VREMEPLOV
1975 - 1976
1975
Januar 1975
04.januar 1975.
Umro italijanski pisac Karlo Levi, autor romana „Hristos se zaustavio u Eboliju“, u kojem je opisao težak život seljaka pod fašizmom. (Rođen: Torino/Kraljevina Italija 29.novembar 1902. - Umro: Rim/Italija 04.januar 1975.) U vreme Musolinijeve vladavine bio je interniran u južnoj Italiji.
1902-1975
72
19.januar 1975.
Britanske vlasti i Irska republikanska armija (IRA) obelodanili da se održavaju prvi direktni međusobni pregovori pet godina nakon početka sukoba u Severnoj Irskoj.
28.januar 1975.
Umro čehoslovački državnik Antonjin Novotni, generalni sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Čehoslovačke od 1953. i šef države od 1957. (Rođen: Letnjani/Austro-Ugarska monarhija/Češka Republika 10.decembar 1904. - Umro: Prag/Čehoslovačka/Češka Republika 28.januar 1975.) S funkcija je smenjen početkom 1968, kada su započele reforme nazvane „Praško proleće“, koje su onemogućene vojnom intervencijom Varšavskog pakta u avgustu 1968.
1904-1975
70
Februar 1975
08.februar 1975.
Sovjetski i američki kosmonauti počeli zajedničke pripreme za letove "Sojuz-Apolo".
11.februar 1975.
Ubijen predsednik Madagaskara Ričard Racimandrava, samo šest dana pošto je počeo da obavlja dužnost šefa države.
Prvi put u Velikoj Britaniji šef jedne političke partije postala žena - za predsednika Konzervativne stranke izabrana je Margaret Tačer.
13.februar 1975.
Kiparski Turci u severnom delu ostrva, koji je sedam meseci ranije okupirala Turska, proglasili "federalnu državu", dodatno pogoršavši napetu situaciju na tom mediteranskom ostrvu. Formirana je i tzv. Turska ustavotvorna skupština, za čijeg je prvog predsednika izabran vođa kiparskih Turaka Rauf Denktaš.
20.februar 1975.
Vlada kiparskih Grka pozvala UN da odrede krajnji rok za povlačenje sa ostrva 40.000 turskih vojnika, ali zbog strateškog značaja Turske za SAD i NATO, to nije učinjeno niti je Ankara kažnjena zbog agresije i okupacije severnog dela Kipra.
24.februar 1975.
Umro sovjetski državnik Nikolaj Aleksandrovič Bulganjin, predsednik vlade Sovjetskog Saveza od 1955. do 1958, učesnik Oktobarske revolucije. (Rođen: Nižnji Novogorod/Ruska imperija/Rusija 30.maj 1895. - Umro: Moskva/Sovjetski Savez/Rusija 24.februar 1975.) Boljševicima se priključio 1917. uoči revolucije i do 1922. radio je u ČEKI (politička policija). Član Centralnog komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza postao je 1934. a Politbiroa 1948. Tokom Drugog svetskog rata bio je u vojnim savetima Zapadnog, Drugog pribaltičkog i Prvog beloruskog fronta, potom zamenik ministra odbrane, a posle rata ministar oružanih snaga i zamenik predsednika vlade, pre nego što je postao šef vlade.
1895-1975
79
28.februar 1975.
U najgoroj podzemnoj železničkoj nesreći u Velikoj Britaniji, 42 putnika su poginula kad je voz u punoj brzini udario u odbojnike u stanici "Murgejt" londonskog metroa.
Mart 1975
07.mart 1975.
Umro Veljko Vlahović, srpski (jugoslovenski) političar, publicista i diplomata, španski borac, pokretač radio stanice "Slobodna Jugoslavija", direktor "Borbe", član Izvršnog komiteta i sekretar CKSKJ. (Rođen: Trmanje kod Kolašina/Kneževina Crna Gora/Crna Gora 02.septembar 1914. - Umro: Ženeva/Švajcarska 07.mart 1975.)
1914-1975
60
10-11.mart 1975.
Održano prvo zasedanje Evropskog saveta u Dablinu. Na zasedanju u Parizu 9-10. decembra 1974. godine, predsednici država i vlada devet članica Evropske zajednice su doneli odluku da ubuduće zasedaju kao Evropski savet.
11.mart 1975.
U Lisabonu ugušena pobuna padobranskih jedinica protiv levičarske vojne vlade, a bivši predsednik general Antonio Ribeiro de Spinola pobegao je s grupom oficira u Španiju. Sutradan je obrazovan takozvani - Savet revolucije, radi nastavljanja revolucionarnog procesa započetog 25. aprila 1974. obaranjem režima koji je u nasleđe ostavio Antonio de Oliveira Salazar.
13.mart 1975.
Umro srpski (jugoslovenski) pisac, Ivo Andrić, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, član Srpske kraljevske akademije. (Rođen: Dolac kod Travnika/Austro-Ugarska monarhija/Bosna i Hercegovina 09.oktobar 1892. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 13.mart 1975.) Studirao je književnost i istoriju u Zagrebu, Beču, Krakovu i Gracu i doktorirao istoriju u Gracu 1924. delom „Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine“. U Prvom svetskom ratu hapšen je interniran zbog izrazite prosrpske orjentacije, a između dva svetska rata bio je ambasador Kraljevine Jugoslavije u Berlinu. U mladosti je pisao pesme („Ex ponto“, „Nemiri“, „Lirika“). Pripovedač snažne imaginacije, izuzetan poznavalac Bosne, odlikovao se vanrednom čistotom jezika i stilom, prefinjenim psihološkim analizama. Neka od dela: romani „Na Drini ćuprija“, „Travnička hronika“, „Gospođica“, „Prokleta avlija“, zbirke pripovedaka „Nemirna godina“, „Žeđ“, „Jelena, žena koje nema“, „Znakovi“, „Deca“, putopisi i skice „Staze, lica, predeli“, meditativna proza „Znakovi pored puta“, „Eseji, kritike, članci I i II“ itd.
1892-1975
82
15.mart 1975.
Umro grčki brodovlasnik i jedan od najimućnijih ljudi sveta Aristotel Onazis. (Rođen: Izmir (Smirna)/Osmansko carstvo/Turska 15.januar 1906. - Umro: Neji na Seni/Francuska 15.mart 1975.)
1906-1975
69
18.mart 1975.
Ministarski savet EZ donosi odluku o osnivanju Evropskog regionalnog fonda.
Skupština Tunisa proglasila Habiba Burgibu doživotnim šefom države.
21.mart 1975.
Komunistička vlada vođe pučista u Etiopiji potpukovnika Mengistu Haile Marijama saopštila da je ukinuta 3.000 godina stara carevina. Poslednji negus (car) Haile Selasije, iako simbol borbe za slobodu te drevne afričke zemlje, ubijen je najbrutalnije, a javnosti je saopšteno da je umro prirodnom smrću.
25.mart 1975.
U Rijadu je kralja Saudijske Arabije Fejsala ubio sinovac princ Fejsal Musaid, koji je proglašen neuravnoteženim i u Rijadu mu je javno odrubljena glava u junu 1975. Novi kralj postao je Fejsalov brat Halid Ibn Abdul Aziz.
April 1975
03.april 1975.
Sovjetski velemajstor Anatolij Karpov postao 12. svetski prvak u šahu, pošto je dotadašnji prvak, američki velemajstor Bobi Fišer demonstrativno odbio uslove Međunarodne šahovske organizacije za novi meč za svetsku titulu. Fišer je potom napustio šahovsku scenu i privremeno se vratio tek 1992. kada je u nezvaničnom meču za svetsku titulu u Beogradu i na Svetom Stefanu pobedio ruskog velemajstora Borisa Spaskog, kojem je 1972. u meču u Rejkjaviku oduzeo titulu.
04.april 1975.
Osnovana američka kompanija "Majkrosoft".
Poginulo 155 vijetnamske dece, ratne siročadi, prilikom pada američkog vojnog transportnog aviona posle poletanja iz Sajgona.
05.april 1975.
Umro kineski generalisimus Čang Kaj Šek, koji je uz pomoć Zapada, posebno SAD, 47 godina vladao, najpre Kinom potom Tajvanom, na koji je s pristalicama pobegao kad je poražen od komunista. (Rođen: Fenghua/Dinastija Ćing/Kina 31.oktobar 1887. - Umro: Tajpej/Tajvan 05.april 1975.) Posle smrti vođe Kuomintanga i predsednika Kine Sun Jat Sena 1925, izvršio je vojni udar u Kantonu u martu 1926. i započeo borbu protiv levog krila Kuomintanga i Komunističke partije Kine. Uprkos ogromnoj materijalnoj pomoći SAD, nije uspeo da uguši komuniste koje je predvodio Mao Cedung, zato što je iza komunističkog pokreta svim sredstvima stajao Sovjetski Savez. U februaru 1950. sa ostatkom trupa (takozvanim "Nacionalistima", u stvari nekomunistima) je prešao na ostrvo Formoza (Tajvan), na kojem je uspostavio vladu nekomunističke Repubike Kine kojom je vladao do smrti. Podela kineskog naroda na dve države (u međuvremenu Peking je pripojio Hong-Kong i Makao, bivše kolonije), kao posledica tragičnog građanskog rata traje i danas.
1887-1975
87
07.april 1975.
Umro hrvatski (jugoslovenski) slikar i grafičar Krsto Hegedušić. (Rođen: Petrinja/Austro-Ugarska monarhija/Hrvatska 26.novembar 1901. - Umro: Zagreb/SFR Jugoslavija/Hrvatska 07.april 1975.)
1901-1975
73
13.april 1975.
Pripadnik hrišćanske milicije ubio u autobusu u predgrađu Bejruta 22 Palestinca – početak građanskog rata u Libanu.
16.april 1975.
Umro indijski filozof i državnik Sarvepali Radakrišnan, potpredsednik Indije od 1952. i predsednik od 1962. do 1967. (Rođen: Tirutani/Britanska Indija/Indija 05.septembar 1888. - Umro: Madras/Indija 16.april 1975.) Bio je profesor filozofije na univerzitetima u Madrasu, Kalkuti, Čikagu i Oksfordu, ambasador u Moskvi 1939. Najviše ga je zaokupljala religija, etika, istorija filozofije i kulture i mogućnost objedinjenja civilizacijskih i kulturnih vrednosti Istoka i Zapada. Koristeći se komprarativnom metodom u istoriji filozofije, nastojao je da pokaže značajnu ulogu indijskog nasleđa u mogućoj kulturnoj renesansi jedinstvene svetske kulture. Neka od dela: „Indijska filozofija“, „Istočna religija i misao Zapada“, „Religija i društvo“, „Kalki, ili budućnost civilizacije“, „Istorija Istočne i Zapadne filozofije“ itd.
1888-1975
86
17.april 1975.
"Crveni Kmeri" zauzeli glavni grad Kambodže Pnom Pen i odmah otpočeli teror nad sunarodnicima, tokom kojeg su - do vijetnamske okupacije Kambodže krajem decembra 1978. - pobili po nekim procenama između milion i dva miliona ljudi.
19.april 1975.
Maoistički pokret "Crvenih Kmera" ovladao celom Kambodžom.
S kosmodroma Bajkonur (u današnjem Kazahstanu) sovjetskom raketom lansiran prvi indijski veštački satelit.
20.april 1975.
vijetnamski rat
.png){kind=small}
Armija Severnog Vijetnama i južnovijetnamski oslobodilački pokret Vijetkong otpočeli odlučujuću bitku protiv južnovijetnamskih snaga. Ofanziva je za desetak dana okončana potpunom pobedom i oslobađanjem južnog dela zemlje, posle čega su Severni i Južni Vijetnam ujedinjeni u jednu državu.
23.april 1975.
vijetnamski rat
Poslednja sajgonska (južnovijetnamska) vlada podnela ostavku, a predsednik SAD Džerald Ford praktično priznao da su Amerikanci pretrpeli poraz u Vijetnamskom ratu.
25.april 1975.
U Portugaliji na prvim slobodnim izborima posle pola stoleća pobedila Socijalistička partija Marija Soareša.
29.april 1975.
vijetnamski rat
Amerikanci u haosu napustili Sajgon, neslavno okončavši dve decenije intervencije SAD u Vijetnamu, čime je praktično završen Vijetnamski rat tokom kojeg je poginulo više od 58.000 američkih vojnika.
30.april 1975.
vijetnamski rat
Konačna pobeda komunističkih vojnih snaga u Vijetnamu – zvanično okončan Vijetnamski rat. Nakon sjajnih pobeda i zauzeća mnogih gradova Južnog Vijetnama, komunističke trupe opkoljavaju preostale članove južnovijetnamske vlade koji se predaju dok glavni grad Sajgon biva zauzet bez otpora.
Maj 1975
02.maj 1975.
Rođen engleski fudbaler Dejvid Bekam. (Rođen: London/Ujedinjeno Kraljevstvo)
08.maj 1975.
Rođen španski pevač Enrike Iglesijas. (Rođen: Madrid/Španija)
16.maj 1975.
Japanka Junko Tabei postala prva žena koja se popela na najviši svetski planinski vrh Mont Everest.
Jun 1975
04.jun 1975.
Rođena američka filmska glumica Anđelina Džoli, dobitnica "Oskar"-a. (Rođena: Los Anđeles/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države)
05.jun 1975.
Stanovnici Velike Britanije izjašnjavaju se na referendumu za ostanak zemlje u EZ.
Suecki kanal ponovo otvoren za međunarodni saobraćaj, izuzev za Izrael – brodovi su prošli kroz kanal prvi put od Šestodnevnog rata 1967.
10.jun 1975.
U Beogradu održana prva izložba gramofonskih ploča u Srbiji.
12.jun 1975.
Grčka podnosi zahtev za pristupanje Evropskoj zajednici.
15.jun 1975.
Košarkaši Jugoslavije na evropskom prvenstvu u Beogradu osvojili titulu prvaka pobedom nad reprezentacijom Sovjetskog Saveza.
18.jun 1975.
Ubici kralja Saudijske Arabije Fejsala, kraljevom sinovcu princu Fejsalu Musaidu, javno odrubljena glava ispred palate vlade u Riajdu. Princ je ubio kralja u martu 1975.
24.jun 1975.
Srušio se avion „Boing 727“ američke kompanije „Istern erlajnz“, poginulo 113 od 124 putnika koliko ih je bilo u letelici. Avion se srušio u blizini njujorškog aerodroma „Kenedi“.
25.jun 1975.
Mozambik (do tada Portugalska Istočna Afrika) posle 477 godina kolonijalne zavisnosti od Portugalije stekao nezavisnost. Vlast je preuzeo Frelimo (Front za oslobođenje Mozambika), čiji je vođa Samora Mašel postao prvi predsednik Mozambika.
Jul 1975
05.jul 1975.
Zelenortska ostrva dobila nezavisnost posle 500 godina pod portugalskom vlašću.
Američki teniser Artur Eš postao prvi afroamerikanac osvajač Vimbldona. U finalu Eš je pobedio zemljaka Džimija Konorsa, postavši prvi afroamerikanac u dugoj istoriji turnira u Vimbldonu koji je pobedio na najprestižnijem svetskom teniskom takmičenju.
12.jul 1975.
Umrla francusko-američka pevačica i igračica afroameričkog porekla Žozefina Beker Mekdonald, pripadnica francuskog pokreta otpora tokom Drugog svetskog rata protiv nemačkih nacista, za šta je odlikovana najvišim francuskim ordenima. (Rođena: Sent Luis/Misuri/Sjedinjene Američke Države 03.jun 1906. - Umrla: Pariz/Francuska 12.april 1975.) Svetsku slavu stekla je 1925, kada je počela da nastupa u pariskim kabareima „Foli Beržer“ i „Kazino di Pari“. pevala je šansone, obogativši te tipično francuske pesme elementima džeza. Kao istaknuti borac protiv rasizma, sa čijom neljudskošću se suočila u ranoj mladosti, usvojila je mnoštvo siročadi različitih rasa, odgajajući ih u duhu bratstva i ljudske solidarnosti, koje je izdržavala od prihoda sa gostovanja širom sveta.
1906-1975
68
15.jul 1975.
Sovjetski i američki vasionski brodovi „Sojuz 19“ i „Apolo 18“ lansirani u orbitu oko Zemlje radi spajanja u svemiru.
17.jul 1975.
Sovjetski i američki vasionski brodovi „Sojuz 19“ i „Apolo 18“, spojili su se u orbiti oko Zemlje. Komandanti letilica Aleksej Leonov i Tom Staford su se tom prilikom rukovali i razmenili čestitke, pri čemu je Rus govorio engleski a Amerikanac ruski.
30.jul 1975.
.jpg){kind=small}
U Helsinkiju počela Konferencija o evropskoj bezbednosti i saradnji koja je okupila državnike 35 zemalja, uključujući lidere Sovjetskog Saveza i SAD. Glavni cilj skupa bilo je osiguranje mira u Evropi.
Avgust 1975
01.avgust 1975.
U Helsinkiju potpisan Završni akt o ljudskim pravima. Sovjetski Savez i zapadne zemlje su na konferenciji u Helsinkiju o evropskoj bezbednosti i saradnji potpisali završni akt o ljudskim pravima.
03.avgust 1975.
U Beograd doputovao predsednik SAD Džerald Ford u dvodnevnu zvaničnu posetu Jugoslaviji, istakavši tom prilikom da politika nesvrstavanja Jugoslavije aktivno doprinosi većem razumevanju među narodima.
07.avgust 1975.
Rođena američka filmske glumica Šarliz Teron, dobitnica "Oskar"-a. (Rođena: Benoni/Južna Afrika)
09.avgust 1975.
Umro ruski (sovjetski) kompozitor Dmitrij Dmitrijevič Šostakovič, član Srpske akademije nauka i umetnosti, čije kompozicije su čvrsto povezane sa ruskom muzičkom tradicijom. (Rođen: Sankt Peterburg/Ruska Imperija/Rusija 25.septembar 1906 - Umro: Moskva/Sovjetski Savez/Rusija 09.avgust 1975.) Napisao je monumentalnu "Petu simfoniju", a u najtežim danima nemačke blokade Lenjingrada (danas Sankt Peterburg) u Drugom svetskom ratu "Sedmu (Lenjingradsku) simfoniju". Ostala dela: opere "Nos", "Ledi Makbet Mscenskog okruga (Katarina Izmajlovna)", oratorijum "Šume pevaju", simfonije, koncerti, kamerna muzika.
1906-1975
68
11.avgust 1975.
Umro srpski (jugoslovenski) dirigent i muzički pisac Dušan Skovran. (Rođen: Ohrid/Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca/Severna Makedonija 06.septembar 1923 - Umro: Plužine/SFR Jugoslavija/Crna Gora 11.avgust 1975.)
1923-1975
51
%2C_prvi_direktor_i_najplodniji_koreaograf_Kola_i.jpg)
15.avgust 1975.
Tokom vojnog udara ubijen predsednik Bangladeša i otac nezavisnosti te azijske zemlje šeik Mudžibur Rahman, koji je posle sticanja nezavisnosti januara 1972. postao prvi predsednik vlade Bangladeša.
17.avgust 1975.
Sovjetski ledolomac na nuklearni pogon "Artika" postao prvi brod koji je prispeo na Severni pol.
20.avgust 1975.
Američki vasionski brod „Viking I“ lansiran ka Marsu, na koji je dospeo u julu 1976.
24.avgust 1975.
Smrtna presuda šefu grčke vojne hunte, poznate kao „vlada pukovnika“ Georgiosu Papadopulosu i dvojici vođa vojnog udara 1967. zamenjena doživotnom robijom.
27.avgust 1975.
Ubijen etiopski car (negus) Haile Selasije I, koji je 1928, posle smrti Menelika II, i menovan za regenta, a 1930. krunisan za cara Etiopije. (Rođen: Ejersa Goro/Etiopija 23.jul 1892 - Umro: Adis Abeba/Etiopija 27.avgust 1975.) Iz zemlje je izbegao 1936, godinu dana posle agresije fašističke Italije. Vratio se 1941. na čelu oslobodilačkih jedinica, i vladao je do 1974, kada su ga zbacili prokomunistički oficiri, koji su posle njegove smrti izdali saopštenje da je bivši monarh umro prirodnom smrću. Stari vladar je uživao izvesnu popularnost, kao simbol uspešne borbe za slobodu. Iza prevrata najverovatnije je stajala istočnonemačka tajna služba "Štazi".
1892-1975
83
29.avgust 1975.
Umro irski državnik Ejmon de Valera, vođa partije „Šin fejn“ (irski -mi sami) u periodu od 1917. do 1926. (Rođen: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 14.oktobar 1882 - Umro: Dablin/Republika Irska 29.avgust 1975.) Bio je predsednik vlade od 1937. do 1959. sa dva kraća prekida da bi potom do 1973.godine obavljao dužnost predsednika Irske. Zbog učešća u ustanku „Crvena pastva“ Englezi su ga 1916. osudili najpre na smrt a potom kaznu preinačili u doživotnu robiju da bi na kraju ipak bio oslobođen 1917. Predvodio je 1922. Dablinski ustanak, posle čije propasti 1923. objavljuje prekid oružane borbe. Sporazumno je rešio neka sporna ekonomska, politička i vojna pitanja sa Velikom Britanijom. Bio je predsednik Društva naroda 1932.
U prevratu oboren predsednik Perua general Huan Velasko Alvarado - vlast preuzeo predsednik vlade, general Fransisko Morales Bermudes.
1882-1975
92
Septembar 1975
06.septembar 1975.
Poginulo najmanje 2 350 ljudi u zemljotresu koji je pogodio istočnu Tursku.
16.septembar 1975.
Uspostavljeni zvanični odnosi izmedju Evropske zajednice i Kine.
Papua Nova Gvineja stekla punu nezavisnost od Australije. Do prvog svetskog rata teritorija ove države bila je podeljena izmedju Velike Britanije koja je pod svojom upravom imala južni deo nazvan Nova Gvineja i Nemačke koja je upravljala severnim delom Papuom zajedno sa Bizmarkovim arhipelagom. Nakon Prvog svetskog rata obe teritorije bile su pod britanskom kolonijalnom vlašću i upravom Australije.
19.septembar 1975.
Umro srpski (jugoslovenski) lekar Kosta Todorović, stručnjak za zarazne bolesti, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i Nacionalne akademije za medicinu u Parizu. (Rođen: Beograd/Kraljevina Srbija/Srbija 04.jul 1887 - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 19.septembar 1975.) Napisao je više od 150 radova na srpskom i stranim jezicima. Značajan je i njegov rad na bibliografiji jugoslovenskih publikacija iz mikrobiologije, imunologije, epidemiologije i higijene. Njegova značajna dela su: „Udžbenik akutnih i infektivnih bolesti“ i „Priručnik za lečenje tuberkuloznog meningitisa“.
1887-1975
88
Oktobar 1975
09.oktobar 1975.
Nobelova nagrada za mir dodeljena ruskom (sovjetskom) fizičaru i disidentu Andreju Saharovu, zbog „neustrašivih napora za mir u svetu“, prema saopštenju norveškog komiteta za dodelu nagrade.
17.oktobar 1975.
Umro srpski (jugoslovenski) klasični filolog Milan Budimir, član Srpske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta. (Rođen: Varcar Vakuf/Mrkonjić Grad/Austro-Ugarska monarhija/Republika Srpska/Bosna i Hercegovina 02.novembar 1891 - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 17.oktobar 1975.) Proučavao je klasične jezike i indoevropsku lingvistiku. Bio je kourednik časopisa Balkanološkog instituta (tada Balkanskog) u Beogradu - "Revue internationale des etudes balkaniques".Dela: "O Ilijadi i njenom pesniku", "Iz klasične i savremene aloglotije", "Problem bukve i protoslovenske domovine", "Grci i Pelasti", "Dve vrste Aristotelove tragedije", "Sa balkanskih istočnika", "Carmen arvale", "Patriculae Pelesticae".
1891-1975
83
21.oktobar 1975.
Otvoren rekreativni centar "Zvezdani gaj" u Beogradu.
30.oktobar 1975.
Teško bolesnog Franciska Franka na čelu Španije zamenio princ Huan Karlos, kojeg je za tron pripremao sam dugogodišnji diktator. Ubrzo po stupanju na presto Huan Karlos je uveo demokratiju.
Kod Praga se srušio avion DC-9 jugoslovenske aviokompanije „Inex-Adria“, u kojem je poginulo 75 putnika, čehoslovačkih turista koji su letovali na Jadranu.
Novembar 1975
03.novembar 1975.
Grupa oficira u Bangladešu sa vlasti oborila predsednika Kandakara Muštaka Ahmeda, koji je i sam prigrabio vlast državnim udarom tri meseca pre toga. Već 7.novembra izvršen je još jedan državni udar u kojem je vlast preuzeo Ziaur Rahman.
07.novembar 1975.
Osnovan Univerzitet u Banja Luci.
10.novembar 1975.
Osimski sporazum - Vlade Jugoslavije i Italije potpisale u Osimu, nedaleko od Ankone, ugovor o definitivnom rešenju graničnih i drugih pitanja između dveju zemalja.
11.novembar 1975.
Proglašena nezavisnost Angole, posle pet vekova portugalske kolonijalne vlasti. Narednog dana prvi predsednik te afričke zemlje postao je lider pokreta otpora, pesnik, Agostino Neto.
13.novembar 1975.
Svetska zdravstvena organizacija objavila da su velike boginje prvi put u istoriji iskorenjene u Aziji.
20.novembar 1975.
Umro Francisko Franko, dugogodišnji diktator Španije. (Rođen: Ferol/Španija 04.decembar 1892 - Umro: Madrid/Španija 20.novembar 1975.) Rođen je u oficirskoj porodici i nastavio je porodičnu tradiciju. Pokazao se kao retko vešt oficir tokom rata (gušenja pobune) u Španskom Maroku. Godine 1926. postao je general, najmlađi u istoriji Španije. Bio je izrazito monarhistički i rimokatolički orjentisan i kada je uvedena republikanska vlada koja je imala i prokomunističke sklonosti stavio se na čelo pobune s ciljem obnove monarhije. Posle trogodišnjeg građanskog rata 1939. slomio je otpor demokratski izabranog republikanskog poretka i uspostavio režim koji je trajao do njegove smrti 1975. Iako je kralj Huan Karlos Burbonski, kojeg je Franko izabrao i pripremao, ubrzo uveo demokratski sistem, osnovna tekovina Frankovog poretka pokazala se kao veoma vitalna i popularna - španska monarhija.
1892-1975
82
22.novembar 1975.
Na čelo Španije došao kralj Huan Karlos I (de Burbon-Parma) dva dana nakon smrti diktatora Franciska Franka, postavši tako prvi španski monarh posle Alfonsa XIII, koji je 1931. otišao u izbeglištvo, iako je i pod Frankom Španija zvanično bila monarhija.
25.novembar 1975.
Južnoamerička država Surinam stekla nezavisnost. Surinam je bio kolonija Holandije od 1667. pod imenom Holandska Gvajana, a od 1954. imao je autonomiju.
26.novembar 1975.
Počelo redovno emitovanje programa TV Novi Sad.
27.novembar 1975.
Postavljeni poslednji metri pruge Beograd-Bar. Više od 100 godina, pre konačne realizacije, ona je bila u strateškom, ekonomskom i graditeljskom programu Srbije, ali je gradnja počela tek 1952. a radovi su intenzivirani tek 1968. Više od 27 odsto pruge prolazi kroz tunele i ide preko vijadukata i mostova. Pruga koja ima 254 tunela i 234 mosta dugačka je 476 kilometara od čega 301 na teritoriji današnje Srbije. Prugu je u potpunosti finansirala Srbija iako je ona imala mnogo širi značaj.
28.novembar 1975.
Fretilin (Revolucionarni front za nezavisnost Istočnog Timora) jednostrano proglasio nezavisnost te bivše portugalske kolonije pod imenom "Demokratska republika Istočni Timor".
30.novembar 1975.
Afrička država Dahomej promenila naziv u Benin. Dahomej je bio kolonija u sastavu Francuske Zapadne Afrike a 1960. stekao je nezavisnost.
Decembar 1975
03.decembar 1975.
U Laosu vlast preuzeli komunisti i proglasili kraj 600 godina stare monarhije.
07.decembar 1975.
Umro srpski (jugoslovenski) internista Radivoje Berović, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu, član SANU. (Rođen: Skadar/Osmansko carstvo/Albanija 27.novembar 1900 - Umro: Novi Sad/SFR Jugoslavija/Srbija 07.decembar 1975.) Bio je glavni urednik časopisa „Acta medica jugoslavica“. Objavio je više naučnih radova na srpskom i stranim jezicima, uključujući delo „Klinička hematologija“.
Indonežanska armija zaposela teritoriju bivše portugalske koloniije Istočni Timor.
1900-1975
75
18.decembar 1975.
Otvorena prva pešačka zona u Beogradu.
26.decembar 1975.
Sovjetski avion tipa „TU-144“ postao prvi supersonični avion u svetu u redovnom saobraćaju letom na liniji Moskva – Alma Ata.
27.decembar 1975.
Više od 400 rudara poginulo od posledica eksplozije u rudniku uglja u Časnali u indijskoj državi Bihar.
04.januar 1975.
1976
Januar 1976
05.januar 1976.
Novim ustavom diktatorskog maoističkog režima „Crvenih Kmera“ naziv zemlje Kambodža promenjen u Demokratska Kampučija.
08.januar 1976.
Umro kineski državnik Džou En Laj, jedan od najistaknutijih rukovodilaca Kineske revolucije, predsednik vlade od 1949 do smrti i šef diplomatije (1949-1958). (Rođen: Đangsu/Dinastija Ćing/Kina 05.mart 1898. - Umro: Peking/Kina 08.januar 1976.) Revolucionarnoj studentskoj organizaciji „Probuđeno društvo“, iz koje je 1921. nastala Komunistička partija Kine, pristupio je 1919. Učestvovao je i u „Dugom maršu“ 1934. i 1935. Opstao je u vrhu KP Kine i pored niza čistki, uključujući i „Kulturnu revoluciju“.
1898-1976
77
11.januar 1976.
Predsednik Ekvadora Rodriges Lara zbačen vojnim udarom.
12.januar 1976.
Umrla engleska književnica Agata Kristi, autor brojnih detektivskih romana, ali i dramskih dela. (Rođena: Torki/Ujedinjeno Kraljevstvo 15.septembar 1890. - Umrla: Volingford/Ujedinjeno Kraljevstvo 12.januar 1976.) Napisala je i neobično zanimljivu autobiografiju. Neka od dela: „Ubistvo Rodžera Ajkrofta“, „Leš u sarkofagu“, „Ubistvo u Orijent ekspresu“, „Deset malih crnaca“, „Otvorenih karata“, „Ubistvo u Mesopotamiji“ itd.
1890-1976
85
21.januar 1976.
Prodaja zapadnih listova prvi put dozvoljena u Sovjetskom Savezu, među njima „Njujork tajmsa“ i „Fajnenšenel tajmsa“.
Februar 1976
04.februar 1976.
Glavni grad Mozambika Lorenso Markeš preimenovan u Maputo. Mozambik je bio portugalska kolonija, Portugalska Istočna Afrika.
Poginulo 23.000 ljudi, a milion i po ostalo bez krova nad glavom u Gvatemali koju je pogodio razorni zemljotres.
13.februar 1976.
Umrla američka operska pevačica francuskog porekla Lili Pons, jedan od najvećih soprana XX veka. (Rođena: Draginjan/Francuska 12.april 1898. - Umrla: Dalas/Teksas/Sjedinjene Američke Države 13.februar 1976.) Nastupala je na scenama širom sveta, sa posebnim uspehom u njujorškoj Metropoliten operi, a snimila je i više filmovanih opera.
1898-1976
77
19.februar 1976.
Island prekinuo diplomatske odnose sa Velikom Britanijom posle neuspešnih pregovora dve zemlje o pravu na ribarenje u spornim vodama.
25.februar 1976.
SAD stavile veto na rezoluciju Ujedinjenih nacija kojom je osuđena izraelska aneksija istočnog Jerusalima.
27.februar 1976.
U nekadašnjoj koloniji "Španska Sahara" oslobodilački pokret "Polisario" objavio osnivanje Saharske Arapske Demokratske Republike, poznatije kao Zapadna Sahara koju je vlada u Madridu predala na upravljanje Maroku i Mauritaniji.
Eskimski lideri predočili kanadskoj vladi da njihovom narodu pripada pola miliona kvadratnih kilometara Kanade.
Mart 1976
09.mart 1976.
U Kavalezeu kod grada Trento na severu Italije srušila se uspinjača, usmrtivši 42 smučara u najgoroj nesreći te vrste u svetu. Tragediju je preživela jedna devojka.
11.mart 1976.
Bivši predsednik SAD Ričard Nikson priznao da je 1970. naredio Centralnoj obaveštajnoj agenciji da spreči Salvadora Aljendea da postane predsednik Čilea. CIA je prilikom rušenja Aljendea 1973. obilato pomogla vojnu zaveru generala Augusta Pinočea.
14.mart 1976.
Umro američki filmski režiser i koreograf Vilijam Berkli Inos, poznat kao Bazbi Berkli, koji je utemeljio principe mjuzikla kao filmskog žanra. (Rođen: Los Anđeles/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 29.novembar 1895. - Umro: Palm Dezert/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 14.mart 1976.) Koristio je filmsku kameru na nov način i služio se montažom na specifičan način. Neki od filmova: "Kopači zlata 1933", "Holivudski hotel", "Vrt na mesečini", "Kometa nad Brodvejom", "Bebe u vojsci", "Osnujmo orkestar", "Bebe na Brodveju", "42. ulica", "Rimski skandali" itd.
1895-1976
80
17.mart 1976.
Umro italijanski filmski režiser Lukino Viskonti, jedan od začetnika neorealizma. (Rođen: Milano/Kraljevina Italija/Italija 02.novembar 1906. - Umro: Rim/Italija 17.mart 1976.) Filmovi: "Opsesija", "Zemlja drhti", "Senso", "Bele noći", "Roko i njegova braća", "Gepard", "Drage zvezde Velikog Medveda", "Zatvoreni porodični krug", "Sumrak bogova", "Smrt u Veneciji", "Nevino".
1906-1976
69
23.mart 1976.
Stupio na snagu Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima.
24.mart 1976.
Umro britanski feldmaršal Bernard Lo Montgomeri, jedan od vodećih savezničkih komandanata u Drugom svetskom ratu. (Rođen: London/Ujedinjeno Kraljevstvo 17.novembar 1887. - Umro: Alton/Ujedinjeno Kraljevstvo 24.mart 1976.) Istoričari ga smatraju najvećim britanskim vojskovođom posle Artura Velzlija Velingtona. Pobeda njegove Osme armije nad Afričkim korpusom nemačkog feldmaršala Ervina Romela u bici kod El Alamejna krajem 1942. preokrenula je tok rata u Africi.
U Argentini vlast prigrabila vojna hunta generala Horhea Videle - predsednica Isabela Peron uhapšena.
1887-1976
88
April 1976
01.april 1976.
Umro nemački slikar i vajar Maks Ernst, osnivač dadaističkog pokreta i jedan od najznačajnijih nadrealista. (Rođen: Bril/Nemačko carstvo/Nemačka/ 02.april 1891. - Umro: Pariz/Francuska 01.april 1976.) Otkrio je tehniku "frotaž", srodnu automatizmu u nadrealističkoj poeziji, uveo je kolaž-fotografiju, a u skulpturi je često spajao antropomorfne i animalne elemente. Pisao je pamflete i manifeste, a bavio se i scenografijom.
Osnovana američka informatička kompanija "Epl" (Apple).
1891-1976
84
05.april 1976.
Umro američki milijarder, filmski producent, avijatičar i konstruktor letilica Hauard Hjuz. (Rođen: Ambl/Teksas/Sjedinjene Američke Države 24.decembar 1905. - Umro: Hjuston/Teksas/Sjedinjene Američke Države 05.april 1976.)
1905-1976
70
13.april 1976.
U eksploziji u fabrici municije u Finskoj poginulo 45 ljudi.
18.april 1976.
Oko 40 000 izraelskih demonstranata umarširalo u okupiranu Zapadnu Obalu, zahtevajući da Izrael pripoji tu teritoriju.
25.april 1976.
Umro engleski filmski režiser Kerol Rid, odličan poznavalac tehničkih aspekata režiserskog zanata sa izrazitim smislom za vizuelno pripovedanje. (Rođen: London/Ujedinjeno Kraljevstvo 30.decembar 1906. - Umro: London/Ujedinjeno Kraljevstvo 25.april 1976.) Neka od njegovih filmskih ostvarenja: „Zvezde gledaju s neba“, „Noćni voz za Minhen“, „Prava pobeda“, „Begunac“, „Pali idol“, „Treći čovek“, „Oliver“ za koji je dobio nagradu Oskar, itd.
1906-1976
69
Maj 1976
06.maj 1976.
U severnom italijanskom gradu Udine u zemljotresu poginulo 973 ljudi.
09.maj 1976.
Prema zvaničnoj verziji, Ulrike Majnhof, vođa zapadnonemačke levičarske terorističke grupe „Bader-Majnhof“, obesila se u zatvorskoj ćeliji.
26.maj 1976.
Umro nemački filozof Martin Hajdeger, jedan od najznačajnijih mislilaca XX veka, profesor univerziteta u Frajburgu. (Rođen: Meskirh/Nemačko carstvo/Nemačka 26.septembar 1889. - Umro: Frajburg/Zapadna Nemačka/Nemačka 26.maj 1976.) Bio je zaokupljen smislom bivstvovanja i istraživanjima koja je imenovao izrazom „fundamentalna ontologija“. Neka od dela: „Bivstvovanje i vreme“, „Kant i problem metafizike“, „Šta je metafizika“, „Uvod u metafiziku“, „Šta znači mišljenje“, „Kantova teza o bivstvovanju“ itd.
1889-1976
86
28.maj 1976.
Puštena u redovan saobraćaj železnička pruga Beograd-Bar, čija je gradnja trajala sa prekidima od 1952. Njenom izgradnjom je ostvarena ideja začeta još u XIX veku.
Sovjetski Savez i SAD potpisali ugovor o ograničenju podzemnih nuklearnih proba.
31.maj 1976.
Rođen irski glumac Kolin Džejms Farel. (Rođen: Dablin/Republika Irska)
Jun 1976
03.jun 1976.
Bivši predsednik Bolivije Huan Hose Tores pronađen ubijen u Argentini.
04.jun 1976.
Rođen srpski teniser Nenad Zimonjić, reprezentativac, najbolji dubl-igrač na svetu. (Rođen: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija)
06.jun 1976.
Rođen srpski muzičar i producent Vlado Georgiev. (Rođen: Dubrovnik/SFR Jugoslavija/Hrvatska)
12.jun 1976.
U vojnom udaru u Urugvaju oboren civilni predsednik Huan Bordaberi, čime je otpočela devetogodišnja diktatura armijskog vrha.
16.jun 1976.
Sovetu, najvećem crnačkom naselju u Južnoj Africi, izbili krvavi rasni neredi u kojima je tokom nekoliko meseci poginulo najmanje 600 crnaca i tri belca. Soveto je predgrađe Johanesburga, formirano kao naselje za "obojene" industrijske radnike u Johanesburgu, pošto u vreme aparthejda oni nisu smeli da stanuju u samom gradu.
27.jun 1976.
General Antonio Ramaljo Janeš izabran za predsednika Portugala na prvim slobodnim predsedničkim izborima posle poluvekovne vladavine sistema koji je ustrojio Antonio da Oliveira Salazar kao i njegovih naslednika.
Palestinski teroristi oteli u Grčkoj avion "Er Fransa" sa 246 putnika i 12 članova posade i potom odleteli u glavni grad Ugande Entebe, gde su ih 4. jula 1976. u spektakularnoj akciji likvidirali izraelski komandosi,oslobodivši taoce.
28.jun 1976.
Sejšelska ostrva u Indijskom okeanu su posle 160 godina stekla nezavisnost od Velike Britanije.
Jul 1976
02.jul 1976.
Proglašeno zvanično ujedinjenje Severnog i Južnog Vijetnama u jedinstvenu državu Vijetnam posle 22 godine podeljenosti. Nakon vojne pobede ostvarene konačno 1975. godine i zauzimanja čitave teritorije Vijetnama od strane komunista, formalno je proglašeno ujedinjenje zemlje kao socijalističke republike sa glavnim gradom Hanojem dok je Sajgon primenovan u Ho Ši Min.
04.jul 1976.
Izraelski komandosi upali na aerodrom Entebe u Ugandi i oslobodili 102 taoca iz francuskog putničkog aviona koji su oteli palestinski teroristi. Službeno je saopšteno da su poginula četiri izraelska vojnika, sedam od 10 otmičara i dvadesetak vojnika Ugande koji su pokušali da spreče izraelsku akciju.
10.jul 1976.
Dogodila se velika ekološka nesreća, prva takve vrste u Evropi, usled pucanja cevi u hemijskoj fabrici „Ikmeza“ u blizini Milana. Oblak hemijskih materija, među kojima i dioksina, teško je zagadio četiri opštine: Savezu, Medu, Dezio i Čezenu.
14.jul 1976.
Kina u Africi okončala gradnju železničke pruge "Tanzam", koja je povezala Zambiju i luku Dar es Salam u Tanzaniji.
17.jul 1976.
Indonezija pripojila bivšu portugalsku koloniju Istočni Timor proglasivši je 27. provincijom, uprkos protivljenju tamošnjeg matičnog stanovništva koje je, kao posledica vekovne portugalske uprave, izrazito katoličko, dok u Indoneziji preovladava islam. Posle višedecenijskog otpora i brojnih žrtava Istočni Timor je konačno 2002. dobio nezavisnost.
20.jul 1976.
Američki kosmički brod bez ljudske posade "Viking 1" spustio se posle 11 meseci leta na Mars i počeo da šalje na Zemlju jasne snimke te planete.
21.jul 1976.
U eksploziji bombe podmetnute pod njegov automobil, poginuo britanski ambasador u Irskoj Kristofer Juart-Bigs.
27.jul 1976.
Velika Britanija posle četiri godine međudržavne napetosti, koju je forsirao diktator Idi Amin, prekinula diplomatske odnose sa Ugandom, pribegavši prvi put posle 30 godina tako drastičnom potezu protiv neke države.
28.jul 1976.
U zemljotresu potpuno razoren kineski grad Tangšan - poginulo oko 242.000 ljudi, što je najveći broj mrtvih zabeležen u nekom zemljotresu u modernom dobu.
Avgust 1976
02.avgust 1976.
Umro Fric Lang austrijsko-nemačko-američki filmski režiser. Jedan je od najznačajnijih predstavnika ekspresionizma, majstor atmosfere sa izrazitim osećajem za vizuelnu naraciju. (Rođen: Beč/Austro-Ugarska monarhija/Austrija 05.decembar 1890. - Umro: Beverli Hils/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 02.avgust 1976.) Pred nacistima je izbegao u SAD da bi se krajem pedesetih vratio u Evropu odnosno Zapadnu Nemačku gde provodi ostatak života, mada je umro na Beverli Hilsu u SAD u 85-oj godini života. Neki od njegovih filmskih ostvarenja: „Doktor Mabuze“, „Kockar“, „Metropolis“, „Ubica M“, „Samo jednom se živi“, „Na divljem zapadu“, „Ministarstvo straha“ itd.
1890-1976
85
12.avgust 1976.
Poginuo u saobraćajnoj nesreći Vladimir Velmar Janković, srpski književnik, dramski pisac, kritičar, psiholog. (Rođen: Čaglić kod Pakraca/Austro-Ugarska monarhija/Hrvatska 10.avgust 1895. - Umro: Barselona/Španija 12.avgust 1976.) Školovao se u Budimpešti kao stipendista Tekelijanuma i u Zagrebu. U međuratnom periodu je viši činovnik Ministarstva prosvete, sekretar Umetničkog odeljenja, potom i načelnik. Tokom Drugog svetskog rata bio je pomoćnik Velibora Jonića, ministra prosvete u vladi Milana Nedića, otuda je docnije živeo kao emigrant u Španiji pod imenom Wukmir, gde je vodio centar za mentalno zdravlje "Orexis". Dela: studije "Pogled s Kalemegdana", "Duhovna kriza današnjice", drame "Svetla u noći", "Robovi", "Sreća A.D.", "Državni neprijatelj broj 3", "Građanska komedija", naučna dela iz oblasti psihologije "Psihologija životnog opredeljenja", "Čovek pred samim sobom", "Emocije i patnje".
1895-1976
81
17.avgust 1976.
U zemljotresu koji je izazvao visoke morske talase, na filipinskom ostrvu Mindanao poginulo oko 8 000 ljudi.
Septembar 1976
03.septembar 1976.
Američki vasionski brod bez ljudske posade "Viking 2" spustio se na Mars i počeo da šalje fotografije sa te planete.
09.septembar 1976.
Umro kineski revolucionar i državnik Mao Cetung, jedan od osnivača Komunističke partije Kine, koji je 1949. u Pekingu proglasio Narodnu Republiku Kinu. (Rođen: Šaošan/Dinastija Ćing/Kina 26.decembar 1893. - Umro: Peking/Kina 09.septembar 1976.) Prve jedinice Crvene armije stvorio je sa Ču Deom 1931. a šef partije postao je 1935. U oktobru 1934. s Čuom je otpočeo “Dugi marš” svojih jedinica, što se pokazalo odlučujućim u građanskom ratu protiv pristalica Čang Kaj Šeka i u borbama sa japanskom okupacionom armijom. Suočen s unutrašnjim teškoćama, krajem pedesetih godina XX veka priklonio se diktatorskim metodama vladavine, što je kulminiralo u tzv. Kulturnoj revoluciji 1960-ih.
1893-1976
82
10.septembar 1976.
Poginulo svih 176 putnika i članova posade putničkih aviona britanske i jugoslovenske aviokompanije, u sudaru severno od Zagreba. Sudarili su se putnički avion „Trajdent“ britanske aviokompanije „Britiš ervejs“ i „DC-9“ jugoslovenske aviokompanije JAT.
14.septembar 1976.
Umro Pavle Karađorđević, član dinastije Karađorđević, knez namesnik Kraljevine Jugoslavije posle ubistva kralja Aleksandra I Karađorđevića u Marseju 1934. do 27.marta 1941. (Rođen: Petrograd (Sankt Peterburg)/Ruska imperija/Rusija 27.april 1893. - Umro: Pariz/Francuska 14.septembar 1976.) Bio je jedini sin kneza Arsena Karađorđevića, rođenog brata kralja Petra I.
1893-1976
83
20.septembar 1976.
Švedska Socijaldemokratska partija poražena na izborima za skupštinu, posle više od 40 godina na vlasti.
21.septembar 1976.
Bivši čileanski ministar Orlando Letelije ubijen u Vašingtonu u eksploziji bombe podmetnute pod njegov automobil.
26.septembar 1976.
Umro Lavoslav Ružička švajcarski hemičar, nobelovac, hrvatsko-češkog porekla. (Rođen: Vukovar/Austro-Ugarska monarhija/Hrvatska 13.septembar 1887. - Umro: Mamern/Švajcarska 26.septembar 1976.) Ružička je diplomirao i doktorirao na Visokoj tehničkoj školi u Karlsrueu. Bio je docent i profesor Tehničke škole u Cirihu i predavač organske hemije na Univerzitetu u Utrehtu. Niz godina je proveo na čelu Laboratorije za organsku hemiju u Cirihu, gde je dočekao i penziju. Zajedno sa svojim saradnicima Ružička je objavio preko pet stotina naučnih publikacija. Veliki je njegov doprinos povezivanju dostignuća organske hemije sa industrijskim istraživanjem, posebno u oblasti industrije parfema. Za istraživanja u oblasti sinteze polnih hormona, Lavoslov Ružička je 1939. dobio Nobelovu nagradu za hemiju.
1887-1976
89
Oktobar 1976
06.oktobar 1976.
Vojna hunta u Tajlandu srušila vladu Senija Pramoda - u sukobima na univerzitetu, između studenata i vojske, došlo do krvoprolića.
11.oktobar 1976.
U Kini pod optužbom za zaveru uhapšena "četvoročlana banda" - Mao Cedungova udovica Đang Ćing i tri bivša visoka funkcionera.
12.oktobar 1976.
Premijer Kine Hua Guofeng postao šef vladajuće Komunističke partije.
13.oktobar 1976.
Bolivijski teretni avion pao odmah posle poletanja na glavnu ulicu grada Santa Kruz usmrtivši više od 100 ljudi. Teretni avion tipa „Boing 707“ kojem je otpao motor odmah po uzletanju, pao je na glavnu ulicu bolivijskog grada Santa Kruz usmrtivši više od 100 ljudi na tlu i tri člana posade.
20.oktobar 1976.
Umro američko-srpski reditelj, montažer, pedagog i teoretičar filma Slavko Vorkapić. (Rođen: Dobrinci/Austro-Ugarska monarhija/Srbija 17.mart 1894. - Umro: Mihas/Španija 20.oktobar 1976.) Rođen u godini u kojoj je izmišljen kinematograf, Vorkapić je prvi dodir sa filmom imao kao šestogodišnjak, kada je na jednoj cirkuskoj predstavi video filmove Žorža Melijesa. To je presudno uticalo na njegovo buduće opredeljenje. Slikarstvo je studirao u Beogradu, Budimpešti i Parizu. Uveren da su "žive slike" filma umetnost budućnosti 1920. godine odlazi u Holivud. Stručnjak za stvaralačku montažu i upotrebu specijalnih efekata na filmu, režirao je montažne sekvence u oko stotinu holivudskih filmova. Dva puta je nominovan za "Oskar"-a u kategoriji dokumentarnih filmova. Autor je eksperimentalnih filmova "Fingalova pećina" i "Šuma šumori". Bio je član "Kalifornijske grupe" u Holivudu, koja se zalagala za razvoj umetničkog, autorskog i eksperimentalnog pristupa filmu. U filmsku teoriju i praksu prvi put je uveo princip vizuelne percepcije, tako da savremeni domaći i svetski film mnogo duguje genijalnim idejama koje je zastupao i u svojim radovima afirmisao ovaj autor. Naši filmofili pamte ga po briljantnoj režiji filma "Hanka".
1894-1976
82
24.oktobar 1976.
Umro srpski vizantolog ruskog porekla Georgije Ostrogorski, koji se smatra jednim od najvećih vizantologa u svetu uopšte. (Rođen: Sankt Peterburg/Ruska Imperija/Rusija 19.januar 1902. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 24.oktobar 1976.) Bio je profesor Filozofskog fakulteta, član SANU i direktor njenog Vizantološkog instituta. Rođen je u Rusiji u Sankt-Peterburgu. Školovao se na velikim univerzitetskim centrima u Nemačkoj i Francuskoj. Posle odbranjene doktorkse disertacije 1927. i nekoliko godina profesure na univerzitetu u Vroclavu, doselio se u Srbiju, odnosno kraljevinu Jugoslaviju 1933. Dobio je mesto na Beogradskom univerzitetu, na Filozofskom fakultetu, Odeljenju za istoriju gde je na predmetu Istorija Vizantije radio čitavog života. Osnovao je Vizantološki institut SANU, koji je zahvaljujući njegovom radu, postao važna institucija svetske vizantologije. Uživao je ogroman ugled u svetu, i smatra se jednim od najvećih vizantologa uopšte. najviše je izučavao ekonomsku i socijalnu istoriju Vizantije i vizantijsko-srpske odnose. Uređivao je zbirku „Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije“ i „Zbornik radova Vizantološkog instituta“. Napisao je više od 170 radova. Neka od njegovih dela:“Istorija Vizantije“, „Serska oblast posle Dušanove smrti“, „Seoska poreska opština u Vizantijskom carstvu X veka“, „Studije iz istorije borbe oko ikona u Vizantiji“, „O vizantijskoj aristokratiji“ itd. Umro je 24.oktobra 1976. u Beogradu u 75-oj godini života.
.jpg)
1902-1976
74
26.oktobar 1976.
Generalna skupština UN je jednoglasno osudila aparthejd i pozvala vlade zemalja članica da zabrane sve kontakte s Transkejom - veštačkom tvorevinom Južne Afrike (bivši bantustan-rezervat, koji je tada formalno proglašen za nezavisnu državu).
Novembar 1976
02.novembar 1976.
Za predsednika SAD izabran kandidat Demokratske stranke Džimi Karter
04.novembar 1976.
Velika Britanija predložila nezavisnost Južne Rodezije (sadašnji Zimbabve) pod vladavinom crnačke većine od 1. marta 1978. Do 1965. ta zemlja je bila britanska kolonija, od tada na njenom čelu se nalazila bela manjina. Bio je to sistem ustrojen po uzoru na Južnoafričku republiku. Od aprila 1980. zemlja je međunarodno priznata pod imenom Zimbabve i pod vlašću crnog lidera Roberta Mugabea.
11.novembar 1976.
Umro američki vajar Aleksander Kolder, negator klasičnog postupka. (Rođen: Loton/Pensilvanija/Sjedinjene Američke Države 22.jul 1898. - Umro: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 11.novembar 1976.) Njegove rane skulpture imaju karakter duhovitih igračaka, a u prve apstraktne konstrukcije ugrađivao je male motore koji su ih pokretali. Docnije tvorevine - "mobile" - pokretala su vazdušna strujanja. Njegov "mobil" ogromnih razmera postavljen je 1958. ispred palate UNESKO u Parizu. "Stabile" je fiksirao odnosom linija i ploha odmerenih proporcija. Bavio se i ilustracijama, scenografijom, primenjenom umetnošću.
1898-1976
78
15.novembar 1976.
Umro srpski glumac Milivoje Živanović, prvak Jugoslovenskog dramskog pozorišta. (Rođen: Požarevac/Kraljevina Srbija/Srbija 02.april 1902. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 15.novembar 1976.) Glumačku karijeru Živanović je počeo u putujućem pozorištu Udruženja glumaca. Zalaganjem Branislava Nušića postao je stalni član Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Sećajući se, kasnije, svog prvog dodira sa profesionalnim teatrom govorio je: "To je bila moja akademija, moj univerzitet". Nakon nekoliko godina provedenih u Skoplju, 1932. ostvaruje svoj dugogodišnji san, ulazi u Narodno pozorište u Beogradu. Ubrzo se o njemu počelo govoriti kao o umetniku koji će ispisati najlepše stranice pozorišne umetnosti nove Jugoslavije. Kada je 1947. godine osnovano Jugoslovensko dramsko pozorište, Živanović se našao u novom ansamblu i u njemu ostao do smrti. Ostvario je uloge za pamćenje: Jegor Buličov, Kralj Lir, Agaton, Gabrijel Borkman... Za izuzetne glumačke kreacije dobio je više visokih priznanja, među kojima "Sedmojulsku nagradu" i "Medalju Stanislavskog", koju mu je, 1966. godine, dodelio Moskovski hudožestveni teatar. Na sceni ovog pozorišta igrao je Jegora Buličova, uz gromoglasne aplauze i 22 izlaska pred publiku, kakve nisu doživeli ni najpoznatiji glumci matičnog pozorišta. Vrsnom umetniku u spomen, svake godine se u njegovom rodnom Požarevcu održavaju Glumačke svečanosti "Milivoje Živanović".
Umro francuski filmski i pozorišni glumac Žan Gaben, jedna od najsugestivnijih ličnosti svetske kinematografije. (Rođen: Pariz/Francuska 17.maj 1904. - Umro: Neji na Seni/Francuska 15.novembar 1976.) Igrao je u oko 90 filmova, tumačeći mahom karakterne uloge, s neponovljivim šarmom i uverljivošću, protkanim karakterističnim nenametljivim humorom. Filmovi: "Zastava", "Pepe le Moko", "Velika iluzija", "Obala u magli", "Zver-čovek", "Zora sviće", "Iza rešetaka", "Noć je moje carstvo", "Ne diraj u lovu", "U slučaju nesreće", "Klošar Arhimed".
Sirijska armija preuzela punu kontrolu nad Bejrutom, u pokušaju da okonča 18-mesečni građanski rat u Libanu.
.jpg)
1900-1976
76
1904-1976
72
17.novembar 1976.
Kina izvela najveću nuklearnu eksploziju u atmosferi.
18.novembar 1976.
Umro američki slikar, fotograf i filmski režiser Emanuel Radinski, poznat kao Men Rej, koji je 1915. sa francuskim vajarom i slikarom Marselom Dišanom osnovao dadaizam. (Rođen: Filadelfija/Pensilvanija/Sjedinjene Američke Države 27.avgust 1890. - Umro: Pariz/Francuska 18.novembar 1976.) Režirao je niz avangardnih filmova u nadrealističkom maniru, koji se odlikuju izuzetno inventivnom fotografijom, uključujući filmove "Povratak razumu", "Emak Bakia", "Morska zvezda".
Vojna vlada Etiopije (komunistička) izvršila smrtnu kaznu nad 27 ljudi zbog navodnog kovanja zavere.
1890-1976
86
23.novembar 1976.
Umro francuski pisac i političar Andre Malro, učesnik Kineske revolucije, Španskog građanskog rata i komandant u francuskom Pokretu otpora. (Rođen: Pariz/Francuska 03.novembar 1901. - Umro: Kretej/Francuska 23.novembar 1976.) Posle studija arheologije, otišao je u Indokinu radi arheoloških iskopavanja, ali se ubrzo pridružio tamošnjem revolucionarnom pokretu. Kao član Internacionalnih brigada borio se u građanskom ratu u Španiji, a u okupiranoj Francuskoj se 1942. pridružio Pokretu otpora. U vladi generala Šarla de Gola postao je 1959. ministar informacija i kulture, ali je podneo ostavku posle majskih studentskih demonstracija 1968. U duhu angažovane umetnosti analizirao je problematiku savremenog sveta. Neka od dela: „Kraljevski put“, „Nada“, „Antimemoari“, „Osvajač“, „Ogled o Goji“ itd.
1901-1976
75
24.novembar 1976.
Poginulo oko 5.300 ljudi u zemljotresu koji je razorio grad Muradije na istoku Turske.
Decembar 1976
02.decembar 1976.
Položen kamen - temeljac nove železničke stanice "Beograd".
04.decembar 1976.
Umro engleski kompozitor Edvard Bendžamin Britn, briljantan tehničar, koji je stvarao pod uticajem različitih muzičkih tradicija. (Rođen: Loustoft/Ujedinjeno Kraljevstvo 22.novembar 1913. - Umro: Aldeburg/Ujedinjeno Kraljevstvo 04.decembar 1976.) Neka od dela: opere „Piter Grajms“, „Otmica Lukrecije“, kompozicije za orkestar „Ratni rekvijem“, „Jednostavna simfonija“, „Prolećna simfonija“, ciklusi solo pesama itd.
1906-1976
69