadničar, u Bosni, Crnoj Gori i Srbiji. Čim je počeo ustaški teror u okolini Šipova, Simo se sa nekoliko svojih prijatelja i komšija sklonio u obližnju šumu i tu počeo da skuplja ljude i oružje za predstojeću borbu. Po izbijanju ustanka 1941. postao je vođa srpskih seljaka u svom kraju, izuzetno omiljen zbog pravičnosti, poštenja i hrabrosti. Predvodio je jedan krajiški bataljon po imenu"Iskra". Simo je poginuo jurišajući na ustaške bunkere, tokom napada na Kupres. Odlukom Centralnog komiteta KPJ, posmrtno je primljen u članstvo Komunističke partije Jugoslavije. Posmrtno je proglašen za narodnog heroja.
1906-1942
36
19.avgust 1942.
Drugi svetski rat
Britanske i kanadske trupe izvele desant kod Dipea u Francuskoj, u pokušaju da unište nemačka postrojenja obalske odbrane i potisnu Nemce, ali je poduhvat katastrofalno okončan. Od oko 6.000 savezničkih vojnika, samo 2.500 se vratilo a ostali su poginuli ili zarobljeni.
20.avgust 1942.
Rođen američki soul muzičar Ajsak Hejs, kantautor, kompozitor, muzički producent i glumac, najpoznatiji kao autor nekih od najvećih hitova soul muzike. (Rođen: Kovington/Tenesi/Sjedinjene Američke Države 20.avgust 1942. - Umro: Memfis/Tenesi/Sjedinjene Američke Države 10.avgust 2008.) Njegova najpoznatija numera je tema iz filma „Šaft“ za koju je 1972. dobio „Gremi“ i „Oskara“ za najbolju originalnu muziku za film. Hejs je decenijama bitno uticao na „crnu“ muziku u SAD, poput soul hitova 60-ih, disko muziku 70-ih ili filmsku muziku 80-ih i 90-ih godina XX veka. Svirao je za Otisa Redinga i druge slavne muzičare. Albumom „Hot Buttered Soul“ 1969. postao je zvezda. Godine 2002. uvršten je u „Hol slavnih“. Bavio se i glumom i pozajmljivao je, između ostalog, glas Kuvara u čuvenoj animiranoj tv seriji „South Park“ koju je napustio nakon nesuglasica sa autorima zbog njihove kritike Sajentološke crkve čiji je član bio. Umro je deset dana pre 66 rođendana od posledica moždanog udara.
1942-2008
65
21.avgust 1942.
Rođen hrvatski (jugoslovenski) filmski i pozorišni glumac Božidar Orešković. (Rođen: Zagreb/Kraljevina Jugoslavija (Nezavisna Država Hrvatska)/Hrvatska 21.avgust 1942. - Umro: Kozjača, Velika Gorica/Hrvatska 09.jul 2010.) Pohađao je Akademiju dramskih umetnosti u Zagrebu, a nakon diplomiranja 1965. godine u klasi profesora Georgija Para pridružuje se ansamblu Drame Hrvatskog narodnog kazališta. Tamo provodi celu karijeru ostvarivši brojne zapažene uloge. Publika ga pamti i po brojnim filmskim i televizijskim ulogama od kojih je verovatno najpoznatija ona Riđana u dramskoj seriji Kapelski kresovi iz 1974. godine. Uz glumu, bavio se i pisanjem, napisavši osam monodrama, brojne pozorišne tekstove, drame i adaptacije i roman Sedmi dan. Prvu ulogu na filmu odigrao je u Divljim anđelima (1969.) Fadila Hadžića. Dana 1. septembra 2007. godine, nakon 42 godine rada u HNK, odlazi u penziju pa se oprobava u hrvatskim sapunicama glumeći u Uroti (2007.), Ponosu Ratkajevih (2007.-2008.), Sve će biti dobro (2008.-2009.). Dana 10. jula 2010. počinio je samoubistvo u Velikoj Gorici.
1942-2010
67
25.avgust 1942.
Rođena srpska (jugoslovenska) pozorišna, filmska i TV glumica Đurđija Cvetić. (Rođena: Beograd/ Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 25.avgust 1942. - Umrla: Beograd/Srbija 06.avgust 2015.) Bila je članica Jugoslovenskog dramskog pozorišta od 1969. godine. Odigrala je na sceni svog matičnog teatra desetine uloga. Pripadala je generaciji „Bojanovih beba“, grupi mladih glumica i glumaca koje je Bojan Stupica pozvao u Jugoslovensko dramsko, u vreme njegove generacijske obnove. Đurđija Cvetić gostovala je u svim beogradskim pozorištima, poslednjih godina najviše na sceni Beogradskog dramskog, kao i u Crnogorskom narodnom pozorištu, Narodnom pozorištu Sombor, NP Banja Luka i drugima. Tokom studija upoznala je ljubav svog života, Avdu Mujčinovića, kasnije pozorišnog kritičara. U skladnom braku bili su tri decenije, a o njihovoj ljubavi glumica je uvek govorila sa ushićenjem. Međutim, 1997. godine, Avda je preminuo, a od tuge za suprugom Đurđija se teško razbolela. Smrt supruga, koji joj je bio najveći životni oslonac, nikada nije prebolela, a koliko joj je nedostajao do kraja života nije krila. Patili su što nemaju dece, ali zbog toga su bili još više posvećeni jedno drugom. Ostaje upamćena kao Seka u televizijskoj seriji „Grlom u jagode“ Srđana Karanovića, kao i po ulogama u „Sivom domu“, „Početnom udarcu“ i „Zaboravljenima“ Darka Bajića, u filmu „Oktoberfest“ Dragana Kresoje, TV seriji „Ulica lipa“. Dramski program Radio Beograda čuva sećanje na njen osoben glas i glumačku ekspresiju u desetinama radio-drama.
1942-2015
72
30.avgust 1942.
Ubijen srpski (jugoslovenski) slikar Sava Šumanović, majstor pejzaža, aktova i mrtve prirode, osobenih tonova, posebno intenzivnih na slikama iz rodnog Srema. (Rođen: Vinkovci/Austro-Ugarska/Hrvatska 22.januar 1896 - Umro: Sremska Mitrovica/Kraljevina Jugoslavija (Nezavisna Država Hrvatska)/Srbija 30.avgust 1942.) Smatra se jednim od najznačajnijih slikara srpske umetnosti dvadesetoga veka. Njegov opus obuhvata 800 slika i 400 crteža i skica. Uvršten je u 100 najznamenitijih Srba. Rođen je u porodici oca, šumskog inženjera Milutina (1862—1937) i majke Perside (1875—1968), rođene Tubić. Kada je imao četiri godine porodica se preselila u Šid. Na njegovim slikama dominiraju svetli tonovi, uz izražen osećaj za osvetljenje. Dugo je živeo u Parizu, a poslednje godine života boravio je u Šidu. Za vreme Drugog svetskog rata Šid ulazi u sastav Nezavisne Države Hrvatske i ćirilica je zabranjeno pismo, pa se Sava verovatno iz protesta ne potpisuje već samo označava godinu nastanka slike. Na Veliku Gospojinu, 28. avgusta 1942. godine, Savu su, zajedno sa još 150 Srba iz Šida, oko 6 sati ujutru, uhapsile ustaše i odvele u Sremsku Mitrovicu. Prema iskazu svedoka, kada je čuo da ustaše dolaze pod njega, tražio je da se okupa, očešlja i lepo obuče, kako ne bi otišao neuredan. Nakon sprovođenja u Sremsku Mitrovicu, svi su mučeni a potom streljani i zakopani u masovnoj zajedničkoj grobnici. Šumanovićeve velike kompozicije „Doručak na travi“ i „Pijana Lađa“ među najznačajnijim su delima srpskog modernog slikarstva. Najbolja njegova dela nalaze se u Narodnom muzeju u Beogradu, u zbirci Pavla Beljanskog i u galeriji „Sava Šumanović“ u Šidu.
1896-1942
46
31.avgust 1942.
Drugi svetski rat
Nemački general Ervin Romel obnovio ofanzivu protiv Britanaca kod Alam Halfe u Egiptu u nameri da izbije na Suecki kanal, ali je pokušaj propao.
Septembar 1942
08.septembar 1942.
Rođen srpski (jugoslovenski) filmski reditelj i scenarista, pretežno dokumentarnih filmova, Želimir Žilnik. (Rođen: Niš/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija) Rođen je u logoru na Crvenom krstu u Nišu, gde je njegova majka bila zatočena. Pošto su njegovi roditelji Slobodan i Milica poginuli tokom rata, (majka je ubijena u logoru, a oca su mu streljali četnici 1944), odrastao je sa porodicom svoje majke. Međunarodno je priznat reditelj igranih i dokumentarnih filmova i jedan od začetnika žanra doku-drame. Poznat je po filmovima koji su posvećeni savremenim temama i kritički se osvrću na društvena, politička i ekonomska zbivanja. Tema njegovog prvog dugometražnog filma, Rani radovi, s kojim je osvojio nagradu Zlatni medved Filmskog festivala u Berlinu 1969.godine, bile su studentske demonstracije 1968. godine. Žilnik sredinom sedamdesetih godina prošlog veka napušta Jugoslaviju gde je bio suočen sa cenzurom. Po povratku u Jugoslaviju osamdesetih godina prošloga veka, Žilnik režira nekoliko popularnih televizijskih doku-drama koje su nagovestile skori raspad Jugoslavije i buđenje nacionalizama. Tokom devedesetih godina prošlog veka proizveo je niz nezavisnih dokumentarnih i igranih filmova o napetostima na Balkanu, uključujući filmove. Takođe Žilnik problematizuje slom sistema vrednosti u posttranzicionim zemljama centralne i istočne Evrope, kao i probleme s kojima se izbeglice i imigranti suočavaju u novoj „proširenoj" Evropi. Dobitnik je nagrade „Tedi“, 1995. godine, takođe na berlinskom festivalu, za film „Dupe od mramora“. Dobitnik je više filmskih nagrada, između ostalih i Nagrade za životno delo Beogradskog festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma 2013. godine. Dobitnik je Nagrade Centralnoevropske inicijative na 30. Filmskom festivalu u Trstu 2019. godine.
10.septembar 1942.
Drugi svetski rat
Britansko ratno vazduhoplovstvo napalo nemački grad Dizeldorf sa 476 aviona, koji su izbacili 100 000 bombi na taj grad.
25.septembar 1942.
Drugi svetski rat
U Bosanskom Petrovcu održan prvi kongres lekara partizana i sanitetskih radnika Jugoslavije, sa kojeg je upućen poziv lekarima i studentima medicine da se priključe borbi protiv okupatora.
27.septembar 1942.
Rođen Dit Pran, kambodžansko-američki novinar po čijim svedočenjima je snimljen film "Polja smrti". (Rođen: Siem Reap/Francuska Indokina/Kambodža 27.septembar 1942 - Umro: Nju Brunsvik/Nju Džersi/Sjedinjene Američke Države 30.mart 2008.) U Pnom Penu je bio fotograf i prevodilac u dopisništvu Njujork tajmsa. Kada je 1975. godine došlo do promene režima, strani novinari su dobili dozvolu za napuštanje zemlje. Nakon što su Amerikanci otišli, Dit je postao meta Crvenih Kmera. Kako bi spasio život, morao je skrivati svoje obrazovanje i činjenicu da je bio u kontaktu s Amerikancima (što su, per se, bili dovoljni razlozi za pogubljenje) pa se pretvarao da je taksista. Ubrzo je odveden na prisilni rad i četiri godine bio izložen izgladnjivanju i torturi, pre nego je vijetnamska vojska početkom 1979. godine svrgnula Pol Potov režim. U međuvremenu je uspeo pobeći. Njegov put kroz Kambodžu bio je dug 40 kilometara, i na njemu se susreo sa onim što će se kasnije nazvati "poljima smrti". U pitanju su masovna stratišta i grobnice žrtava Pol Potovog režima Crvenih Kmera. Prema njegovoj životnoj drami 1984.godine snimljen je i film "Polja smrti". Pod ovim režimom stradalo je oko dva miliona ljudi, između ostalih i Ditova tri brata i preko 50 članova njegove familije. Po dolasku u SAD 1979. nastavio je da radi za Njujork tajms, a docnije je bio i ambasador dobre volje Ujedinjenih nacija. Umro je od raka gušterače.
1942-2008
65
29.septembar 1942.
Rođen američki književnik, filmski scenarista srpskog porekla Stojan Stiv Tešić, dobitnik Oskara. (Rođen: Užice/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 29.septembar 1942 - Umro: Sidnej/Nova Škotska/Kanada 01.jul 1996.) Stiv Tešič je rođen kao Stojan Tešić u Užicu. S roditeljima se preselio u Sjedinjene Američke Države kada je imao četrnaest godina. Smestili su se u istočnom Čikagu u Indijani. Diplomirao je na Univerzitetu Indijana, a na Kolumbija univerzitetu je napisao svoje prve komade. Njegova dramska dela doživela su veliki uspeh, između ostalog, nagrađen je i Oskarom za scenario filma „Četiri druga“. Uspešno je pisao kako za pozorište tako i za film. Ministarstvo za dijasporu vlade republike Srbije ustanovilo je 2005. Nagradu Stojan Stiv Tešić, kojom se nagrađuju pisci srpskog porekla koji pišu na drugim jezicima. Neki od filmova čije scenarije je pisao: „Breaking Away“, „Eyewitness“, „Four Friends“, „American Flyers“ itd. Igrani komadi: „Nourish The Beast“, „The Carpenters“, „Division Street“ itd. Romani: „Summer Crossing“, „Karoo“ itd. Umro je od srčanog udara, u svojoj 53. godini, u kanadskom gradu Sidneju.
1942-1996
53
Oktobar 1942
11.oktobar 1942.
Drugi svetski rat
U selu Kriva Reka kod Brusa nemački i bugarski vojnici zatvorili sve stanovnike u crkvu i digli je u vazduh, usmrtivši 320 civila, uglavnom žena i dece.
23.oktobar 1942.
Drugi svetski rat
Započela Druga bitka kod El Alamejna, napadom britanske Osme armije generala Bernarda Montgomerija na nemačko-italijanske snage pod komandom generala Ervina Romela, koje su gotovo uništene posle 12 dana borbi. Usledilo je iskrcavanje saveznika u severnoj Africi posle kojeg su snage Sila osovine u Africi potpuno slomljene.
Rođen Majkl Krajton, američki književnik, filmski režiser i scenarista, autor bestselera "Park iz doba Jure" i "Sfera". (Rođen: Čikago/Ilinois/Sjedinjene Američke Države 23.oktobar 1942. - Umro: Los Anđeles/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 04.novembar 2008.) Po obrazovanju lekar, proslavio se romanom "Andromedin soj" (1969). Pored "Parka iz doba Jure" i njegovog nastavka "izgubljeni svet", koji su postali holivudski hitovi, među njegovim najpoznatijim delima su romani "Kongo", "Plen" i "Gospodar Gena". Bio je jedan od scenarista filmova "Park iz doba jure" i "Tvister", a za rad na TV seriji "Urgentni centar" osvojio je 1996. Emi nagradu. Njegove knjige prodate su u tiražima većim od 150 miliona širom sveta.
1942-2008
66
Novembar 1942
04.novembar 1942.
Drugi svetski rat
Britanska Osma armija generala Bernarda Montgomerija potukla u egipatskoj pustinji kod gradića El Alamejn nemačko-italijanske snage (Afrički korpus generala Ervina Romela), gotovo ga uništivši posle 12 dana ogorčenih borbi. Četiri dana potom usledilo je iskrcavanje saveznika u severnoj Africi posle kojeg su u maju 1943. potpuno slomljene snage sila Osovine u Africi.
Poginuo Žarko Zrenjanin rukovodilac ustanka u Banatu i Bačkoj protiv nemačke okupacije, sekretar Pokrajinskog komiteta Komunističke partije Jugoslavije za Vojvodinu. (Rođen: Izbište, Vršac/Austro-Ugarska/Srbija 11.septembar 1902. - Umro: Pavliš, Vršac/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 04.novembar 1942.) Poticao je iz siromašne zemljoradničke porodice. Njegovi roditelji otac Živa i majka Draga, rođena Malušev, imali su pored njega još četvoro dece, tri ćerke i sina. Žarko je bio drugo po redu dete. Godine 1923. završio je Učiteljsku školu i službovao u makedonskom selu Kanatlarci, a potom u rodnom Izbištu. Pored prosvetnog, bavio se i prosvetiteljskim radom. Godine 1927. je postao član ilegalne KPJ, a ubrzo je postao sekretar Okružnog komiteta KPJ za južni Banat. Godine 1933. je bio uhapšen zbog izdavanja ilegalnog komunističkog lista i osuđen na tri godine zatvora. Nakon izlaska sa robije 1936. godine, nastavio je sa partijskim radom radeći na obnovi partijskih organizacija u Vojvodini. Krajem 1938. je obnovio rad Pokrajinskog komiteta KPJ za Vojvodinu, a 1939. godine je postao njegov politički sekretar. Zbog političko-revolucionarnog rada bio je više puta hapšen. Godine 1940. izabran je u članstvo Centralnog komiteta KPJ.
Nakon okupacije Jugoslavije, 1941. godine organizovao je pripreme za oslobodilačku borbu u Vojvodini. Najviše je radio u Banatu i inicijator je stvaranja partizanskih odreda i njihovih prvih oružanih akcija. Posle teških udaraca koje su organizacije KPJ u Banatu i Bačkoj pretrpele u leto i jesen 1941, radio je na njihovom obnavljanju. Poginuo je u sukobu sa okupatorskim snagama, koje su novembra 1942. godine opkolile kuću u Pavlišu, u kojoj se nalazio. Za narodnog heroja je proglašen 5. decembra 1944. godina, a 2. oktobra 1946. banatski grad Petrovgrad je u njegovu čast preimenovan u Zrenjanin.
1902-1942
40
08.novembar 1942.
Drugi svetski rat
Savezničke snage se iskrcale u severnu Afriku, u prvoj većoj savezničkoj kombinovanoj operaciji u Drugom svetskom ratu. U pomorskom desantu "Baklja" pod komandom generala Dvajta Ajzenhauera, saveznici su se iskrcali kod alžirskih gradova Oran i Alžir i kod Kazablanke u Maroku. Borbe protiv nemačko-italijanskih trupa završene su 13. maja 1943. slomom snaga Sila osovine i francuskih trupa maršala Petena (višijevskih), čime je okončan rat u Africi.
10.novembar 1942.
Drugi svetski rat
Savezničke snage očistile Egipat od nemačkih trupa i zauzele alžirski grad Oran, posle pobede kod El Alamejna u Libiji nad Afričkim korpusom nemačkog generala Ervina Romela.
11.novembar 1942.
Drugi svetski rat
Nemačke trupe zaposele i neokupirani deo Francuske, pod kontrolom okupacione Petenove vlade u Višiju. Istog dana nemačke i italijanske trupe okupirale su i francusko ostrvo Korzika.
12.novembar 1942.
Drugi svetski rat
Britanska Osma armija generala Bernarda Montgomerija ponovo zauzela Tobruk u Libiji, zarobivši najmanje 30.000 nemačkih i italijanskih vojnika, i nastavila da preko Sahare goni razbijeni Afrički korpus nemačkog generala Ervina Romela.
13.novembar 1942.
Drugi svetski rat
U trodnevnoj bici na pacifičkom ostrvu Gvadalkanal Amerikanci porazili Japance i zaustavili njihovo nadiranje ka Australiji. Trodnevna bitka japanske i američke flote i avijacije je označila preokret u ratu na Pacifiku. Japanci su pretrpeli manje gubitke u brodovima, ali je strateški uspeh pripao Amerikancima, koji su pored brodova uništili gotovo kompletnu japansku diviziju.
15.novembar 1942.
Drugi svetski rat
U ilegalnoj štampariji u Novom Sadu štampan prvi broj "Slobodne Vojvodine". List je kasnije štampan povremeno u Surduku, a posle sloma okupatora počeo je da izlazi kao dnevni list u Novom Sadu. Počev od 1. januara 1953. izlazi pod imenom "Dnevnik".
18.novembar 1942.
Rođena američka filmska glumica Linda Evans, najpoznatija po televizijskim ulogama - dobitnica nagrade Zlatni globus. (Rođena: Hartford/Konektikat/Sjedinjene Američke Države) Lindini roditelji su poreklom iz Norveške. Prvi put na televiziji se pojavila 1960. godine kao gošća u seriji Bachelor Father u kojoj je glavnu ulogu tumačio Džon Forsajt, njen budući kolega iz Dinastije. Od 1965. do 1969. godine tumačila je lik Odri Barkli u popularnoj vestern seriji Velika dolina (The Big Valley), zajedno sa Barbarom Stenvik, koja je glumila njenu majku. Udavala se dva puta. Prvi put za glumca i filmskog producenta Džona Dereka sa kojim je bila u braku od 1968. do 1974. godine, a drugi put za Stena Hermana, sa kim je bila od 1976. do 1981. godine. Često je proglašavana za najlepšu ženu Amerike, a po zahtevu tadašnjeg muža Džona Dereka, 1971. godine slikala se za Plejboj. Najveću svetsku slavu donela joj je uloga Kristl Karington u tv seriji Dinastija, koju je tumačila od 1981. do 1989. godine. Linda Evans je za ulogu Kristl Karington bila nominovana za nagradu Zlatni globus pet puta zaredom (od 1982. do 1986. godine), ali ju je osvojila samo jednom i to 1982. godine. Pet puta je osvajala nagradu People's Choice, a 1983. godine bila je nominovana za nagradu Emi u kategoriji za najbolju glavnu žensku ulogu u tv seriji. Holivudska trgovačka komora izrazila joj je počast tako što joj je dala zvezdu na Holivudskoj stazi slavnih u znak doprinosa za televizijsku industriju zabave.
19.novembar 1942.
Drugi svetski rat
Sovjetske trupe izvele snažan kontraudar u Staljingradu i okružile Šestu i Četvrtu oklopnu nemačku armiju, koje su kapitulirale početkom 1943. što je označilo prekretnicu u ratu.
20.novembar 1942.
Umro srpski (jugoslovenski) glumac, dečji pisac, karikaturista i humorista Brana Cvetković, osnivač "Orfeuma" za koji je napisao više od 80 komada i skečeva lakog žanra. (Rođen: Knjaževac/Kneževina Srbija/Srbija 20.novembar 1874 - Umro: Beograd/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 20.novembar 1942.) Brana Cvetković je rođen u porodici Đorđa Cvetkovića, sudskog činovnika. U Beogradu završava gimnaziju. Nakon toga, kao državni pitomac na Akademiji umetnosti u Minhenu studirao je slikarstvo, scenografiju i glumu. Već za vreme studija pokazao je izraziti talenat za scenografiju, karikaturu, humorističku prozu i glumu. Karijeru započinje u Narodnom pozorištu kao scenograf. Odlučio je da se okuša i u glumi kroz putujuće trupe svog vremena. Svoj „Orfeum“ osnovao je 1899. godine, koji je delovao u Beogradu u salama Pašinog Bulevara i Kolarcu, sa prekidima od 1929. godine. Njegov venčani kum bio je Branislav Nušić, književnik i komediograf. Bio je vodeći srpski satiričar u prvoj deceniji 20. veka uređujući čitav niz satiričnih časopisa. Nakon sve žešćih nasrtaja cenzure i zabrana nadolazeće diktature 1929. godine, Brana prekida rad „Orfeuma" i povlači se u miran život u svojoj kući u Hilandarskoj br. 34 i posvećuje se stvaralaštvu i prevođenju. Smatra se da je uz čika Jovu Zmaja, Brana Cvetković decenijama bio "najvredniji i najdostojniji hvale dečji pisac". Ovaj čuveni „smejač i zasmejač“, kako ga je nazivao Vinaver, umro je za vreme okupacije 20. novembra 1942. godine, u 68. godini. U Beogradu je, nekoliko meseci po smrti dobio ulicu, koja je posle oslobođenja preimenovana. Njegovo ime danas nosi jedna manja ulica u naselju Žarkovo.
1874-1942
68
26.novembar 1942.
Drugi svetski rat
U Bihaću osnovano Antifašističko veće narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 54 delegata su izabrala Izvršni odbor AVNOJA-a sa dr Ivanom Ribarom na čelu. Bila je to neka vrsta vlade na oslobođenim teritorijama do Drugog zasedanja AVNOJ-a u Jajcu 1943. koje je izabralo Nacionalni komitet.
27.novembar 1942.
Drugi svetski rat
Francuska ratna flota stacionirana u luci Tulon, potopljena kako ne bi bila upotrebljena od strane Nemaca. Istog dana kada su nemačke trupe su zauzele Tulon, francuski mornari su potopili svoju flotu da ne bi pala u nemačke ruke.
28.novembar 1942.
U požaru koji je uništio jedan noćni klub u američkom gradu Boston poginulo oko 500 ljudi.
Decembar 1942
02.decembar 1942.
U Čikagu prvi put demonstrirana nuklearna lančana fisija od strane tima američkih nuklearnih fizičara, predvođenim Enrikom Fermijem. Tim je bio okupljen na realizaciji projekta izrade atomske bombe.
04.decembar 1942.
Drugi svetski rat
Američka avijacija prvi put bombardovala teritoriju Italije.
06.decembar 1942.
Rođen austrijski književnik nobelovac i aktivista nemačko-slovenačkog porekla Peter Handke, akademik SANU. (Rođen: Grifen/Nacistička Nemačka/Austrija) Rođen je u Grifenu u Koruškoj. Odrastao je u Istočnom Berlinu i Grifenu, a studije je započeo u Gracu. Prvi roman „Stršljeni” objavio je u leto 1965, pa napustio fakultet da bi se potpuno posvetio pisanju. Živeo je u Gracu, Diseldorfu i Berlinu, a kasnije u Parizu, Kronenbergu i SAD. Trenutno živi u Francuskom Šavilu. Dobio je Nobelovu nagradu za književnost 2019. godine, koja mu je dodeljena na svečanosti 10. decembra 2019. godine. Sedamdesetih i osamdesetih godina 20. veka vidljivost mu na svetskoj literarnoj sceni donose i romani „Levoruka žena”, „Kratka pisma za duga rastajanja” i mnogi drugi. Handke je stvorio više od 70 proznih radova i dvadesetak pozorišnih dela, a oprobao se i kao liričar, esejista, scenarista, prevodilac i režiser. Roman „Golmanov strah od penala”, koji je ušao u školsku lektiru, ekranizovao je Vim Venders, a Handke je napisao scenario i za čuveno ostvarenje ovog reditelja "Nebo nad Berlinom".
Handke je odavno vezan prijateljstvom sa Srbima. 1996. godine je putovao u BiH i napisao žestoko osporavani esej „Pravda za Srbiju“, u kojem se zalagao za diferencirani pristup zapadnih zemalja i protiv svaljivanja krivice samo na srpsku stranu. Nakon toga, Handke je „preko noći“ prognan iz globalne intelektualne zajednice u ekskomunikaciju u kojoj se do danas nalazi. Posle prvog eseja sledila su dalja dela na tu temu. Početkom aprila 1999. sa početkom bombardovanja Jugoslavije, Handke je otputovao u Srbiju, u znak protesta vratio Bihnerovu nagradu i iščlanio se iz Katoličke crkve. Od nemačkog ministra Rudolfa Šarpinga je zahtevao da mu vrati sve njegove knjige. Handkeovi eseji o Srbiji spadaju među najtemeljnije i najsadržajnije kritike medija pisane poslednjih godina. Srbija je za njega ključna metafora za iskrivljavanje istine kroz medije. Izabran je 1. novembra 2012. godine za inostranog člana SANU. Povelja o članstvu mu je uručena 9. aprila 2013. godine.
16.decembar 1942.
Drugi svetski rat
Vrhovna komanda Nemačke izdala direktivu za borbu protiv partizanskih jedinica - nijedan nemački vojnik ne sme biti pozvan na odgovornost zbog brutalnog ponašanja, naređenje suprotno odredbama Ženevske konvencije.
Drugi svetski rat
Nemački general Hajnrih Himler izdao naredbu o deportaciji Roma u koncentracioni logor Aušvic-Birkenau, u spomen na ovaj događaj 16. decembar se od 1995. godine obeležava kao Dan holokausta Roma.
22.decembar 1942.
Drugi svetski rat
Američki bombarderi napali glavni grad Burme (danas Mjanmar) - Rangun (danas Jangon), pod japanskom okupacijom.
24.decembar 1942.
Drugi svetski rat
Izvršen atentat na Žan Luj Gzavije Fransoa Darlana komandanta severnoafričkih snaga marionetskog režima Anrija Petena. Suprotno Petenovoj naredbi, tokom iskrcavanja angloameričkih trupa u severnoj Africi Darlan im je olakšao napredovanje, naredivši prekid vatre. „Slobodni Francuzi“ su ga ipak smatrali izdajnikom i jedan pristalica generala Šarla de Gola izvršio je u Alžiru atentat na njega.
Drugi svetski rat
Uspešno testirana nova nemačka raketa zemlja-zemlja nazvana „FZG76“, koja je kasnije postala poznata kao raketa „Fau 1“. Testiranje je izvršeno na nemačkom eksperimentalnom poligonu u mestu Pinemunde.
25.decembar 1942.
Od posledica prebijanja i zadobijenih rana u Specijalnoj policiji okupiranog Beograda, umro srpski kompozitor, dirigent i muzikolog Vojislav Vučković. (Rođen: Pirot/Kraljevina Srbija/Srbija 18.oktobar 1910 - Umro: Beograd/Kraljevina Jugoslavija (Srbija pod nemačkom okupacijom)/Srbija 25.decembar 1942.) U Pragu je završio Konzervatorijum i Majstorsku školu, gde je i doktorirao. Bio je profesor Muzičke škole “Stanković” u Beogradu, dirigent Beogradske filharmonije i saradnik više listova i časopisa. Bavio se i muzičkom kritikom. Revolucionarnom studentskom pokretu pristupio je početkom tridesetih godina u Parizu tokom studija. Komunističkoj partiji Jugoslavije pristupio je 1933. Svoju antifašističku i komunističku opredeljenost izražavao je i u muzici. U njegovom stanu u Beogradu u Skadarskoj ulici držani su ilegalni partijski sastanci. U međuratnom periodu aktivno je učestvovao u radničkom pokretu, organizovao studentske i radničke horove. Posle okupacije Kraljevine Jugoslavije aprila 1941. uključio se u Narodnooslobodilački pokret (NOP). Sredinom iste godine bio je potkazan i morao se povući u ilegalu. Uhapšen je 24.decembra 1942. Sutradan je preminuo zbog zadobijenih rana prilikom hapšenja i mučenja u Specijalnoj policiji. Dela: simfonijske poeme “Ozareni put”, “Burevesnik”, “Herojski oratorijum”, balet “Čovek koji je ukrao sunce”.
1910-1942
32
28.decembar 1942.
Drugi svetski rat
Japanski avioni bombardovali indijski grad Kalkutu.